૩૦
પંચાસ્તિકાયસંગ્રહ
[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-
गंधवर्णपृथग्भूतपुद्गलवद्ग̄ुणैर्विना द्रव्यं न सम्भवति । ततो द्रव्यगुणानामप्यादेशवशात् कथंचिद्-
भेदेऽप्येकास्तित्वनियतत्वादन्योन्याजहद्वृत्तीनां वस्तुत्वेनाभेद इति ।।१३।।
सिय अत्थि णत्थि उहयं अव्वत्तव्वं पुणो य तत्तिदयं ।
दव्वं खु सत्तभंगं आदेसवसेण संभवदि ।।१४।।
स्यादस्ति नास्त्युभयमवक्त व्यं पुनश्च तत्त्रितयम् ।
द्रव्यं खलु सप्तभङ्गमादेशवशेन सम्भवति ।।१४।।
अत्र द्रव्यस्यादेशवशेनोक्ता सप्तभङ्गी ।
स्यादस्ति द्रव्यं, स्यान्नास्ति द्रव्यं, स्यादस्ति च नास्ति च द्रव्यं, स्यादवक्त व्यं द्रव्यं,
स्यादस्ति चावक्त व्यं च द्रव्यं, स्यान्नास्ति चावक्त व्यं च द्रव्यं, स्यादस्ति च नास्ति चावक्त व्यं
નથી. તેથી, જોકે દ્રવ્ય અને ગુણોનો આદેશવશાત્ કથંચિત્ ભેદ છે તોપણ, તેઓ એક
અસ્તિત્વમાં નિયત હોવાને લીધે અન્યોન્યવૃત્તિ નહિ છોડતાં હોવાથી વસ્તુપણે તેમનો પણ
અભેદ છે (અર્થાત્ દ્રવ્ય અને પર્યાયોની માફક દ્રવ્ય અને ગુણોનો પણ વસ્તુપણે અભેદ
છે). ૧૩.
છે અસ્તિ, નાસ્તિ, ઉભય તેમ અવાચ્ય આદિક ભંગ જે,
આદેશવશ તે સાત ભંગે યુક્ત સર્વે દ્રવ્ય છે. ૧૪.
અન્વયાર્થઃ — [द्रव्यं] દ્રવ્ય [आदेशवशेन] આદેશવશાત્ (-કથનને વશ) [खलु]
ખરેખર [स्यात् अस्ति] સ્યાત્ અસ્તિ, [नास्ति] સ્યાત્ નાસ્તિ, [उभयम्] સ્યાત્ અસ્તિ-
નાસ્તિ,
[अवक्तव्यम्] સ્યાત્ અવક્તવ્ય [पुनः च] અને વળી [तत्त्रितयम्] અવક્તવ્યતાયુક્ત
ત્રણ ભંગવાળું ( – સ્યાત્ અસ્તિ-અવક્તવ્ય, સ્યાત્ નાસ્તિ-અવક્તવ્ય અને સ્યાત્ અસ્તિ-
નાસ્તિ-અવક્તવ્ય) — [सप्तभङ्गम्] એમ સાત ભંગવાળું [सम्भवति] છે.
ટીકાઃ — અહીં દ્રવ્યના આદેશને વશ સપ્તભંગી કહી છે.
(૧) દ્રવ્ય ‘સ્યાત્ અસ્તિ’ છે; (૨) દ્રવ્ય ‘સ્યાત્ નાસ્તિ’ છે; (૩) દ્રવ્ય ‘સ્યાત્
અસ્તિ અને નાસ્તિ’ છે; (૪) દ્રવ્ય ‘સ્યાત્ અવક્તવ્ય’ છે; (૫) દ્રવ્ય ‘સ્યાત્ અસ્તિ
અને અવક્તવ્ય’ છે; (૬) દ્રવ્ય ‘સ્યાત્ નાસ્તિ અને અવક્તવ્ય’ છે; (૭) દ્રવ્ય ‘સ્યાત્
અસ્તિ, નાસ્તિ અને અવક્તવ્ય’ છે.