बद्धजीवस्य षडगतयः कर्मनिमित्ताः । मुक्त स्याप्यूर्ध्वगतिरेका स्वाभाविकी- त्यत्रोक्त म् ।।७३।।
अथ पुद्गलद्रव्यास्तिकायव्याख्यानम् ।
अन्वयार्थः — [ प्रकृतिस्थित्यनुभागप्रदेशबन्धैः ] प्रकृतिबंध, स्थितिबंध, अनुभागबंध अने प्रदेशबंधथी [ सर्वतः मुक्तः ] सर्वतः मुक्त जीव [ ऊर्ध्वं गच्छति ] ऊर्ध्वगमन करे छे; [ शेषाः ] बाकीना जीवो (भवांतरमां जतां) [ विदिग्वर्जां गतिं यान्ति ] विदिशाओ छोडीने गमन करे छे.
टीकाः — बद्ध जीवने कर्मनिमित्तक षड्विध गमन (अर्थात् कर्म जेमां निमित्तभूत छे एवुं छ दिशाओमां गमन) होय छे; मुक्त जीवने पण स्वाभाविक एवुं एक ऊर्ध्वगमन होय छे. — आम अहीं कह्युं छे.
भावार्थः — समस्त रागादिविभाव रहित एवुं जे शुद्धात्मानुभूतिलक्षण ध्यान तेना बळ वडे चतुर्विध बंधथी सर्वथा मुक्त थयेलो जीव पण, स्वाभाविक अनंत ज्ञानादि गुणोथी युक्त वर्ततो थको, एकसमयवर्ती अविग्रहगति वडे (लोकाग्रपर्यंत) स्वाभाविक ऊर्ध्वगमन करे छे. बाकीना संसारी जीवो मरणांते विदिशाओ छोडीने पूर्वोक्त षट्- अपक्रमस्वरूप (कर्मनिमित्तक) अनुश्रेणीगमन करे छे. ७३.
आ रीते जीवद्रव्यास्तिकायनुं व्याख्यान समाप्त थयुं.
हवे पुद्गलद्रव्यास्तिकायनुं व्याख्यान छे.