व्यवहारकालस्य निश्चयकालस्य च स्वरूपाख्यानमेतत् ।
तत्र क्रमानुपाती समयाख्यः पर्यायो व्यवहारकालः, तदाधारभूतं द्रव्यं निश्चयकालः । तत्र व्यवहारकालो निश्चयकालपर्यायरूपोपि जीवपुद्गलानां परिणामेनावच्छिद्यमानत्वात्तत्परिणामभव इत्युपगीयते, जीवपुद्गलानां परिणामस्तु बहिरङ्गनिमित्तभूतद्रव्यकालसद्भावे सति सम्भूतत्वार्द्दरव्य- कालसम्भूत इत्यभिधीयते । तत्रेदं तात्पर्यं — व्यवहारकालो जीवपुद्गलपरिणामेन निश्चीयते,
हवे काळद्रव्यनुं व्याख्यान छे.
– आ छे स्वभावो उभयना; क्षणभंगी ने ध्रुव काळ छे. १००.
अन्वयार्थः — [ कालः परिणामभवः ] काळ परिणामथी उत्पन्न थाय छे (अर्थात् व्यवहारकाळ जीव-पुद्गलोना परिणामथी मपाय छे); [ परिणामः द्रव्यकालसम्भूतः ] परिणाम द्रव्यकाळथी उत्पन्न थाय छे. — [ द्वयोः एषः स्वभावः ] आ, बंनेनो स्वभाव छे. [ कालः क्षणभङ्गुरः नियतः ] काळ क्षणभंगुर तेम ज नित्य छे.
टीकाः — आ, व्यवहारकाळ तथा निश्चयकाळना स्वरूपनुं कथन छे.
त्यां, ‘समय’ नामनो जे क्रमिक पर्याय ते व्यवहारकाळ छे; तेना आधारभूत द्रव्य ते निश्चयकाळ छे.
त्यां, व्यवहारकाळ निश्चयकाळना पर्यायरूप होवा छतां जीव-पुद्गलोना परिणामथी मपातो — जणातो होवाने लीधे ‘जीव-पुद्गलोना परिणामथी उत्पन्न थतो’ कहेवाय छे; अने जीव-पुद्गलोना परिणाम बहिरंग-निमित्तभूत द्रव्यकाळना सद्भावमां उत्पन्न थता होवाने लीधे ‘द्रव्यकाळथी उत्पन्न थता’ कहेवाय छे. त्यां, तात्पर्य ए छे के — व्यवहारकाळ जीव- पुद्गलोना परिणाम वडे नक्की थाय छे; अने निश्चयकाळ जीव-पुद्गलोना परिणामनी
१४