पञ्चेन्द्रियप्रकारसूचनेयम् ।
अथ स्पर्शनरसनघ्राणचक्षुःश्रोत्रेन्द्रियावरणक्षयोपशमात् नोइन्द्रियावरणोदये सति स्पर्शरसगन्धवर्णशब्दानां परिच्छेत्तारः पञ्चेन्द्रिया अमनस्काः । केचित्तु नोइन्द्रियावरणस्यापि क्षयोपशमात् समनस्काश्च भवन्ति । तत्र देवमनुष्यनारकाः समनस्का एव, तिर्यञ्च उभयजातीया इति ।।११७।।
अन्वयार्थः — [ वर्णरसस्पर्शगन्धशब्दज्ञाः ] वर्ण, रस, स्पर्श, गंध अने शब्दने जाणनारां [ सुरनरनारकतिर्यञ्चः ] देव-मनुष्य-नारक-तिर्यंच — [ जलचरस्थलचरखचराः ] जेओ जळचर, स्थळ-चर के खेचर होय छे तेओ — [ बलिनः पञ्चेन्द्रियाः जीवाः ] बळवान पंचेन्द्रिय जीवो छे.
टीकाः — आ, पंचेन्द्रिय जीवोना प्रकारनी सूचना छे.
स्पर्शनेन्द्रिय, रसनेन्द्रिय, घ्राणेन्द्रिय, चक्षुरिन्द्रिय अने श्रोत्रेन्द्रियना आवरणना क्षयोपशमने लीधे, मनना आवरणनो उदय होतां, स्पर्श, रस, गंध, वर्ण अने शब्दने जाणनारा जीवो मनरहित पंचेंद्रिय जीवो छे; केटलाक (पंचेंद्रिय जीवो) तो, तेमने मनना आवरणनो पण क्षयोपशम होवाथी, मनसहित (पंचेंद्रिय जीवो) होय छे.
तेमां, देवो, मनुष्यो अने नारको मनसहित ज होय छे; तिर्यंचो बंने जातिनां (अर्थात् मनरहित तेम ज मनसहित) होय छे. ११७.
अन्वयार्थः — [ देवाः चतुर्णिकायाः ] देवोना चार निकाय छे, [ मनुजाः क र्मभोग-