व्यवहारजीवत्वैकान्तप्रतिपत्तिनिरासोऽयम् ।
य इमे एकेन्द्रियादयः पृथिवीकायिकादयश्चानादिजीवपुद्गलपरस्परावगाहमवलोक्य व्यवहारनयेन जीवप्राधान्याज्जीवा इति प्रज्ञाप्यन्ते । निश्चयनयेन तेषु स्पर्शनादीन्द्रियाणि पृथिव्यादयश्च कायाः जीवलक्षणभूतचैतन्यस्वभावाभावान्न जीवा भवन्तीति । तेष्वेव यत्स्वपरपरिच्छित्तिरूपेण प्रकाशमानं ज्ञानं तदेव गुणगुणिनोः कथञ्चिदभेदाज्जीवत्वेन प्ररूप्यत इति ।।१२१।। जाणदि पस्सदि सव्वं इच्छदि सुक्खं बिभेदि दुक्खादो ।
भवति ] जे ज्ञान छे [ तत् जीवः ] ते जीव छे [ इति च प्ररूपयन्ति ] एम (ज्ञानीओ) प्ररूपे छे.
टीकाः — आ, व्यवहारजीवत्वना एकांतनी *प्रतिपत्तिनुं खंडन छे (अर्थात् जेने मात्र व्यवहारनयथी जीव कहेवामां आवे छे तेनो खरेखर जीव तरीके स्वीकार करवो उचित नथी एम अहीं समजाव्युं छे).
जे आ एकेन्द्रिय वगेरे तथा पृथ्वीकायिक वगेरे, ‘जीवो’ कहेवामां आवे छे ते, अनादि जीव-पुद्गलनो परस्पर अवगाह देखीने व्यवहारनयथी जीवना प्राधान्य द्वारा ( – जीवने मुख्यता अर्पीने) ‘जीवो’ कहेवामां आवे छे. निश्चयनयथी तेमनामां स्पर्शनादि इन्द्रियो तथा पृथ्वी-आदि कायो, जीवना लक्षणभूत चैतन्यस्वभावना अभावने लीधे, जीव नथी; तेमनामां ज जे स्वपरनी ज्ञप्तिरूपे प्रकाशतुं ज्ञान छे ते ज, गुण-गुणीना कथंचित् अभेदने लीधे, जीवपणे प्ररूपवामां आवे छे. १२१.
अन्वयार्थः — [ जीवः ] जीव [ सर्वम् जानाति पश्यति ] बधुं जाणे छे अने देखे छे, [ सौख्यम् इच्छति ] सुखने इच्छे छे, [ दुःखात् बिभेति ] दुःखथी डरे छे, [ हितम् अहितम्
१७
*प्रतिपत्ति=स्वीकार; मान्यता.