जीवपुद्गलयोः संयोगेऽपि भेदनिबन्धनस्वरूपाख्यानमेतत् ।
यत्खलु शरीरशरीरिसंयोगे स्पर्शरसगन्धवर्णगुणत्वात्सशब्दत्वात्संस्थानसङ्घातादिपर्याय- परिणतत्वाच्च इन्द्रियग्रहणयोग्यं, तत्पुद्गलद्रव्यम् । यत्पुनरस्पर्शरसगन्धवर्णगुणत्वादशब्दत्वाद- निर्दिष्टसंस्थानत्वादव्यक्त त्वादिपर्यायैः परिणतत्वाच्च नेन्द्रियग्रहणयोग्यं, तच्चेतनागुणत्वात्
अन्वयार्थः — [ संस्थानानि ] (समचतुरस्रादि) संस्थानो, [ संघाताः ] (औदारिकादि शरीर संबंधी) संघातो, [ वर्णरसस्पर्शगन्धशब्दाः च ] वर्ण, रस, स्पर्श, गंध अने शब्द — [ बहवः गुणाः पर्यायाः च ] एम जे बहु गुणो अने पर्यायो छे, [ पुद्गलद्रव्यप्रभवाः भवन्ति ] ते पुद्गलद्रव्यनिष्पन्न छे.
[ अरसम् अरूपम् अगन्धम् ] जे अरस, अरूप तथा अगंध छे, [ अव्यक्तम् ] अव्यक्त छे, [ अशब्दम् ] अशब्द छे, [ अनिर्दिष्टसंस्थानम् ] अनिर्दिष्टसंस्थान छे (अर्थात् जेनुं कोई संस्थान कह्युं नथी एवो छे), [ चेतनागुणम् ] चेतनागुणवाळो छे अने [ अलिङ्गग्रहणम् ] इंद्रियो वडे अग्राह्य छे, [ जीवं जानीहि ] ते जीव जाणो.
टीकाः — जीव-पुद्गलना संयोगमां पण, तेमना भेदना कारणभूत स्वरूपनुं आ कथन छे (अर्थात् जीव अने पुद्गलना संयोगमां पण, जे वडे तेमनो भेद जाणी शकाय छे एवा तेमना भिन्नभिन्न स्वरूपनुं आ कथन छे).
शरीर अने १शरीरीना संयोगमां, (१) जे खरेखर स्पर्श-रस-गंध-वर्णगुणवाळुं होवाने लीधे, सशब्द होवाने लीधे तथा संस्थान-संघातादि पर्यायोरूपे परिणत होवाने लीधे इन्द्रियग्रहणयोग्य छे, ते पुद्गलद्रव्य छे; अने (२) जे स्पर्श-रस-गंध-वर्णगुण विनानुं होवाने लीधे, अशब्द होवाने लीधे, अनिर्दिष्टसंस्थान होवाने लीधे तथा २अव्यक्तत्वादि
१७
१. शरीरी = देही; शरीरवाळो (अर्थात् आत्मा).
२. अव्यक्तत्वादि = अव्यक्तत्व वगेरे; अप्रकटत्व वगेरे.