चित्तकलुषत्वस्वरूपाख्यानमेतत् ।
क्रोधमानमायालोभानां तीव्रोदये चित्तस्य क्षोभः कालुष्यम् । तेषामेव मन्दोदये तस्य प्रसादोऽकालुष्यम् । तत् कादाचित्कविशिष्टकषायक्षयोपशमे सत्यज्ञानिनो भवति । कषायोदयानुवृत्तेरसमग्रव्यावर्तितोपयोगस्यावान्तरभूमिकासु कदाचित् ज्ञानिनोऽपि भवतीति ।।१३८।। चरिया पमादबहुला कालुस्सं लोलदा य विसएसु ।
[ क्षोभं करोति ] क्षोभ करे छे, त्यारे [ तं ] तेने [ बुधाः ] ज्ञानीओ [ कालुष्यम् इति च ब्रुवन्ति ] ‘कलुषता’ कहे छे.
टीकाः — आ, चित्तनी कलुषताना स्वरूपनुं कथन छे.
क्रोध, मान, माया अने लोभना तीव्र उदये चित्तनो क्षोभ ते कलुषता छे. तेमना ज ( – क्रोधादिना ज) मंद उदये चित्तनी प्रसन्नता ते अकलुषता छे. ते अकलुषता, कदाचित् कषायनो विशिष्ट ( – खास प्रकारनो) क्षयोपशम होतां, अज्ञानीने होय छे; कषायना उदयने अनुसरती परिणतिमांथी उपयोगने *असमग्रपणे पाछो वाळ्यो होय त्यारे (अर्थात् कषायना उदयने अनुसरता परिणमनमांथी उपयोगने पूरो पाछो वाळ्यो न होय त्यारे), मध्यम भूमिकाओमां ( – मध्यम गुणस्थानोमां), कदाचित् ज्ञानीने पण होय छे. १३८.
अन्वयार्थः — [ प्रमादबहुला चर्या ] बहु प्रमादवाळी चर्या, [ कालुष्यं ] कलुषता, [ विषयेषु च लोलता ] विषयो प्रत्ये लोलुपता, [ परपरितापापवादः ] परने परिताप करवो तथा परना अपवाद बोलवा — ए [ पापस्य च आस्रवं करोति ] पापनो आस्रव करे छे.
१९
*असमग्रपणे = अपूर्णपणे; अधूरापणे; अंशे.