रागलवमूलदोषपरम्पराख्यानमेतत् ।
इह खल्वर्हदादिभक्तिरपि न रागानुवृत्तिमन्तरेण भवति । रागाद्यनुवृत्तौ च सत्यां बुद्धिप्रसरमन्तरेणात्मा न तं कथञ्चनापि धारयितुं शक्यते । बुद्धिप्रसरे च सति शुभस्याशुभस्य वा कर्मणो न निरोधोऽस्ति । ततो रागकलिविलासमूल एवायमनर्थसन्तान इति ।।१६८।।
अन्वयार्थः — [ यस्य ] जे [ चित्तोद्भ्रामं विना तु ] (रागना सद्भावने लीधे) चित्तना भ्रमण विनानो [ आत्मानम् ] पोताने [ धर्तुम् न शक्यम् ] राखी शकतो नथी, [ तस्य ] तेने [ शुभाशुभकृतस्य कर्मणः ] शुभाशुभ कर्मनो [ रोधः न विद्यते ] निरोध नथी.
टीकाः — आ, रागलवमूलक दोषपरंपरानुं निरूपण छे (अर्थात् अल्प राग जेनुं मूळ छे एवी दोषोनी संततिनुं अहीं कथन छे).
अहीं (आ लोकमां) खरेखर अर्हंतादि प्रत्येनी भक्ति पण रागपरिणति विना होती नथी. रागादिपरिणति होतां, आत्मा १बुद्धिप्रसार विनानो ( – चित्तना भ्रमणथी रहित) पोताने कोई पण रीते राखी शकतो नथी; अने बुद्धिप्रसार होतां ( – चित्तनुं भ्रमण होतां), शुभ वा अशुभ कर्मनो निरोध होतो नथी. माटे, आ अनर्थसंततिनुं मूळ रागरूप क्लेशनो विलास ज छे.
भावार्थः — अर्हंतादिनी भक्ति पण राग विना होती नथी. रागथी चित्तनुं भ्रमण थाय छे; चित्तना भ्रमणथी कर्मबंध थाय छे. माटे आ अनर्थोनी परंपरानुं मूळ कारण राग ज छे.२ १६८.
माया-मिथ्या-निदानशल्यत्रयादिक समस्तविभावरूप बुद्धिप्रसार रोकी शकातो नथी अने ते नहि रोकावाथी (अर्थात् बुद्धिप्रसारनो निरोध नहि थवाथी) शुभाशुभ कर्मनो संवर थतो नथी; तेथी
१. बुद्धिप्रसार = विकल्पोनो फेलावो; विकल्पविस्तार; चित्तनुं भ्रमण; मननुं भटकवुं ते; मननी चंचळता.
२. आ गाथानी श्री जयसेनाचार्यदेवविरचित टीकामां नीचे प्रमाणे विवरण करवामां आव्युं छेः —