द्रव्यगुणानामर्थान्तरभूतत्वे दोषोऽयम् ।
ज्ञानी ज्ञानाद्यद्यर्थान्तरभूतस्तदा स्वकरणांशमन्तरेण परशुरहितदेवदत्तवत्करणव्यापारा- समर्थत्वादचेतयमानोऽचेतन एव स्यात् । ज्ञानञ्च यदि ज्ञानिनोऽर्थान्तरभूतं तदा तत्कर्त्रंशमन्तरेण देवदत्तरहितपरशुवत्तत्कर्तृत्वव्यापारासमर्थत्वादचेतयमानमचेतनमेव स्यात् । न च ज्ञानज्ञानिनोर्युतसिद्धयोस्संयोगेन चेतनत्वं द्रव्यस्य निर्विशेषस्य गुणानां निराश्रयाणां शून्यत्वादिति ।।४८।।
TIkA — dravya ane guNone arthAntarapaNun hoy to A (nIche pramANe) doSh Ave.
jo gnAnI ( – AtmA) gnAnathI arthAntarabhUt hoy to (AtmA) potAnA karaN- ansh vinA, kuhADI vinAnA devadattanI mAphak, 1karaNano vyApAr karavAmAn asamartha thavAthI nahi chetato ( – jANato) thako achetan ja hoy. ane jo gnAn gnAnIthI ( – AtmAthI) arthAntarabhUt hoy to gnAn tenA kartRu-ansh vinA, devadatta vinAnI kuhADInI mAphak, tenA 2kartAno vyApAr karavAmAn asamartha thavAthI nahi chetatun ( – jANatun) thakun achetan ja hoy. vaLI 3yutasiddha evAn gnAn ane gnAnIne (gnAn ane AtmAne) sanyogathI chetanapaNun hoy em paN nathI, kAraN ke nirvisheSh dravya ane nirAshray guNo shUnya hoy. 48.
84
1. karaNano vyApAr = sAdhananun kArya. [AtmA kartA chhe ane gnAn karaN chhe. jo AtmA gnAnathI bhinna ja hoy to AtmA sAdhanano vyApAr arthAt gnAnanun kArya karavAmAn asamartha thavAthI jANI shake nahi tethI AtmAne achetanapaNun Ave.]
2. kartAno vyApAr = kartAnun kArya. [gnAn karaN chhe ane AtmA kartA chhe. jo gnAn AtmAthI bhinna ja hoy to gnAn kartAno vyApAr arthAt AtmAnun kArya karavAmAn asamartha thavAthI jANI shake nahi tethI gnAnane achetanapaNun Ave.]
3. yutasiddha = joDAIne siddha thayel; samavAyathI – sanyogathI siddha thayel. [jem lAkaDI ane mANas judAn hovA chhatAn lAkaDInA yogathI mANas ‘lAkaDIvALo’ thAy chhe tem gnAn ane AtmA judAn hovA chhatAn gnAn sAthe joDAIne AtmA ‘gnAnavALo ( – gnAnI)’ thAy chhe em paN nathI. lAkaDI ane mANasanI jem gnAn ane AtmA kadI judAn hoy ja kyAthi? visheSh rahit dravya hoI shake ja nahi, tethI gnAn vinAno AtmA kevo? ane Ashray vinA guN hoI shake ja nahi, tethI AtmA vinA gnAn kevun? mATe ‘lAkaDI’ ane ‘lAkaDIvALA’nI mAphak ‘gnAn’ ane ‘gnAnI’nun yutasiddhapaNun ghaTatun nathI.]