द्रष्टान्तदार्ष्टान्तिकार्थपुरस्सरो द्रव्यगुणानामनर्थान्तरत्वव्याख्योपसंहारोऽयम् ।
वर्णरसगन्धस्पर्शा हि परमाणोः प्ररूप्यन्ते; ते च परमाणोरविभक्त प्रदेशत्वेनानन्येऽपि संज्ञादिव्यपदेशनिबन्धनैर्विशेषैरन्यत्वं प्रकाशयन्ति । एवं ज्ञानदर्शने अप्यात्मनि सम्बद्धे आत्मद्रव्यादविभक्त प्रदेशत्वेनानन्येऽपि संज्ञादिव्यपदेशनिबन्धनैर्विशेषैः पृथक्त्वमासादयतः, स्वभावतस्तु नित्यमपृथक्त्वमेव बिभ्रतः ।।५१ – ५२।।
anvayArtha — [ परमाणुप्ररूपिताः ] paramANune viShe prarUpavAmAn AvatAn evAn [ वर्णरस- गन्धस्पर्शाः ] varNa-ras-gandh-sparsha [ द्रव्यात् अनन्याः च ] dravyathI ananya vartatAn thakAn [ विशेषैः ] (vyapadeshanA kAraNabhUt) visheSho vaDe [ अन्यत्वप्रकाशकाः भवन्ति ] anyatvane prakAshanArAn thAy chhe ( – svabhAvathI anyarUp nathI); [ तथा ] evI rIte [ जीवनिबद्धे ] jIvane viShe sambaddha evAn [ दर्शनज्ञाने ] darshan-gnAn [ अनन्यभूते ] (jIvadravyathI) ananya vartatAn thakAn [ व्यपदेशतः ] vyapadesh dvArA [ पृथक्त्वं कुरुतः हि ] pRuthakpaNAne kare chhe, [ नो स्वभावात् ] svabhAvathI nahi.
TIkA — draShTAntarUp ane *dArShTAntarUp padArthapUrvak, dravya ane guNonA abhinna- padArthapaNAnA vyAkhyAnano A upasanhAr chhe.
varNa-ras-gandh-sparsha kharekhar paramANune viShe prarUpavAmAn Ave chhe; teo paramANuthI abhinna pradeshavALAn hovAne lIdhe ananya hovA chhatAn, sangnAdi vyapadeshanA kAraNabhUt visheSho vaDe anyatvane prakAshe chhe. evI rIte AtmAne viShe sambaddha gnAn- darshan paN AtmadravyathI abhinna pradeshavALAn hovAne lIdhe ananya hovA chhatAn, sangnAdi vyapadeshanA kAraNabhUt visheSho vaDe pRuthakpaNAne pAme chhe, parantu svabhAvathI sadA apRuthakpaNAne ja dhAre chhe. 51 – 52.
A rIte upayogaguNnun vyAkhyAn samApta thayun.
88
*dArShTAnt = draShTAnt vaDe samajAvavAnI hoy te vAt; upamey. (ahIn paramANu ne varNAdik draShTAntarUp
padArtho chhe tathA jIv ne gnAnAdik dArShTAntarUp padArtho chhe.)