कर्मणां फलदानसमर्थतयोद्भूतिरुदयः, अनुद्भूतिरुपशमः, उद्भूत्यनुद्भूती क्षयोपशमः, अत्यन्तविश्लेषः क्षयः, द्रव्यात्मलाभहेतुकः परिणामः । तत्रोदयेन युक्त औदयिकः, उपशमेन युक्त औपशमिकः, क्षयोपशमेन युक्त : क्षायोपशमिकः, क्षयेण युक्त : क्षायिकः, परिणामेन युक्त : पारिणामिकः । त एते पञ्र्च जीवगुणाः । तत्रोपाधिचतुर्विधत्वनिबन्धना- श्चत्वारः, स्वभावनिबन्धन एकः । एते चोपाधिभेदात्स्वरूपभेदाच्च भिद्यमाना बहुष्वर्थेषु विस्तार्यन्त इति ।।५६।। कम्मं वेदयमाणो जीवो भावं करेदि जारिसयं ।
karmono 1phaLadAnasamarthapaNe udbhav te ‘uday’ chhe, anudbhav te ‘upasham’ chhe, udbhav tem ja anudbhav te ‘kShayopasham’ chhe, 2atyant vishleSh te ‘kShay’ chhe, dravyano 3AtmalAbh (hayAtI) jeno hetu chhe te ‘pariNAm’ chhe. tyAn, udayathI yukta te ‘audayik’ chhe, upashamathI yukta te ‘aupashamik’ chhe, kShayopashamathI yukta te ‘kShAyopashamik’ chhe, 4kShayathI yukta te ‘kShAyik’ chhe, 5pariNAmathI yukta te ‘pAriNAmik’ chhe. — evA A pAnch jIvaguNo chhe. temAn ( – A pAnch guNomAn) 6upAdhinun chaturvidhapaNun jemanun kAraN (nimitta) chhe evA chAr chhe, svabhAv jenun kAraN chhe evo ek chhe. upAdhinA bhedathI ane svarUpanA bhedathI bhed pADatAn, temane ghaNA prakAromAn vistAravAmAn Ave chhe. 56.
94
1. phaLadAnasamartha = phaL devAmAn samartha
2. atyant vishleSh = atyant viyog; Atyantik nivRutti.
3. AtmalAbh = svarUpaprApti; svarUpane dhArI rAkhavun te; potAne dhArI rAkhavun te; hayAtI. (dravya potAne
dhArI rAkhe chhe arthAt pote hayAt rahe chhe tethI tene ‘pariNAm’ chhe.)
4. kShayathI yukta = kShay sahita kShay sAthe sambandhavALo. (vyavahAre karmonA kShayanI apekShA jIvanA je bhAvamAn Ave te ‘kShAyik’ bhAv chhe.)
5. pariNAmathI yukta = pariNAmamay; pariNAmAtmak; pariNAmasvarUp.
6. karmopAdhinI chAr prakAranI dashA ( – uday, upasham, kShayopasham ane kShay) jemanun nimitta chhe evA
chAr bhAvo chhe; jemAn karmopAdhirUp nimitta bilakul nathI, mAtra dravyasvabhAv ja jenun kAraN chhe
evo ek pAriNAmik bhAv chhe.