अन्याकृतकर्मसम्भूतिप्रकारोक्ति रियम् ।
आत्मा हि संसारावस्थायां पारिणामिकचैतन्यस्वभावमपरित्यजन्नेवानादिबन्धन- बद्धत्वादनादिमोहरागद्वेषस्निग्धैरविशुद्धैरेव भावैर्विवर्तते । स खलु यत्र यदा मोहरूपं रागरूपं द्वेषरूपं वा स्वस्य भावमारभते, तत्र तदा तमेव निमित्तीकृत्य जीवप्रदेशेषु परस्परावगाहेनानुप्रविष्टाः स्वभावैरेव पुद्गलाः कर्मभावमापद्यन्त इति ।।६५।।
anvayArtha — [ आत्मा ] AtmA [ स्वभावं ] (moharAgadveSharUp) potAnA bhAvane [ करोति ] kare chhe; [ तत्र गताः पुद्गलाः ] (tyAre) tyAn rahelAn pudgalo [ स्वभावैः ] potAnA bhAvothI [ अन्योन्यावगाहावगाढाः ] jIvane viShe (vishiShTa prakAre) anyonya-avagAharUpe praveshyAn thakAn [ कर्मभावम् गच्छन्ति ] karmabhAvane pAme chhe.
TIkA — anya vaDe karavAmAn AvyA vinA karmanI utpatti kaI rIte thAy chhe tenun A kathan chhe.
AtmA kharekhar sansAr-avasthAmAn pAriNAmik chaitanyasvabhAvane chhoDyA vinA ja anAdi bandhan vaDe baddha hovAthI anAdi moharAgadveSh vaDe *snigdha evA avishuddha bhAvorUpe ja vivartan pAme chhe ( – pariName chhe). te (sansArastha AtmA) kharekhar jyAn ane jyAre moharUp, rAgarUp ke dveSharUp evA potAnA bhAvane kare chhe, tyAn ane tyAre te ja bhAvane nimitta karIne pudgalo potAnA bhAvothI ja jIvanA pradeshomAn (vishiShTatApUrvak) paraspar avagAharUpe praveshyAn thakAn karmabhAvane pAme chhe.
bhAvArtha — AtmA je kShetre ane je kALe ashuddha bhAve pariName chhe, te ja kShetre rahelA kArmANavargaNArUp pudgalaskandho te ja kALe svayam potAnA bhAvothI ja jIvanA pradeshomAn khAs prakAre paraspar-avagAharUpe praveshyA thakA karmapaNAne pAme chhe.
A rIte, jIvathI karAyA vinA ja pudgalo svayam karmapaNe pariName chhe. 65.
10
*snigdha = chIkaNA; chIkAshavALA. (moharAgadveSh karmabandhanA nimittabhUt hovAne lIdhe moharAgadveShane snigdhatAnI upamA ApavAmAn Ave chhe. tethI ahIn avishuddha bhAvone ‘moharAgadveSh vaDe snigdha’ kahyA chhe.)