बद्धजीवस्य षडगतयः कर्मनिमित्ताः । मुक्त स्याप्यूर्ध्वगतिरेका स्वाभाविकी- त्यत्रोक्त म् ।।७३।।
अथ पुद्गलद्रव्यास्तिकायव्याख्यानम् ।
anvayArtha — [ प्रकृतिस्थित्यनुभागप्रदेशबन्धैः ] prakRitibandh, sthitibandh, anubhAgabandh ane pradeshabandhathI [ सर्वतः मुक्तः ] sarvata mukta jIv [ ऊर्ध्वं गच्छति ] Urdhvagaman kare chhe; [ शेषाः ] bAkInA jIvo (bhavAntaramAn jatAn) [ विदिग्वर्जां गतिं यान्ति ] vidishAo chhoDIne gaman kare chhe.
TIkA — baddha jIvane karmanimittak ShaDvidh gaman (arthAt karma jemAn nimittabhUt chhe evun chha dishAomAn gaman) hoy chhe; mukta jIvane paN svAbhAvik evun ek Urdhvagaman hoy chhe. — Am ahIn kahyun chhe.
bhAvArtha — samasta rAgAdivibhAv rahit evun je shuddhAtmAnubhUtilakShaN dhyAn tenA baL vaDe chaturvidh bandhathI sarvathA mukta thayelo jIv paN, svAbhAvik anant gnAnAdi guNothI yukta vartato thako, ekasamayavartI avigrahagati vaDe (lokAgraparyant) svAbhAvik Urdhvagaman kare chhe. bAkInA sansArI jIvo maraNAnte vidishAo chhoDIne pUrvokta ShaT- apakramasvarUp (karmanimittak) anushreNIgaman kare chhe. 73.
A rIte jIvadravyAstikAyanun vyAkhyAn samApta thayun.
have pudgaladravyAstikAyanun vyAkhyAn chhe.