परमाणूनां जात्यन्तरत्वनिरासोऽयम् ।
परमाणोर्हि मूर्तत्वनिबन्धनभूताः स्पर्शरसगन्धवर्णा आदेशमात्रेणैव भिद्यन्ते; वस्तुतस्तु यथा तस्य स एव प्रदेश आदिः, स एव मध्यः, स एवान्तः इति, एवं द्रव्यगुणयोरविभक्त प्रदेशत्वात् य एव परमाणोः प्रदेशः, स एव स्पर्शस्य, स एव रसस्य, स एव गन्धस्य, स एव रूपस्येति । ततः क्वचित्परमाणौ गन्धगुणे, क्वचित् गन्धरसगुणयोः, क्वचित् गन्धरसरूपगुणेषु अपकृष्यमाणेषु तदविभक्त प्रदेशः परमाणुरेव विनश्यतीति । न तदपकर्षो युक्त : । ततः पृथिव्यप्तेजोवायुरूपस्य धातुचतुष्कस्यैक एव
anvayArtha — [ यः तु ] je [ आदेशमात्रमूर्त्तः ] AdeshamAtrathI mUrta chhe (arthAt mAtra bhedavivakShAthI mUrtatvavALo kahevAy chhe) ane [ धातुचतुष्कस्य कारणं ] je (pRithvI Adi) chAr dhAtuonun kAraN chhe [ सः] te [ परमाणुः ज्ञेयः ] paramANu jANavo — [ परिणामगुणः ] ke je pariNAmaguNavALo chhe ane [ स्वयम् अशब्दः ] svayam ashabda chhe.
TIkA — paramANuo bhinna bhinna jAtinA hovAnun A khanDan chhe.
mUrtatvanA kAraNabhUt sparsha-ras-gandh-varNano, paramANuthI *AdeshamAtra vaDe ja bhed karavAmAn Ave chhe; vastuta to jevI rIte paramANuno te ja pradesh Adi chhe, te ja pradesh madhya chhe ane te ja pradesh ant chhe, tevI rIte dravya ane guNanA abhinna pradesh hovAthI, je paramANuno pradesh chhe, te ja sparshano chhe, te ja rasano chhe, te ja gandhano chhe, te ja rUpano chhe. tethI koI paramANumAn gandhaguN ochho hoy, koI paramANumAn gandhaguN ane rasaguN ochhA hoy, koI paramANumAn gandhaguN, rasaguN ane rUpaguN ochhA hoy, to te guNathI abhinna pradeshavALo paramANu ja vinAsh pAme. mATe te guNanI ochhap yukta (
abhinna pradeshavALo paramANu ja nAsh pAme; mATe badhA paramANuo samAn guNavALA ja chhe, eTale ke teo bhinna bhinna jAtinA nathI.] tethI pRithvI, pANI, agni ane vAyurUp chAr dhAtuonun, pariNAmane lIdhe, ek ja paramANu kAraN chhe (arthAt
*Adesh = kathan. [mAtra bhedakathan dvArA ja paramANuthI sparsha-ras-gandh-varNano bhed pADavAmAn Ave chhe, paramArthe to paramANuthI sparsha-ras-gandh-varNano abhed chhe.]