शब्दस्य पुद्गलस्कन्धपर्यायत्वख्यापनमेतत् ।
इह हि बाह्यश्रवणेन्द्रियावलम्बितो भावेन्द्रियपरिच्छेद्यो ध्वनिः शब्दः । स
खलु स्वरूपेणानन्तपरमाणूनामेकस्कन्धो नाम पर्यायः । बहिरङ्गसाधनीभूतमहास्कन्धेभ्यः
तथाविधपरिणामेन समुत्पद्यमानत्वात् स्कन्धप्रभवः, यतो हि परस्पराभिहतेषु महा-
स्कन्धेषु शब्दः समुपजायते । किञ्च स्वभावनिर्वृत्ताभिरेवानन्तपरमाणुमयीभिः शब्द-
योग्यवर्गणाभिरन्योन्यमनुप्रविश्य समन्ततोऽभिव्याप्य पूरितेऽपि सकले लोके यत्र यत्र बहिरङ्गकारणसामग्री समुदेति तत्र तत्र ताः शब्दत्वेन स्वयं व्यपरिणमन्त इति शब्दस्य
te (shabda) niyatapaNe utpAdya chhe.
TIkA — shabda pudgalaskandhaparyAy chhe em ahIn darshAvyun chhe.
A lokamAn, bAhya shravaNendriy vaDe 1avalambit, bhAvendriy vaDe jaNAvAyogya evo je dhvani te shabda chhe. te (shabda) kharekhar svarUpe anant paramANuonA ekaskandharUp paryAy chhe. bahirang sAdhanabhUt ( – bAhya-kAraNabhUt) mahAskandho dvArA tathAvidh pariNAme (shabdapariNAme) Upajato hovAthI te skandhajanya chhe, kAraN ke mahAskandho paraspar athaDAtAn shabda utpanna thAy chhe. vaLI A vAt visheSh samajAvavAmAn Ave chhe — ekabIjAmAn praveshIne sarvatra vyApIne rahelI evI je svabhAvaniShpanna ja ( – potAnA svabhAvathI ja banelI), anantaparamANumayI shabdayogya-vargaNAo temanAthI Akho lok bharelo hovA chhatAn jyAn jyAn bahirangakAraNasAmagrI udit thAy chhe tyAn tyAn te vargaNAo 2shabdapaNe svayam
bhAShAtmak shabda dvividh chhe — akSharAtmak ane anakSharAtmak. sanskRitaprAkRitAdibhAShArUp te akSharAtmak chhe ane dvIndriyAdik jIvonA shabdarUp tathA (kevaLIbhagavAnanA) divya dhvanirUp te anakSharAtmak chhe. abhAShAtmak shabda paN dvividh chhe — prAyogik ane vaishrasik. vINA, Dhol, jhAnjh, vAnsaLI vagerethI
vargaNAo ja chhe; te vargaNAo ja svayamev shabdapaNe pariName chhe, jIbh-Dhol-megh vagere mAtra nimittabhUt chhe. pt.. 16
1. shabda shravaNendriyano viShay chhe tethI te mUrta chhe. keTalAk loko mAne chhe tem shabda AkAshano guN nathI, kAraN ke amUrta AkAshano amUrta guN indriyano viShay thaI shake nahi.
2. shabdanA be prakAr chhe (1) prAyogik ane (2) vaishrasik. puruShAdinA prayogathI utpanna thato shabda te prAyogik chhe ane meghAdithI utpanna thato shabda te vaishrasik chhe.