वृत्तिरूपो लोकः । शुद्धैकाकाशवृत्तिरूपोऽलोकः । तत्र जीवपुद्गलौ स्वरसत एव गतितत्पूर्वस्थितिपरिणामापन्नौ । तयोर्यदि गतिपरिणामं तत्पूर्वस्थितिपरिणामं वा स्वय- मनुभवतोर्बहिरङ्गहेतू धर्माधर्मौ न भवेताम्, तदा तयोर्निरर्गलगतिस्थितिपरिणामत्वादलोकेऽपि वृत्तिः केन वार्येत । ततो न लोकालोकविभागः सिध्येत । धर्माधर्मयोस्तु जीव- पुद्गलयोर्गतितत्पूर्वस्थित्योर्बहिरङ्गहेतुत्वेन सद्भावेऽभ्युपगम्यमाने लोकालोकविभागो जायत इति । किञ्च धर्माधर्मौ द्वावपि परस्परं पृथग्भूतास्तित्वनिर्वृत्तत्वाद्विभक्तौ । एक- क्षेत्रावगाढत्वादविभक्तौ । निष्क्रियत्वेन सकललोकवर्तिनोर्जीवपुद्गलयोर्गतिस्थित्युपग्रहकरणा- ल्लोकमात्राविति ।।८७।। ण य गच्छदि धम्मत्थी गमणं ण करेदि अण्णदवियस्स ।
हवदि गदिस्स य पसरो जीवाणं पोग्गलाणं च ।।८८।। astitvarUp alok chhe. tyAn, jIv ane pudgal svarasathI ja (svabhAvathI ja) gatipariNAmane tathA gatipUrvak sthitipariNAmane prApta hoy chhe. jo gatipariNAm athavA gatipUrvak sthitipariNAmane svayam anubhavatAn evAn te jIv-pudgalane bahirang hetuo dharma ane adharma na hoy, to jIv-pudgalane *nirargaL gatipariNAm ane sthitipariNAm thavAthI alokamAn paN temanun (jIv-pudgalanun) hovun konAthI vArI shakAy? (koIthI na ja vArI shakAy.) tethI lok ane alokano vibhAg siddha na thAy. parantu jo jIv- pudgalanI gatinA ane gatipUrvak sthitinA bahirang hetuo tarIke dharma ane adharmano sadbhAv svIkAravAmAn Ave to lok ane alokano vibhAg (siddha) thAy chhe. (mATe dharma ane adharma vidyamAn chhe.) vaLI (temanA viShe visheSh hakIkat e chhe ke), dharma ane adharma banne paraspar pRuthagbhUt astitvathI niShpanna hovAthI vibhakta (bhinna) chhe; ekakShetrAvagAhI hovAthI avibhakta (abhinna) chhe; samasta lokamAn vartanArAn jIv- pudgalane gatisthitimAn niShkriyapaNe anugrah karatA hovAthI ( – nimittarUp thatA hovAthI) lokapramAN chhe. 87.
13
*nirargaL=nirankush; amaryAd.