द्रव्यविशेषस्य समयाख्यः पर्याय इति । स तूत्सङ्गितक्षणभङ्गोऽप्युपदर्शितस्वसन्तानो नयबलाद्दीर्घान्तरस्थाय्युपगीयमानो न दुष्यति; ततो न खल्वावलिकापल्योपमसागरोपमादि- व्यवहारो विप्रतिषिध्यते । तदत्र निश्चयकालो नित्यः द्रव्यरूपत्वात्, व्यवहारकालः क्षणिकः पर्यायरूपत्वादिति ।।१०१।।
कालस्य द्रव्यास्तिकायत्वविधिप्रतिषेधविधानमेतत् ।
यथा खलु जीवपुद्गलधर्माधर्माकाशानि सकलद्रव्यलक्षणसद्भावार्द्दरव्यव्यपदेश भाञ्जि chhe, te (vyavahArakAL) kharekhar te ja dravyavisheShano ‘samay’ nAmano paryAy chhe. te kShaNabhangI hovA chhatAn paN potAnI santatine (pravAhane) darshAvato hovAne lIdhe tene nayanA baLathI ‘lAmbA vakhat sudhI TakanAro’ kahevAmAn doSh nathI; tethI AvalikA, palyopam, sAgaropam ityAdi vyavahArano niShedh karavAmAn Avato nathI.
e rIte ahIn em kahyun ke — nishchayakAL dravyarUp hovAthI nitya chhe, vyavahArakAL paryAyarUp hovAthI kShaNik chhe. 101.
anvayArtha — [ एते ] A [ कालाकाशे ] kAL, AkAsh, [ धर्माधर्मौ ] dharma, adharma, [ पुद्गलाः ] pudgalo [ च ] ane [ जीवाः ] jIvo (badhAn) [ द्रव्यसञ्ज्ञां लभन्ते ] ‘dravya’sangnAne pAme chhe; [ कालस्य तु ] parantu kALane [ कायत्वम् ] kAyapaNun [ न अस्ति ] nathI.
TIkA — A, kALane dravyapaNAnA vidhAnanun ane astikAyapaNAnA niShedhanun kathan chhe (arthAt kALane dravyapaNun chhe paN astikAyapaNun nathI em ahIn kahyun chhe).
jem kharekhar jIv, pudgal, dharma, adharma ane AkAshane dravyanAn saghaLAn lakShaNono sadbhAv hovAthI teo ‘dravya’sangnAne pAme chhe, tem kAL paN (tene dravyanA saghaLAn lakShaNono
14