इन्द्रियभेदेनोक्तानां जीवानां चतुर्गतिसम्बन्धत्वेनोपसंहारोऽयम् ।
देवगतिनाम्नो देवायुषश्चोदयाद्देवाः, ते च भवनवासिव्यन्तरज्योतिष्कवैमानिक-
निकायभेदाच्चतुर्धा । मनुष्यगतिनाम्नो मनुष्यायुषश्च उदयान्मनुष्याः । ते कर्मभोगभूमिज-
भेदात् द्वेधा । तिर्यग्गतिनाम्नस्तिर्यगायुषश्च उदयात्तिर्यञ्चः । ते पृथिवीशम्बूकयूकोद्दंश-
जलचरोरगपक्षिपरिसर्पचतुष्पदादिभेदादनेकधा । नरकगतिनाम्नो नरकायुषश्च उदयान्नारकाः ।
ते रत्नशर्करावालुकापङ्कधूमतमोमहातमःप्रभाभूमिजभेदात्सप्तधा । तत्र देवमनुष्यनारकाः
भूमिजाः ] manuShyo karmabhUmij ane bhogabhUmij em be prakAranA chhe, [ तिर्यञ्चः
बहुप्रकाराः ] tiryancho ghaNA prakAranAn chhe [ पुनः ] ane [ नारकाः पृथिवीभेदगताः ] nArakonA
bhed temanI pRithvIonA bhed jeTalA chhe.
TIkA — A, indriyonA bhedanI apekShAe kahevAmAn AvelA jIvono chaturgatisambandh darshAvatAn upasanhAr chhe (arthAt ahIn ekendriy – dvIndriyAdirUp jIvabhedono chAr gati sAthe sambandh darshAvIne te jIvabhedono upasanhAr karavAmAn Avyo chhe).
devagatinAm ane devAyunA udayathI (arthAt devagatinAmakarma ane devAyukarmanA udayanA nimittathI) devo hoy chhe; teo bhavanavAsI, vyantar, jyotiShka ane vaimAnik evA 1nikAyabhedone lIdhe chAr prakAranA chhe. manuShyagatinAm ane manuShyAyunA udayathI manuShyo hoy chhe; teo karmabhUmij ane bhogabhUmij evA bhedone lIdhe be prakAranA chhe. tiryanchagatinAm ane tiryanchAyunA udayathI tiryancho hoy chhe; teo pRithvI, shambUk, jU, DAns, jaLachar, urag, pakShI, parisarpa, chatuShpAd (chopagAn) ityAdi bhedone lIdhe anek prakAranAn chhe. narakagatinAm ane narakAyunA udayathI nArako hoy chhe; teo 2ratnaprabhAbhUmij, sharkarAprabhAbhUmij, vAlukAprabhAbhUmij, pankaprabhAbhUmij, dhUmaprabhAbhUmij, tamaprabhAbhUmij ane mahAtamaprabhAbhUmij evA bhedone lIdhe sAt prakAranA chhe.
temAn, devo, manuShyo ane nArako panchendriy ja hoy chhe. tiryancho to keTalAnk panchendriy
16
1. nikAy=samUh
2. ratnaprabhAbhUmij=ratnaprabhA nAmanI bhUmimAn ( – pratham narakamAn) utpanna thayel