kahAnajainashAstramALA ]
navapadArthapUrvak mokShamArgaprapanchavarNan
191
अनुकम्पास्वरूपाख्यानमेतत ् ।
कञ्चिदुदन्यादिदुःखप्लुतमवलोक्य करुणया तत्प्रतिचिकीर्षाकुलितचित्तत्वमज्ञानिनो-
ऽनुकम्पा । ज्ञानिनस्त्वधस्तनभूमिकासु विहरमाणस्य जन्मार्णवनिमग्नजगदवलोकनान्मनाग्मनः- खेद इति ।। १३७ ।।
कोधो व जदा माणो माया लोभो व चित्तमासेज्ज ।
जीवस्स कुणदि खोहं कलुसो त्ति य तं बुधा बेंति ।। १३८ ।।
क्रोधो वा यदा मानो माया लोभो वा चित्तमासाद्य ।
जीवस्य करोति क्षोभं कालुष्यमिति च तं बुधा ब्रुवन्ति ।। १३८ ।।
कृपया प्रतिपद्यते ] tenA pratye karuNAthI varte chhe, [ तस्य एषा अनुकम्पा भवति ] teno e bhAv
anukampA chhe.
TIkA — A, anukampAnA svarUpanun kathan chhe.
koI tRuShAdidukhathI pIDit prANIne dekhI karuNAne lIdhe teno pratikAr ( – upAy ) karavAnI ichchhAthI chittamAn AkuLatA thavI te agnAnInI anukampA chhe. gnAnInI anukampA to, nIchalI bhUmikAomAn viharatAn ( – pote nIchenAn guNasthAnomAn vartato hoy tyAre ), janmArNavamAn nimagna jagatanA avalokanathI ( arthAt sansArasAgaramAn DUbelA jagatane dekhavAthI ) manamAn jarA khed thavo te chhe. * 137.
mad-krodh athavA lobh-mAyA chitta-Ashray pAmIne
jIvane kare je kShobh, tene kaluShatA gnAnI kahe. 138.
anvayArtha — [ यदा ] jyAre [ क्रोधः वा ] krodh, [ मानः ] mAn, [ माया ] mAyA [ वा ] athavA [ लोभः ] lobh [ चित्तम् आसाद्य ] chittano Ashray pAmIne [ जीवस्य ] jIvane * A gAthAnI AchAryavar shrI jayasenAchAryadevakRut TIkAmAn A pramANe vivaraN chhe — tIvra tRuShA, tIvra
kShudhA, tIvra rog vagerethI pIDit prANIne dekhI agnAnI jIv ‘koI paN prakAre hun Ano pratikAr karun’ arthAt
nijAtmAnA anubhavanI upalabdhi na thatI hoy tyAre ), sankleshanA parityAg vaDe ( – ashubh bhAvane
chhoDIne ) yathAsambhav pratikAr kare chhe tathA tene dukhI dekhIne visheSh samveg ane vairAgyanI bhAvanA kare un chhe.