tethI ahIn (bandhane viShe), bahirang kAraN ( – nimitta) yog chhe kAraN ke te pudgalonA grahaNano hetu chhe, ane antarang kAraN ( – nimitta) jIvabhAv ja chhe kAraN ke te (karmapudgalonI) vishiShTa shakti ane sthitino hetu chhe.
bhAvArtha — karmabandhaparyAyanA chAr visheSho chhe prakRitibandh, pradeshabandh, sthitibandh ane anubhAgabandh. AmAn sthiti-anubhAg ja atyant mukhya visheSho chhe, prakRiti-pradesh to atyant gauN visheSho chhe; kAraN ke sthiti-anubhAg vinA karmabandhaparyAy nAmamAtra ja rahe. tethI ahIn prakRiti-pradeshabandhane mAtra ‘grahaN’ shabdathI kahel chhe ane sthiti- anubhAgabandhane ja ‘bandh’ shabdathI kahel chhe.
jIvanA koI paN pariNAmamAn vartato yog karmanAn prakRiti-pradeshanun arthAt ‘grahaN’nun nimitta thAy chhe ane jIvanA te ja pariNAmamAn vartato moharAgadveShabhAv karmanAn sthiti – anubhAganun arthAt ‘bandh’nun nimitta thAy chhe; mATe moharAgadveShabhAvane ‘bandh’nun antarang kAraN (antarang nimitta) kahyun chhe ane yogane — ke je ‘grahaN’nun nimitta chhe tene — ‘bandh’nun bahirang kAraN (bAhya nimitta) kahyun chhe. 148.
anvayArtha — [ चतुर्विकल्पः हेतुः ] (dravyamithyAtvAdi) chAr prakAranA hetuo [ अष्टविकल्पस्य कारणम् ] ATh prakAranAn karmonAn kAraN [ भणितम् ] kahevAmAn AvyA chhe; [ तेषाम् अपि च ] temane paN [ रागादयः ] (jIvanA) rAgAdibhAvo kAraN chhe; [ तेषाम् अभावे ] rAgAdibhAvonA abhAvamAn [ न बध्यन्ते ] jIvo bandhAtA nathI.