सद्भावपर्यायान् स्वभावविशेषानित्यनुगतार्थया निरुक्त्या द्रव्यं व्याख्यातम् । द्रव्यं च लक्ष्यलक्षणभावादिभ्यः कथञ्चिद्भेदेऽपि वस्तुतः सत्ताया अपृथग्भूतमेवेति मन्तव्यम् । ततो यत्पूर्वं सत्त्वमसत्त्वं त्रिलक्षणत्वमत्रिलक्षणत्वमेकत्वमनेकत्वं सर्वपदार्थस्थितत्वमेक- पदार्थस्थितत्वं विश्वरूपत्वमेकरूपत्वमनन्तपर्यायत्वमेकपर्यायत्वं च प्रतिपादितं सत्ताया- स्तत्सर्वं तदनर्थान्तरभूतस्य द्रव्यस्यैव द्रष्टव्यम् । ततो न कश्चिदपि तेषु सत्ता- विशेषोऽवशिष्येत यः सत्तां वस्तुतो द्रव्यात्पृथक् व्यवस्थापयेदिति ।।९।।
1drave chhe — pAme chhe — sAmAnyarUp svarUpe vyApe chhe te dravya chhe’ — em 2anugat arthavALI niruktithI dravyanI vyAkhyA karavAmAn AvI. vaLI joke 3lakShyalakShaNabhAvAdik dvArA dravyane sattAthI kathanchit bhed chhe topaN vastuta (paramArthe) dravya sattAthI apRuthak ja chhe em mAnavun. mATe pUrve (8mI gAthAmAn) sattAne je satpaNun, asatpaNun, trilakShaNapaNun, atrilakShaNapaNun, ekapaNun, anekapaNun, sarvapadArthasthitapaNun, ekapadArthasthitapaNun, vishvarUpapaNun, ekarUpapaNun, anantaparyAyamayapaNun ane ekaparyAyamayapaNun kahevAmAn Avyun te badhun sattAthI anarthAntarabhUt ( – abhinnapadArthabhUt, ananyapadArthabhUt) dravyane ja dekhavun (arthAt satpaNun, asatpaNun, trilakShaNapaNun, atrilakShaNapaNun vagere badhA sattAnA visheSho dravyanA ja chhe em mAnavun). tethI temanAmAn ( – te sattAnA visheShomAn) koI sattAvisheSh bAkI raheto nathI ke je sattAne vastuta (paramArthe) dravyathI pRuthak sthApe. 9.
24
1. shrI jayasenAchAryadevanI TIkAmAn paN ahInnI mAphak ja ‘द्रवति गच्छति’no ek artha to ‘drave chhe arthAt pAme chhe’ em karavAmAn Avyo chhe; te uparAnt ‘द्रवति eTale svabhAv- paryAyone drave chhe ane गच्छति eTale vibhAvaparyAyone pAme chhe’ evo bIjo artha paN tyAn karavAmAn Avyo chhe.
2. ahIn dravyanI je nirukti karavAmAn AvI chhe te ‘द्रु’ dhAtune anusaratA ( – maLatA) arthavALI chhe.
3. sattA lakShaN chhe ane dravya lakShya chhe.