गुणा हि क्वचिदाश्रिताः । यत्राश्रितास्तर्द्दरव्यम् । तच्चेदन्यद्गुणेभ्यः । पुनरपि गुणाः क्वचिदाश्रिताः । यत्राश्रितास्तर्द्दरव्यम् । तदपि अन्यच्चेद्गुणेभ्यः । पुनरपि गुणाः क्वचिदाश्रिताः । यत्राश्रिताः तर्द्दरव्यम् । तदप्यन्यदेव गुणेभ्यः । एवं द्रव्यस्य गुणेभ्यो भेदे भवति द्रव्यानन्त्यम् । द्रव्यं हि गुणानां समुदायः । गुणाश्चेदन्ये समुदायात्, को नाम समुदायः । एवं गुणानां द्रव्याद्भेदे भवति द्रव्याभाव इति ।।४४।।
द्रव्यगुणानां स्वोचितानन्यत्वोक्ति रियम् ।
guṇo kharekhar koīkanā āshraye hoy; (teo) jenā āshraye hoy te dravya hoy. te ( – dravya) jo guṇothī anya ( – bhinna) hoy to — pharīne paṇ, guṇo koīkanā āshraye hoy; (teo) jenā āshraye hoy te dravya hoy. te jo guṇothī anya hoy to — pharīne paṇ, guṇo koīkanā āshraye hoy; (teo) jenā āshraye hoy te dravya hoy. te paṇ guṇothī anya ja hoy...e pramāṇe, jo dravyanun guṇothī bhinnapaṇun hoy to, dravyanun anantapaṇun thāy.
kharekhar dravya eṭale guṇono samudāy. guṇo jo samudāyathī anya hoy to samudāy kevo? (arthāt jo guṇone samudāyathī bhinna mānavāmān āve to samudāy kyāthī ghaṭe? eṭale ke dravya ja kyāthī ghaṭe?) e pramāṇe, jo guṇonun dravyathī bhinnapaṇun hoy to, dravyano abhāv thāy. 44.
anvayārthaḥ — [ द्रव्यगुणानाम् ] dravya ane guṇone [ अविभक्तम् अनन्यत्वम् ] avibhaktapaṇārūp ananyapaṇun chhe; [ निश्चयज्ञाः हि ] nishchayanā jāṇanārāo [ तेषाम् ] temane [ विभक्तम् अन्यत्वम् ] vibhaktapaṇārūp anyapaṇun [ वा ] ke [ तद्विपरीतं ] (vibhaktapaṇārūp) ananyapaṇun [ न इच्छन्ति ] mānatā nathī.
ṭīkāḥ — ā, dravya ane guṇonā svochit ananyapaṇānun kathan chhe (arthāt dravya