द्रव्यगुणानामर्थान्तरभूतत्वे दोषोऽयम् ।
ज्ञानी ज्ञानाद्यद्यर्थान्तरभूतस्तदा स्वकरणांशमन्तरेण परशुरहितदेवदत्तवत्करणव्यापारा- समर्थत्वादचेतयमानोऽचेतन एव स्यात् । ज्ञानञ्च यदि ज्ञानिनोऽर्थान्तरभूतं तदा तत्कर्त्रंशमन्तरेण देवदत्तरहितपरशुवत्तत्कर्तृत्वव्यापारासमर्थत्वादचेतयमानमचेतनमेव स्यात् । न च ज्ञानज्ञानिनोर्युतसिद्धयोस्संयोगेन चेतनत्वं द्रव्यस्य निर्विशेषस्य गुणानां निराश्रयाणां शून्यत्वादिति ।।४८।।
ṭīkāḥ — dravya ane guṇone arthāntarapaṇun hoy to ā (nīche pramāṇe) doṣh āve.
jo gnānī ( – ātmā) gnānathī arthāntarabhūt hoy to (ātmā) potānā karaṇ- ansh vinā, kuhāḍī vinānā devadattanī māphak, 1karaṇano vyāpār karavāmān asamartha thavāthī nahi chetato ( – jāṇato) thako achetan ja hoy. ane jo gnān gnānīthī ( – ātmāthī) arthāntarabhūt hoy to gnān tenā kartr̥u-ansh vinā, devadatta vinānī kuhāḍīnī māphak, tenā 2kartāno vyāpār karavāmān asamartha thavāthī nahi chetatun ( – jāṇatun) thakun achetan ja hoy. vaḷī 3yutasiddha evān gnān ane gnānīne (gnān ane ātmāne) sanyogathī chetanapaṇun hoy em paṇ nathī, kāraṇ ke nirvisheṣh dravya ane nirāshray guṇo shūnya hoy. 48.
84
1. karaṇano vyāpār = sādhananun kārya. [ātmā kartā chhe ane gnān karaṇ chhe. jo ātmā gnānathī bhinna ja hoy to ātmā sādhanano vyāpār arthāt gnānanun kārya karavāmān asamartha thavāthī jāṇī shake nahi tethī ātmāne achetanapaṇun āve.]
2. kartāno vyāpār = kartānun kārya. [gnān karaṇ chhe ane ātmā kartā chhe. jo gnān ātmāthī bhinna ja hoy to gnān kartāno vyāpār arthāt ātmānun kārya karavāmān asamartha thavāthī jāṇī shake nahi tethī gnānane achetanapaṇun āve.]
3. yutasiddha = joḍāīne siddha thayel; samavāyathī – sanyogathī siddha thayel. [jem lākaḍī ane māṇas judān hovā chhatān lākaḍīnā yogathī māṇas ‘lākaḍīvāḷo’ thāy chhe tem gnān ane ātmā judān hovā chhatān gnān sāthe joḍāīne ātmā ‘gnānavāḷo ( – gnānī)’ thāy chhe em paṇ nathī. lākaḍī ane māṇasanī jem gnān ane ātmā kadī judān hoy ja kyāthī? visheṣh rahit dravya hoī shake ja nahi, tethī gnān vināno ātmā kevo? ane āshray vinā guṇ hoī shake ja nahi, tethī ātmā vinā gnān kevun? māṭe ‘lākaḍī’ ane ‘lākaḍīvāḷā’nī māphak ‘gnān’ ane ‘gnānī’nun yutasiddhapaṇun ghaṭatun nathī.]