द्रष्टान्तदार्ष्टान्तिकार्थपुरस्सरो द्रव्यगुणानामनर्थान्तरत्वव्याख्योपसंहारोऽयम् ।
वर्णरसगन्धस्पर्शा हि परमाणोः प्ररूप्यन्ते; ते च परमाणोरविभक्त प्रदेशत्वेनानन्येऽपि संज्ञादिव्यपदेशनिबन्धनैर्विशेषैरन्यत्वं प्रकाशयन्ति । एवं ज्ञानदर्शने अप्यात्मनि सम्बद्धे आत्मद्रव्यादविभक्त प्रदेशत्वेनानन्येऽपि संज्ञादिव्यपदेशनिबन्धनैर्विशेषैः पृथक्त्वमासादयतः, स्वभावतस्तु नित्यमपृथक्त्वमेव बिभ्रतः ।।५१ – ५२।।
anvayārthaḥ — [ परमाणुप्ररूपिताः ] paramāṇune viṣhe prarūpavāmān āvatān evān [ वर्णरस- गन्धस्पर्शाः ] varṇa-ras-gandh-sparsha [ द्रव्यात् अनन्याः च ] dravyathī ananya vartatān thakān [ विशेषैः ] (vyapadeshanā kāraṇabhūt) visheṣho vaḍe [ अन्यत्वप्रकाशकाः भवन्ति ] anyatvane prakāshanārān thāy chhe ( – svabhāvathī anyarūp nathī); [ तथा ] evī rīte [ जीवनिबद्धे ] jīvane viṣhe sambaddha evān [ दर्शनज्ञाने ] darshan-gnān [ अनन्यभूते ] (jīvadravyathī) ananya vartatān thakān [ व्यपदेशतः ] vyapadesh dvārā [ पृथक्त्वं कुरुतः हि ] pr̥uthakpaṇāne kare chhe, [ नो स्वभावात् ] svabhāvathī nahi.
ṭīkāḥ — draṣhṭāntarūp ane *dārṣhṭāntarūp padārthapūrvak, dravya ane guṇonā abhinna- padārthapaṇānā vyākhyānano ā upasanhār chhe.
varṇa-ras-gandh-sparsha kharekhar paramāṇune viṣhe prarūpavāmān āve chhe; teo paramāṇuthī abhinna pradeshavāḷān hovāne līdhe ananya hovā chhatān, sañgnādi vyapadeshanā kāraṇabhūt visheṣho vaḍe anyatvane prakāshe chhe. evī rīte ātmāne viṣhe sambaddha gnān- darshan paṇ ātmadravyathī abhinna pradeshavāḷān hovāne līdhe ananya hovā chhatān, sañgnādi vyapadeshanā kāraṇabhūt visheṣho vaḍe pr̥uthakpaṇāne pāme chhe, parantu svabhāvathī sadā apr̥uthakpaṇāne ja dhāre chhe. 51 – 52.
ā rīte upayogaguṇnun vyākhyān samāpta thayun.
88
*dārṣhṭānt = draṣhṭānt vaḍe samajāvavānī hoy te vāt; upamey. (ahīn paramāṇu ne varṇādik draṣhṭāntarūp
padārtho chhe tathā jīv ne gnānādik dārṣhṭāntarūp padārtho chhe.)