कर्मणां फलदानसमर्थतयोद्भूतिरुदयः, अनुद्भूतिरुपशमः, उद्भूत्यनुद्भूती क्षयोपशमः, अत्यन्तविश्लेषः क्षयः, द्रव्यात्मलाभहेतुकः परिणामः । तत्रोदयेन युक्त औदयिकः, उपशमेन युक्त औपशमिकः, क्षयोपशमेन युक्त : क्षायोपशमिकः, क्षयेण युक्त : क्षायिकः, परिणामेन युक्त : पारिणामिकः । त एते पञ्र्च जीवगुणाः । तत्रोपाधिचतुर्विधत्वनिबन्धना- श्चत्वारः, स्वभावनिबन्धन एकः । एते चोपाधिभेदात्स्वरूपभेदाच्च भिद्यमाना बहुष्वर्थेषु विस्तार्यन्त इति ।।५६।। कम्मं वेदयमाणो जीवो भावं करेदि जारिसयं ।
karmono 1phaḷadānasamarthapaṇe udbhav te ‘uday’ chhe, anudbhav te ‘upasham’ chhe, udbhav tem ja anudbhav te ‘kṣhayopasham’ chhe, 2atyant vishleṣh te ‘kṣhay’ chhe, dravyano 3ātmalābh (hayātī) jeno hetu chhe te ‘pariṇām’ chhe. tyān, udayathī yukta te ‘audayik’ chhe, upashamathī yukta te ‘aupashamik’ chhe, kṣhayopashamathī yukta te ‘kṣhāyopashamik’ chhe, 4kṣhayathī yukta te ‘kṣhāyik’ chhe, 5pariṇāmathī yukta te ‘pāriṇāmik’ chhe. — evā ā pāñch jīvaguṇo chhe. temān ( – ā pāñch guṇomān) 6upādhinun chaturvidhapaṇun jemanun kāraṇ (nimitta) chhe evā chār chhe, svabhāv jenun kāraṇ chhe evo ek chhe. upādhinā bhedathī ane svarūpanā bhedathī bhed pāḍatān, temane ghaṇā prakāromān vistāravāmān āve chhe. 56.
94
1. phaḷadānasamartha = phaḷ devāmān samartha
2. atyant vishleṣh = atyant viyog; ātyantik nivr̥utti.
3. ātmalābh = svarūpaprāpti; svarūpane dhārī rākhavun te; potāne dhārī rākhavun te; hayātī. (dravya potāne
dhārī rākhe chhe arthāt pote hayāt rahe chhe tethī tene ‘pariṇām’ chhe.)
4. kṣhayathī yukta = kṣhay sahitaḥ kṣhay sāthe sambandhavāḷo. (vyavahāre karmonā kṣhayanī apekṣhā jīvanā je bhāvamān āve te ‘kṣhāyik’ bhāv chhe.)
5. pariṇāmathī yukta = pariṇāmamay; pariṇāmātmak; pariṇāmasvarūp.
6. karmopādhinī chār prakāranī dashā ( – uday, upasham, kṣhayopasham ane kṣhay) jemanun nimitta chhe evā
chār bhāvo chhe; jemān karmopādhirūp nimitta bilakul nathī, mātra dravyasvabhāv ja jenun kāraṇ chhe
evo ek pāriṇāmik bhāv chhe.