निष्टविषयाणां भोक्तृ त्वात्तथाविधं फलं भुञ्जन्ते इति । एतेन जीवस्य भोक्तृत्वगुणोऽपि व्याख्यातः ।।६७।।
कर्तृत्वभोक्तृत्वव्याख्योपसंहारोऽयम् ।
तत एतत् स्थितं निश्चयेनात्मनः कर्म कर्तृ, व्यवहारेण जीवभावस्य; जीवोऽपि निश्चयेनात्मभावस्य कर्ता, व्यवहारेण कर्मण इति । यथात्रोभयनयाभ्यां कर्म कर्तृ, तथैकेनापि नयेन न भोक्तृ । कुतः ? चैतन्यपूर्वकानुभूतिसद्भावाभावात् । ततश्चेतनत्वात्
āthī (ā kathanathī) jīvanā bhoktr̥utvaguṇanun paṇ vyākhyān thayun. 67.
anvayārthaḥ — [ तस्मात् ] tethī [ अथ जीवस्य भावेन हि संयुतम् ] jīvanā bhāvathī sanyukta evun [ कर्म ] karma (dravyakarma) [ कर्तृ ] kartā chhe ( – nishchayathī potānun kartā ane vyavahārathī jīvabhāvanun kartā; parantu te bhoktā nathī). [ भोक्ता तु ] bhoktā to [ जीवः भवति ] (mātra) jīv chhe [ चेतकभावेन ] chetakabhāvane līdhe [ कर्मफलम् ] karmaphaḷano.
ṭīkāḥ — ā, kartr̥utva ane bhoktr̥utvanī vyākhyāno upasanhār chhe.
tethī (pūrvokta kathanathī) em nakkī thayun ke — karma nishchayathī potānun kartā chhe, vyavahārathī jīvabhāvanun kartā chhe; jīv paṇ nishchayathī potānā bhāvano kartā chhe, vyavahārathī karmano kartā chhe.
jem ahīn banne nayothī karma kartā chhe, tem ek paṇ nayathī te bhoktā nathī. shā kāraṇe? kāraṇ ke tene *chaitanyapūrvak anubhūtino sadbhāv nathī. tethī chetanapaṇāne
10
*je anubhūti chaitanyapūrvak hoy tene ja ahīn bhoktr̥utva kahel chhe, te sivāyanī anubhūtine nahi.