इह हि जीवैः स्पर्शनरसनघ्राणचक्षुर्भिरिन्द्रियैस्तद्विषयभूताः स्पर्शरसगन्धवर्णस्वभावा अर्था गृह्यन्ते । श्रोत्रेन्द्रियेण तु त एव तद्विषयहेतुभूतशब्दाकारपरिणता गृह्यन्ते । ते कदाचित्स्थूलस्कन्धत्वमापन्नाः कदाचित्सूक्ष्मत्वमापन्नाः कदाचित्परमाणुत्वमापन्नाः इन्द्रिय- ग्रहणयोग्यतासद्भावाद् गृह्यमाणा अगृह्यमाणा वा मूर्ता इत्युच्यन्ते । शेषमितरत् समस्तमप्यर्थ- जातं स्पर्शरसगन्धवर्णाभावस्वभावमिन्द्रियग्रहणयोग्यताया अभावादमूर्तमित्युच्यते । चित्तग्रहण- योग्यतासद्भावभाग्भवति तदुभयमपि; चित्तं ह्यनियतविषयमप्राप्यकारि मतिश्रुतज्ञानसाधनीभूतं मूर्तममूर्तं च समाददातीति ।।९९।। — इति चूलिका समाप्ता ।
ā lokamān jīvo vaḍe sparshanendriy, rasanendriy, ghrāṇendriy ane chakṣhurindriy dvārā temanā ( – te indriyonā) viṣhayabhūt, sparsha-ras-gandh-varṇasvabhāvavāḷā padārtho ( – sparsha, ras, gandh ane varṇa jemano svabhāv chhe evā padārtho) grahāy chhe ( – jaṇāy chhe); ane shrotrendriy dvārā te ja padārtho tenā (shrotrendriyanā) 1viṣhayahetubhūt shabdākāre pariṇamyā thakā grahāy chhe. teo (te padārtho), kadāchit sthūlaskandhapaṇāne pāmatā thakā, kadāchit sūkṣhmatvane (sūkṣhmaskandhapaṇāne) pāmatā thakā ane kadāchit paramāṇupaṇāne pāmatā thakā indriyo dvārā grahātā hoy ke na grahātā hoy, indriyo vaḍe grahāvānī yogyatāno (sadā) sadbhāv hovāthī ‘mūrta’ kahevāy chhe.
sparsha-ras-gandh-varṇano abhāv jeno svabhāv chhe evo bākīno anya samasta padārthasamūh indriyo vaḍe grahāvānī yogyatānā abhāvane līdhe ‘amūrta’ kahevāy chhe.
te banne ( – pūrvokta banne prakāranā padārtho) chitta vaḍe grahāvānī yogyatānā sadbhāvavāḷā chhe; chitta — ke je 2aniyat viṣhayavāḷun, 3aprāpyakārī ane matishrutagnānanā sādhanabhūt ( – matignān tathā shrutagnānamān nimittabhūt) chhe te — mūrta tem ja amūrtane grahaṇ kare chhe ( – jāṇe chhe). 99.
ā rīte chūlikā samāpta thaī. pt.. 19
1. te sparsha-ras-gandh-varṇasvabhāvavāḷā padārthone (arthāt pudgalone) shrotrendriyanā viṣhay thavāmān hetubhūt shabdākārapariṇām chhe, tethī te padārtho (pudgalo) shabdākāre pariṇamyā thakā shrotredriny dvārā grahāy chhe.
2. aniyat=anishchit. [jem pāñch indriyomānnī pratyek indriyano viṣhay niyat chhe tem manano viṣhay niyat nathī, aniyat chhe.]
3. aprāpyakārī=gney viṣhayone sparshyā vinā kārya karanār — jāṇanār. [man ane chakṣhu aprāpyakārī chhe, chakṣhu sivāyanī chār indriyo prāpyakārī chhe.]