त्रिलक्षणस्य समस्तस्यापि वस्तुविस्तारस्य साद्रश्यसूचकत्वादेका । सर्वपदार्थस्थिता च
त्रिलक्षणस्य सदित्यभिधानस्य सदिति प्रत्ययस्य च सर्वपदार्थेषु तन्मूलस्यैवोपलम्भात् ।
सविश्वरूपा च विश्वस्य समस्तवस्तुविस्तारस्यापि रूपैस्त्रिलक्षणैः स्वभावैः सह वर्तमानत्वात् ।
अनन्तपर्याया चानन्ताभिर्द्रव्यपर्यायव्यक्ति भिस्त्रिलक्षणाभिः परिगम्यमानत्वात् । एवंभूतापि
सा न खलु निरंकुशा किन्तु सप्रतिपक्षा । प्रतिपक्षो ह्यसत्ता सत्तायाः, अत्रिलक्षणत्वं
त्रिलक्षणायाः, अनेकत्वमेकस्याः, एकपदार्थस्थितत्वं सर्वपदार्थस्थितायाः, एकरूपत्वं सविश्वरूपायाः, एकपर्यायत्वमनन्तपर्यायाया इति । द्विविधा हि सत्ता — महासत्ता-
trilakṣhaṇavāḷā samasta vastuvistāranun sādrashya sūchave chhe. vaḷī te (sattā) ‘sarvapadārthasthit’ chhe, kāraṇ ke tenā kāraṇe ja (-sattāne līdhe ja) sarva padārthomān trilakṣhaṇanī (-utpādavyayadhrauvyanī), ‘sat’ evā kathananī ane ‘sat’ evī pratītinī upalabdhi thāy chhe. vaḷī te (sattā) ‘savishvarūp’ chhe, kāraṇ ke te vishvanān rūpo sahit arthāt samasta vastuvistāranā trilakṣhaṇavāḷā svabhāvo sahit varte chhe. vaḷī te (sattā) ‘anantaparyāyamay’ chhe, kāraṇ ke te trilakṣhaṇavāḷī anant dravyaparyāyarūp vyaktiothī vyāpta chhe. (ā pramāṇe 1sāmānya-visheṣhātmak sattānun tenā sāmānya paḍakhānī apekṣhāe arthāt mahāsattārūp paḍakhānī apekṣhāe varṇan thayun.)
āvī hovā chhatān te kharekhar 2niraṅkush nathī parantu 3sapratipakṣha chhe. (1) sattāne asattā pratipakṣha chhe; (2) trilakṣhaṇāne atrilakṣhaṇapaṇun pratipakṣha chhe; (3) ekane anekapaṇun pratipakṣha chhe; (4) sarvapadārthasthitane ekapadārthasthitapaṇun pratipakṣha chhe; (5) savishvarūpane ekarūpapaṇun pratipakṣha chhe; (6) anantaparyāyamayane ekaparyāyamayapaṇun pratipakṣha chhe.
(uparyukta sapratipakṣhapaṇun spaṣhṭa samajāvavāmān āve chheḥ – ) sattā dvividh chheḥ mahāsattā ane avāntarasattā. temān, sarvapadārthasamūhamān vyāpanārī, sādrashyaastitvane
20
1. ahīn ‘sāmānyātmak’no artha ‘mahā’ samajavo ane ‘visheṣhātmak’no artha ‘avāntar’ samajavo. sāmānya-visheṣhanā bījā artho ahīn na samajavā.
2. niraṅkush=aṅkush vinānī; viruddha pakṣha vinānī; niḥpratipakṣha. [sāmānyavisheṣhātmak sattā upar varṇavī tevī hovā chhatān sarvathā tevī nathī, kathañchit (sāmānya-apekṣhāe) tevī chhe ane kathañchit (visheṣh- apekṣhāe) viruddha prakāranī chhe.]
3. sapratipakṣha=pratipakṣha sahit; vipakṣha sahit; viruddha pakṣha sahit.