भिन्नानि विशेषादेशाद्भिन्नानि युगपद्भावीनि स्वभावभूतानि द्रव्यस्य लक्षणं भवन्तीति । गुणपर्याया वा द्रव्यलक्षणम् । अनेकान्तात्मकस्य वस्तुनोऽन्वयिनो विशेषा गुणा व्यतिरेकिणः पर्यायास्ते द्रव्ये यौगपद्येन क्रमेण च प्रवर्तमानाः कथञ्चिद्भिन्नाः कथञ्चिदभिन्नाः स्वभावभूताः द्रव्यलक्षणतामापद्यन्ते । त्रयाणामप्यमीषां द्रव्यलक्षणा- नामेकस्मिन्नभिहितेऽन्यदुभयमर्थादेवापद्यते । सच्चेदुत्पादव्ययध्रौव्यवच्च गुणपर्यायवच्च । उत्पाद-
व्ययध्रौव्यवच्चेत्सच्च गुणपर्यायवच्च । गुणपर्यायवच्चेत्सच्चोत्पादव्ययतध्रौव्यवच्चेति । सद्धि नित्या-
नित्यस्वभावत्वाद्ध्रुवत्वमुत्पादव्ययात्मकतांच प्रथयति, ध्रुवत्वात्मकैर्गुणैरुत्पादव्ययात्मकैः पर्यायैश्च सहैकत्वञ्चाख्याति । उत्पादव्ययध्रौव्याणि तु नित्यानित्यस्वरूपं परमार्थं —
ke jeo sāmānya ādeshe abhinna chhe (arthāt sāmānya kathane dravyathī abhinna chhe), visheṣh ādeshe (dravyathī) bhinna chhe, yugapad varte chhe ane svabhāvabhūt chhe teo — dravyanun lakṣhaṇ chhe.
athavā, guṇaparyāyo dravyanun lakṣhaṇ chhe. anekāntātmak vastunā +anvayī visheṣho te guṇo chhe ane vyatirekī visheṣho te paryāyo chhe. te guṇaparyāyo (guṇo ane paryāyo) — ke jeo dravyamān ekīsāthe ane krame pravarte chhe, (dravyathī) kathañchit bhinna ne kathañchit abhinna chhe tathā svabhāvabhūt chhe teo — dravyanun lakṣhaṇ chhe.
dravyanān ā traṇe lakṣhaṇomānthī ( – sat, utpādavyayadhrauvya ane guṇaparyāyo e traṇ lakṣhaṇomānthī) ek kahetān bākīnān banne (vagarakahye) arthathī ja āvī jāy chhe. jo dravya sat hoy, to te (1) utpādavyayadhrauvyavāḷun ane (2) guṇaparyāyavāḷun hoy; jo utpādavyayadhrauvyavāḷun hoy, to te (1) sat ane (2) guṇaparyāyavāḷun hoy; jo guṇaparyāyavāḷun hoy, to te (1) sat ane (2) utpādavyayadhrauvyavāḷun hoy. te ā pramāṇeḥ — sat nityānityasvabhāvavāḷun hovāthī (1) dhrauvyane ane utpād- vyayātmakatāne jāher kare chhe tathā (2) dhrauvyātmak guṇo ane utpādavyayātmak paryāyo sāthe ekatva darshāve chhe. utpādavyayadhrauvya (1) nityānityasvarūp 1pāramārthik satne
26
+anvay ne vyatirekanā artha māṭe 13mā pāne padaṭippaṇ juo.
1. pāramārthik=vāstavik; yathārtha; kharun. (vāstavik sat nityānityasvarūp hoy chhe. utpādavyay
anityatāne ane dhrauvya nityatāne jaṇāve chhe tethī utpādavyayadhrauvya nityānityasvarūp vāstavik
satne jaṇāve chhe. ā rīte ‘dravya utpādavyayadhrauvyavāḷun chhe’ em kahetān ‘te sat chhe’ em paṇ
vagarakahye ja āvī jāy chhe).