नारकतिर्यक्त्वलक्षणेन वान्येन पर्यायेणोत्पद्यते । न च मनुष्यत्वेन नाशे जीवत्वेनापि नश्यति, देवत्वादिनोत्पादे जीवत्वेनाप्युत्पद्यते; किन्तु सदुच्छेदमसदुत्पादमन्तरेणैव तथा विवर्तत इति ।।१७।। सो चेव जादि मरणं जादि ण णट्ठो ण चेव उप्पण्णो ।
अत्र कथंचिद्वययोत्पादवत्त्वेऽपि द्रव्यस्य सदाविनष्टानुत्पन्नत्वं ख्यापितम् ।
यदेव पूर्वोत्तरपर्यायविवेकसंपर्कापादितामुभयीमवस्थामात्मसात्कुर्वाणमुच्छिद्यमानमुत्पद्य-
मानं च द्रव्यमालक्ष्यते, तदेव तथाविधोभयावस्थाव्यापिना प्रतिनियतैकवस्तुत्वनिबन्धनभूतेन
devatvasvarūp, nārakatvasvarūp ke tiryañchatvasvarūp anya paryāyathī ūpaje chhe. tyān em nathī ke manuṣhyapaṇāthī nāsh thatān jīvapaṇāthī paṇ naṣhṭa thāy chhe ane devapaṇā vagerethī utpād thatān jīvapaṇāthī paṇ utpanna thāy chhe, parantu satnā uchchhed ane asatnā utpād vinā ja te pramāṇe vivartan ( – parivartan, pariṇaman) kare chhe. 17.
anvayārthaḥ — [सः च एव] te ja [याति] janme chhe ane [मरणं याति] maraṇ pāme chhe chhatān [न एव उत्पन्नः] te utpanna thato nathī [च] ane [न नष्टः] naṣhṭa thato nathī; [देवः मनुष्यः] dev, manuṣhya [इति पर्यायः] evo paryāy [उत्पन्नः] utpanna thāy chhe [च] ane [विनष्टः] vinaṣhṭa thāy chhe.
ṭīkāḥ — ahīn, dravya kathañchit vyay ane utpādavāḷun hovā chhatān tenun sadā avinaṣhṭapaṇun ane anutpannapaṇun kahyun chhe.
je dravya 1pūrva paryāyanā viyogathī ane 2uttar paryāyanā sanyogathī thatī ubhay avasthāne ātmasāt (potārūp) karatun thakun vināsh pāmatun ane ūpajatun jovāmān āve
36
1. pūrva=pahelānnā 2.uttar=pachhīnā