यस्तु सहकारिकारणं स कालः । तत्परिणामान्यथानुपपत्तिगम्यमानत्वादनुक्तोऽपि निश्चय- कालोऽस्तीति निश्चीयते । यस्तु निश्चयकालपर्यायरूपो व्यवहारकालः स जीवपुद्गल- परिणामेनाभिव्यज्यमानत्वात्तदायत्त एवाभिगम्यत एवेति ।।२३।।
gati, sthiti ane avagāharūp pariṇāmo dharma, adharma ane ākāsharūp sahakārī kāraṇonā sadbhāvamān hoy chhe, tem utpādavyayadhrauvyanī ekatārūp pariṇām sahakārī kāraṇanā sadbhāvamān hoy chhe.) ā je sahakārī kāraṇ te kāḷ chhe. 1jīv-pudgalanā pariṇāmanī 2anyathā anupapatti dvārā jaṇāto hovāthī, nishchayakāḷ — (astikāyapaṇe) anukta hovā chhatān paṇ — (dravyapaṇe) vidyamān chhe em nakkī thāy chhe. ane je nishchayakāḷanā paryāyarūp vyavahārakāḷ te, jīv-pudgalonā pariṇāmathī vyakta ( – gamya) thato hovāthī jarūr tadāshrit ja ( – jīv ane pudgalanā pariṇāmane āshrit ja) gaṇavāmān āve chhe. 23.
46
1. joke kāḷadravya jīv-pudgalonā pariṇām uparānt dharmāstikāyādinā pariṇāmane paṇ nimittabhūt
chhe topaṇ jīv-pudgalonā pariṇām spaṣhṭa khyālamān āvatā hovāthī kāḷadravyane siddha karavāmān
mātra te benā pariṇāmanī ja vāt levāmān āvī chhe.
2. anyathā anupapatti=bījī koī rīte nahi banī shakavun te. [jīv-pudgalonā utpādavyayadhrauvyātmak
pariṇām eṭale temanī samayavishiṣhṭa vr̥utti. te samayavishiṣhṭa vr̥utti samayane utpanna karanārā koī
padārtha vinā ( – nishchayakāḷ vinā) hoī shake nahi. jem ākāsh vinā dravyo avagāh pāmī
shake nahi arthāt temane vistār (tiryakapaṇun) hoī shake nahi tem nishchayakāḷ vinā dravyo
pariṇām pāmī shake nahi arthāt temane pravāh (ūrdhvapaṇun) hoī shake nahi. ā pramāṇe
nishchayakāḷanī hayātī vinā (arthāt nimittabhūt kāḷadravyanā sadbhāv vinā) bījī koī rīte
jīv-pudgalanā pariṇām banī shakatā nathī tethī ‘nishchayakāḷ vidyamān chhe’ em jaṇāy chhe —
nakkī thāy chhe.]