Page 232 of 264
PDF/HTML Page 261 of 293
single page version
232
cheTThA tavamhi chariyA vavahAro mokkhamaggo tti.. 160..
cheShTA tapasi charyA vyavahAro mokShamArga iti.. 160..
nishchayamokShamArgasAdhanabhAven pUrvoddiShTavyavahAramokShamArganirdeshoyam. -----------------------------------------------------------------------------
anvayArtha– [dharmAdishraddhAnan samyaktvam] dharmAstikAyAdikA shraddhAn so samyaktva [anggapUrvagatam gnAnam] angapUrvasambandhI gnAn so gnAn aur [tapasi cheShTA charyA] tapamen cheShTA [–pravRutti] soe chAritra; [iti] is prakAr [vyavahAra mokShamArga] vyavahAramokShamArga hai.
TIkA– nishchayamokShamArgake sAdhanarUpase, pUrvodShTi [107 vIn gAthAmen ullikhit] vyavahAramokShamArgakA yah nirdesh hai. -------------------------------------------------------------------------
[yahAn ek udAharaN liyA jAtA hai–
shuddhi hotI haie’– is bAtako bhI sAth hI sAth samajhanA ho to vistArase eaisA nirUpaN kiyA jAtA hai ki
‘jis shuddhike sadbhAvamen, usake sAth–sAth mahAvratAdike shubhavikalpa haTh vinA sahajarUpase pravartamAn ho vah
chhaThaven guNasthAnayogya shuddhi sAtaven guNasthAnayogya nirvikalpa shuddha pariNatikA sAdhan hai.’ aise lambe kathanake
badale, aisA kahA jAe ki ‘chhaThaven guNasthAnamen pravartamAn mahAvratAdike shubh vikalpa sAtaven guNasthAnayogya
nirvikalpa shuddha pariNatikA sAdhan hai,’ to vah upacharit nirUpaN hai. aise upacharit nirUpaNamense aisA artha
nikAlanA chAhiye ki ‘mahAvratAdike shubh vikalpa nahIn kintu unake dvArA jis chhaThaven guNasthAnayogya shuddhi
batAnA thA vah shUddhi vAstavamen sAtaven guNasthAnayogya nirvikalpa shuddha pariNatikA sAdhan hai.’]
tapamAnhi cheShTA charaN–ek vyavahAramuktimArga chhe. 160.
Page 233 of 264
PDF/HTML Page 262 of 293
single page version
kahAnajainashAstramAlA] navapadArthapUrvak–mokShamArgaprapanchavarNan
samyagdarshanagnAnachAritrANi mokShamArga. tatra dharmAdInAn dravyapadArthavikalpavatAn tattvArtha– shraddhAnabhAvasvabhAvan bhAvantaran shraddhAnAkhyan samyaktvan, tattvArthashraddhAnanirvRutau satyAmanggapUrvagatArthapari– chchhittirgnAnam, AchArAdisUtraprapanychitavichitrayativRuttasamastasamudayarUpe tapasi cheShTA charyA–ityeSha svaparapratyayaparyAyAshritan bhinnasAdhyasAdhanabhAvan vyavahAranayamAshrityAnugamyamAno mokShamArga kArta– svarapAShANArpitadIptajAtavedovatsamAhitAntaranggasya pratipadamuparitanashuddhabhUmikAsu paramaramyAsu vishrAntimabhinnAn niShpAdayan, jAtyakArtasvarasyev shuddhajIvasya kathanchidbhinnasAdhyasAdhanabhAvAbhAvA– tsvayam shuddhasvabhAven vipariNamamAnasyApi, nishchayamokShamArgasya sAdhanabhAvamApadyat iti.. 160.. -----------------------------------------------------------------------------
samyagdarshan–gnAn–chAritra so mokShamArga hai. vahAn [chhah] dravyarUp aur [nav] padArtharUp jinake bhed hain aise dharmAdike tattvArthashraddhAnarUp bhAv [–dharmAstikAyAdikI tattvArthapratItirUp bhAv] jisakA svabhAv hai aisA, ‘shraddhAn’ nAmakA bhAvavisheSh so samyaktva; tattvArthashraddhAnake sadbhAvamen angapUrvagat padArthonnkA avabodhan [–jAnanA] so gnAn; AchArAdi sUtron dvArA kahe gae anekavidh muni–AchAronke samasta samudAyarUp tapamen cheShTA [–pravartan] so chAritra; – aisA yah, svaparahetuk paryAyake Ashrit, bhinnasAdhyasAdhanabhAvavAle vyavahAranayake Ashrayase [–vyavahAranayakI apekShAse] anusaraN kiyA jAnevAlA mokShamArga, suvarNapAShANako lagAI jAnevAlI pradIpta agnikI bhAnti samAhit antarangavAle jIvako [arthAt] jisakA antarang ekAgra–samAdhiprApta hai aise jIvako] pad–pad par param ramya aisI uparakI shuddha bhUmikAommen abhinna vishrAnti [–abhedarUp sthiratA] utpanna karatA huA – yadyapi uttam suvarNakI bhAnti shuddha jIv kathanchit bhinnasAdhyasAdhanabhAvake abhAvake kAraN svayam [apane Ap] shuddha svabhAvase pariNamit hotA hai tathApi–nishchayamokShamArgake sAdhanapaneko prApta hotA hai.
angapUrvagat gnAn aur muni–AchAramen pravartanarUp vyavahAramokShamArga visheSh–visheSh shuddhikA 1 ------------------------------------------------------------------------- 1. samAhit=ekAgra; ekatAkoe prApta; abhedatAko prApta; chhinnabhinnatA rahit; samAdhiprApta; shuddha; prashAnta. 2. is gAthAkI shrI jayasenAchAryadevakRut TIkAmen panchamaguNasthAnavartI gRuhasthako bhI vyavahAramokShamArga kahA hai. vahAn vyavahAramokShamArgake svarUpakA nimnAnusAr varNan kiyA hai– ‘vItarAgasarvagnapraNIt jIvAdipadArtho sambandhI samyak shraddhAn tathA gnAn donon, gRuhasthako aur tapodhanako samAn hote hain; chAritra, tapodhanonko AchArAdi charaNagranthommen vihit kiye hue mArgAnusAr pramatta–apramatta guNasthAnayogya panchamahAvrat–panchasamiti–trigupti–ShaDAvashyakAdirUp hotA hai aur gRuhasthonko upAsakAdhyayanagranthamen vihit kiye hue mArgake anusAr panchamaguNasthAnayogya dAn–shIl– pUvajA–upavAsAdirUp athavA dArshanik–vratikAdi gyArah sthAnarUp [gyArah pratimArUp] hotA hai; is prakAr vyavahAramokShamArgakA lakShaN hai.
Page 234 of 264
PDF/HTML Page 263 of 293
single page version
234
Na kuNadi kinchi vi aNNan Na muyadi so mokkhamaggo tti.. 161..
na karoti kinchidapyanyanna munychati sa mokShamArga iti.. 161..
vyavahAramokShamArgasAdhyabhAven nishchayamokShamArgopanyAsoyam. ----------------------------------------------------------------------------- vyavahArasAdhan banatA huA, yadyapi nirvikalpashuddhabhAvapariNat jIvako paramArthase to uttam suvarNakI bhAnti abhinnasAdhyasAdhanabhAvake kAraN svayamev shuddhabhAvarUp pariNaman hotA hai tathApi, vyavahAranayase nishchayamokShamArgake sAdhanapaneko prApta hotA hai.
[agnAnI dravyalingI munikA antarang leshamAtra bhI samAhit nahIn honese arthAt use[dravyArthikanayake viShayabhUt shuddhAtmasvarUpake agnAnake kAraN] shuddhikA ansh bhI pariNamit nahIn honese use vyavahAramokShamArga bhI nahIn hai..] 160..
anvayArtha– [ya AtmA] jo AtmA [tai tribhi khalu samAhita] in tIn dvArA vAstavamen samAhit hotA huA [arthAt samyagdarshanagnAnachAritra dvArA vAstavamen ekAgra–abhed hotA huA] [anyat kinchit api] anya kuchh bhI [na karoti na munychati] karatA nahIn hai yA chhoDatA nahIn hai, [sa] vah [nishchayanayen] nishchayanayase [mokShamArga iti bhaNita] ‘mokShamArga’ kahA gayA hai. TIkA– vyavahAramokShamArgake sAdhyarUpase, nishchayamokShamArgakA yah kathan hai. -------------------------------------------------------------------------
chhoDe–grahe nahi anya kaIpaN, nishchaye shivamArga chhe. 161.
Page 235 of 264
PDF/HTML Page 264 of 293
single page version
kahAnajainashAstramAlA] navapadArthapUrvak–mokShamArgaprapanchavarNan
samyagdarshanagnAnachAritrasamAhit Atmaiv jIvasvabhAvaniyatacharitratvAnnishchayen mokShamArga. ath khalu kathanychanAnAdyavidyAvyapagamAdvayavahAramokShamArgamanuprapanno dharmAditattvArthAshraddhAnAnggapUrva– gatArthAgnAnAtapashcheShTAnAn dharmAditattvArthashraddhAnAnggapUrvagatArthagnAnatapashcheShTAnAnycha tyAgopAdAnAy prArabdha– viviktabhAvavyApAra, kutashchidupAdeyatyAge tyAjyopAdAne cha puna pravartitapratividhAnAbhiprAyo, yasminyAvati kAle vishiShTabhAvanAsauShThavavashAtsamyagdarshanagnAnachAritrai svabhAvabhUtai samamanggAnggibhAv– pariNatyA -----------------------------------------------------------------------------
samyagdarshan–gnAn–chAritra dvArA samAhit huA AtmA hI jIvasvabhAvamen niyat chAritrarUp hone ke kAraN nishchayase mokShamArga hai.
ab [vistAr aisA hai ki], yah AtmA vAstavamen kathanchit [–kisI prakArase, nij udyamase] anAdi avidyAke nAsh dvArA vyavahAramokShamArgako prApta hotA huA, dharmAdisambandhI tattvArtha– ashraddhAnake, angapUrvagat padArthonsambandhI agnAnake aur atapamen cheShTAke tyAg hetuse tathA dharmAdisambandhI tattvArtha–shraddhAnake, angapUrvagat padArthonsambandhI gnAnake aur tapamen cheShTAke grahaN hetuse [–tInonke tyAg hetu tathA tInonke grahaN hetuse] vivikta bhAvarUp vyApAr karatA huA, aur kisI kAraNase grAhyakA tyAg ho jAnepar aur tyAjyakA grahaN ho jAnepar usake pratividhAnakA abhiprAy karatA huA, jis kAl aur jitane kAl tak vishiShTa bhAvanAsauShThavake kAraN svabhAvabhUt samyagdarshan–gnAn–chAritrake sAth ang–angIbhAvase pariNati dvArA
------------------------------------------------------------------------- 1. vivikta = vivekase pRuthak kie hue [arthAt hey aur upAdeyakA vivek karake vyavahArase upAdey rUp jAne
[savikalpa] jIvako nishankatA–nikAnkShA–nirvichikitsAdi bhAvarUp, svAdhyAy–vinayAdi bhAvarUp aur
niratichAr vratAdi bhAvarUp vyApAr bhUmikAnusAr hote hain tathA kisI kAraN upAdey bhAvonkA [–vyavahArase
grAhya bhAvonkA] tyAg ho jAne par aur tyAjya bhAvonkA upAdAn arthAt grahaN ho jAne par usake
pratikArarUpase prAyashchittAdi vidhAn bhI hotA hai.]
2. pratividhAn = pratikAr karanekI vidhi; pratikArakA upAy; ilAja. 3. vishiShTa bhAvanAsauShThav = visheSh achchhI bhAvanA [arthAt vishiShTashuddha bhAvanA]; vishiShTa prakArakI uttam bhAvanA. 4. AtmA vah angI aur svabhAvabhUt samyagdarshanagnAnachAritra vah anga.
Page 236 of 264
PDF/HTML Page 265 of 293
single page version
236
tatsamAhito bhUtvA tyAgopAdAnavikalpashUnyatvAdvishrAntabhAvavyApAra suniprakampa ayamAtmAv–tiShThate, tasmin tAvati kAle ayamevAtmA jIvasvabhAvaniyatacharitatvAnnishchayen mokShamArga ityuchyate. ato nishchayavyavahAramokShamArgayo sAdhyasAdhanabhAvo nitarAmupapanna.. 161.. -----------------------------------------------------------------------------
unase samAhit hokar, tyAgagrahaNake vikalpase shUnyapaneke kAraN [bhedAtmak] bhAvarUp vyApAr virAm prApta honese [arthAt bhedabhAvarUp–khanDabhAvarUp vyApAr ruk jAnese] suniShkamparUpase rahatA hai, us kAl aur utane kAl tak yahI AtmA jIvasvabhAvamen niyat chAritrarUp honeke kAraN nishchayase ‘mokShamArga’ kahalAtA hai. isaliye, nishchayamokShamArga aur vyavahAramokShamArgako sAdhya–sAdhanapanA atyanta ghaTatA hai.
bhAvArtha– nishchayamokShamArga nij shuddhAtmAkI ruchi, gnapti aur nishchaL anubhUtirUp hai. usakA sAdhak [arthAt nishchayamokShamArgakA vyavahAr–sAdhan] aisA jo bhedaratnatrayAtmak vyavahAramokShamArga use jIv kathanchit [–kisI prakAr, nij udyamase] apane samvedanamen AnevAlI avidyAkI vAsanAke vilay dvArA prApta hotA huA, jab guNasthAnarUp sopAnake kramAnusAr nijashuddhAtmadravyakI bhAvanAse utpanna nityAnandalakShaNavAle sukhAmRutake rasAsvAdakI tRuptirUp param kalAke anubhavake kAraN nijashuddhAtmAshrit nishchayadarshanagnAnachAritrarUpase abhedarUp pariNamit hotA hai, tab nishchayanayase bhinna sAdhya–sAdhanake abhAvake kAraN yah AtmA hI mokShamArga hai. isaliye aisA siddha huA ki suvarNa aur suvarNapAShANakI bhAnti nishchayamokShamArga aur vyavahAramokShamArgako sAdhya–sAdhakapanA [vyavahAranayase] atyanta ghaTit hotA hai.. 161.. ------------------------------------------------------------------------- 1. unase = svabhAvabhUt samyagdarshan–gnAn–chAritrase. 2. yahAn yah dhyAnamen rakhaneyogya hai ki jIv vyavahAramokShamArgako bhI anAdi avidyAkA nAsh karake hI prApta kar
shuddhAtmasvarUpakA bhAn karanese pUrva to] vyavahAramokShamArga bhI nahIn hotA.
‘chhaThaven guNasthAnamen vartanevAle shubh vikalponko nahIn kintu chhaThaven guNasthAnamen vartanevAle shuddhike anshakoe aur
sAtaven guNasthAnayogya nishchayamokShamArgako vAstavamen sAdhan–sAdhyapanA hai.’ chhaThaven guNasthAnamen vartanevAle shuddhikA
ansh baDhakar jab aur jitane kAl tak ugra shuddhike kAraN shubh vikalponkA abhAv vartatA hai tab aur utane
kAl tak sAtaven guNasthAnayogya nishchayamokShamArga hotA hai.
Page 237 of 264
PDF/HTML Page 266 of 293
single page version
kahAnajainashAstramAlA] navapadArthapUrvak–mokShamArgaprapanchavarNan
so chArittan NANan dansaNamidi Nichchhido hodi.. 162..
sa chAritran gnAnan darshanamiti nishchito bhavati.. 162..
AtmanashchAritragnAnadarshanatvadyotanametat.
ya khalvAtmAnamAtmamayatvAdananyamayamAtmanA charati–svabhAvaniyatAstitvenAnuvartate, AtmanA jAnAti–svaparaprakAshakatven chetayate, AtmanA pashyati–yAthAtathyenAvalokayate, sa khalvAtmaiv chAritran
-----------------------------------------------------------------------------
anvayArtha– [ya] jo [AtmA] [ananyamayam AtmAnam] ananyamay AtmAko [AtmanA] AtmAse [charati] AcharatA hai, [jAnAti] jAnatA hai, [pashyati] dekhatA hai, [sa] vah [AtmA hI] [chAritran] chAritra hai, [gnAnan] gnAn hai, [darshanam] darshan hai–[iti] aisA [nishchita bhavati] nishchit hai.
TIkA– yah, AtmAke chAritra–gnAn–darshanapanekA prakAshan hai [arthAt AtmA hI chAritra, gnAn aur darshan hai aisA yahAn samajhAyA hai].
AcharatA hai arthAt svabhAvaniyat astitva dvArA anuvartatA hai [–svabhAvaniyat astitvarUpase pariNamit hokar anusaratA hai], [ananyamay AtmAko hI] AtmAse jAnatA hai arthAt svaparaprakAshakarUpase chetatA hai, [ananyamay AtmAko hI] AtmAse dekhatA hai arthAt yathAtatharUpase ------------------------------------------------------------------------- 1. svabhAvaniyat = svabhAvamen avasthit; [gnAnadarshanarUp] svabhAvamen draDharUpase sthita. [‘svabhAvaniyat astitva’kI
te jIv darshan, gnAn ne chAritra chhe nishchitapaNe. 162.
Page 238 of 264
PDF/HTML Page 267 of 293
single page version
238
gnAnan darshanamiti kartRukarmakaraNAnAmagnAnan darshanamiti kartRukarmakaraNAnAmabhedAnnishchito bhavati. atashchAritragnAnadarshanarUpatvAjjIvasvabhAvaniyatacharitatvalakShaNan nishchayamokShamArgatvamAtmano nitarAmupapannamiti.. 162..
idi tan jANadi bhavio abhaviyasatto Na saddahadi.. 163..
sarvasyAtmana sansAriNo mokShamArgArhatvanirAsoyam. -----------------------------------------------------------------------------
avalokatA hai, vah AtmA hI vAstavamen chAritra hai, gnAn hai, darshan hai–aisA kartA–karma–karaNake abhedake kAraN nishchit hai. isase [aisA nishchit huA ki] chAritra–gnAn–darshanarUp honeke kAraN AtmAko jIvasvabhAvaniyat chAritra jisakA lakShaN hai aisA nishchayamokShamArgapanA atyanta ghaTit hotA hai [arthAt AtmA hI chAritra–gnAn–darshan honeke kAraN AtmA hI gnAnadarshanarUp jIvasvabhAvamen draDharUpase sthit chAritra jisakA svarUp hai aisA nishchayamokShamArga hai].. 162..
anvayArtha– [yen] jisase [AtmA mukta honepar] [sarvan vijAnAti] sarvako jAnatA hai aur [pashyati] dekhatA haie, [ten] usase [sa] vah [saukhyam anubhavati] saukhyakA anubhav karatA hai; – [iti tad] aisA [bhavya jAnAti] bhavya jIv jAnatA hai, [abhavyasattva na shraddhatte] abhavya jIv shraddhA nahIn karatA.
TIkA– yah, sarva sansArI AtmA mokShamArgake yogya honekA nirAkaraN [niShedh] hai ------------------------------------------------------------------------- 1. jab AtmA AtmAko AtmAse AcharatA hai–jAnatA hai–dekhatA hai, tab kartA bhI AtmA, karma bhI AtmA aur
Page 239 of 264
PDF/HTML Page 268 of 293
single page version
kahAnajainashAstramAlA] navapadArthapUrvak–mokShamArgaprapanchavarNan
ih hi svabhAvaprAtikUlyAbhAvahetukan saukhyam. Atmano hi drashi–gnaptI svabhAva. tayorviShayapratibandha prAtikUlyam. mokShe khalvAtmana sarvan vijAnata pashyatashcha tadabhAva. tatastaddhetukasyAnAkulatvalakShaNasya paramArthasukhasya mokShenubhUtirachalitAsti. ityetadbhavya ev bhAvato vijAnAti, tata sa ev mokShamArgArha. naitadabhavya shraddhatte, tata sa mokShamArgAnarha eveti. ata katipaye ev sansAriNo mokShamArgArhA na sarva eveti.. 163.. -----------------------------------------------------------------------------
drashi–gnapti [darshan aur gnAn] hai. un dononko viShayapratibandha honA so ‘pratikUlatA’ hai. mokShamen vAstavamen AtmA sarvako jAnatA aur dekhatA honese usakA abhAv hotA hai [arthAt mokShamen svabhAvakI pratikUlatAkA abhAv hotA hai]. isaliye usakA abhAv jisakA kAraN hai aise
4 anAkulatAlakShaNavAle paramArtha–sukhakI mokShamen achalit anubhUti hotI hai. –is prakAr bhavya jIv hI bhAvase jAnatA hai, isaliye vahI mokShamArgake yogya hai; abhavya jIv is prakAr shraddhA nahIn karatA, 5 isaliye vah mokShamArgake ayogya hI hai.
------------------------------------------------------------------------- 1. pratikUlatA = viruddhatA; viparItatA; UlaTApana. 2. viShayapratibandha = viShayamen rukAvaT arthAt maryAditapanA. [darshan aur gnAnake viShayamen maryAditapanA honA vah
3. pAramArthik sukhakA kAraN svabhAvakI pratikUlatAkA abhAv hai. 4. pAramArthik sukhakA lakShaN athavA svarUp anAkulatA hai. 5. shrI jayasenAchAryadevakRut TIkAmen kahA hai ki ‘us ananta sukhako bhavya jIv jAnate hai, upAdeyarUpase shraddhate hain
Page 240 of 264
PDF/HTML Page 269 of 293
single page version
240
sAdhUhi idan bhaNidan tehin du bandho va mokkho vA.. 164..
sAdhubhiridan bhaNitan taistu bandho vA mokSho vA.. 164...
darshanagnAnachAritrANAn kathanchidbandhahetutvopadarshanen jIvasvabhAve niyatacharitasya sAkShAnmokSha– hetutvadyotanametat. amUni hi darshanagnAnachAritrANi kiyanmAtrayApi parasamayapravRuttyA samvalitAni kRushAnu–samvalitAnIv ghRutAni kathanychidviruddhakAraNatvarUDherbandhakAraNAnyapi -----------------------------------------------------------------------------
anvayArtha– [darshanagnAnachAritrANi] darshan–gnAn–chAritra [mokShamArga] mokShamArga hai [iti] isaliye [sevitavyAni] ve sevanayogya hain– [idam sAdhubhi bhaNitam] aisA sAdhuonne kahA hai; [tai tu] parantu unase [bandha vA] bandha bhI hotA hai aur [mokSha vA] mokSha bhI hotA hai.
TIkA– yahAn, darshan–gnAn–chAritrakA kathanchit bandhahetupanA darshAyA hai aur is prakAr jIvasvabhAvamen niyat chAritrakA sAkShAt mokShahetupanA prakAshit kiyA hai.
milit ghRutakI bhAnti [arthAt uShNatAyukta ghRutakI bhAnti], kathanchit viruddha kAryake kAraNapanekI vyAptike kAraN bandhakAraN bhI hai. aur jab ve ------------------------------------------------------------------------- 1. ghRut svabhAvase shItalatAke kAraNabhUt honepar bhI, yadi vah kinchit bhI uShNatAse yukta ho to, usase
kinchit bhI parasamayapravRutise yukta ho to, unase [kathanchit] bandha bhI hotA hai.
2. parasamayapravRuttiyukta darshan–gnAn–chAritramen kathanchit mokSharUp kAryase viruddha kAryakA kAraNapanA [arthAt bandharUp
dRug, gnAn ne chAritra chhe shivamArga tethI sevavAn
–sante kahyun, paN hetu chhe e bandhanA vA mokShanA. 164.
Page 241 of 264
PDF/HTML Page 270 of 293
single page version
kahAnajainashAstramAlA] navapadArthapUrvak–mokShamArgaprapanchavarNan
bhavanti. yadA tu samastapar–samayapravRuttinivRuttirUpayA svasamayapravRuttyA sanggachchhante, tadA nivRuttakRushAnusamvalanAnIv ghRutAni viruddhakAryakAraNabhAvAbhAvAtsAkShAnmokShakAraNAnyev bhavanti. tata svasamayapravRuttinAmno jIvasvabhAvaniyatacharitasya sAkShAnmokShamArgatvamupapanna–miti..164..
bhavatIti dukhamokSha parasamayarato bhavati jIva.. 165..
----------------------------------------------------------------------------- [darshan–gnAn–chAritra], samasta parasamayapravRuttise nivRuttirUp aisI svasamayapravRuttike sAth sanyukta hote hain tab, jise agnike sAthakA militapanA nivRutta huA hai aise ghRutakI bhAnti, viruddha kAryakA kAraNabhAv nivRutta ho gayA honese sAkShAt mokShakA kAraN hI hai. isaliye ‘svasamayapravRutti’ nAmakA jo jIvasvabhAvamen niyat chAritra use sAkShAt mokShamArgapanA ghaTit hotA hai .. 164.. 1
hotA hai [iti] aisA [yadi] yadi [agnAnAt] agnAnake kAraN [gnAnI] gnAnI [manyate] mAne, to vah [parasamayarata jIva] parasamayarat jIv [bhavati] hai. [‘arhantAdike prati bhakti–anurAgavAlI mandashuddhise bhI kramasha mokSha hotA hai’ is prakAr yadi agnAnake kAraN [–shuddhAtmasamvedanake abhAvake kAraN, rAgAnshakee kAraN] gnAnIko bhI [mand puruShArthavAlA] jhukAv varte, to tab tak vah bhI sUkShma parasamayamen rat hai.]
-------------------------------------------------------------------------
shAstromen AnevAle aise bhinnabhinna paddhatinake kathanonko sulajhAte hue yah sArabhUt vAstavikatA dhyAnamen rakhanI
chAhiye ki –gnAnIko jab shuddhAshuddharUp mishraparyAy vartatI hai tab vah mishraparyAy ekAntase samvar–nirjarA–mokShake
kAraNabhUt nahIn hotI , athavA ekAntase Asrav–bandhake kAraNabhUt nahIn hotI, parantu us mishraparyAyakA shuddha
ansh samvar–nirjarA–mokShake kAraNabhUt hotA hai aur ashuddha ansh Asrav–bandhake kAraNabhUt hotA hai.]
1. is nirUpaNake sAth tulanA karaneke liye shrI pravachanasArakI 11 vIn gAthA aur usakI tattvapradIpikA TIkA
2. mAnanA = jhukAv karanA; Ashay rakhanA; AshA rakhanA; ichchhA karanA; abhiprAy karanA.
Page 242 of 264
PDF/HTML Page 271 of 293
single page version
242
sUkShmaparasamayasvarUpAkhyAnametat.
arhadAdiShu bhagavatsu siddhisAdhanIbhUteShu bhaktibhAvAnuranyjitA chittavRuttiratra shuddhasamprayoga. ath khalvagnAnalavAveshAdyadi yAvat gnAnavAnapi tata shuddhasamprayogAnmokSho bhavatI– tyabhiprAyeN khidyamAnastatra pravartate tadA tAvatsopi rAgalavasadbhAvAtparasamayarat ityupagIyate. ath na kin punarnirangkusharAgakalikalangkitAntaranggavRuttiritaro jan iti.. 165.. -----------------------------------------------------------------------------
siddhike sAdhanabhUt aise arhantAdi bhagavantonke prati bhaktibhAvase anuranjit chittavRutti vah yahAn ‘shuddhasamprayog’ hai. ab, 2agnAnalavake Aveshase yadi gnAnavAn bhI ‘us shuddhasamprayogase mokSha hotA hai ’ aise abhiprAy dvArA khed prApta karatA huA usamen [shuddhasamprayogamen] pravarte, to tab tak vah bhI 3rAgalavake sadbhAvake kAraN 4‘parasamayarat’ kahalAtA hai. to phir nirankush rAgarUp kleshase kalankit aisI antarang vRuttivAlA itar jan kyA parasamayarat nahIn kahalAegA? [avashya kahalAegA hI]
------------------------------------------------------------------------- 1. anuranjit = anurakta; rAgavAlI; sarAga. 2. agnAnalav = kinchit agnAn; alpa agnAna. 3. rAgalav = kinchit rAg; alpa rAga. 4. parasamayarat = parasamayamen rat; parasamayasthit; parasamayakI or jhukAvavAlA; parasamayamen Asakta. 5. is gAthAkI shrI jayasenAchAryadevakRut TIkAmen is prakAr vivaraN hai–
panchaparameShThIke prati guNastavanAdi bhakti karatA hai, tab vah sUkShma parasamayarUpase pariNat vartatA huA sarAg
samyagdraShTi haie; aur yadi vah puruSh shuddhAtmabhAvanAmen samartha hone par bhI use [shuddhAtmabhAvanAko] chhoDakar
‘shubhopayogase hI mokSha hotA hai aisA ekAnta mAne, to vah sthUl parasamayarUp pariNAm dvArA agnAnI mithyAdraShTi
hotA hai.
Page 243 of 264
PDF/HTML Page 272 of 293
single page version
kahAnajainashAstramAlA] navapadArthapUrvak–mokShamArgaprapanchavarNan
bandhadi puNNan bahuso Na hu so kammakkhayan kuNadi.. 166..
badhnAti puNyan bahusho na khalu sa karmakShayan karoti.. 166..
uktashuddhasamprayogasya kathanychidbandhahetutven mokShamArgatvanirAsoyam. arhadAdibhaktisampanna kathanychichchhuddhasamprayogopi san jIvo jIvadrAgalavatvAchchhubhopayog–tAmajahat bahusha -----------------------------------------------------------------------------
anvayArtha– [arhatsiddhachaityapravachanagaNagnAnabhaktisampanna] arhant, siddha, chaitya [–arhantAdikI pratimA], pravachan [–shAstra], munigaN aur gnAnake prati bhaktisampanna jIv [bahusha puNyan badhnAti] bahut puNya bAndhatA hai, [na khalu sa karmakShayan karoti] parantu vAstavamen vah karmonkA kShay nahIn karatA.
TIkA– yahAn, pUrvokta shuddhasamprayogako kathanchit bandhahetupanA honese usakA mokShamArgapanA nirasta kiyA hai [arthAt gnAnIko vartatA huA shuddhasamprayog nishchayase bandhahetubhUt honeke kAraN vah mokShamArga nahIn hai aisA yahAn darshAyA hai]. arhantAdike prati bhaktisampanna jIv, kathanchit ‘shuddhasamprayogavAlA’ hone par bhI, rAgalav jIvit [vidyamAn] honese ‘shubhopayogIpane’ ko nahIn chhoDatA huA, bahut
------------------------------------------------------------------------- 1. kathanchit = kisI prakAr; kisI apekShAse [arthAt nishchayanayakI apekShAse]. [gnAnIko vartate hue
kyonki ashuddhirUp ansh hai.]
2. nirasta karanA = khanDit karanA; nikAl denA; niShiddha karanA. 3. siddhike nimittabhUt aise jo arhanntAdi unake prati bhaktibhAvako pahale shuddhasamprayog kahA gayA hai. usamen ‘shuddha’
prayog hotA hai usI prakAr yahAn ‘shuddha’ shabdakA prayog huA hai.]
4. rAgalav = kinchit rAg; alpa rAga.
jin–siddha–pravachan–chaitya–munigaN–gnAnanI bhakti kare,
te puNyabandh lahe ghaNo, paN karmano kShay nav kare. 166.
Page 244 of 264
PDF/HTML Page 273 of 293
single page version
244
puNyan badhnAti, na khalu sakalakarmakShayamArabhate. tata sarvatra rAgakaNikApi pariharaNIyA parasamayapravRuttinibandhanatvAditi.. 166..
svasamayopalambhAbhAvasya rAgaikahetutvadyotanametat. yasya khalu rAgareNukaNikApi jIvati hRudaye na nAm sa samastasiddhAntasindhupAragopi niruparAgashuddhasvarUpan svasamayan chetayate. ----------------------------------------------------------------------------- puNya bAndhatA hai, parantu vAstavamen sakal karmakA kShay nahIn karatA. isaliye sarvatra rAgakI kaNikA bhI pariharaneyogya hai, kyonki vah parasamayapravRuttikA kAraN hai.. 166..
anvayArtha– [yasya] jise [paradravye] paradravyake prati [aNumAtra vA] aNumAtra bhI [leshamAtra bhI [rAga] rAg [hRudaye vidyate] hRudayamen vartatA hai [sa] vah, [sarvAgamadhara api] bhale sarvaAgamadhar ho tathApi, [svakasya samayan na vijAnAti] svakIy samayako nahIn jAnatA [–anubhav nahIn karatA].
TIkA– yahAn, svasamayakI upalabdhike abhAvakA, rAg ek hetu hai aisA prakAshit kiyA hai [arthAt svasamayakI prAptike abhAvakA rAg hI ek kAraN hai aisA yahAn darshAyA hai]. jise rAgareNukI kaNikA bhI hRudayamen jIvit hai vah, bhale samasta siddhAntasAgarakA pArangat ho tathApi, niruparAg– shuddhasvarUp svasamayako vAstavamen nahIn chetatA [–anubhav nahIn karatA].
------------------------------------------------------------------------- 1. niruparAg–shuddhasvarUp = uparAgarahit [–nirvikAr] shuddha jisakA svarUp hai aisA.
ho sarvaAgamadhar bhale jANe nahIn svak–samayane. 167.
Page 245 of 264
PDF/HTML Page 274 of 293
single page version
kahAnajainashAstramAlA] navapadArthapUrvak–mokShamArgaprapanchavarNan
tata svasamayaprasiddhayarthan pinyjanalagnatUlanyAsanyAyamadhiddhatArhadAdiviShayopi krameN rAgareNurapasAraNIy iti.. 167..
rodhastasya na vidyate shubhAshubhakRutasya karmaNa.. 168..
rAgalavamUladoShaparamparAkhyAnametat. ih khalvarhadAdibhaktirapi na rAgAnuvRuttimantareN bhavati. rAgAdyanuvRuttau cha satyAn buddhiprasaramantareNAtmA na tan kathanchanApi dhArayitun shakyate. -----------------------------------------------------------------------------
isaliye, ‘ dhunakIse chipakI huI rUI’kA nyAy lAgu honese, jIvako svasamayakI prasiddhike hetu arhantAdi–viShayak bhI rAgareNu [–arhantAdike orakI bhI rAgaraj] kramasha dUr karaneyogya hai.. 167..
anvayArtha– [yasya] jo [chittodbhrAman vinA tu] [rAganake sadbhAvake kAraN] chittake bhramaN rahit [AtmAnam] apaneko [dhartum na shakyam] nahIn rakh sakatA, [tasya] use [shubhAshubhakRutasya karmaNa] shubhAshubh karmakA [rodha na vidyate] nirodh nahIn hai.
TIkA– yah, rAgalavamUlak doShaparamparAkA nirUpaN hai [arthAt alpa rAg jisakA mUl hai aisI doShonkI santatikA yahAn kathan hai]. yahAn [is lokamen] vAstavamen arhantAdike orakI bhakti bhI rAgapariNatike binA nahIn hotI. rAgAdipariNati hone par, AtmA buddhiprasAr rahit [–chittake bhramaNase rahit] apaneko kisI prakAr nahIn rakh sakatA ;
------------------------------------------------------------------------- 1. dhunakIse chipakI huI thoDI sI bhI 2. jis prakAr rUI, dhunaneke kAryamen vighna karatI hai, usI prakAr thoDA sA bhI rAg svasamayakI upalabdhirUp kAryamen vighna karatA hai.
shubh vA ashubh karmo taNo nahi rodh chhe te jIvane. 168.
Page 246 of 264
PDF/HTML Page 275 of 293
single page version
246
buddhiprasare cha sati shubhasyAshubhasya vA karmaNo na nirodhosti. tato rAgakalivilAsamUl evAyamanarthasantAn iti.. 168..
siddhesu kuNadi bhattin NivvANan teN pappodi.. 169..
siddheShu karoti bhaktin nirvANan ten prApnoti.. 169..
rAgakalinisheShIkaraNasya karaNIyatvAkhyAnametat. ----------------------------------------------------------------------------- aur buddhiprasAr hone par [–chittakA bhramaN hone par], shubh tathA ashubh karmakA nirodh nahIn hotA. isalie, is anarthasantatikA mUl rAgarUp kleshakA vilAs hI hai.
bhAvArtha– arhantAdikI bhakti bhI rAg binA nahIn hotI. rAgase chittakA bhramaN hotA hai; chittake bhramaNase karmabandh hotA hai. isalie in anarthonkI paramparAkA mUl kAraN rAg hI hai.. 168.. 2
anvayArtha– [tasmAt] isalie [nivRuttikAma] mokShArthI jIv [nissangga] nisang [cha] aur [nirmama] nirmam [bhUtvA puna] hokar [siddheShu bhakti] siddhonkI bhakti [–shuddhAtmadravyamen sthiratArUp pAramArthik siddhabhakti] [karoti] karatA hai, [ten] isalie vah [nirvANan prApnoti] nirvANako prApta karatA hai.
TIkA– yah, rAgarUp kleshakA nisheSh nAsh karaneyogya honekA nirUpaN hai. 3 ------------------------------------------------------------------------- 1. buddhiprasAr = vikalponkA vistAr; chittakA bhramaN; manakA bhaTakanA; manakI chanchalatA. 2. is gAthAkI shrI jayasenAchAryadevavirachit TIkAmen nimnAnusAr vivaraN diyA gayA hai–mAtra nityAnand jisakA
samastavibhAvarUp buddhiprasAr rokA nahIn jA sakatA aur yah nahIn rukanese [arthAt buddhiprasArakA nirodh nahIn
honese] shubhAshubh karmakA samvar nahIn hotA; isalie aisA siddha huA ki samasta anarthaparamparAonkA
rAgAdivikalpa hI mUl hai.
3. nisheSh = sampUrNa; kinchit sheSh na rahe aisA.
te kAraNe mokShechchhu jIv asang ne nirmam banI
siddho taNI bhakti kare, upalabdhi jethI mokShanI. 169.
Page 247 of 264
PDF/HTML Page 276 of 293
single page version
kahAnajainashAstramAlA] navapadArthapUrvak–mokShamArgaprapanchavarNan
yato rAgAdyanuvRuttau chittodbhrAnti, chittodbhrAntau karmabandha ityuktam, tata khalu mokShArthinA karmabandhamUlachittodbhrAntimUlabhUtA rAgAdyanuvRuttirekAnten nisheShIkaraNIyA. ni–sheShitAyAn tasyAn prasiddhanaisanggayanairmamya shuddhAtmadravyavishrAntirUpAn pAramArthikIn siddhabhaktimanubibhrANa prasiddhasvasamayapravRuttirbhavati. ten kAraNen sa ev ni–sheShitakarmabandha siddhimavApnotIti.. 169..
----------------------------------------------------------------------------- rAgAdipariNati hone par chittakA bhramaN hotA hai aur chittakA bhramaN hone par karmabandha hotA hai aisA [pahale] kahA gayA, isalie mokShArthIko karmabandhakA mUl aisA jo chittakA bhramaN usake mUlabhUt rAgAdipariNatikA ekAnta nisheSh nAsh karaneyogya hai. usakA nisheSh nAsh kiyA jAnese, jise 12 nisangatA aur nirmamatA prasiddha huI hai aisA vah jIv shuddhAtmadravyamen vishrAntirUp pAramArthik
siddhabhakti dhAraN karatA huA svasamayapravRuttikI prasiddhivAlA hotA hai. us kAraNase vahI jIv karmabandhakA nisheSh nAsh karake siddhiko prApta karatA hai.. 169.. ------------------------------------------------------------------------- 1 nisang = Atmatattvase viparIt aisA jo bAhya–abhyantar parigrahaN usase rahit pariNati so nisangatA hai. 2. rAgAdi–upAdhirahit chaitanyaprakAsh jisakA lakShaN hai aise Atmatattvase viparIt mohoday jisakI utpattimen
3. svasamayapravRuttikI prasiddhivAlA = jise svasamayamen pravRutti prasiddha huI hai aisA. [jo jIv rAgAdipariNatikA
hai isalie svasamayapravRuttike kAraN vahI jIv karmabandhakA kShay karake mokShako prApta karatA hai, anya nahIn.]
Page 248 of 264
PDF/HTML Page 277 of 293
single page version
248
dUrataran NivvANan sanjamatavasampauttassa.. 170..
dUrataran nirvANan sanyamatapasamprayuktasya.. 170..
arhadAdibhaktirUpaparasamayapravRutte sAkShAnmokShahetutvAbhAvepi paramparayA mokShahetutvasadbhAv– dyotanametat. -----------------------------------------------------------------------------
anvayArtha– [sanyamatapasamprayuktasya] sanyamatapasanyukta hone par bhI, [sapadArtha tIrthakaram] nav padArthon tathA tIrthankarake prati [abhigatabuddhe] jisakI buddhikA jhukAv vartatA hai aur [sUtrarochina] sUtronke prati jise ruchi [prIti] vartatI hai, us jIvako [nirvANan] nirvAN [dUrataram] dUratar [visheSh dUr] hai.
TIkA– yahAn, arhantAdikI bhaktirUp parasamayapravRuttimen sAkShAt mokShahetupanekA abhAv hone par bhI paramparAse mokShahetupanekA sadbhAv darshAyA hai. 1 -------------------------------------------------------------------------
to mAtra devalokAdike kleshakI paramparAkA hI hetu hai aur sAth hI sAth gnAnIko jo [mandashuddhirUp] shuddha
ansh pariNamit hotA hai vah samvaranirjarAkA tathA [utane anshamen] mokShakA hetu hai. vAstavamen aisA hone par bhI,
shuddha anshamen sthit samvar–nirjarA–mokShahetutvakA Arop usake sAthake bhakti–AdirUp shubh anshamen karake un
shubh bhAvonko devalokAdike kleshakI prAptikI paramparA sahit mokShaprAptike hetubhUt kahA gayA hai. yah kathan
Aropase [upachArase] kiyA gayA hai aisA samajhanA. [aisA kathanchit mokShahetutvakA Arop bhI gnAnIko hI
vartanevAle bhakti–AdirUp shubh bhAvommen kiyA jA sakatA hai. agnAnIke to shuddhikA anshamAtra bhI pariNamanamen nahIn
honese yathArtha mokShahetu bilakul pragaT hI nahIn huA hai–vidyamAn hI nahInn hai to phir vahAn usake bhakti–
AdirUp shubh bhAvommen Arop kisakA kiyA jAy?]
sUtro, padArtho, jinavaro prati chittamAn ruchi jo rahe. 170.
Page 249 of 264
PDF/HTML Page 278 of 293
single page version
kahAnajainashAstramAlA] navapadArthapUrvak–mokShamArgaprapanchavarNan
ya khalu maukShArthamudyatamanA samupArjitAchintyasanyamatapobhAropyasambhAvitaparamavairAgya– bhUmikAdhirohaNasamarthaprabhushakti pinyjanalagnatUlanyAsanyAyen navapadArthai sahArhadAdiruchirUpAn par– samayapravRuttin parityaktun notsahate, sa khalu na nAm sAkShAn mokShan labhate kintu suralokAdi– kLrueshaprAptirUpayA paramparayA tamavApnoti.. 170..
jo kuNadi tavokamman so suralogan samAdiyadi.. 171..
-----------------------------------------------------------------------------
kiyA hone par bhI paramavairAgyabhUmikAkA ArohaN karanemen samartha aisI prabhushakti utpanna nahIn kI honese, ‘dhunakI ko chipakI huI rUI’ke nyAyase, nav padArthon tathA arhantAdikI ruchirUp [prItirUp] parasamayapravRuttikA parityAg nahIn kar sakatA, vah jIv vAstavamen sAkShAt mokShako prApta nahIn karatA kintu devalokAdike kleshakI prAptirUp paramparA dvArA use prApta karatA hai.. 170.. ------------------------------------------------------------------------- 1. prabhushakti = prabal shakti; ugra shakti; prachur shakti. [jis gnAnI jIvane param udAsInatAko prApta karanemen samartha
pratipAdan karanevAle Agamonke prati ruchi [prIti] karatA hai, kadAchit [jis prakAr koI rAmachandrAdi puruSh
deshAntarasthit sItAdi strI ke pAsase Ae hue manuShyonko premase sunatA hai, unakA sanmAnAdi karatA hai aur
unhen dAn detA hai usI prakAr] nirdoSh–paramAtmA tIrthankaraparamadevonke aur gaNadharadev–bharat–sagar–rAm–
pAnDavAdi mahApuruShonke charitrapurAN shubh dharmAnurAgase sunatA hai tathA kadAchit gRuhastha–avasthAmen
bhedAbhedaratnatrayapariNat AchArya–upAdhyAy–sAdhunake pUjanAdi karatA hai aur unhen dAn detA hai –ityAdi shubh
bhAv karatA hai. is prakAr jo gnAnI jIv shubh rAgako sarvathA nahIn chhoD sakatA, vah sAkShAt mokShako prApta
nahIn karatA parantu devalokAdike kleshakI paramparAko pAkar phir charam dehase nirvikalpasamAdhividhAn dvArA
vishuddhadarshanagnAnasvabhAvavAle nijashuddhAtmAmen sthir hokar use [mokShako] prApta karatA hai.]
Page 250 of 264
PDF/HTML Page 279 of 293
single page version
250
ya karoti tapakarma sa suralokan samAdatte.. 171..
arhadAdibhaktimAtrarAgajanitasAkShAnmokShasyAntarAyadyotanametat. ya khalvarhadAdibhaktividheyabuddhi san paramasanyamapradhAnamatitIvran tapastapyate, sa tAvanmAtra– rAgakalikalangkitasvAnta sAkShAnmokShasyAntarAyIbhUtan viShayaviShadrumAmodamohitAntaranggan svargalokan samAsAdya, suchiran rAgAnggArai pachyamAnontastAmyatIti.. 171..
so teN vIdarAgo bhavio bhavasAyaran taradi.. 172..
-----------------------------------------------------------------------------
anvayArtha– [ya] jo [jIv], [arhatsiddhachaityapravachanabhakta] arhant, siddha, chaitya [– arharntAdikI pratimA] aur pravachanake [–shAstra] prati bhaktiyukta vartatA huA, [pareN niyamen] param sanyam sahit [tapakarma] tapakarma [–taparUp kArya] [karoti] karatA hai, [sa] vah [suralokan] devalokako [samAdatte] samprApta karatA hai.
TIkA– yah, mAtra arhantAdikI bhakti jitane rAgase utpanna honevAlA jo sAkShAt mokShakA antarAy usakA prakAshan hai.
jo [jIv] vAstavamen arhantAdikI bhaktike AdhIn buddhivAlA vartatA huA paramasanyamapradhAn atitIvra tap tapatA hai, vah [jIv], mAtra utane rAgarUp kleshase jisakA nij antakaraN kalankit [–malin] hai aisA vartatA huA, viShayaviShavRukShake 2Amodase jahAn antarang [–antakaraN] mohit hotA hai aise svargalokako– jo ki sAkShAt mokShako antarAyabhUt hai use–samprApta karake, suchirakAl paryant [–bahut lambe kAl tak] rAgarUpI angAronse dahyamAn huA antaramen santapta [–dukhI, vyathit] hotA hai.. 171.. ------------------------------------------------------------------------- 1. paramasanyamapradhAn = utkRuShTa sanyam jisamen mukhya ho aisA. 2. Amod = [1] sugandh; [2] moja.
vItarAg thaIne e rIte te bhavya bhavasAgar tare. 172.
Page 251 of 264
PDF/HTML Page 280 of 293
single page version
kahAnajainashAstramAlA] navapadArthapUrvak–mokShamArgaprapanchavarNan
sa ten vItarAgo bhavyo bhavasAgaran tarati.. 172..
sAkShAnmokShamArgasArasUchanadvAreN shAstratAtparyopasanhAroyam.
sAkShAnmokShamArgapurassaro hi vItarAgatvam. tata khalvarhadAdigatamapi rAgan chandananag– sanggatamagnimiv suralokAdikleshaprAptyAtyantamantardAhAy kalpamAnamAkalayya sAkShAnmokShakAmo mahAjana samastaviShayamapi rAgamutsRujyAtyantavItarAgo bhUtvA samuchchhalajjvaladdukhasaukhyakallolan karmAgnitaptakalakalodabhAraprAgbhArabhayangkaran bhavasAgaramuttIrya, shuddhasvarUpaparamAmRutasamudramadhyAsya sadyo nirvAti..
-----------------------------------------------------------------------------
anvayArtha– [tasmAt] isalie [nirvRuttikAma] mokShAbhilAShI jIv [sarvatra] sarvatra [kinychit rAgan] kinchit bhI rAg [mA karotu] na karo; [ten] aisA karanese [sa bhavya] vah bhavya jIv [vItarAga] vItarAg hokar [bhavasAgaran tarati] bhavasAgarako taratA hai.
TIkA– yah, sAkShAtmokShamArgake sAr–sUchan dvArA shAstratAtparyarUp upasanhAr hai [arthAt yahAn sAkShAtmokShamArgakA sAr kyA hai usake kathan dvArA shAstrakA tAtparya kahanerUp upasanhAr kiyA hai].
sAkShAtmokShamArgamen agrasar sachamuch vItarAgatA hai. isalie vAstavamen 1arhantAdigat rAgako bhI, chandanavRukShasangat agnikI bhAnti, devalokAdike kleshakI prApti dvArA atyanta antardAhakA kAraN samajhakar, sAkShAt mokShakA abhilAShI mahAjan sabhI kI orase rAgako chhoDakar, atyanta vItarAg hokar, jisamen ubalatI huI dukhasukhakI kallolen UchhalatI hai aur jo karmAgni dvArA tapta, khalabalAte jalasamUhakI atishayatAse bhayankar hai aise bhavasAgarako pAr utarakar, shuddhasvarUp paramAmRutasamudrako avagAhakar, shIghra nirvANako prApta karatA hai.
–vistArase bas ho. jayavanta varte vItarAgatA jo ki sAkShAtmokShamArgakA sAr honese shAstratAtparyabhUt hai. ------------------------------------------------------------------------- 1. arhanntAdigat rAg = arhanntAdikI orakA rAg; arhantAdiviShayak rAg; arhantAdikA rAga. [jis prakAr
atyanta antarang jalanakA kAraN hotA hai.]