Page 92 of 264
PDF/HTML Page 121 of 293
single page version
dravyāchcha ananyāḥ anyatvaprakāshakā bhavanti.. 51..
darshanagnāne tathā jīvanibaddhe ananyabhūte.
vyapadeshataḥ pr̥uthaktvan kurute hi no svabhāvāt.. 52..
dravyādavibhaktapradeshatvenānanye‘pi sañgnādivyapadeshanibandhanairvisheṣhaiḥ pr̥uthaktvamāsādayataḥ, svabhāvatastu
nityamapr̥uthaktvamev bibhrataḥ.. 51–52..
kāraṇabhūt] visheṣhon dvārā [anyatvaprakāshakāḥ bhavanti] anyatvako prakāshit karanevāle hote hain [–
svabhāvase anyarūp nahīn hai]; [tathā] is prakār [jīvanibaddhe] jīvamen sambaddha aise [darshanagnāne]
darshan–gnān [ananyabhūte] [jīvadravyase] ananya vartate hue [vyapadeshataḥ] vyapadesh dvārā [pr̥uthaktvan
kurute hi] pr̥uthaktva karate haĩn. [no svabhāvāt] svabhāvase nahī̃n.
karate haĩn. is prakār ātmāmen sambaddha gnān–darshan bhī ātmadravyase abhinna pradeshavāle honeke kāraṇ
ananya hone par bhī, sañgnādi vyapadeshake kāraṇabhūt visheṣhon dvārā pr̥uthakpaneko prāpta hote hain, parantu
svabhāvase sadaiv apr̥uthakpane ko hī dhāraṇ karate haĩn.. 51–52..
Page 93 of 264
PDF/HTML Page 122 of 293
single page version
sabbhāvado aṇantā pañchaggaguṇappadhāṇā ya.. 53..
sadbhāvato‘nantāḥ pañchāgraguṇapradhānāḥ cha.. 53..
bhaviṣhyantītyāshaṅkayedamuktam.
jīvabhāvase ananta hai [arthāt jīvake sadbhāvarūp kṣhāyikabhāvase sādi–ananta hai] [sadbhāvataḥ
anantāḥ] kyoṅki sadbhāvase jīv ananta hī hote haĩn. [pañchāgraguṇapradhānāḥ cha] ve pān̐ch mukhya guṇonse
pradhānatāvāle haĩn.
hain? kyā tadākārarūp [us–rūp] pariṇat hai? kyā [tadākārarūp] apariṇat hain?– aisī āshaṅkā
karake yah kahā gayā hai [arthāt un āshaṅkāoṅke samādhānarūpase yah gāthā kahī gaī hai].
sadbhāvathī nahi ant hoy; pradhānatā guṇ pāñchathī. 53.
Page 94 of 264
PDF/HTML Page 123 of 293
single page version
tvātsanidhanatvan kṣhāyikabhāvasyāshaṅkayam. sa khalūpādhinivr̥uttau pravartamānaḥ siddhabhāv iv sadbhāv ev
jīvasya; sadbhāven chānantā ev jīvāḥ pratignāyante. na cha teṣhāmanādinidhanasahajachaitanya–lakṣhaṇaikabhāvānān
sādisanidhanāni sādyanidhanāni bhāvāntarāṇi nopapadyant iti vaktavyam; te khalvanādikarmamalīmasāḥ
paṅkasampr̥uktatoyavattadākāreṇ pariṇatatvātpañchapradhānaguṇapradhānatvenaivānubhūyant iti.. 53..
sadbhāv hī hai [arthāt karmopādhike kṣhayamen pravartatā hai isaliye kṣhāyik bhāv jīvakā sadbhāv hī hai];
aur sadbhāvase to jīv ananta hī svīkār kiye jāte haĩn. [isaliye kṣhāyik bhāvase jīv ananta hī
arthāt vināsharahit hī hai.]
hote]’ aisā kahanā yogya nahīn hai; [kyoṅki] ve vāstavamen anādi karmase malin vartate hue kādavase
1. kādavase sampr̥ukta = kādavakā samparka prāpta; kādavake sansargavālā. [yadyapi jīv dravyasvabhāvase shuddha hai tathāpi
2. audayik, aupashamik, kṣhāyopashamik, kṣhāyik aur pāriṇāmik in pān̐ch bhāvoṅko jīvake pān̐ch pradhān guṇ
Page 95 of 264
PDF/HTML Page 124 of 293
single page version
idi jiṇavarehin bhaṇidan
evan sato vināsho‘sato jīvasya bhavatyutpādaḥ.
iti jinavarairbhaṇitamanyo‘nyaviruddhamaviruddham.. 54..
sato vināsho nāsat utpād’ iti pūrvoktasūtreṇ sah viruddhamapi na viruddham; yato jīvasya
dravyārthikanayādeshen na satpraṇāsho nāsadutpādaḥ, tasyaiv paryāyārthikanayādeshen satpraṇāsho‘sadutpādashcha.
na chaitadanupapannam, nitye jale kallolānām–nityatvadarshanāditi.. 54..
kahā hai, [anyonyaviruddham] jo ki anyonya viruddha [19 vīn gāthāke kathanake sāth virodhavālā]
tathāpi [aviruddham] aviruddha hai.
devatvādisvarūp bhāvakī apekṣhāse asatkā utpād hotā hī hai. aur yah [kathan] ‘satkā vināsh
nahīn hai tathā asatkā utpād nahīn hai’ aise pūrvokta sūtrake [–19vīn gāthāke] sāth virodhavālā hone
par bhī [vāstavamen] virodhavālā nahīn hai; kyoṅki jīvako dravyārthikanayake kathanase satkā nāsh nahīn
hai aur asatkā utpād nahīn hai tathā usīko paryāyārthikanayake kathanase satkā nāsh hai aur
asatkā utpād hai. aur yah
–bhākhyun jine, je pūrva–apar viruddha paṇ aviruddha chhe. 54.
Page 96 of 264
PDF/HTML Page 125 of 293
single page version
kuvvanti sado ṇāsan asado bhāvassa
kurvanti sato nāshamasato bhāvasyotpādam.. 55..
ekasāth jīvako kaise ghaṭit hote hain? usakā samādhān is prakār haiḥ jīv dravya–paryāyātmak vastu
hai. use sādi–sāntapanā aur anādi–anantapanā donon ek hī apekṣhāse nahīn kahe gaye hain, bhinna–
bhinna apekṣhāse kahe gaye hain; sādi–sāntapanā kahā gayā hai vah paryāy–apekṣhāse hai aur anādi–
anantapanā dravya–apekṣhāse hai. isaliye is prakār jīvako sādi–sāntapanā tathā anādi–anantapanā
ekasāth barābar ghaṭit hotā hai.
nityānandasvarūp jīvadravya usīkā āshray karane yogya hai].. 54..
bhāvasya utpādam] asat bhāvakā utpād [kurvanti] karatī haĩn.
te vyay kare sat bhāvano, utpād asat taṇo kare. 55.
Page 97 of 264
PDF/HTML Page 126 of 293
single page version
saduchchhedamasadutpattin chānanubhavataḥ krameṇodīyamānāḥ nārakatiryaṅmanuṣhyadevanāmaprakr̥utayaḥ
saduchchhedamasadutpādan cha kurvantīti.. 55..
juttā te jīvaguṇā bahusu ya atthesu vichchhiṇṇā.. 56..
yuktāste jīvaguṇā bahuṣhu chārtheṣhu vistīrṇāḥ.. 56..
jis prakār samudrarūpase asatke utpād aur satke uchchhedakā anubhav na karanevāle aise
uchchhed karatī hain [arthāt avidyamān taraṅgake utpādamen aur vidyamān taraṅgake nāshamen nimitta banatī
hai], usī prakār jīvarūpase satke uchchhed aur asatke utpād anubhav na karanevāle aise jīvako
kramashaḥ udayako prāpta hone vālī nārak–tiryañch–manuṣhya–dev nāmakī [nāmakarmakī] prakr̥itiyān̐
[bhāvonsambandhī, paryāyonsambandhī] satkā uchchhed tathā asatkā utpād karatī hain [arthāt vidyamān
paryāyake nāshamen aur avidyamān paryāyake utpādamen nimitta banatī hain].. 55..
[jīvaguṇāḥ] [pān̐ch] jīvaguṇ [–jīvake bhāv] hain; [cha] aur [bahuṣhu artheṣhu vistīrṇāḥ] unhen
anek prakārommen vistr̥ut kiyā jātā hai.
te pāñch jīvaguṇ jāṇavā; bahu bhedamān vistīrṇa chhe. 56.
Page 98 of 264
PDF/HTML Page 127 of 293
single page version
karmaṇān phaladānasamarthatayodbhūtirudayaḥ, anudbhūtirupashamaḥ, udbhūtyanudbhūtī kṣhayopashamaḥ,
aupashamikaḥ, kṣhayopashamen yuktaḥ kṣhāyopashamikaḥ, kṣhayeṇ yuktaḥ kṣhāyikaḥ, pariṇāmen yuktaḥ pāriṇāmikaḥ.
ta ete pañcha jīvaguṇāḥ. tatropādhichaturvidhatvanibandhanāshchatvāraḥ, svabhāvanibandhan ekaḥ. ete
chopādhibhedātsvarūpabhedāchcha bhidyamānā bahuṣhvartheṣhu vistāryant iti.. 56..
karmokā
hai, kṣhayopashamase yukta vah ‘kṣhāyopashamik’ hai,
aur svarūpake bhedase bhed karane par, unhen anek prakārommen vistr̥ut kiyā jātā hai.. 56..
2. atyanta vishleṣh = atyanta viyog; ātyantik nivr̥utti.
3. ātmalābh = svarūpaprāpti; svarūpako dhāraṇ kar rakhanā; apaneko dhāraṇ kar rakhanā; astitva. [dravya apaneko
4. kṣhayase yukta = kṣhay sahit; kṣhayake sāth sambandhavālā. [vyavahārase karmoke kṣhayakī apekṣhā jīvake jis bhāvamen
5. pariṇāmase yukta = pariṇāmamay; pariṇāmātmak; pariṇāmasvarūpa.
6. karmopādhikī chār prakārakī dashā [–uday, upasham, kṣhayopasham aur kṣhay] jinakā nimitta hai aise chār bhāv
bhāv haie.
Page 99 of 264
PDF/HTML Page 128 of 293
single page version
so tassa teṇ kattā havadi tti ya sāsaṇe paḍhidan.. 57..
karma vedayamāno jīvo bhāvan karoti yādrashakam.
sa tasya ten kartā bhavatīti cha shāsane paṭhitam.. 57..
bhāvaḥ kriyate, sa jīvastasya bhāvasya ten prakāreṇ kartā bhavatīti.. 57..
kartā hai–[iti cha] aisā [shāsane paṭhitam] shāsanamen kahā hai.
apanā karmarūp [kāryarūp] bhāv kiyā jātā hai. isaliye jo bhāv jis prakārase jīv dvārā kiyā
jātā hai, us bhāvakā us prakārase vah jīv kartā hai.. 57..
te bhāvano te jīv chhe kartā–kahyun jinashāsane. 57.
Page 100 of 264
PDF/HTML Page 129 of 293
single page version
khaiyan khaovasamiyan tamhā bhāvan tu kammakadan.. 58..
kṣhāyikaḥ kṣhāyopashamikastasmādbhāvastu karmakr̥utaḥ.. 58..
dravyakarmaṇān nimittamātratvenaudayikādibhāvakartr̥utvamatroktam.
na khalu karmaṇā vinā jīvasyodayopashamau kṣhayakṣhāyopashamāvapi vidyete; tataḥ
[tasmāt tu] isaliye [bhāvaḥ] bhāv [–chaturvidh jīvabhāv] [karmakr̥utaḥ] karmakr̥ut haĩn.
kṣhāyopashamik, audayik yā aupashamik bhāv karmakr̥ut sammat karanā. pāriṇāmik bhāv to anādi–
ananta,
aupashamik bhāvoṅke sambandhamen nimnoktānusār spaṣhṭatā kī jātī haiḥ] kṣhāyik bhāv, yadyapi svabhāvakī
vyaktirūp [–pragaṭatārūp] honese ananta [–anta rahit] hai tathāpi, karmakṣhay dvārā utpanna honeke
pudgalakaram viṇ jīvane upasham, uday, kṣhāyik ane
kṣhāyopashamik na hoy, tethī karmakr̥ut e bhāv chhe. 58.
Page 101 of 264
PDF/HTML Page 130 of 293
single page version
samuchchhidyamānatvāt karmakr̥ut eveti.
ṇa kuṇadi attā kiñchi vi muttā aṇṇan
na karotyātmā kiñchidapi muktvānyat svakan bhāvam.. 59..
kāraṇ sādi hai isaliye karmakr̥ut hī kahā gayā hai. aupashamik bhāv karmake upashamase utpanna honeke
kāraṇ tathā anupashamase naṣhṭa honeke kāraṇ karmakr̥ut hī hai. [is prakār audayikādi chār bhāvoṅko
karmakr̥ut sammat karanā.]
uday ādi avasthāen̐ dravyakarmakī hī hain, ‘pariṇām’ jisakā svarūp hai aisī ek avasthārūpase
avasthit jīvakī–pāriṇāmik bhāvarūp sthit jīvakī –ve chār avasthāen̐ nahīn hain]; isaliye
udayādik dvārā utpanna honevāle ātmāke bhāvoṅko nimittamātrabhūt aisī us prakārakī avasthāonnrūp
[dravyakarma] svayam pariṇamit honeke kāraṇ dravyakarma bhī vyavahāranayase ātmāke bhāvoṅke katr̥utvako prāpta
hotā hai.. 58..
hai? [ātmā] kyoṅki ātmā to [svakan bhāvan muktvā] apane bhāvako chhoṛakar [anyat kiñchit api]
anya kuchh bhī [na karoti] nahīn karatā.
jīv to kadī karato nathī nij bhāv viṇ kāī anyane. 59.
Page 102 of 264
PDF/HTML Page 131 of 293
single page version
jīvastasya kartā na bhavati. na cha jīvasyākartr̥utvāmiṣhyate. tataḥ pārisheṣhyeṇ dravyakarmaṇaḥ kartāpadyate.
tattu katham? yato nishchayanayenātmā svan bhāvamujjhitvā nānyatkimapi karotīti.. 59..
ṇa du tesin khalu kattā ṇa viṇā bhūdā du
na tu teṣhān khalu kartā na vinā bhūtāstu kartāram.. 60..
mānya] nahīn hai. isaliye, sheṣh yah rahā ki jīv dravyakarmakā kartā honā chāhiye. lekin vah to
kaise ho sakatā hai? kyoṅki nishchayanayase ātmā apane bhāvako chhoṛakar anya kuchh bhī nahīn karatā.
[is prakār pūrvapakṣha upasthit kiyā gayā] .. 59..
hai; [na tu kartāram vinā bhūtāḥ] kartāke binā hote hain aisā bhī nahīn hai.
re! bhāv karmanimitta chhe ne karma bhāvanimitta chhe,
anyonya nahi kartā khare; kartā vinā nahi thāy chhe. 60.
Page 103 of 264
PDF/HTML Page 132 of 293
single page version
jīvapariṇāmānān jīvaḥ kartā, karmapariṇāmānān karma kartr̥u iti.. 60..
na hi pudgalakarmaṇāmiti jinavachanan gnātavyam.. 61..
karmakā jīvabhāv kartā hai. ve [jīvabhāv aur dravyakarma] kartāke binā hote hain aisā bhī nahīn hai;
kyoṅki nishchayase jīvapariṇāmoṅkā jīv kartā hai aur karmapariṇāmoṅkā karma [–pudgal] kartā hai..
60..
nahīn; [iti] aisā [jinavachanan] jinavachan [gnātavyam] jānanā.
kartā na pudgalakarmano; –upadesh jinano jāṇavo. 61.
Page 104 of 264
PDF/HTML Page 133 of 293
single page version
jīvo vi ya tārisao kammasahāveṇ
jīvo‘pi cha tādrashakaḥ karmasvabhāven bhāvena.. 62..
lambanādupāttāpādānatvam, upajāyamānapariṇāmarūpakarmaṇāshrīyamāṇatvādupoḍhasampradānatvam, ādhīy–
mānapariṇāmādhāratvādgr̥uhītādhikaraṇatvan, svayamev ṣhaṭkārakīrūpeṇ vyavatiṣhṭhamānan na kārakāntaram–
pekṣhate.
[–audayikādi bhāvase] [samyak ātmānam] barābar apaneko karatā hai.
karmatvapariṇāmarūpase karmapanekā anubhav karatā huā, [4] pūrva bhāvakā nāsh ho jāne par bhī dhruvatvako
avalamban karanese jisane apādānapaneko prāpta kiyā hai aisā, [5] utpanna hone vāle pariṇāmarūp
karma dvārā samāshrit honese [arthāt utpanna hone vāle pariṇāmarūp kārya apaneko
ātmāy karmasvabhāvarūp nij bhāvathī nijane kare. 62.
Page 105 of 264
PDF/HTML Page 134 of 293
single page version
dhruvatvālambanādupāttāpādānatvam, upajāyamānabhāvaparyāyarūpakarmaṇāshrīyamāṇatvādupoḍh–sampradānatva;,
ādhīyamānabhāvaparyāyādhāratvādgr̥uhītādhikaraṇatvaḥ, svayamev ṣhaṭkārakīrūpeṇ vyavatiṣhṭhamāno na
kārakāntaramapekṣhate. ataḥ karmaṇaḥ karturnāsti jīvaḥ kartā, jīvasya karturnāsti karma kartr̥u nishchayeneti..
62..
grahaṇ kiyā hai aisā – svayamev ṣhaṭkārakarūpase vartatā huā anya kārakakī apekṣhā nahīn rakhatā.
bhāvaparyāyarūpase karmapanekā anubhav karatā huā, [4] pūrva bhāvaparyāyakā nāsh hone par dhruvatvakā
avalamban karanese jisane apādānapaneko prāpta kiyā hai aisā, [5] utpanna hone vāle bhāvaparyāyarūp
karma dvārā samāshrit honese [arthāt utpanna hone vālā bhāvaparyāyarūp kārya apaneko diyā jānese]
sampradānapaneko prāpta aur [6] dhāraṇ kī huī bhāvaparyāyakā ādhār honese jisane adhikaraṇapaneko
grahaṇ kiyā hai aisā – svayamev ṣhaṭkārakarūpase vartatā huā anya kārakakī apekṣhā nahīn rakhatā.
prāpta karatā – pahun̐chatā honese dravyakarma karma hai, athavā dravyakarmase svayam abhinna honese pudgal svayam
hī karma [–kārya] hai; [4] apanemese pūrva pariṇāmakā vyay karake dravyakarmarūp pariṇām karatā honese
aur pudgaladravyarūpase dhruv rahatā honese pudgal svayam hī apādān hai; [5] apaneko dravyakarmarūp
pariṇām detā honese pudgal svayam hī sampradān hai; [6] apanemen arthāt apane ādhārase dravyakarma
karatā honese pudgal svayam hī adhikaraṇ hai.
Page 106 of 264
PDF/HTML Page 135 of 293
single page version
kidh tassa phalan bhujadi appā kamman cha dedi
kanth tasya phalan bhuḍkte ātmā karma cha dadāti phalam.. 63..
prāpta karatā– pahun̐chatā honese jīvabhāv karma hai, athavā jīvabhāvase svayam abhinna honese jīv svayam hī
karma hai; [4] apanemense pūrva bhāvakā vyay karake [navīn] jīvabhāv karatā honese aur jīvadravyarūpase
dhruv rahanese jīv svayam hī apādān hai; [5] apaneko jīvabhāv detā honese jīv svayam hī sampradān
hai; [6] apanemen arthāt apane ādhārase jīvabhāv karatā honese jīv svayam hī adhikaraṇ hai.
tathā jīvakī audayikādi bhāvarūpase pariṇamit honekī kriyāmen vāstavamen jīv svayam hī chhah
kārakarūpase vartatā hai isaliye use anya kārakoṅkī apekṣhā nahīn hai. pudgalakī aur jīvakī uparokta
kriyāen̐ ek hī kālamen vartatī hai tathāpi paudgalik kriyāmen vartate hue pudgalake chhah kārak
jīvakārakonse bilakul bhinna aur nirapekṣha hain tathā jīvabhāvarūp kriyāmen vartate hue jīvake chhah kārak
pudgalakārakonse bilakul bhinna aur nirapekṣha haĩn. vāstavamen kisī dravyake kārakoṅko kisī anya dravyake
kārakoṅkī apekṣhā nahīn hotī.. 62..
kyam karma phaḷ de jīvane? kyam jīv te phaḷ bhogave? 63.
Page 107 of 264
PDF/HTML Page 136 of 293
single page version
ath siddhāntasutrāṇi–
[cha] aur [ātmā] ātmā [tasya phalan bhuḍkte] usakā phal kyon bhogegā?
jīvako phal kyon degā aur jīv apanese nahīn kiye gaye karmake phalakoe kyon bhogegā? jīvase nahīn
kiyā karma jīvako phal de aur jīv us phalako bhoge yah kisī prakār nyāyayukta nahīn hai.
avagāḍh gāḍh bharel chhe sarvatra pudgalakāyathī
ā lok bādar–sukṣhmathī, vidhavidh anantānantathī. 64.
Page 108 of 264
PDF/HTML Page 137 of 293
single page version
sukṣhmairbādaraishchānantānantairvividhaiḥ.. 64..
gachchhanti kammabhāvan aṇṇoṇṇāgāhamavagāḍhā.. 65..
gachchhanti karmabhāvamanyonyāvagāhāvagāḍhā.. 65..
is prakār, ‘karma’ karmako hī karatā hai aur ātmā ātmāko hī karatā hai’ is bātamen pūrvokta doṣh
ānese yah bāt ghaṭit nahīn hotī – is prakār yahān̐ pūrvapakṣha upasthit kiyā gayā hai.. 63..
[avagāḍhagāḍhanichitaḥ] [vishiṣhṭa rītise] avagāhit hokar gārḥ bharā huā hai.
jahān̐ ātmā hai vahān̐, binā lāye hī [kahīnse lāye binā hī], ve sthit haĩn.. 64..
karmatvarūpe pariṇame anyonya–avagāhit thaī. 65.
Page 109 of 264
PDF/HTML Page 138 of 293
single page version
ātmā hi sansārāvasthāyān pāriṇāmikachaitanyasvabhāvamaparityajannevānādibandhanabaddhatvād–
bhāvamārabhate, tatra tadā tamev nimittīkr̥utya jīvapradesheṣhu parasparāvagāhenānupraviṣhṭā svabhāvairev pudgalāḥ
karmabhāvamāpadyant iti.. 65..
akadā parehin diṭṭhā tah kammāṇan
akr̥utā parairdraṣhṭā tathā karmaṇān vijānīhi.. 66..
[anyonyāvagāhāvagāḍhāḥ] jīvamen [vishiṣhṭa prakārase] anyonya–avagāharūpase praviṣhṭa hue [karmabhāvam
gachchhanti] karmabhāvako prāpta hote haĩn.
rāgarūp yā dveṣharūp aise apane bhāvako karatā hai. vahān̐ aur us samay usī bhāvako nimitta banākar
pudgal apane bhāvonse hī jīvake pradeshommen [vishiṣhṭatāpūrvak] paraspar avagāharūpase praviṣhṭa hue
karmabhāvako prāpta hote haĩn.
prakārase paraspar– avagāharūpase praviṣhṭa hue karmapaneko prāpta hote haĩn.
parathī akr̥ut, te rīt jāṇo vividhatā karmo taṇī. 66.
Page 110 of 264
PDF/HTML Page 139 of 293
single page version
bhirbahubhiḥ prakāraiḥ karmāṇyapi kanrtrataranirapekṣhāṇyevotpadyante iti.. 66..
kāle vijujjamāṇā sahadukkhan dinti bhuñjanti.. 67..
kāle viyujyamānāḥ sukhaduḥkhan dadati bhuñjanti.. 67..
[tathā] usī prakār [karmaṇān] karmoṅkī bahuprakāratā [vijānīhi] parase akr̥ut jāno.
hote hain, usī prakār apaneko yogya jīv–pariṇāmakī upalabdhi hone par, gnānāvaraṇādi anek
prakārake karma bhī anya kartākī apekṣhāke binā hī utpanna hote haĩn.
kāḷe viyog lahe tadā sukhaduḥkh āpe–bhogave. 67.
Page 111 of 264
PDF/HTML Page 140 of 293
single page version
pr̥uthak hone par [sukhaduḥkhan dadati bhuñjanti] sukhaduḥkh dete hain aur bhogate hain [arthāt pudgalakāy
sukhaduḥkh dete hain aur jīv bhogate hain].
jīvakoe phal detā hai aur jīv use bhogatā hai’ yah bāt bhī vyavahārase ghaṭit hotī hai] aisā yahān̐
kahā hai.
jīv use bhogate hain]– uday pākar khir jānevāle pudgalakāy sukhaduḥkharūp ātmapariṇāmoṅke