Panchastikay Sangrah-Hindi (Kannada transliteration). Gatha: 132-134,136-146 ; Aasrav padarth ka vyakhyan; Sanvar padarth ka vyakhyan; Nirjara padarth ka vyakhyan.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 12 of 15

 

Page 192 of 264
PDF/HTML Page 221 of 293
single page version

೧೯೨
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಪುಣ್ಯಪಾಪಯೋಗ್ಯಭಾವಸ್ವಭಾವಾಖ್ಯಾಪನಮೇತತ್.
ಇಹ ಹಿ ದರ್ಶನಮೋಹನೀಯವಿಪಾಕಕಲುಷಪರಿಣಾಮತಾ ಮೋಹಃ. ವಿಚಿತ್ರಚಾರಿತ್ರಮೋಹನೀಯವಿಪಾಕಪ್ರತ್ಯಯೇ
ಪ್ರೀತ್ಯಪ್ರೀತೀ ರಾಗದ್ವೇಷೌ. ತಸ್ಯೈವ ಮಂದೋದಯೇ ವಿಶುದ್ಧಪರಿಣಾಮತಾ ಚಿತ್ತಪ್ರಸಾದಪರಿಣಾಮಃ. ಏವಮಿಮೇ ಯಸ್ಯ ಭಾವೇ
ಭವನ್ತಿ, ತಸ್ಯಾವಶ್ಯಂ ಭವತಿ ಶುಭೋಽಶುಭೋ ವಾ ಪರಿಣಾಮಃ. ತತ್ರ ಯತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತರಾಗಶ್ಚಿತ್ತಪ್ರಸಾದಶ್ಚ ತತ್ರ ಶುಭಃ
ಪರಿಣಾಮಃ, ಯತ್ರ ತು ಮೋಹದ್ವೇಷಾವಪ್ರಶಸ್ತರಾಗಶ್ಚ ತತ್ರಾಽಶುಭ ಇತಿ.. ೧೩೧..
ಸುಹಪರಿಣಾಮೋ ಪುಣ್ಣಂ ಅಸುಹೋ ಪಾವಂ ತಿ ಹವದಿ ಜೀವಸ್ಸ.
ದೋಣ್ಹಂ ಪೋಗ್ಗಲಮೇತ್ತೋ ಭಾವೋ ಕಮ್ಮತ್ತಣಂ
ಪತ್ತೋ.. ೧೩೨..
ಶುಭಪರಿಣಾಮಃ ಪುಣ್ಯಮಶುಭಃ ಪಾಪಮಿತಿ ಭವತಿ ಜೀವಸ್ಯ.
ದ್ವಯೋಃ ಪುದ್ಗಲಮಾತ್ರೋ ಭಾವಃ ಕರ್ಮತ್ವಂ ಪ್ರಾಪ್ತಃ.. ೧೩೨..
-----------------------------------------------------------------------------
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಪುಣ್ಯ–ಪಾಪಕೇ ಯೋಗ್ಯ ಭಾವಕೇ ಸ್ವಭಾವಕಾ [–ಸ್ವರೂಪಕಾ] ಕಥನ ಹೈ.
ಯಹಾಂ, ದರ್ಶನಮೋಹನೀಯಕೇ ವಿಪಾಕಸೇ ಜೋ ಕಲುಷಿತ ಪರಿಣಾಮ ವಹ ಮೋಹ ಹೈ; ವಿಚಿತ್ರ [–ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಕೇ]
ಚಾರಿತ್ರಮೋಹನೀಯಕಾ ವಿಪಾಕ ಜಿಸಕಾ ಆಶ್ರಯ [–ನಿಮಿತ್ತ] ಹೈ ಐಸೀ ಪ್ರೀತಿ–ಅಪ್ರೀತಿ ವಹ ರಾಗ–ದ್ವೇಷ ಹೈ; ಉಸೀಕೇ
[ಚಾರಿತ್ರಮೋಹನೀಯಕೇ ಹೀ] ಮಂದ ಉದಯಸೇ ಹೋನೇವಾಲೇ ಜೋ ವಿಶುದ್ಧ ಪರಿಣಾಮ ವಹ
ಚಿತ್ತಪ್ರಸಾದಪರಿಣಾಮ [–ಮನಕೀ
ಪ್ರಸನ್ನತಾರೂಪ ಪರಿಣಾಮ] ಹೈ. ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಯಹ [ಮೋಹ, ರಾಗ, ದ್ವೇಷ ಅಥವಾ ಚಿತ್ತಪ್ರಸಾದ] ಜಿಸಕೇ ಭಾವಮೇಂ ಹೈ,
ಉಸೇ ಅವಶ್ಯ ಶುಭ ಅಥವಾ ಅಶುಭ ಪರಿಣಾಮ ಹೈ. ಉಸಮೇಂ, ಜಹಾಂ ಪ್ರಶಸ್ತ ರಾಗ ತಥಾ ಚಿತ್ತಪ್ರಸಾದ ಹೈ ವಹಾಂ ಶುಭ
ಪರಿಣಾಮ ಹೈ ಔರ ಜಹಾಂ ಮೋಹ, ದ್ವೇಷ ತಥಾ ಅಪ್ರಶಸ್ತ ರಾಗ ಹೈ ವಹಾಂ ಅಶುಭ ಪರಿಣಾಮ ಹೈ.. ೧೩೧..
ಗಾಥಾ ೧೩೨
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಜೀವಸ್ಯ] ಜೀವಕೇ [ಶುಭಪರಿಣಾಮಃ] ಶುಭ ಪರಿಣಾಮ [ಪುಣ್ಯಮ್] ಪುಣ್ಯ ಹೈಂ ಔರ [ಅಶುಭಃ]
ಅಶುಭ ಪರಿಣಾಮ [ಪಾಪಮ್ ಇತಿ ಭವತಿ] ಪಾಪ ಹೈಂ; [ದ್ವಯೋಃ] ಉನ ದೋನೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ [ಪುದ್ಗಲಮಾತ್ರಃ ಭಾವಃ]
ಪುದ್ಗಲಮಾತ್ರ ಭಾವ [ಕರ್ಮತ್ವಂ ಪ್ರಾಪ್ತಃ] ಕರ್ಮಪನೇಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ [ಅರ್ಥಾತ್ ಜೀವಕೇ ಪುಣ್ಯ–ಪಾಪಭಾವಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ
ಸಾತಾ–ಅಸಾತಾವೇದನೀಯಾದಿ ಪುದ್ಗಲಮಾತ್ರ ಪರಿಣಾಮ ವ್ಯವಹಾರಸೇ ಜೀವಕಾ ಕರ್ಮ ಕಹೇ ಜಾತೇ ಹೈಂ].
--------------------------------------------------------------------------
೧. ಪ್ರಸಾದ = ಪ್ರಸನ್ನತಾ; ವಿಶುದ್ಧತಾ; ಉಜ್ಜ್ವಲತಾ.
ಶುಭ ಭಾವ ಜೀವನಾ ಪುಣ್ಯ ಛೇ ನೇ ಅಶುಭ ಭಾವೋ ಪಾಪ ಛೇ;
ತೇನಾ ನಿಮಿತ್ತೇ ಪೌದ್ಗಲಿಕ ಪರಿಣಾಮ ಕರ್ಮಪಣುಂ ಲಹೇ. ೧೩೨.

Page 193 of 264
PDF/HTML Page 222 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ನವಪದಾರ್ಥಪೂರ್ವಕ–ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪ್ರಪಂಚವರ್ಣನ
[
೧೯೩
ಪುಣ್ಯಪಾಪಸ್ವರೂಪಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್.
ಜೀವಸ್ಯ ಕರ್ತುಃ ನಿಶ್ಚಯಕರ್ಮತಾಮಾಪನ್ನಃ ಶುಭಪರಿಣಾಮೋ ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯಸ್ಯ ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರತ್ವೇನ ಕಾರಣೀ–
ಭೂತತ್ವಾತ್ತದಾಸ್ರವಕ್ಷಣಾದೂರ್ಧ್ವಂ ಭವತಿ ಭಾವಪುಣ್ಯಮ್. ಏವಂ ಜೀವಸ್ಯ ಕರ್ತುರ್ನಿಶ್ಚಯಕರ್ಮತಾಮಾಪನ್ನೋಽಶುಭಪರಿಣಾಮೋ
ದ್ರವ್ಯಪಾಪಸ್ಯ ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರತ್ವೇನ ಕಾರಣೀಭೂತತ್ವಾತ್ತದಾಸ್ರವಕ್ಷಣಾದೂರ್ಧ್ವಂ ಭಾವಪಾಪಮ್. ಪುದ್ಗಲಸ್ಯ
ಕರ್ತುರ್ನಿಶ್ಚಯಕರ್ಮತಾಮಾಪನ್ನೋ ವಿಶಿಷ್ಟಪ್ರಕೃತಿತ್ವಪರಿಣಾಮೋ ಜೀವಶುಭಪರಿಣಾಮನಿಮಿತ್ತೋ ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯಮ್. ಪುದ್ಗಲಸ್ಯ
ಕರ್ತುರ್ನಿಶ್ಚಯಕರ್ಮತಾಮಾಪನ್ನೋ ವಿಶಿಷ್ಟಪ್ರಕೃತಿತ್ವಪರಿಣಾಮೋ ಜೀವಾಶುಭಪರಿಣಾಮನಿಮಿತ್ತೋ ದ್ರವ್ಯಪಾಪಮ್. ಏವಂ
ವ್ಯವಹಾರನಿಶ್ಚಯಾಭ್ಯಾಮಾತ್ಮನೋ ಮೂರ್ತಮಮೂರ್ತಞ್ಚ ಕರ್ಮ ಪ್ರಜ್ಞಾಪಿತಮಿತಿ.. ೧೩೨..
-----------------------------------------------------------------------------
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಪುಣ್ಯ–ಪಾಪಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕಥನ ಹೈ.
ಜೀವರೂಪ ಕರ್ತಾಕೇ ನಿಶ್ಚಯಕರ್ಮಭೂತ ಶುಭಪರಿಣಾಮ ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯಕೋ ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರರೂಪಸೇ ಕಾರಣಭೂತ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ
‘ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯಾಸ್ರವ’ಕೇ ಪ್ರಸಂಗಕಾ ಅನುಸರಣ ಕರಕೇ [–ಅನುಲಕ್ಷ ಕರಕೇ] ವೇ ಶುಭಪರಿಣಾಮ ‘ಭಾವಪುಣ್ಯ’ ಹೈಂ.
[ಸಾತಾವೇದನೀಯಾದಿ ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯಾಸ್ರವಕಾ ಜೋ ಪ್ರಸಂಗ ಬನತಾ ಹೈ ಉಸಮೇಂ ಜೀವಕೇ ಶುಭಪರಿಣಾಮ ನಿಮಿತ್ತಕಾರಣ ಹೈಂ
ಇಸಲಿಯೇ ‘ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯಾಸ್ರವ’ ಪ್ರಸಂಗಕೇ ಪೀಛೇ–ಪೀಛೇ ಉಸಕೇ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಶುಭಪರಿಣಾಮಕೋ ಭೀ ‘ಭಾವಪುಣ್ಯ’ ಐಸಾ
ನಾಮ ಹೈ.] ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜೀವರೂಪ ಕರ್ತಾಕೇ ನಿಶ್ಚಯಕರ್ಮಭೂತ ಅಶುಭಪರಿಣಾಮ ದ್ರವ್ಯಪಾಪಕೋ ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರರೂಪಸೇ
ಕಾರಣಭೂತ ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇ ‘ದ್ರವ್ಯಪಾಪಾಸ್ರವ’ಕೇ ಪ್ರಸಂಗಕಾ ಅನುಸರಣ ಕರಕೇ [–ಅನುಲಕ್ಷ ಕರಕೇ] ವೇ
ಅಶುಭಪರಿಣಾಮ ‘ಭಾವಪಾಪ’ ಹೈಂ.
ಪುದ್ಗಲರೂಪ ಕರ್ತಾಕೇ ನಿಶ್ಚಯಕರ್ಮಭೂತ ವಿಶಿಷ್ಟಪ್ರಕೃತಿರೂಪ ಪರಿಣಾಮ [–ಸಾತಾವೇದನೀಯಾದಿ ಖಾಸ
ಪ್ರಕೃತಿರೂಪ ಪರಿಣಾಮ]–ಕಿ ಜಿನಮೇಂ ಜೀವಕೇ ಶುಭಪರಿಣಾಮ ನಿಮಿತ್ತ ಹೈಂ ವೇ–ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯ ಹೈಂ. ಪುದ್ಗಲರೂಪ ಕರ್ತಾಕೇ
ನಿಶ್ಚಯಕರ್ಮಭೂತ ವಿಶಿಷ್ಟಪ್ರಕೃತಿರೂಪ ಪರಿಣಾಮ [–ಅಸಾತಾವೇದನೀಯಾದಿ ಖಾಸ ಪ್ರಕೃತಿರೂಪ ಪರಿಣಾಮ] – ಕಿ
ಜಿನಮೇಂ ಜೀವಕೇ ಅಶುಭಪರಿಣಾಮ ನಿಮಿತ್ತ ಹೈಂ ವೇ–ದ್ರವ್ಯಪಾಪ ಹೈಂ.
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ವ್ಯವಹಾರ ತಥಾ ನಿಶ್ಚಯ ದ್ವಾರಾ ಆತ್ಮಾಕೋ ಮೂರ್ತ ತಥಾ ಅಮೂರ್ತ ಕರ್ಮ ದರ್ಶಾಯಾ ಗಯಾ.
--------------------------------------------------------------------------
೧. ಜೀವ ಕರ್ತಾ ಹೈ ಔರ ಶುಭಪರಿಣಾಮ ಉಸಕಾ [ಅಶುದ್ಧನಿಶ್ಚಯನಯಸೇ] ನಿಶ್ಚಯಕರ್ಮ ಹೈ.

೨. ಪುದ್ಗಲ ಕರ್ತಾ ಹೈ ಔರ ವಿಶಿಷ್ಟಪ್ರಕೃತಿರೂಪ ಪರಿಣಾಮ ಉಸಕಾ ನಿಶ್ಚಯಕರ್ಮ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಪುದ್ಗಲ ಕರ್ತಾ ಹೈೇ ಔರ
ಸಾತಾವೇದನೀಯಾದಿ ವಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರಕೃತಿರೂಪ ಪರಿಣಾಮ ಉಸಕಾ ಕರ್ಮ ಹೈ].

Page 194 of 264
PDF/HTML Page 223 of 293
single page version

೧೯೪
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಜಮ್ಹಾ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಫಲಂ ವಿಸಯಂ ಫಾಸೇಹಿಂ ಭುಂಜದೇ ಣಿಯದಂ.
ಜೀವೇಣ ಸುಹಂ ದುಕ್ಖಂ ತಮ್ಹಾ ಕಮ್ಮಾಣಿ ಮುತ್ತಾಣಿ.. ೧೩೩..್ರಬದ್ಯ
ಯಸ್ಮಾತ್ಕರ್ಮಣಃ ಫಲಂ ವಿಷಯಃ ಸ್ಪರ್ಶೈರ್ಭುಜ್ಯತೇ ನಿಯತಮ್.
ಜೀವೇನ ಸುಖಂ ದುಃಖಂ ತಸ್ಮಾತ್ಕರ್ಮಾಣಿ ಮೂರ್ತಾನಿ.. ೧೩೩..
ಮೂರ್ತಕರ್ಮಸಮರ್ಥನಮೇತತ್.
ಯತೋ ಹಿ ಕರ್ಮಣಾಂ ಫಲಭೂತಃ ಸುಖದುಃಖಹೇತುವಿಷಯೋ ಮೂರ್ತೋ ಮೂರ್ತೈರಿನ್ದ್ರಿಯೈರ್ಜೀವೇನ ನಿಯತಂ ಭುಜ್ಯತೇ, ತತಃ
ಕರ್ಮಣಾಂ ಮೂರ್ತತ್ವಮನುಮೀಯತೇ. ತಥಾ ಹಿ–ಮೂರ್ತಂ ಕರ್ಮ, ಮೂರ್ತಸಂಬಂಧೇನಾನುಭೂಯಮಾನಮೂರ್ತಫಲತ್ವಾದಾಖು–ವಿಷವದಿತಿ..
೧೩೩..
-----------------------------------------------------------------------------
ಭಾವಾರ್ಥಃ– ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಜೀವಕೇ ಅಮೂರ್ತ ಶುಭಾಶುಭಪರಿಣಾಮರೂಪ ಭಾವಪುಣ್ಯಪಾಪ ಜೀವಕಾ ಕರ್ಮ ಹೈ.
ಶುಭಾಶುಭಪರಿಣಾಮ ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯಪಾಪಕಾ ನಿಮಿತ್ತಕಾರಣ ಹೋನಕೇ ಕಾರಣ ಮೂರ್ತ ಐಸೇ ವೇ ಪುದ್ಗಲಪರಿಣಾಮರೂಪ [ಸಾತಾ–
ಅಸಾತಾವೇದನೀಯಾದಿ] ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯಪಾಪ ವ್ಯವಹಾರಸೇ ಜೀವಕಾ ಕರ್ಮ ಕಹೇ ಜಾತೇ ಹೈಂ.. ೧೩೨..
ಗಾಥಾ ೧೩೩
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಯಸ್ಮಾತ್] ಕ್ಯೋಂಕಿ [ಕರ್ಮಣಃ ಫಲಂ] ಕರ್ಮಕಾ ಫಲ [ವಿಷಯಃ] ಜೋ [ಮೂರ್ತ] ವಿಷಯ ವೇ
[ನಿಯತಮ್] ನಿಯಮಸೇ [ಸ್ಪರ್ಶೈಃ] [ಮೂರ್ತ ಐಸೀ] ಸ್ಪರ್ಶನಾದಿ–ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂ ದ್ವಾರಾ [ಜೀವೇನ] ಜೀವಸೇ [ಸುಖಂ ದುಃಖಂ]
ಸುಖರೂಪಸೇ ಅಥವಾ ದುಃಖರೂಪಸೇ [ಭುಜ್ಯತೇ] ಭೋಗೇ ಜಾತೇ ಹೈಂ, [ತಸ್ಮಾತ್] ಇಸಲಿಯೇ [ಕರ್ಮಾಣಿ] ಕರ್ಮ [ಮೂರ್ತಾನಿ]
ಮೂರ್ತ ಹೈಂ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಮೂರ್ತ ಕರ್ಮಕಾ ಸಮರ್ಥನ ಹೈ.
ಕರ್ಮಕಾ ಫಲ ಜೋ ಸುಖ–ದುಃಖಕೇ ಹೇತುಭೂತ ಮೂರ್ತ ವಿಷಯ ವೇ ನಿಯಮಸೇ ಮೂರ್ತ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಂ ದ್ವಾರಾ ಜೀವಸೇ ಭೋಗೇ
ಜಾತೇ ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ ಕರ್ಮಕೇ ಮೂರ್ತಪನೇಕಾ ಅನುಮಾನ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ. ವಹ ಇಸ ಪ್ರಕಾರಃ– ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಮೂಷಕವಿಷ
ಮೂರ್ತ ಹೈ ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಕರ್ಮ ಮೂರ್ತ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ [ಮೂಷಕವಿಷಕೇ ಫಲಕೀ ಭಾಂತಿ] ಮೂರ್ತಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧ ದ್ವಾರಾ ಅನುಭವಮೇಂ
ಆನೇವಾಲಾ ಐಸಾ ಮೂರ್ತ ಉಸಕಾ ಫಲ ಹೈ. [ಚೂಹೇಕೇ ವಿಷಕಾ ಫಲ
(–ಶರೀರಮೇಂ ಸೂಜನ ಆನಾ, ಬುಖಾರ ಆನಾ
ಆದಿ) ಮೂರ್ತ ಹೈೇ ಔರ ಮೂರ್ತ ಶರೀರಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧ ದ್ವಾರಾ ಅನುಭವಮೇಂ ಆತಾ ಹೈ–ಭೋಗಾ ಜಾತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಅನುಮಾನ
ಹೋ
--------------------------------------------------------------------------
ಛೇ ಕರ್ಮನುಂ ಫಳ ವಿಷಯ, ತೇನೇ ನಿಯಮಥೀ ಅಕ್ಷೋ ವಡೇ
ಜೀವ ಭೋಗವೇ ದುಃಖೇ–ಸುಖೇ, ತೇಥೀ ಕರಮ ತೇ ಮೂರ್ತ ಛೇ. ೧೩೩.

Page 195 of 264
PDF/HTML Page 224 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ನವಪದಾರ್ಥಪೂರ್ವಕ–ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪ್ರಪಂಚವರ್ಣನ
[
೧೯೫
ಮುತ್ತೋ ಫಾಸದಿ ಮುತ್ತಂ ಮುತ್ತೋ ಮುತ್ತೇಣ ಬಂಧಮಣುಹವದಿ.
ಜೀವೋ ಮುತ್ತಿವಿರಹಿದೋ ಗಾಹದಿ ತೇ ತೇಹಿಂ ಉಗ್ಗಹದಿ.. ೧೩೪..
ಮೂರ್ತಃ ಸ್ಪೃಶತಿ ಮೂರ್ತಂಂ ಮೂರ್ತೋ ಮೂರ್ತೇನ ಬಂಧಮನುಭವತಿ.
ಜೀವೋ ಮೂರ್ತಿವಿರಹಿತೋ ಗಾಹತಿ ತಾನಿ ತೈರವಗಾಹ್ಯತೇ.. ೧೩೪..
ಮೂರ್ತಕರ್ಮಣೋರಮೂರ್ತಜೀವಮೂರ್ತಕರ್ಮಣೋಶ್ಚ ಬಂಧಪ್ರಕಾರಸೂಚನೇಯಮ್.
ಇಹ ಹಿ ಸಂಸಾರಿಣಿ ಜೀವೇಽನಾದಿಸಂತಾನೇನ ಪ್ರವೃತ್ತಮಾಸ್ತೇ ಮೂರ್ತಕರ್ಮ. ತತ್ಸ್ಪರ್ಶಾದಿಮತ್ತ್ವಾದಾಗಾಮಿ
ಮೂರ್ತಕರ್ಮ ಸ್ಪೃಶತಿ, ತತಸ್ತನ್ಮೂರ್ತಂ ತೇನ ಸಹ ಸ್ನೇಹಗುಣವಶಾದ್ಬಂಧಮನುಭವತಿ. ಏಷ ಮೂರ್ತಯೋಃ ಕರ್ಮಣೋರ್ಬಂಧ–ಪ್ರಕಾರಃ.
ಅಥ ನಿಶ್ಚಯನಯೇನಾಮೂರ್ತೋ ಜೀವೋಽನಾದಿಮೂರ್ತಕರ್ಮನಿಮಿತ್ತರಾಗಾದಿಪರಿಣಾಮಸ್ನಿಗ್ಧಃ ಸನ್ ವಿಶಿಷ್ಟತಯಾ ಮೂರ್ತಾನಿ

-----------------------------------------------------------------------------
ಸಕತಾ ಹೈ ಕಿ ಚೂಹೇಕಾ ವಿಷಕಾ ಮೂರ್ತ ಹೈ; ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಕರ್ಮಕಾ ಫಲ (–ವಿಷಯ) ಮೂರ್ತ ಹೈ ಔರ ಮೂರ್ತ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ
ಸಮ್ಬನ್ಧ ದ್ವಾರಾ ಅನುಭವಮೇಂ ಆತಾ ಹೈ–ಭೋಗಾ ಜಾತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಅನುಮಾನ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ಕಿ ಕರ್ಮ ಮೂರ್ತ ಹೈ.]
೧೩೩..
ಗಾಥಾ ೧೩೪
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಮೂರ್ತಃ ಮೂರ್ತಂ ಸ್ಪೃಶತಿ] ಮೂರ್ತ ಮೂರ್ತಕೋ ಸ್ಪರ್ಶ ಕರತಾ ಹೈ, [ಮೂರ್ತಃ ಮೂರ್ತೇನ] ಮೂರ್ತ ಮೂರ್ತಕೇ ಸಾಥ
[ಬಂಧಮ್ ಅನುಭವತಿ] ಬನ್ಧಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ; [ಮೂರ್ತಿವಿರಹಿತಃ ಜೀವಃ] ಮೂರ್ತತ್ವರಹಿತ ಜೀವ [ತಾನಿ ಗಾಹತಿ]
ಮೂರ್ತಕರ್ಮೋಂಕೋ ಅವಗಾಹತಾ ಹೈ ಔರ [ತೈಃ ಅವಗಾಹ್ಯತೇ] ಮೂರ್ತಕರ್ಮ ಜೀವಕೋ ಅವಗಾಹತೇ ಹೈಂ [ಅರ್ಥಾತ್ ದೋನೋಂ
ಏಕದೂಸರೇಮೇಂ ಅವಗಾಹ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತೇ ಹೈಂ].
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಮೂರ್ತಕರ್ಮಕಾ ಮೂರ್ತಕರ್ಮಕೇ ಸಾಥ ಜೋ ಬನ್ಧಪ್ರಕಾರ ತಥಾ ಅಮೂರ್ತ ಜೀವಕಾ ಮೂರ್ತಕರ್ಮಕೇ ಸಾಥ ಜೋ
ಬನ್ಧಪ್ರಕಾರ ಉಸಕೀ ಸೂಚನಾ ಹೈ.
ಯಹಾಂ [ಇಸ ಲೋಕಮೇಂ], ಸಂಸಾರೀ ಜೀವಮೇಂ ಅನಾದಿ ಸಂತತಿಸೇ [–ಪ್ರವಾಹಸೇ] ಪ್ರವರ್ತತಾ ಹುಆ ಮೂರ್ತಕರ್ಮ
ವಿದ್ಯಮಾನ ಹೈ. ವಹ, ಸ್ಪರ್ಶಾದಿವಾಲಾ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ, ಆಗಾಮೀ ಮೂರ್ತಕರ್ಮಕೋ ಸ್ಪರ್ಶ ಕರತಾ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಮೂರ್ತ ಐಸಾ
ವಹ ವಹ ಉಸಕೇ ಸಾಥ, ಸ್ನಿಗ್ಧತ್ವಗುಣಕೇ ವಶ [–ಅಪನೇ ಸ್ನಿಗ್ಧರೂಕ್ಷತ್ವಪರ್ಯಾಯಕೇ ಕಾರಣ], ಬನ್ಧಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ
ಹೋತಾ ಹೈ. ಯಹ, ಮೂರ್ತಕರ್ಮಕಾ ಮೂರ್ತಕರ್ಮಕೇ ಸಾಥ ಬನ್ಧಪ್ರಕಾರ ಹೈ.
--------------------------------------------------------------------------
ಮೂರತ ಮೂರತ ಸ್ಪರ್ಶೇ ಅನೇ ಮೂರತ ಮೂರತ ಬಂಧನ ಲಹೇ;
ಆತ್ಮಾ ಅಮೂರತ ನೇ ಕರಮ ಅನ್ಯೋನ್ಯ ಅವಗಾಹನ ಲಹೇ. ೧೩೪.

Page 196 of 264
PDF/HTML Page 225 of 293
single page version

೧೯೬
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಕರ್ಮಾಣ್ಯವಗಾಹತೇ, ತತ್ಪರಿಣಾಮನಿಮಿತ್ತಲಬ್ಧಾತ್ಮಪರಿಣಾಮೈಃ ಮೂರ್ತಕರ್ಮಭಿರಪಿ ವಿಶಿಷ್ಟತಯಾಽವಗಾಹ್ಯತೇ ಚ.
ಅಯಂ ತ್ವನ್ಯೋನ್ಯಾವಗಾಹಾತ್ಮಕೋ ಜೀವಮೂರ್ತಕರ್ಮಣೋರ್ಬಂಧಪ್ರಕಾರಃ. ಏವಮಮೂರ್ತಸ್ಯಾಪಿ ಜೀವಸ್ಯ ಮೂರ್ತೇನ ಪುಣ್ಯಪಾಪಕರ್ಮಣಾ
ಕಥಞ್ಚಿದ್ಬನ್ಧೋ ನ ವಿರುಧ್ಯತೇ.. ೧೩೪..
–ಇತಿ ಪುಣ್ಯಪಾಪಪದಾರ್ಥವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮ್.
ಅಥ ಆಸ್ರವಪದಾರ್ಥವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮ್.
ರಾಗೋ ಜಸ್ಸ ಪಸತ್ಥೋ ಅಣುಕಂಪಾಸಂಸಿದೋ ಯ ಪರಿಣಾಮೋ.
ಚಿತ್ತಮ್ಹಿ ಣತ್ಥಿ ಕಲುಸಂ ಪುಣ್ಣಂ ಜೀವಸ್ಸ ಆಸವದಿ.. ೧೩೫..
ರಾಗೋ ಯಸ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತೋಽನುಕಮ್ಪಾಸಂಶ್ರಿತಶ್ಚ ಪರಿಣಾಮಃ.
ಚಿತ್ತೇ ನಾಸ್ತಿ ಕಾಲುಷ್ಯಂ ಪುಣ್ಯಂ ಜೀವಸ್ಯಾಸ್ರವತಿ.. ೧೩೫..
-----------------------------------------------------------------------------
ಪುನಶ್ಚ [ಅಮೂರ್ತ ಜೀವಕಾ ಮೂರ್ತಕರ್ಮೋಂಕೇ ಸಾಥ ಬನ್ಧಪ್ರಕಾರ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೈ ಕಿ], ನಿಶ್ಚಯನಯಸೇ ಜೋ ಅಮೂರ್ತ
ಹೈ ಐಸಾ ಜೀವ, ಅನಾದಿ ಮೂರ್ತಕರ್ಮ ಜಿಸಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಹೈ ಐಸೇ ರಾಗಾದಿಪರಿಣಾಮ ದ್ವಾರಾ ಸ್ನಿಗ್ಧ ವರ್ತತಾ ಹುಆ,
ಮೂರ್ತಕರ್ಮೋಂಕೋ ವಿಶಿಷ್ಟರೂಪಸೇ ಅವಗಾಹತಾ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಏಕ–ದೂಸರೇಕೋ ಪರಿಣಾಮಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರ ಹೋಂ ಐಸೇ
ಸಮ್ಬನ್ಧವಿಶೇಷ ಸಹಿತ ಮೂರ್ತಕರ್ಮೋಂಕೇ ಕ್ಷೇತ್ರಮೇಂ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ] ಔರ ಉಸ ರಾಗಾದಿಪರಿಣಾಮಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಜೋ
ಅಪನೇ [ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿ] ಪರಿಣಾಮಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಐಸೇ ಮೂರ್ತಕರ್ಮ ಭೀ ಜೀವಕೋ ವಿಶಿಷ್ಟರೂಪಸೇ ಅವಗಾಹತೇ ಹೈಂ
[ಅರ್ಥಾತ್ ಜೀವಕೇ ಪ್ರದೇಶೋಂಕೇ ಸಾಥ ವಿಶಿಷ್ಟತಾಪೂರ್ವಕ ಏಕಕ್ಷೇತ್ರಾವಗಾಹಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ]. ಯಹ, ಜೀವ ಔರ
ಮೂರ್ತಕರ್ಮಕಾ ಅನ್ಯೋನ್ಯ–ಅವಗಾಹಸ್ವರೂಪ ಬನ್ಧಪ್ರಕಾರ ಹೈ. ಇಸ ಪ್ರಕಾರ
ಅಮೂರ್ತ ಐಸೇ ಜೀವಕಾ ಭೀ ಮೂರ್ತ
ಪುಣ್ಯಪಾಪಕರ್ಮಕೇ ಸಾಥ ಕಥಂಚಿತ್ [–ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರ] ಬನ್ಧ ವಿರೋಧಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ.. ೧೩೪..
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಪುಣ್ಯ–ಪಾಪಪದಾರ್ಥಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಸಮಾಪ್ತ ಹುಆ.
ಅಬ ಆಸ್ರವಪದಾರ್ಥಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಹೈ.
ಗಾಥಾ ೧೩೫
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಯಸ್ಯ] ಜಿಸ ಜೀವಕೋ [ಪ್ರಶಸ್ತಃ ರಾಗಃ] ಪ್ರಶಸ್ತ ರಾಗ ಹೈ, [ಅನುಕಮ್ಪಾಸಂಶ್ರಿತಃ
ಪರಿಣಾಮಃ] ಅನುಕಮ್ಪಾಯುಕ್ತ ಪರಿಣಾಮ ಹೈೇ [ಚ] ಔರ [ಚಿತ್ತೇ ಕಾಲುಷ್ಯಂ ನ ಅಸ್ತಿ] ಚಿತ್ತಮೇಂ ಕಲುಷತಾಕಾ ಅಭಾವ
ಹೈ, [ಜೀವಸ್ಯ] ಉಸ ಜೀವಕೋ [ಪುಣ್ಯಮ್ ಆಸ್ರವತಿ] ಪುಣ್ಯ ಆಸ್ರವಿತ ಹೋತಾ ಹೈ.
--------------------------------------------------------------------------
ಛೇ ರಾಗಭಾವ ಪ್ರಶಸ್ತ, ಅನುಕಂಪಾಸಹಿತ ಪರಿಣಾಮ ಛೇ,
ಮನಮಾಂ ನಹೀಂ ಕಾಲುಷ್ಯ ಛೇ, ತ್ಯಾಂ ಪುಣ್ಯ–ಆಸ್ರವ ಹೋಯ ಛೇ. ೧೩೫.

Page 197 of 264
PDF/HTML Page 226 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ನವಪದಾರ್ಥಪೂರ್ವಕ–ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪ್ರಪಂಚವರ್ಣನ
[
೧೯೭
ಪುಣ್ಯಾಸ್ರವಸ್ವರೂಪಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್.
ಪ್ರಶಸ್ತರಾಗೋಽನುಕಮ್ಪಾಪರಿಣತಿಃ ಚಿತ್ತಸ್ಯಾಕಲುಷತ್ವಞ್ಚೇತಿ ತ್ರಯಃ ಶುಭಾ ಭಾವಾಃ ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯಾಸ್ರವಸ್ಯ
ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರತ್ವೇನ ಕಾರಣಭುತತ್ವಾತ್ತದಾಸ್ರವಕ್ಷಣಾದೂರ್ಧ್ವಂ ಭಾವಪುಣ್ಯಾಸ್ರವಃ. ತನ್ನಿಮಿತ್ತಃ ಶುಭಕರ್ಮಪರಿಣಾಮೋ
ಯೋಗದ್ವಾರೇಣ ಪ್ರವಿಶತಾಂ ಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯಾಸ್ರವ ಇತಿ.. ೧೩೫..
ಅರಹಂತಸಿದ್ಧಸಾಹುಸು ಭತ್ತೀ ಧಮ್ಮಮ್ಮಿ ಜಾ ಯ ಖಲು ಚೇಟ್ಠಾ.
ಅಣುಗಮಣಂ ಪಿ ಗುರೂಣಂ ಪಸತ್ಥರಾಗೋ ತ್ತಿ
ವುಚ್ಚಂತಿ.. ೧೩೬..
ಅರ್ಹತ್ಸಿದ್ಧಸಾಧುಷು ಭಕ್ತಿರ್ಧರ್ಮೇ ಯಾ ಚ ಖಲು ಚೇಷ್ಟಾ.
ಅನುಗಮನಮಪಿ ಗುರೂಣಾಂ ಪ್ರಶಸ್ತರಾಗ ಇತಿ ಬ್ರುವನ್ತಿ.. ೧೩೬..
-----------------------------------------------------------------------------
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಪುಣ್ಯಾಸ್ರವಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕಥನ ಹೈ.
ಪ್ರಶಸ್ತ ರಾಗ, ಅನುಕಮ್ಪಾಪರಿಣತಿ ಔರ ಚಿತ್ತಕೀ ಅಕಲುಷತಾ–ಯಹ ತೀನ ಶುಭ ಭಾವ ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯಾಸ್ರವಕೋ
ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರರೂಪಸೇ ಕಾರಣಭೂತ ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇ ‘ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯಾಸ್ರವ’ ಕೇ ಪ್ರಸಂಗಕಾ ಅನುಸರಣ ಕರಕೇ [–ಅನುಲಕ್ಷ
ಕರಕೇ] ವೇ ಶುಭ ಭಾವ ಭಾವಪುಣ್ಯಾಸ್ರವ ಹೈಂ ಔರ ವೇ [ಶುಭ ಭಾವ] ಜಿಸಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಹೈಂ ಐಸೇ ಜೋ ಯೋಗದ್ವಾರಾ
ಪ್ರವಿಷ್ಟ ಹೋನೇವಾಲೇ ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಶುಭಕರ್ಮಪರಿಣಾಮ [–ಶುಭಕರ್ಮರೂಪ ಪರಿಣಾಮ] ವೇ ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯಾಸ್ರವ ಹೈಂ.. ೧೩೫..
ಗಾಥಾ ೧೩೬
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಅರ್ಹತ್ಸಿದ್ಧಸಾಧುಷು ಭಕ್ತಿಃ] ಅರ್ಹನ್ತ–ಸಿದ್ಧ–ಸಾಧುಓಂಕೇ ಪ್ರತಿ ಭಕ್ತಿ, [ಧರ್ಮ ಯಾ ಚ ಖಲು
ಚೇಷ್ಟಾ] ಧರ್ಮಮೇಂ ಯಥಾರ್ಥತಯಾ ಚೇಷ್ಟಾ [ಅನುಗಮನಮ್ ಅಪಿ ಗುರೂಣಾಮ್] ಔರ ಗುರುಓಂಕಾ ಅನುಗಮನ, [ಪ್ರಶಸ್ತರಾಗಃ
ಇತಿ ಬ್ರುವನ್ತಿ] ವಹ ‘ಪ್ರಶಸ್ತ ರಾಗ’ ಕಹಲಾತಾ ಹೈ.
--------------------------------------------------------------------------
೧. ಸಾತಾವೇದನೀಯಾದಿ ಪುದ್ಗಲಪರಿಣಾಮರೂಪ ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯಾಸ್ರವಕಾ ಜೋ ಪ್ರಸಙ್ಗ ಬನತಾ ಹೈ ಉಸಮೇಂ ಜೀವಕೇ ಪ್ರಶಸ್ತ ರಾಗಾದಿ ಶುಭ ಭಾವ
ನಿಮಿತ್ತಕಾರಣ ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇೇ ‘ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯಾಸ್ರವ’ ಪ್ರಸಙ್ಗಕೇ ಪೀಛೇ–ಪೀಛೇ ಉಸಕೇ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಶುಭ ಭಾವೋಂಕೋ ಭೀ
‘ಭಾವಪುಣ್ಯಾಸ್ರವ’ ಐಸಾ ನಾಮ ಹೈ.
ಅರ್ಹತ–ಸಾಧು–ಸಿದ್ಧ ಪ್ರತ್ಯೇ ಭಕ್ತಿ, ಚೇಷ್ಟಾ ಧರ್ಮಮಾಂ,
ಗುರುಓ ತಣುಂ ಅನುಗಮನ–ಏ ಪರಿಣಾಮ ರಾಗ ಪ್ರಶಸ್ತನಾ. ೧೩೬.

Page 198 of 264
PDF/HTML Page 227 of 293
single page version

೧೯೮
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಪ್ರಶಸ್ತರಾಗಸ್ವರೂಪಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್.
ಅರ್ಹತ್ಸಿದ್ಧಸಾಧುಷು ಭಕ್ತಿಃ, ಧರ್ಮೇ ವ್ಯವಹಾರಚಾರಿತ್ರಾನುಷ್ಠಾನೇ ವಾಸನಾಪ್ರಧಾನಾ ಚೇಷ್ಟಾ,
-----------------------------------------------------------------------------
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಪ್ರಶಸ್ತ ರಾಗಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕಥನ ಹೈ.
ಅರ್ಹನ್ತ–ಸಿದ್ಧ–ಸಾಧುಓಂಕೇ ಪ್ರತಿ ಭಕ್ತಿ, ಧರ್ಮಮೇಂ–ವ್ಯವಹಾರಚಾರಿತ್ರಕೇ ಅನುಷ್ಠಾನಮೇಂ– ಭಾವನಾಪ್ರಧಾನ ಚೇಷ್ಟಾ
ಔರ ಗುರುಓಂಕಾ–ಆಚಾರ್ಯಾದಿಕಾ–ರಸಿಕಭಾವಸೇ ಅನುಗಮನ, ಯಹ ‘ಪ್ರಶಸ್ತ ರಾಗ’ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸಕಾ ವಿಷಯ
ಪ್ರಶಸ್ತ ಹೈ.
--------------------------------------------------------------------------
೧. ಅರ್ಹನ್ತ–ಸಿದ್ಧ–ಸಾಧುಓಂಮೇಂ ಅರ್ಹನ್ತ, ಸಿದ್ಧ, ಆಚಾರ್ಯ, ಉಪಾಧ್ಯಾಯ ಔರ ಸಾಧು ಪಾಂಚೋಂಕಾ ಸಮಾವೇಶ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ
‘ಸಾಧುಓಂ’ಮೇಂ ಆಚಾರ್ಯ, ಉಪಾಧ್ಯಾಯ ಔರ ಸಾಧು ತೀನಕಾ ಸಮಾವೇಶ ಹೋತಾ ಹೈ.
[ನಿರ್ದೋಷ ಪರಮಾತ್ಮಾಸೇ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷಭೂತ ಐಸೇ ಆರ್ತ–ರೌದ್ರಧ್ಯಾನೋಂ ದ್ವಾರಾ ಉಪಾರ್ಜಿತ ಜೋ ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿ ಪ್ರಕೃತಿಯಾಂ ಉನಕಾ,
ರಾಗಾದಿವಿಕಲ್ಪರಹಿತ ಧರ್ಮ–ಶುಕ್ಲಧ್ಯಾನೋಂ ದ್ವಾರಾ ವಿನಾಶ ಕರಕೇ, ಜೋ ಕ್ಷುಧಾದಿ ಅಠಾರಹ ದೋಷ ರಹಿತ ಔರ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದಿ
ಅನನ್ತ ಚತುಷ್ಟಯ ಸಹಿತ ಹುಏ, ವೇ ಅರ್ಹನ್ತ ಕಹಲಾತೇ ಹೈಂ.
ಲೌಕಿಕ ಅಂಜನಸಿದ್ಧ ಆದಿಸೇ ವಿಲಕ್ಷಣ ಐಸೇ ಜೋ ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿ–ಅಷ್ಟಕರ್ಮಕೇ ಅಭಾವಸೇ ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಾದಿ–ಅಷ್ಟಗುಣಾತ್ಮಕ
ಹೈಂ ಔರ ಲೋಕಾಗ್ರಮೇಂ ಬಸತೇ ಹೈಂ, ವೇ ಸಿದ್ಧ ಹೈಂ.
ವಿಶುದ್ಧ ಜ್ಞಾನದರ್ಶನ ಜಿಸಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ ಐಸೇ ಆತ್ಮತತ್ತ್ವಕೀ ನಿಶ್ಚಯರುಚಿ, ವೈಸೀ ಹೀ ಜ್ಞಪ್ತಿ, ವೈಸೀ ಹೀ ನಿಶ್ಚಲ–
ಅನುಭೂತಿ, ಪರದ್ರವ್ಯಕೀ ಇಚ್ಛಾಕೇ ಪರಿಹಾರಪೂರ್ವಕ ಉಸೀ ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಪ್ರತಪನ ಅರ್ಥಾತ್ ತಪಶ್ಚರಣ ಔರ ಸ್ವಶಕ್ತಿಕೋ ಗೋಪೇ
ಬಿನಾ ವೈಸಾ ಹೀ ಅನುಷ್ಠಾನ–ಐಸೇ ನಿಶ್ಚಯಪಂಚಾಚಾರಕೋ ತಥಾ ಉಸಕೇ ಸಾಧಕ ವ್ಯವಹಾರಪಂಚಾಚಾರಕೋ–ಕಿ ಜಿಸಕೀ ವಿಧಿ
ಆಚಾರಾದಿಶಾಸ್ತ್ರೋಂಮೇಂ ಕಹೀ ಹೈ ಉಸೇೇ–ಅರ್ಥಾತ್ ಉಭಯ ಆಚಾರಕೋ ಜೋ ಸ್ವಯಂ ಆಚರತೇ ಹೈ ಔರ ದೂಸರೋಂಕೋ ಉಸಕಾ ಆಚರಣ
ಕರಾತೇ ಹೈಂ, ವೇ ಆಚಾರ್ಯ ಹೈಂ.
ಪಾಂಚ ಅಸ್ತಿಕಾಯೋಂಮೇಂ ಜೀವಾಸ್ತಿಕಾಯಕೋ, ಛಹ ದ್ರವ್ಯೋಂಮೇಂ ಶುದ್ಧಜೀವದ್ರವ್ಯಕೋ, ಸಾತ ತತ್ತ್ವೋಮೇಂ ಶುದ್ಧಜೀವತತ್ತ್ವಕೋ ಔರ ನವ
ಪದಾರ್ಥೋಂಮೇಂ ಶುದ್ಧಜೀವಪದಾಥಕೋೇ ಜೋ ನಿಶ್ಚಯನಯಸೇ ಉಪಾದೇಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ ತಥಾ ಭೇದಾಭೇದರತ್ನತ್ರಯಸ್ವರೂಪ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಕೀ ಪ್ರರೂಪಣಾ
ಕರತೇ ಹೈಂ ಔರ ಸ್ವಯಂ ಭಾತೇ [–ಅನುಭವ ಕರತೇ ] ಹೈಂ, ವೇ ಉಪಾಧ್ಯಾಯ ಹೈಂ.
ನಿಶ್ಚಯ–ಚತುರ್ವಿಧ–ಆರಾಧನಾ ದ್ವಾರಾ ಜೋ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪಕೀ ಸಾಧನಾ ಕರತೇ ಹೈಂ, ವೇ ಸಾಧು ಹೈಂ.]
೨. ಅನುಷ್ಠಾನ = ಆಚರಣ; ಆಚರನಾ; ಅಮಲಮೇಂ ಲಾನಾ.

೩. ಭಾವನಾಪ್ರಧಾನ ಚೇಷ್ಟಾ = ಭಾವಪ್ರಧಾನ ಪ್ರವೃತ್ತಿ; ಶುಭಭಾವಪ್ರಧಾನ ವ್ಯಾಪಾರ.

೪. ಅನುಗಮನ = ಅನುಸರಣ; ಆಜ್ಞಾಂಕಿತಪನಾ; ಅನುಕೂಲ ವರ್ತನ. [ಗುರುಓಂಕೇ ಪ್ರತಿ ರಸಿಕಭಾವಸೇ
(ಉಲ್ಲಾಸಸೇ, ಉತ್ಸಾಹಸೇ)
ಆಜ್ಞಾಂಕಿತ ವರ್ತನಾ ವಹ ಪ್ರಶಸ್ತ ರಾಗ ಹೈ.]

Page 199 of 264
PDF/HTML Page 228 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ನವಪದಾರ್ಥಪೂರ್ವಕ–ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪ್ರಪಂಚವರ್ಣನ
[
೧೯೯
ಗುರೂಣಾಮಾಚಾರ್ಯಾದೀನಾಂ ರಸಿಕತ್ವೇನಾನುಗಮನಮ್–ಏಷಃ ಪ್ರಶಸ್ತೋ ರಾಗಃ ಪ್ರಶಸ್ತವಿಷಯತ್ವಾತ್. ಅಯಂ ಹಿ
ಸ್ಥೂಲಲಕ್ಷ್ಯತಯಾ ಕೇವಲಭಕ್ತಿಪ್ರಧಾನಸ್ಯಾಜ್ಞಾನಿನೋ ಭವತಿ. ಉಪರಿತನಭೂಮಿಕಾಯಾಮಲಬ್ಧಾಸ್ಪದಸ್ಯಾಸ್ಥಾನ–
ರಾಗನಿಷೇಧಾರ್ಥಂ ತೀವ್ರರಾಗಜ್ವರವಿನೋದಾರ್ಥಂ ವಾ ಕದಾಚಿಜ್ಜ್ಞಾನಿನೋಽಪಿ ಭವತೀತಿ.. ೧೩೬..
ತಿಸಿದಂ ವ ಭುಕ್ಖಿದಂ ವಾ ದುಹಿದಂ ದಟ್ಠೂಣ ಜೋ ದು ದುಹಿದಮಣೋ.
ಪಡಿವಜ್ಜದಿ ತಂ ಕಿವಯಾ ತಸ್ಸೇಸಾ ಹೋದಿ
ಅಣುಕಂಪಾ.. ೧೩೭..
ತೃಷಿತಂ ಬುಭುಕ್ಷಿತಂ ವಾ ದುಃಖಿತಂ ದ್ರಷ್ಟವಾ ಯಸ್ತು ದುಃಖಿತಮನಾಃ.
ಪ್ರತಿಪದ್ಯತೇ ತಂ ಕೃಪಯಾ ತಸ್ಯೈಷಾ ಭವತ್ಯನುಕಮ್ಪಾ.. ೧೩೭..
-----------------------------------------------------------------------------
ಯಹ [ಪ್ರಶಸ್ತ ರಾಗ] ವಾಸ್ತವಮೇಂ, ಜೋ ಸ್ಥೂಲ–ಲಕ್ಷ್ಯವಾಲಾ ಹೋನೇಸೇ ಕೇವಲ ಭಕ್ತಿಪ್ರಧಾನ ಹೈ ಐಸೇ
ಅಜ್ಞಾನೀಕೋ ಹೋತಾ ಹೈ; ಉಚ್ಚ ಭೂಮಿಕಾಮೇಂ [–ಉಪರಕೇ ಗುಣಸ್ಥಾನೋಂಮೇಂ] ಸ್ಥಿತಿ ಪ್ರಾಪ್ತ ನ ಕೀ ಹೋ ತಬ, ಅಸ್ಥಾನಕಾ
ರಾಗ ರೋಕನೇಕೇ ಹೇತು ಅಥವಾ ತೀವ್ರ ರಾಗಜ್ವರ ಹಠಾನೇಕೇ ಹೇತು, ಕದಾಚಿತ್ ಜ್ಞಾನೀಕೋ ಭೀ ಹೋತಾ ಹೈ.. ೧೩೬..
ಗಾಥಾ ೧೩೭
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ತೃಷಿತಂ] ತೃಷಾತುರ, [ಬುಭುಕ್ಷಿತಂ] ಕ್ಷುಧಾತುರ [ವಾ] ಅಥವಾ [ದುಃಖಿತಂ] ದುಃಖೀಕೋ [ದ್ರಷ್ಟವಾ]
ದೇಖಕರ [ಯಃ ತು] ಜೋ ಜೀವ [ದುಃಖಿತಮನಾಃ] ಮನಮೇಂ ದುಃಖ ಪಾತಾ ಹುಆ [ತಂ ಕೃಪಯಾ ಪ್ರತಿಪದ್ಯತೇ] ಉಸಕೇ ಪ್ರತಿ
ಕರುಣಾಸೇ ವರ್ತತಾ ಹೈ, [ತಸ್ಯ ಏಷಾ ಅನುಕಮ್ಪಾ ಭವತಿ] ಉಸಕಾ ವಹ ಭಾವ ಅನುಕಮ್ಪಾ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಅನುಕಮ್ಪಾಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕಥನ ಹೈ.
ಕಿಸೀ ತೃಷಾದಿದುಃಖಸೇ ಪೀಡಿತ ಪ್ರಾಣೀಕೋ ದೇಖಕರ ಕರುಣಾಕೇ ಕಾರಣ ಉಸಕಾ ಪ್ರತಿಕಾರ [–ಉಪಾಯ]
ಕರನೇ ಕೀ ಇಚ್ಛಾಸೇ ಚಿತ್ತಮೇಂ ಆಕುಲತಾ ಹೋನಾ ವಹ ಅಜ್ಞಾನೀಕೀ ಅನುಕಮ್ಪಾ ಹೈ. ಜ್ಞಾನೀಕೀ ಅನುಕಮ್ಪಾ ತೋ, ನೀಚಲೀ
ಭೂಮಿಕಾಮೇಂ ವಿಹರತೇ ಹುಏ [–ಸ್ವಯಂ ನೀಚಲೇ ಗುಣಸ್ಥಾನೋಂಮೇಂ ವರ್ತತಾ ಹೋ ತಬ], ಜನ್ಮಾರ್ಣವಮೇಂ ನಿಮಗ್ನ ಜಗತಕೇ
-------------------------------------------------------------------------
೧. ಅಜ್ಞಾನೀಕಾ ಲಕ್ಷ್ಯ [–ಧ್ಯೇಯ] ಸ್ಥೂಲ ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಉಸೇ ಕೇವಲ ಭಕ್ತಿಕೀ ಹೀ ಪ್ರಧಾನತಾ ಹೋತೀ ಹೈ.

೨. ಅಸ್ಥಾನಕಾ = ಅಯೋಗ್ಯ ಸ್ಥಾನಕಾ, ಅಯೋಗ್ಯ ವಿಷಯಕೀ ಓರಕಾ ; ಅಯೋಗ್ಯ ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ ಅವಲಮ್ಬನ ಲೇನೇ ವಾಲಾ.

ದುಃಖಿತ, ತೃಷಿತ ವಾ ಕ್ಷುಧಿತ ದೇಖೀ ದುಃಖ ಪಾಮೀ ಮನ ವಿಷೇ
ಕರುಣಾಥೀ ವರ್ತೇ ಜೇಹ, ಅನುಕಂಪಾ ಸಹಿತ ತೇ ಜೀವ ಛೇ. ೧೩೭.

Page 200 of 264
PDF/HTML Page 229 of 293
single page version

೨೦೦
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಅನುಕಮ್ಪಾಸ್ವರೂಪಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್.
ಕಞ್ಚಿದುದನ್ಯಾದಿದುಃಖಪ್ಲುತಮವಲೋಕ್ಯ ಕರುಣಯಾ ತತ್ಪ್ರತಿಚಿಕೀರ್ಷಾಕುಲಿತಚಿತ್ತತ್ವಮಜ್ಞಾನಿನೋಽನು–ಕಮ್ಪಾ.
ಜ್ಞಾನಿನಸ್ತ್ವಧಸ್ತನಭೂಮಿಕಾಸು ವಿಹರಮಾಣಸ್ಯ ಜನ್ಮಾರ್ಣವನಿಮಗ್ನಜಗದವಲೋಕನಾನ್ಮನಾಗ್ಮನಃಖೇದ ಇತಿ.. ೧೩೭..
ಕೋಧೋ ವ ಜದಾ ಮಾಣೋ ಮಾಯಾ ಲೋಭೋ ವ ಚಿತ್ತಮಾಸೇಜ್ಜ.
ಜೀವಸ್ಸ ಕುಣದಿ ಖೋಹಂ ಕಲುಸೋ ತ್ತಿ ಯ ತಂ ಬುಧಾ
ಬೇಂತಿ.. ೧೩೮..
ಕ್ರೋಧೋ ವಾ ಯದಾ ಮಾನೋ ಮಾಯಾ ಲೋಭೋ ವಾ ಚಿತ್ತಮಾಸಾದ್ಯ.
ಜೀವಸ್ಯ ಕರೋತಿ ಕ್ಷೋಭಂ ಕಾಲುಷ್ಯಮಿತಿ ಚ ತಂ ಬುಧಾ ಬ್ರುವನ್ತಿ.. ೧೩೮..
ಚಿತ್ತಕಲುಷತ್ವಸ್ವರೂಪಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್.
ಕ್ರೋಧಮಾನಮಾಯಾಲೋಭಾನಾಂ ತೀವ್ರೋದಯೇ ಚಿತ್ತಸ್ಯ ಕ್ಷೋಭಃ ಕಾಲುಷ್ಯಮ್. ತೇಷಾಮೇವ ಮಂದೋದಯೇ ತಸ್ಯ
ಪ್ರಸಾದೋಽಕಾಲುಷ್ಯಮ್. ತತ್ ಕಾದಾಚಿತ್ಕವಿಶಿಷ್ಟಕಷಾಯಕ್ಷಯೋಪಶಮೇ ಸತ್ಯಜ್ಞಾನಿನೋ ಭವತಿ. ಕಷಾಯೋದಯಾನು–
ವೃತ್ತೇರಸಮಗ್ರವ್ಯಾವರ್ತಿತೋಪಯೋಗಸ್ಯಾವಾಂತರಭೂಮಿಕಾಸು ಕದಾಚಿತ್ ಜ್ಞಾನಿನೋಽಪಿ ಭವತೀತಿ.. ೧೩೮..
-----------------------------------------------------------------------------
ಅವಲೋಕನಸೇ [ಅರ್ಥಾತ್ ಸಂಸಾರಸಾಗರಮೇಂ ಡುಬೇ ಹುಏ ಜಗತಕೋ ದೇಖನೇಸೇ] ಮನಮೇಂ ಕಿಂಚಿತ್ ಖೇದ ಹೋನಾ ವಹ ಹೈ..
೧೩೭..
ಗಾಥಾ ೧೩೮
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಯದಾ] ಜಬ [ಕ್ರೋಧಃ ವಾ] ಕ್ರೋಧ, [ಮಾನಃ] ಮಾನ, [ಮಾಯಾ] ಮಾಯಾ [ವಾ] ಅಥವಾ
[ಲೋಭಃ] ಲೋಭ [ಚಿತ್ತಮ್ ಆಸಾದ್ಯ] ಚಿತ್ತಕಾ ಆಶ್ರಯ ಪಾಕರ [ಜೀವಸ್ಯ] ಜೀವಕೋ [ಕ್ಷೋಭಂ ಕರೋತಿ] ಕ್ಷೋಭ
ಕರತೇ ಹೈೈಂ, ತಬ [ತಂ] ಉಸೇ [ಬುಧಾಃ] ಜ್ಞಾನೀ [ಕಾಲುಷ್ಯಮ್ ಇತಿ ಚ ಬ್ರುವನ್ತಿ] ‘ಕಲುಷತಾ’ ಕಹತೇ ಹೈಂ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಚಿತ್ತಕೀ ಕಲುಷತಾಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕಥನ ಹೈ.
-------------------------------------------------------------------------
ಇಸ ಗಾಥಾಕೀ ಆಚಾರ್ಯವರ ಶ್ರೀ ಜಯಸೇನಾಚಾರ್ಯದೇವಕೃತ ಟೀಕಾಮೇಂ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ವಿವರಣ ಹೈಃ– ತೀವ್ರ ತೃಷಾ, ತೀವ್ರ ಕ್ಷುಧಾ, ತೀವ್ರ
ರೋಗ ಆದಿಸೇ ಪೀಡಿತ ಪ್ರಾಣೀಕೋ ದೇಖಕರ ಅಜ್ಞಾನೀ ಜೀವ ‘ಕಿಸೀ ಭೀ ಪ್ರಕಾರಸೇ ಮೈಂ ಇಸಕಾ ಪ್ರತಿಕಾರ ಕರೂಂ’ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ
ವ್ಯಾಕುಲ ಹೋಕರ ಅನುಕಮ್ಪಾ ಕರತಾ ಹೈ; ಜ್ಞಾನೀ ತೋ ಸ್ವಾತ್ಮಭಾವನಾಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ನ ಕರತಾ ಹುಆ [ಅರ್ಥಾತ್ ನಿಜಾತ್ಮಾಕೇ
ಅನುಭವಕೀ ಉಪಲಬ್ಧಿ ನ ಹೋತೀ ಹೋ ತಬ], ಸಂಕ್ಲೇಶಕೇ ಪರಿತ್ಯಾಗ ದ್ವಾರಾ [–ಅಶುಭ ಭಾವಕೋ ಛೋಡಕರ] ಯಥಾಸಮ್ಭವ
ಪ್ರತಿಕಾರ ಕರತಾ ಹೈ ತಥಾ ಉಸೇ ದುಃಖೀ ದೇಖಕರ ವಿಶೇಷ ಸಂವೇಗ ಔರ ವೈರಾಗ್ಯಕೀ ಭಾವನಾ ಕರತಾ ಹೈ.
ಮದ–ಕ್ರೋಧ ಅಥವಾ ಲೋಭ–ಮಾಯಾ ಚಿತ್ತ–ಆಶ್ರಯ ಪಾಮೀನೇ
ಜೀವನೇ ಕರೇ ಜೇ ಕ್ಷೋಭ, ತೇನೇ ಕಲುಷತಾ ಜ್ಞಾನೀ ಕಹೇ. ೧೩೮.

Page 201 of 264
PDF/HTML Page 230 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ನವಪದಾರ್ಥಪೂರ್ವಕ–ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪ್ರಪಂಚವರ್ಣನ
[
೨೦೧
ಚರಿಯಾ ಪಮಾದಬಹುಲಾ ಕಾಲುಸ್ಸಂ ಲೋಲದಾ ಯ ವಿಸಏಸು.
ಪರಪರಿದಾವಪವಾದೋ ಪಾವಸ್ಸ ಯ ಆಸವಂ
ಕುಣದಿ.. ೧೩೯..
ಚರ್ಯಾ ಪ್ರಮಾದಬಹುಲಾ ಕಾಲುಷ್ಯಂ ಲೋಲತಾ ಚ ವಿಷಯೇಷು.
ಪರಪರಿತಾಪಾಪವಾದಃ ಪಾಪಸ್ಯ ಚಾಸ್ರವಂ ಕರೋತಿ.. ೧೩೯..
ಪಾಪಾಸ್ರವಸ್ವರೂಪಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್.
ಪ್ರಮಾದಬಹುಲಚರ್ಯಾಪರಿಣತಿಃ, ಕಾಲುಷ್ಯಪರಿಣತಿಃ, ವಿಷಯಲೌಲ್ಯಪರಿಣತಿಃ, ಪರಪರಿತಾಪಪರಿಣತಿಃ,
ಪರಾಪವಾದಪರಿಣತಿಶ್ಚೇತಿ ಪಞ್ಚಾಶುಭಾ ಭಾವಾ ದ್ರವ್ಯಪಾಪಾಸ್ರವಸ್ಯ ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರತ್ವೇನ ಕಾರಣಭೂತತ್ವಾ–
ತ್ತದಾಸ್ರವಕ್ಷಣಾದೂರ್ಧ್ವಂ ಭಾವಪಾಪಾಸ್ರವಃ. ತನ್ನಿಮಿತ್ತೋಽಶುಭಕರ್ಮಪರಿಣಾಮೋ ಯೋಗದ್ವಾರೇಣ ಪ್ರವಿಶತಾಂ ಪುದ್ಗಲಾನಾಂ
ದ್ರವ್ಯಪಾಪಾಸ್ರವ ಇತಿ.. ೧೩೯..
-----------------------------------------------------------------------------
ಕ್ರೋಧ, ಮಾನ, ಮಾಯಾ ಔರ ಲೋಭಕೇ ತೀವ್ರ ಉದಯಸೇ ಚಿತ್ತಕಾ ಕ್ಷೋಭ ಸೋ ಕಲುಷತಾ ಹೈ. ಉನ್ಹೀಂಕೇ [–
ಕ್ರೋಧಾದಿಕೇ ಹೀ] ಮಂದ ಉದಯಸೇ ಚಿತ್ತಕೀ ಪ್ರಸನ್ನತಾ ಸೋ ಅಕಲುಷತಾ ಹೈ. ವಹ ಅಕಲುಷತಾ, ಕದಾಚಿತ್ ಕಷಾಯಕಾ
ವಿಶಿಷ್ಟ [–ಖಾಸ ಪ್ರಕಾರಕಾ] ಕ್ಷಯೋಪಶಮ ಹೋನೇ ಪರ, ಅಜ್ಞಾನೀಕೋ ಹೋತೀ ಹೈ; ಕಷಾಯಕೇ ಉದಯಕಾ ಅನುಸರಣ
ಕರನೇವಾಲೀ ಪರಿಣತಿಮೇಂಸೇ ಉಪಯೋಗಕೋ
ಅಸಮಗ್ರರೂಪಸೇ ವಿಮುಖ ಕಿಯಾ ಹೋ ತಬ [ಅರ್ಥಾತ್ ಕಷಾಯಕೇ ಉದಯಕಾ
ಅನುಸರಣ ಕರನೇವಾಲೇ ಪರಿಣಮನಮೇಂಸೇ ಉಪಯೋಗಕೋ ಪೂರ್ಣ ವಿಮುಖ ನ ಕಿಯಾ ಹೋ ತಬ], ಮಧ್ಯಮ ಭೂಮಿಕಾಓಂಮೇಂ [–
ಮಧ್ಯಮ ಗುಣಸ್ಥಾನೋಂಮೇಂ], ಕದಾಚಿತ್ ಜ್ಞಾನೀಕೋ ಭೀ ಹೋತೀ ಹೈ.. ೧೩೮..
ಗಾಥಾ ೧೩೯
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಪ್ರಮಾದಬಹುಲಾ ಚರ್ಯಾ] ಬಹು ಪ್ರಮಾದವಾಲೀ ಚರ್ಯಾ, [ಕಾಲುಷ್ಯಂ] ಕಲುಷತಾ, [ವಿಷಯೇಷು ಚ
ಲೋಲತಾ] ವಿಷಯೋಂಕೇ ಪ್ರತಿ ಲೋಲುಪತಾ, [ಪರಪರಿತಾಪಾಪವಾದಃ] ಪರಕೋ ಪರಿತಾಪ ಕರನಾ ತಥಾ ಪರಕೇ ಅಪವಾದ
ಬೋಲನಾ–ವಹ [ಪಾಪಸ್ಯ ಚ ಆಸ್ರವಂ ಕರೋತಿ] ಪಾಪಕಾ ಆಸ್ರವ ಕರತಾ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಪಾಪಾಸ್ರವಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕಥನ ಹೈ.
ಬಹು ಪ್ರಮಾದವಾಲೀ ಚರ್ಯಾರೂಪ ಪರಿಣತಿ [–ಅತಿ ಪ್ರಮಾದಸೇ ಭರೇ ಹುಏ ಆಚರಣರೂಪ ಪರಿಣತಿ], ಕಲುಷತಾರೂಪ
ಪರಿಣತಿ, ವಿಷಯಲೋಲುಪತಾರೂಪ ಪರಿಣತಿ, ಪರಪರಿತಾಪರೂಪ ಪರಿಣತಿ [–ಪರಕೋ ದುಃಖ ದೇನೇರೂಪ ಪರಿಣತಿ] ಔರ
ಪರಕೇ ಅಪವಾದರೂಪ ಪರಿಣತಿ–ಯಹ ಪಾಂಚ ಅಶುಭ ಭಾವ ದ್ರವ್ಯಪಾಪಾಸ್ರವಕೋ ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರರೂಪಸೇ
-------------------------------------------------------------------------
೧. ಅಸಮಗ್ರರೂಪಸೇ = ಅಪೂರ್ಣರೂಪಸೇ; ಅಧೂರೇರೂಪಸೇ; ಅಂಶತಃ.
ಚರ್ಯಾ ಪ್ರಮಾದಭರೀ, ಕಲುಷತಾ, ಲುಬ್ಧತಾ ವಿಷಯೋ ವಿಷೇ,
ಪರಿತಾಪ ನೇ ಅಪವಾದ ಪರನಾ, ಪಾಪ–ಆಸ್ರವನೇ ಕರೇ. ೧೩೯.

Page 202 of 264
PDF/HTML Page 231 of 293
single page version

೨೦೨
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಸಣ್ಣಾಓ ಯ ತಿಲೇಸ್ಸಾ ಇಂದಿಯವಸದಾ ಯ ಅಟ್ಟರುದ್ದಾಣಿ.
ಣಾಣಂ ಚ ದುಪ್ಪಉತ್ತಂ ಮೋಹೋ ಪಾವಪ್ಪದಾ
ಹೋಂತಿ.. ೧೪೦..
ಸಂಜ್ಞಾಶ್ಚ ತ್ರಿಲೇಶ್ಯಾ ಇನ್ದ್ರಿಯವಶತಾ ಚಾರ್ತರೌದ್ರೇ.
ಜ್ಞಾನಂ ಚ ದುಃಪ್ರಯುಕ್ತಂ ಮೋಹಃ ಪಾಪಪ್ರದಾ ಭವನ್ತಿ.. ೧೪೦..
ಪಾಪಾಸ್ರವಭೂತಭಾವಪ್ರಪಞ್ಚಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್.
ತೀವ್ರಮೋಹವಿಪಾಕಪ್ರಭವಾ ಆಹಾರಭಯಮೈಥುನಪರಿಗ್ರಹಸಂಜ್ಞಾಃ, ತೀವ್ರಕಷಾಯೋದಯಾನುರಂಜಿತಯೋಗಪ್ರವೃತ್ತಿ–ರೂಪಾಃ
ಕೃಷ್ಣನೀಲಕಾಪೋತಲೇಶ್ಯಾಸ್ತಿಸ್ರಃ, ರಾಗದ್ವೇಷೋದಯಪ್ರಕರ್ಷಾದಿನ್ದ್ರಿಯಾಧೀನತ್ವಮ್,
-----------------------------------------------------------------------------
ಕಾರಣಭೂತ ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇ ‘ದ್ರವ್ಯಪಾಪಾಸ್ರವ’ ಕೇ ಪ್ರಸಂಗಕಾ ಅನುಸರಣ ಕರಕೇ [–ಅನುಲಕ್ಷ ಕರಕೇ] ವೇ ಅಶುಭ ಭಾವ
ಭಾವಪಾಪಾಸ್ರವ ಹೈಂ ಔರ ವೇ [ಅಶುಭ ಭಾವ] ಜಿನಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಹೈಂ ಐಸೇ ಜೋ ಯೋಗದ್ವಾರಾ ಪ್ರವಿಷ್ಟ ಹೋನೇವಾಲೇ
ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಅಶುಭಕರ್ಮಪರಿಣಾಮ [–ಅಶುಭಕರ್ಮರೂಪ ಪರಿಣಾಮ] ವೇ ದ್ರವ್ಯಪಾಪಾಸ್ರವ ಹೈಂ.. ೧೩೯..
ಗಾಥಾ ೧೪೦
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಸಂಜ್ಞಾಃ ಚ] [ಚಾರೋಂ] ಸಂಜ್ಞಾಏಂ, [ತ್ರಿಲೇಶ್ಯಾ] ತೀನ ಲೇಶ್ಯಾಏಂ, [ಇನ್ದ್ರಿಯವಶತಾ ಚ]
ಇನ್ದ್ರಿಯವಶತಾ, [ಆರ್ತರೌದ್ರೇ] ಆರ್ತ–ರೌದ್ರಧ್ಯಾನ, [ದುಃಪ್ರಯುಕ್ತಂ ಜ್ಞಾನಂ] ದುಃಪ್ರಯುಕ್ತ ಜ್ಞಾನ [–ದುಷ್ಟರೂಪಸೇ ಅಶುಭ
ಕಾರ್ಯಮೇಂ ಲಗಾ ಹುಆ ಜ್ಞಾನ] [ಚ] ಔರ [ಮೋಹಃ] ಮೋಹ–[ಪಾಪಪ್ರದಾಃ ಭವನ್ತಿ] ಯಹ ಭಾವ ಪಾಪಪ್ರದ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಪಾಪಾಸ್ರವಭೂತ ಭಾವೋಂಕೇ ವಿಸ್ತಾರಕಾ ಕಥನ ಹೈ.
ತೀವ್ರ ಮೋಹಕೇ ವಿಪಾಕಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲೀ ಆಹಾರ–ಭಯ–ಮೈಥುನ–ಪರಿಗ್ರಹಸಂಜ್ಞಾಏಂ; ತೀವ್ರ ಕಷಾಯಕೇ
ಉದಯಸೇ ಅನುರಂಜಿತ ಯೋಗಪ್ರವೃತ್ತಿರೂಪ ಕೃಷ್ಣ–ನೀಲ–ಕಾಪೋತ ನಾಮಕೀ ತೀನ ಲೇಶ್ಯಾಏಂ;
-------------------------------------------------------------------------
೧. ಅಸಾತಾವೇದನೀಯಾದಿ ಪುದ್ಗಲಪರಿಣಾಮರೂಪ ದ್ರವ್ಯಪಾಪಾಸ್ರವಕಾ ಜೋ ಪ್ರಸಂಗ ಬನತಾ ಹೈ ಉಸಮೇಂ ಜೀವಕೇ ಅಶುಭ ಭಾವ
ನಿಮಿತ್ತಕಾರಣ ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇೇ ‘ದ್ರವ್ಯಪಾಪಾಸ್ರವ’ ಪ್ರಸಂಗಕೇ ಪೀಛೇ–ಪೀಛೇ ಉನಕೇ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಅಶುಭ ಭಾವೋಂಕೋ ಭೀ
‘ಭಾವಪಾಪಾಸ್ರವ’ ಐಸಾ ನಾಮ ಹೈ.
೨. ಅನುರಂಜಿತ = ರಂಗೀ ಹುಈ. [ಕಷಾಯಕೇ ಉದಯಸೇ ಅನುರಂಜಿತ ಯೋಗಪ್ರವೃತ್ತಿ ವಹ ಲೇಶ್ಯಾ ಹೈ. ವಹಾಂ, ಕೃಷ್ಣಾದಿ ತೀನ ಲೇಶ್ಯಾಏಂ
ತೀವ್ರ ಕಷಾಯಕೇ ಉದಯಸೇ ಅನುರಂಜಿತ ಯೋಗಪ್ರವೃತ್ತಿರೂಪ ಹೈ.]

ಸಂಜ್ಞಾ, ತ್ರಿಲೇಶ್ಯಾ, ಇನ್ದ್ರಿವಶತಾ, ಆರ್ತರೌದ್ರ ಧ್ಯಾನ
ಬೇ,
ವಳೀ ಮೋಹ ನೇ ದುರ್ಯುಕ್ತ ಜ್ಞಾನ ಪ್ರದಾನ ಪಾಪ ತಣುಂ ಕರೇ. ೧೪೦.

Page 203 of 264
PDF/HTML Page 232 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ನವಪದಾರ್ಥಪೂರ್ವಕ–ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪ್ರಪಂಚವರ್ಣನ
[
೨೦೩
ರಾಗದ್ವೇಷೋದ್ರೇಕಾತ್ಪ್ರಿಯ–ಸಂಯೋಗಾಪ್ರಿಯವಿಯೋಗವೇದನಾಮೋಕ್ಷಣನಿದಾನಾಕಾಂಕ್ಷಣರೂಪಮಾರ್ತಮ್,
ಕಷಾಯಕ್ರೂರಾಶಯತ್ವಾದ್ಧಿಂಸಾಽಸತ್ಯಸ್ತೇಯವಿಷಯ–ಸಂರಕ್ಷಣಾನಂದರೂಪಂ ರೌದ್ರಮ್, ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯಂ ತು ಶುಭಕರ್ಮಣಶ್ಚಾನ್ಯತ್ರ ದುಷ್ಟತಯಾ
ಪ್ರಯುಕ್ತಂ ಜ್ಞಾನಮ್, ಸಾಮಾನ್ಯೇನ ದರ್ಶನ–ಚಾರಿತ್ರಮೋಹನೀಯೋದಯೋಪಜನಿತಾವಿವೇಕರೂಪೋ ಮೋಹಃ, –ಏಷಃ
ಭಾವಪಾಪಾಸ್ರವಪ್ರಪಞ್ಚೋ ದ್ರವ್ಯಪಾಪಾಸ್ರವಪ್ರಪಞ್ಚಪ್ರದೋ ಭವತೀತಿ.. ೧೪೦..
–ಇತಿ ಆಸ್ರವಪದಾರ್ಥವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಸಮಾಪ್ತಮ್.
ಅಥ ಸಂವರಪದಾರ್ಥವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮ್.
ಇಂದಿಯಕಸಾಯಸಣ್ಣಾ ಣಿಗ್ಗಹಿದಾ ಜೇಹಿಂ ಸುಟ್ಠು ಮಗ್ಗಮ್ಹಿ.
ಜಾವತ್ತಾವತ್ತೇಸಿಂ ಪಿಹಿದಂ
ಪಾವಾಸವಚ್ಛಿದ್ದಂ.. ೧೪೧..
-----------------------------------------------------------------------------
ರಾಗದ್ವೇಷಕೇ ಉದಯಕೇ ಪ್ರಕರ್ಷಕೇ ಕಾರಣ ವರ್ತತಾ ಹುಆ ಇನ್ದ್ರಿಯಾಧೀನಪನಾ; ರಾಗದ್ವೇಷಕೇ ಉದ್ರೇಕಕೇ ಕಾರಣ ಪ್ರಿಯಕೇ
ಸಂಯೋಗಕೀ, ಅಪ್ರಿಯಕೇ ವಿಯೋಗಕೀ, ವೇದನಾಸೇ ಛುಟಕಾರಾಕೀ ತಥಾ ನಿದಾನಕೀ ಇಚ್ಛಾರೂಪ ಆರ್ತಧ್ಯಾನಃ ಕಷಾಯ ದ್ವಾರಾ
ಕ್ರೂರ ಐಸೇ ಪರಿಣಾಮಕೇ ಕಾರಣ ಹೋನೇವಾಲಾ ಹಿಂಸಾನನ್ದ, ಅಸತ್ಯಾನನ್ದ, ಸ್ತೇಯಾನನ್ದ ಏವಂ ವಿಷಯಸಂರಕ್ಷಣಾನನ್ದರೂಪ
ರೌದ್ರಧ್ಯಾನ; ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜನ [–ವ್ಯರ್ಥ] ಶುಭ ಕರ್ಮಸೇ ಅನ್ಯತ್ರ [–ಅಶುಭ ಕಾರ್ಯಮೇಂ] ದುಷ್ಟರೂಪಸೇ ಲಗಾ ಹುಆ ಜ್ಞಾನ;
ಔರ ಸಾಮಾನ್ಯರೂಪಸೇ ದರ್ಶನಚಾರಿತ್ರ ಮೋಹನೀಯಕೇ ಉದಯಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಅವಿವೇಕರೂಪ ಮೋಹ;– ಯಹ, ಭಾವಪಾಪಾಸ್ರವಕಾ
ವಿಸ್ತಾರ ದ್ರವ್ಯಪಾಪಾಸ್ರವಕೇ ವಿಸ್ತಾರಕೋ ಪ್ರದಾನ ಕರನೇವಾಲಾ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಉಪರೋಕ್ತ ಭಾವಪಾಪಾಸ್ರವರೂಪ ಅನೇಕವಿಧ
ಭಾವ ವೈಸೇ–ವೈಸೇ ಅನೇಕವಿಧ ದ್ರವ್ಯಪಾಪಾಸ್ರವಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಹೈಂ].. ೧೪೦..
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಆಸ್ರವಪದಾರ್ಥಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಸಮಾಪ್ತ ಹುಆ.
ಅಬ, ಸಂವರಪದಾರ್ಥಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಹೈ.
-------------------------------------------------------------------------
೧. ಪ್ರಕರ್ಷ = ಉತ್ಕರ್ಷ; ಉಗ್ರತಾ

೨. ಉದ್ರೇಕ = ಬಹುಲತಾ; ಅಧಿಕತಾ .
೩. ಕ್ರೂರ = ನಿರ್ದಯ; ಕಠೋರ; ಉಗ್ರ.

ಮಾರ್ಗೇ ರಹೀ ಸಂಜ್ಞಾ–ಕಷಾಯೋ–ಇನ್ದ್ರಿನೋ ನಿಗ್ರಹ ಕರೇ,
ಪಾಪಾಸರವನುಂ ಛಿದ್ರ ತೇನೇ ತೇಟಲುಂ ರೂಂಧಾಯ ಛೇ. ೧೪೧.

Page 204 of 264
PDF/HTML Page 233 of 293
single page version

೨೦೪
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಇನ್ದ್ರಿಯಕಷಾಯಸಂಜ್ಞಾ ನಿಗೃಹೀತಾ ಯೈಃ ಸುಷ್ಠು ಮಾರ್ಗೇ.
ಯಾವತ್ತಾವತೇಷಾಂ ಪಿಹಿತಂ ಪಾಪಾಸ್ರವಛಿದ್ರಮ್.. ೧೪೧..
ಅನನ್ತರತ್ವಾತ್ಪಾಪಸ್ಯೈವ ಸಂವರಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್.
ಮಾರ್ಗೋ ಹಿ ಸಂವರಸ್ತನ್ನಿಮಿತ್ತಮಿನ್ದ್ರಿಯಾಣಿ ಕಷಾಯಾಃ ಸಂಜ್ಞಾಶ್ಚ ಯಾವತಾಂಶೇನ ಯಾವನ್ತಂ ವಾ ಕಾಲಂ ನಿಗೃಹ್ಯನ್ತೇ
ತಾವತಾಂಶೇನ ತಾವನ್ತಂ ವಾ ಕಾಲಂ ಪಾಪಾಸ್ರವದ್ವಾರಂ ಪಿಧೀಯತೇ. ಇನ್ದ್ರಿಯಕಷಾಯಸಂಜ್ಞಾಃ ಭಾವಪಾಪಾಸ್ರವೋ
ದ್ರವ್ಯಪಾಪಾಸ್ರವಹೇತುಃ ಪೂರ್ವಮುಕ್ತಃ. ಇಹ ತನ್ನಿರೋಧೋ ಭಾವಪಾಪಸಂವರೋ ದ್ರವ್ಯಪಾಪಸಂವರಹೇತುರವಧಾರಣೀಯ ಇತಿ..೧೪೧..
ಜಸ್ಸ ಣ ವಿಜ್ಜದಿ ರಾಗೋ ದೋಸೋ ಮೋಹೋ ವ ಸವ್ವದವ್ವೇಸು.
ಣಾಸವದಿ
ಸುಹಂ ಅಸುಹಂ ಸಮಸುಹದುಕ್ಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ.. ೧೪೨..
-----------------------------------------------------------------------------
ಗಾಥಾ ೧೪೧
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಯೈಃ] ಜೋ [ಸುಷ್ಠು ಮಾರ್ಗೇ] ಭಲೀ ಭಾಂತಿ ಮಾರ್ಗಮೇಂ ರಹಕರ [ಇನ್ದ್ರಿಯಕಷಾಯಸಂಜ್ಞಾಃ] ಇನ್ದ್ರಿಯಾಂ,
ಕಷಾಯೋಂ ಔರ ಸಂಜ್ಞಾಓಂಕಾ [ಯಾವತ್ ನಿಗೃಹೀತಾಃ] ಜಿತನಾ ನಿಗ್ರಹ ಕರತೇ ಹೈಂ, [ತಾವತ್] ಉತನಾ
[ಪಾಪಾಸ್ರವಛಿದ್ರಮ್] ಪಾಪಾಸ್ರವಕಾ ಛಿದ್ರ [ತೇಷಾಮ್] ಉನಕೋ [ಪಿಹಿತಮ್] ಬನ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಪಾಪಕೇ ಅನನ್ತರ ಹೋನೇಸೇೇ, ಪಾಪಕೇ ಹೀ ಸಂವರಕಾ ಯಹ ಕಥನ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಪಾಪಕೇ ಕಥನಕೇ
ಪಶ್ಚಾತ ತುರನ್ತ ಹೋನೇಸೇೇ, ಯಹಾಂ ಪಾಪಕೇ ಹೀ ಸಂವರಕಾ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ].
ಮಾರ್ಗ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಸಂವರ ಹೈ; ಉಸಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ [–ಉಸಕೇ ಲಿಯೇ] ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂ, ಕಷಾಯೋಂ ತಥಾ ಸಂಜ್ಞಾಓಂಕಾ
ಜಿತನೇ ಅಂಶಮೇಂ ಅಥವಾ ಜಿತನೇ ಕಾಲ ನಿಗ್ರಹ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ, ಉತನೇ ಅಂಶಮೇಂ ಅಥವಾ ಉತನೇ ಕಾಲ
ಪಾಪಾಸ್ರವದ್ವಾರಾ ಬನ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ.
ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂ, ಕಷಾಯೋಂ ಔರ ಸಂಜ್ಞಾಓಂ–ಭಾವಪಾಪಾಸ್ರವ––ಕೋ ದ್ರವ್ಯಪಾಪಾಸ್ರವಕಾ ಹೇತು [–ನಿಮಿತ್ತ] ಪಹಲೇ
[೧೪೦ ವೀಂ ಗಾಥಾಮೇಂ] ಕಹಾ ಥಾ; ಯಹಾಂ [ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ] ಉನಕಾ ನಿರೋಧ [–ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂ, ಕಷಾಯೋಂ ಔರ ಸಂಜ್ಞಾಓಂಕಾ
ನಿರೋಧ]–ಭಾವಪಾಪಸಂವರ–ದ್ರವ್ಯ–ಪಾಪಸಂವರಕಾ ಹೇತು ಅವಧಾರನಾ [–ಸಮಝನಾ].. ೧೪೧..
-------------------------------------------------------------------------
ಸೌ ದ್ರವ್ಯಮಾಂ ನಹಿ ರಾಗ–ದ್ವೇಷ–ವಿಮೋಹ ವರ್ತೇ ಜೇಹನೇ,
ಶುಭ–ಅಶುಭ ಕರ್ಮ ನ ಆಸ್ರವೇ ಸಮದುಃಖಸುಖ ತೇ ಭಿಕ್ಷುನೇ. ೧೪೨.

Page 205 of 264
PDF/HTML Page 234 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ನವಪದಾರ್ಥಪೂರ್ವಕ–ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪ್ರಪಂಚವರ್ಣನ
[
೨೦೫
ಯಸ್ಯ ನ ವಿದ್ಯತೇ ರಾಗೋ ದ್ವೇಷೋ ಮೋಹೋ ವಾ ಸರ್ವದ್ರವ್ಯೇಷು.
ನಾಸ್ರವತಿ ಶುಭಮಶುಭಂ ಸಮಸುಖದುಃಖಸ್ಯ ಭಿಕ್ಷೋಃ.. ೧೪೨..
ಸಾಮಾನ್ಯಸಂವರಸ್ವರೂಪಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್.
ಯಸ್ಯ ರಾಗರೂಪೋ ದ್ವೇಷರೂಪೋ ಮೋಹರೂಪೋ ವಾ ಸಮಗ್ರಪರದ್ರವ್ಯೇಷು ನ ಹಿ ವಿದ್ಯತೇ ಭಾವಃ ತಸ್ಯ
ನಿರ್ವಿಕಾರಚೈತನ್ಯತ್ವಾತ್ಸಮಸುಖದುಃಖಸ್ಯ ಭಿಕ್ಷೋಃ ಶುಭಮಶುಭಞ್ಚ ಕರ್ಮ ನಾಸ್ರವತಿ, ಕಿನ್ತು ಸಂವ್ರಿಯತ ಏವ. ತದತ್ರ
ಮೋಹರಾಗದ್ವೇಷಪರಿಣಾಮನಿರೋಧೋ ಭಾವಸಂವರಃ. ತನ್ನಿಮಿತ್ತಃ ಶುಭಾಶುಭಕರ್ಮಪರಿಣಾಮನಿರೋಧೋ ಯೋಗದ್ವಾರೇಣ ಪ್ರವಿಶತಾಂ
ಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ದ್ರವ್ಯಸಂವರ ಇತಿ.. ೧೪೨..
-----------------------------------------------------------------------------
ಗಾಥಾ ೧೪೨
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಯಸ್ಯ] ಜಿಸೇ [ಸರ್ವದ್ರವ್ಯೇಷು] ಸರ್ವ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಪ್ರತಿ [ರಾಗಃ] ರಾಗ, [ದ್ವೇಷಃ] ದ್ವೇಷ [ವಾ] ಯಾ
[ಮೋಹಃ] ಮೋಹ [ನ ವಿದ್ಯತೇ] ನಹೀಂ ಹೈ, [ಸಮಸುಖದುಃಖಸ್ಯ ಭಿಕ್ಷೋಃ] ಉಸ ಸಮಸುಖದುಃಖ ಭಿಕ್ಷುಕೋ [–
ಸುಖದುಃಖಕೇ ಪ್ರತಿ ಸಮಭಾವವಾಲೇ ಮುನಿಕೋ] [ಶುಭಮ್ ಅಶುಭಮ್] ಶುಭ ಔರ ಅಶುಭ ಕರ್ಮ [ನ ಆಸ್ರವತಿ]
ಆಸ್ರವಿತ ನಹೀಂ ಹೋತೇ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಸಾಮಾನ್ಯರೂಪಸೇ ಸಂವರಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕಥನ ಹೈ.
ಜಿಸೇ ಸಮಗ್ರ ಪರದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಪ್ರತಿ ರಾಗರೂಪ, ದ್ವೇಷರೂಪ ಯಾ ಮೋಹರೂಪ ಭಾವ ನಹೀಂ ಹೈ, ಉಸ ಭಿಕ್ಷುಕೋ – ಜೋ
ಕಿ ನಿರ್ವಿಕಾರಚೈತನ್ಯಪನೇಕೇ ಕಾರಣ ಸಮಸುಖದುಃಖ ಹೈ ಉಸೇೇ–ಶುಭ ಔರ ಅಶುಭ ಕರ್ಮಕಾ ಆಸ್ರವ ನಹೀಂ ಹೋತಾ,
ಪರನ್ತು ಸಂವರ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ. ಇಸಲಿಯೇ ಯಹಾಂ [ಐಸಾ ಸಮಝನಾ ಕಿ] ಮೋಹರಾಗದ್ವೇಷಪರಿಣಾಮಕಾ ನಿರೋಧ ಸೋ
ಭಾವಸಂವರ ಹೈ, ಔರ ವಹ [ಮೋಹರಾಗದ್ವೇಷರೂಪ ಪರಿಣಾಮಕಾ ನಿರೋಧ] ಜಿಸಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಹೈ ಐಸಾ ಜೋ ಯೋಗದ್ವಾರಾ
ಪ್ರವಿಷ್ಟ ಹೋನೇವಾಲೇ ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಶುಭಾಶುಭಕರ್ಮಪರಿಣಾಮಕಾ [ಶುಭಾಶುಭಕರ್ಮರೂಪ ಪರಿಣಾಮಕಾ] ನಿರೋಧ ಸೋ
ದ್ರವ್ಯಸಂವರ ಹೈ.. ೧೪೨..
-------------------------------------------------------------------------
೧. ಸಮಸುಖದುಃಖ = ಜಿಸೇ ಸುಖದುಃಖ ಸಮಾನ ಹೈ ಐಸೇಃ ಇಷ್ಟಾನಿಷ್ಟ ಸಂಯೋಗೋಮೇಂ ಜಿಸೇ ಹರ್ಷಶೋಕಾದಿ ವಿಷಮ ಪರಿಣಾಮ ನಹೀಂ ಹೋತೇ
ಐಸೇ. [ಜಿಸೇ ರಾಗದ್ವೇಷಮೋಹ ನಹೀಂ ಹೈ, ವಹ ಮುನಿ ನಿರ್ವಿಕಾರಚೈತನ್ಯಮಯ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಉಸಕಾ ಚೈತನ್ಯ ಪರ್ಯಾಯಮೇಂ ಭೀ
ವಿಕಾರರಹಿತ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಸಮಸುಖದುಃಖ ಹೈ.]

Page 206 of 264
PDF/HTML Page 235 of 293
single page version

೨೦೬
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಜಸ್ಸ ಜದಾ ಖಲು ಪುಣ್ಣಂ ಜೋಗೇ ಪಾವಂ ಚ ಣತ್ಥಿ ವಿರದಸ್ಸ.
ಸಂವರಣಂ ತಸ್ಸ ತದಾ ಸುಹಾಸುಹಕದಸ್ಸ
ಕಮ್ಮಸ್ಸ.. ೧೪೩..
ಯಸ್ಯ ಯದಾ ಖಲು ಪುಣ್ಯಂ ಯೋಗೇ ಪಾಪಂ ಚ ನಾಸ್ತಿ ವಿರತಸ್ಯ.
ಸಂವರಣಂ ತಸ್ಯ ತದಾ ಶುಭಾಶುಭಕೃತಸ್ಯ ಕರ್ಮಣಃ.. ೧೪೩..
ವಿಶೇಷೇಣ ಸಂವರಸ್ವರೂಪಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್.
ಯಸ್ಯ ಯೋಗಿನೋ ವಿರತಸ್ಯ ಸರ್ವತೋ ನಿವೃತ್ತಸ್ಯ ಯೋಗೇ ವಾಙ್ಮನಃಕಾಯಕರ್ಮಣಿ ಶುಭಪರಿಣಾಮರೂಪಂ
ಪುಣ್ಯಮಶುಭಪರಿಣಾಮರೂಪಂ ಪಾಪಞ್ಚ ಯದಾ ನ ಭವತಿ ತಸ್ಯ ತದಾ ಶುಭಾಶುಭಭಾವಕೃತಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಣಃ ಸಂವರಃ
ಸ್ವಕಾರಣಾಭಾವಾತ್ಪ್ರಸಿದ್ಧಯತಿ. ತದತ್ರ ಶುಭಾಶುಭಪರಿಣಾಮನಿರೋಧೋ ಭಾವಪುಣ್ಯಪಾಪಸಂವರೋ ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯಪಾಪ–ಸಂವರಸ್ಯ
ಹೇತುಃ ಪ್ರಧಾನೋಽವಧಾರಣೀಯ ಇತಿ.. ೧೪೩..
–ಇತಿ ಸಂವರಪದಾರ್ಥವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಸಮಾಪ್ತಮ್.
-----------------------------------------------------------------------------
ಗಾಥಾ ೧೪೩
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಯಸ್ಯ] ಜಿಸೇ [–ಜಿಸ ಮುನಿಕೋ], [ವಿರತಸ್ಯ] ವಿರತ ವರ್ತತೇ ಹುಏ [ಯೋಗೇ] ಯೋಗಮೇಂ
[ಪುಣ್ಯಂ ಪಾಪಂ ಚ] ಪುಣ್ಯ ಔರ ಪಾಪ [ಯದಾ] ಜಬ [ಖಲು] ವಾಸ್ತವಮೇಂ [ನ ಅಸ್ತಿ] ನಹೀಂ ಹೋತೇ, [ತದಾ] ತಬ
[ತಸ್ಯ] ಉಸೇ [ಶುಭಾಶುಭಕೃತಸ್ಯ ಕರ್ಮಣಾಃ] ಶುಭಾಶುಭಭಾವಕೃತ ಕರ್ಮಕಾ [ಸಂವರಣಮ್] ಸಂವರ ಹೋತಾ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ವಿಶೇಷರೂಪಸೇ ಸಂವರಕಾ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕಥನ ಹೈ.
ಜಿಸ ಯೋಗೀಕೋ, ವಿರತ ಅರ್ಥಾತ್ ಸರ್ವಥಾ ನಿವೃತ್ತ ವರ್ತತೇ ಹುಏ, ಯೋಗಮೇಂ–ವಚನ, ಮನ ಔರ ಕಾಯಸಮ್ಬನ್ಧೀ
ಕ್ರಿಯಾಮೇಂಂ–ಶುಭಪರಿಣಾಮರೂಪ ಪುಣ್ಯ ಔರ ಅಶುಭಪರಿಣಾಮರೂಪ ಪಾಪ ಜಬ ನಹೀಂ ಹೋತೇ, ತಬ ಉಸೇ ಶುಭಾಶುಭಭಾವಕೃತ
ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕಾ [–ಶುಭಾಶುಭಭಾವ ಜಿಸಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಐಸೇ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕಾ], ಸ್ವಕಾರಣಕೇ ಅಭಾವಕೇ ಕಾರಣ
ಸಂವರ ಹೋತಾ ಹೈ. ಇಸಲಿಯೇ ಯಹಾಂ [ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ] ಶುಭಾಶುಭ ಪರಿಣಾಮಕಾ ನಿರೋಧ–ಭಾವಪುಣ್ಯಪಾಪಸಂವರ–
ದ್ರವ್ಯಪುಣ್ಯಪಾಪಸಂವರಕಾ
ಪ್ರಧಾನ ಹೇತು ಅವಧಾರನಾ [–ಸಮಝನಾ].. ೧೪೩..
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಸಂವರಪದಾರ್ಥಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಸಮಾಪ್ತ ಹುಆ.
-------------------------------------------------------------------------
ಪ್ರಧಾನ ಹೇತು = ಮುಖ್ಯ ನಿಮಿತ್ತ. [ದ್ರವ್ಯಸಂವರಮೇಂ ‘ಮುಖ್ಯ ನಿಮಿತ್ತ’ ಜೀವಕೇ ಶುಭಾಶುಭ ಪರಿಣಾಮಕಾ ನಿರೋಧ ಹೈ. ಯೋಗಕಾ
ನಿರೋಧ ನಹೀಂ ಹೈ. [ ಯಹಾಂ ಯಹ ಧ್ಯಾನ ರಖನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ ಕಿ ದ್ರವ್ಯಸಂವರಕಾ ಉಪಾದಾನ ಕಾರಣ– ನಿಶ್ಚಯ ಕಾರಣ ತೋ ಪುದ್ಗಲ
ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಹೈ.]
ಜ್ಯಾರೇ ನ ಯೋಗೇ ಪುಣ್ಯ ತೇಮ ಜ ಪಾಪ ವರ್ತೇ ವಿರತನೇ,
ತ್ಯಾರೇ ಶುಭಾಶುಭಕೃತ ಕರಮನೋ ಥಾಯ ಸಂವರ ತೇಹನೇ. ೧೪೩.

Page 207 of 264
PDF/HTML Page 236 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ನವಪದಾರ್ಥಪೂರ್ವಕ–ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪ್ರಪಂಚವರ್ಣನ
[
೨೦೭
ಅಥ ನಿರ್ಜರಾಪದಾರ್ಥವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮ್.
ಸಂವರಜೋಗೇಹಿಂ ಜುದೋ ತವೇಹಿಂ ಜೋ ಚಿಟ್ಠದೇ ಬಹುವಿಹೇಹಿಂ.
ಕಮ್ಮಾಣಂ ಣಿಜ್ಜರಣಂ ಬಹುಗಾಣಂ
ಕುಣದಿ ಸೋ ಣಿಯದಂ.. ೧೪೪..
ಸಂವರಯೋಗಾಭ್ಯಾಂ ಯುಕ್ತಸ್ತಪೋಭಿರ್ಯಶ್ಚೇಷ್ಟತೇ ಬಹುವಿಧೈಃ.
ಕರ್ಮಣಾಂ ನಿರ್ಜರಣಂ ಬಹುಕಾನಾಂ ಕರೋತಿ ಸ ನಿಯತಮ್.. ೧೪೪..
ನಿರ್ಜರಾಸ್ವರೂಪಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್.
ಶುಭಾಶುಭಪರಿಣಾಮನಿರೋಧಃ ಸಂವರಃ, ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗೋ ಯೋಗಃ. ತಾಭ್ಯಾಂ ಯುಕ್ತಸ್ತಪೋಭಿರನಶನಾವಮೌದರ್ಯ–
ವೃತ್ತಿಪರಿಸಂಖ್ಯಾನರಸಪರಿತ್ಯಾಗವಿವಿಕ್ತಶಯ್ಯಾಸನಕಾಯಕ್ಲೇಶಾದಿಭೇದಾದ್ಬಹಿರಙ್ಗೈಃ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತವಿನಯವೈಯಾವೃತ್ತ್ಯ–
ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯವ್ಯುತ್ಸರ್ಗಧ್ಯಾನಭೇದಾದನ್ತರಙ್ಗೈಶ್ಚ ಬಹುವಿಧೈರ್ಯಶ್ಚೇಷ್ಟತೇ ಸ ಖಲು
-----------------------------------------------------------------------------
ಅಬ ನಿರ್ಜರಾಪದಾರ್ಥಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಹೈ.
ಗಾಥಾ ೧೪೪
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಸಂವರಯೋಗಾಭ್ಯಾಮ್ ಯುಕ್ತಃ] ಸಂವರ ಔರ ಯೋಗಸೇ [ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗಸೇ] ಯುಕ್ತ ಐಸಾ [ಯಃ] ಜೋ
ಜೀವ [ಬಹುವಿಧೈಃ ತಪೋಭಿಃ ಚೇಷ್ಟತೇ] ಬಹುವಿಧ ತಪೋಂ ಸಹಿತ ಪ್ರವರ್ತತಾ ಹೈ, [ಸಃ] ವಹ [ನಿಯತಮ್] ನಿಯಮಸೇ
[ಬಹುಕಾನಾಮ್ ಕರ್ಮಣಾಮ್] ಅನೇಕ ಕರ್ಮೋಂಕೀ [ನಿರ್ಜರಣಂ ಕರೋತಿ] ನಿರ್ಜರಾ ಕರತಾ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ನಿರ್ಜರಾಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕಥನ ಹೈ.

ಸಂವರ ಅರ್ಥಾತ್ ಶುಭಾಶುಭ ಪರಿಣಾಮಕಾ ನಿರೋಧ, ಔರ ಯೋಗ ಅರ್ಥಾತ್ ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗ; ಉನಸೇ [–ಸಂವರ ಔರ
ಯೋಗಸೇ] ಯುಕ್ತ ಐಸಾ ಜೋ [ಪುರುಷ], ಅನಶನ, ಅವಮೌದರ್ಯ, ವೃತ್ತಿಪರಿಸಂಖ್ಯಾನ, ರಸಪರಿತ್ಯಾಗ, ವಿವಿಕ್ತಶಯ್ಯಾಸನ
ತಥಾ ಕಾಯಕ್ಲೇಶಾದಿ ಭೇದೋಂವಾಲೇ ಬಹಿರಂಗ ತಪೋಂ ಸಹಿತ ಔರ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತ, ವಿನಯ, ವೈಯಾವೃತ್ತ್ಯ, ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯ, ವ್ಯುತ್ಸರ್ಗ
ಔರ ಧ್ಯಾನ ಐಸೇ ಭೇದೋಂವಾಲೇ ಅಂತರಂಗ ತಪೋಂ ಸಹಿತ–ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಬಹುವಿಧ
ತಪೋಂ ಸಹಿತ
-------------------------------------------------------------------------
೧. ಜಿಸ ಜೀವಕೋ ಸಹಜಶುದ್ಧಸ್ವರೂಪಕೇ ಪ್ರತಪನರೂಪ ನಿಶ್ಚಯ–ತಪ ಹೋ ಉಸ ಜೀವಕೇ, ಹಠ ರಹಿತ ವರ್ತತೇ ಹುಏ ಅನಶನಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಭಾವೋಂಕೋ ತಪ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ.
ಉಸಮೇಂ ವರ್ತತಾ ಹುಆ ಶುದ್ಧಿರೂಪ ಅಂಶ ವಹ ನಿಶ್ಚಯ–ತಪ ಹೈ ಔರ
ಶುಭಪನೇರೂಪ ಅಂಶಕೋ ವ್ಯವಹಾರ–ತಪ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ. [ಮಿಥ್ಯಾದ್ರಷ್ಟಿಕೋ ನಿಶ್ಚಯ–
ತಪ ನಹೀಂ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಉಸಕೇ ಅನಶನಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಶುಭ ಭಾವೋಂಕೋ ವ್ಯವಹಾರ–ತಪ ಭೀ ನಹೀಂ ಕಹಾ ಜಾತಾ ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜಹಾಂ
ಯಥಾರ್ಥ ತಪಕಾ ಸದ್ಭಾವ ಹೀ ನಹೀಂ ಹೈ, ವಹಾಂ ಉನ ಶುಭ ಭಾವೋಂಮೇಂ ಆರೋಪ ಕಿಸಕಾ ಕಿಯಾ ಜಾವೇ?]

ಜೇ ಯೋಗ–ಸಂವರಯುಕ್ತ ಜೀವ ಬಹುವಿಧ ತಪೋ ಸಹ ಪರಿಣಮೇ,
ತೇನೇ ನಿಯಮಥೀ ನಿರ್ಜರಾ ಬಹು ಕರ್ಮ ಕೇರೀ ಥಾಯ ಛೇ. ೧೪೪.

Page 208 of 264
PDF/HTML Page 237 of 293
single page version

೨೦೮
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಬಹೂನಾಂ ಕರ್ಮಣಾಂ ನಿರ್ಜರಣಂ ಕರೋತಿ. ತದತ್ರ ಕರ್ಮವೀರ್ಯಶಾತನಸಮರ್ಥೋ ಬಹಿರಙ್ಗಾನ್ತರಙ್ಗತಪೋಭಿರ್ಬೃಂಹಿತಃ ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗೋ
ಭಾವನಿರ್ಜರಾ, ತದನುಭಾವನೀರಸೀಭೂತಾನಾಮೇಕದೇಶಸಂಕ್ಷಯಃ ಸಮುಪಾತ್ತಕರ್ಮಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ದ್ರವ್ಯ–ನಿರ್ಜರೇತಿ.. ೧೪೪..
ಪ್ರವರ್ತತಾ ಹೈ, ವಹ [ಪುರುಷ] ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಬಹುತ ಕರ್ಮೋಂಕೀ ನಿರ್ಜರಾ ಕರತಾ ಹೈ. ಇಸಲಿಯೇ ಯಹಾಂ [ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ ಐಸಾ
ಕಹಾ ಕಿ], ಕರ್ಮಕೇ ವೀರ್ಯಕಾ [–ಕರ್ಮಕೀ ಶಕ್ತಿಕಾ] ಶಾತನ ಕರನೇಮೇಂ ಸಮರ್ಥ ಐಸಾ ಜೋ ಬಹಿರಂಗ ಔರ ಅಂತರಂಗ
ತಪೋಂ ದ್ವಾರಾ ವೃದ್ಧಿಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗ ಸೋ ಭಾವನಿರ್ಜರಾ ಹೈೇ ಔರ ಉಸಕೇ ಪ್ರಭಾವಸೇ [–ವೃದ್ಧಿಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ
ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ] ನೀರಸ ಹುಏ ಐಸೇ ಉಪಾರ್ಜಿತ ಕರ್ಮಪುದ್ಗಲೋಂಕಾ ಏಕದೇಶ ಸಂಕ್ಷಯ ಸೋ ದ್ರವ್ಯ ನಿರ್ಜರಾ
ಹೈ.. ೧೪೪..
೧. ಶಾತನ ಕರನಾ = ಪತಲಾ ಕರನಾ; ಹೀನ ಕರನಾ; ಕ್ಷೀಣ ಕರನಾ; ನಷ್ಟ ಕರನಾ.
ಜೋ ಸಂವರೇಣ ಜುತ್ತೋ ಅಪ್ಪಟ್ಠಪಸಾಧಗೋ ಹಿ ಅಪ್ಪಾಣಂ.
ಮುಣಿಊಣ ಝಾದಿ ಣಿಯದಂ ಣಾಣಂ ಸೋ ಸಂಧುಣೋದಿ ಕಮ್ಮರಯಂ.. ೧೪೫..
ಯಃ ಸಂವರೇಣ ಯುಕ್ತಃ ಆತ್ಮಾರ್ಥಪ್ರಸಾಧಕೋ ಹ್ಯಾತ್ಮಾನಮ್.
ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಧ್ಯಾಯತಿ ನಿಯತಂ ಜ್ಞಾನಂ ಸ ಸಂಧುನೋತಿ ಕರ್ಮರಜಃ.. ೧೪೫..
-----------------------------------------------------------------------------
ಗಾಥಾ ೧೪೫
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಸಂವರೇಣ ಯುಕ್ತಃ] ಸಂವರಸೇ ಯುಕ್ತ ಐಸಾ [ಯಃ] ಜೋ ಜೀವ, [ಆತ್ಮಾರ್ಥ– ಪ್ರಸಾಧಕಃ ಹಿ]
-------------------------------------------------------------------------

೨. ವೃದ್ಧಿಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ = ಬಢಾ ಹುಆ; ಉಗ್ರ ಹುಆ. [ಸಂವರ ಔರ ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗವಾಲೇ ಜೀವಕೋ ಜಬ ಉಗ್ರ ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗ ಹೋತಾ ಹೈ ತಬ
ಬಹುತ ಕರ್ಮೋಂಕೀ ನಿರ್ಜರಾ ಹೋತೀ ಹೈ. ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗಕೀ ಉಗ್ರತಾ ಕರನೇ ಕೀ ವಿಧಿ ಶುದ್ಧಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಕೇ ಆಲಮ್ಬನಕೀ ಉಗ್ರತಾ ಕರನಾ
ಹೀ ಹೈ. ಐಸಾ ಕರನೇವಾಲೇಕೋ, ಸಹಜದಶಾಮೇಂ ಹಠ ರಹಿತ ಜೋ ಅನಶನಾದಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಭಾವ ವರ್ತತೇ ಹೈಂ ಉನಮೇಂಂ [ಶುಭಪನೇರೂಪ
ಅಂಶಕೇ ಸಾಥ] ಉಗ್ರ–ಶುದ್ಧಿರೂಪ ಅಂಶ ಹೋತಾ ಹೈ, ಜಿಸಸೇ ಬಹುತ ಕರ್ಮೋಂಕೀ ನಿರ್ಜರಾ ಹೋತೀ ಹೈ. [ಮಿಥ್ಯಾದ್ರಷ್ಟಿಕೋ ತೋ
ಶುದ್ಧಾತ್ಮದ್ರವ್ಯ ಭಾಸಿತ ಹೀ ನಹೀಂ ಹುಆ ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ ಉಸೇ ಸಂವರ ನಹೀಂ ಹೈ, ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗ ನಹೀಂ ಹೈ, ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗಕೀ ವೃದ್ಧಿಕೀ
ತೋ ಬಾತ ಹೀ ಕಹಾಂ ರಹೀ? ಇಸಲಿಯೇ ಉಸೇ, ಸಹಜ ದಶಾ ರಹಿತ–ಹಠಪೂರ್ವಕ–ಅನಶನಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಶುಭಭಾವ ಕದಾಚಿತ್ ಭಲೇ
ಹೋಂ ತಥಾಪಿ, ಮೋಕ್ಷಕೇ ಹೇತುಭೂತ ನಿರ್ಜರಾ ಬಿಲಕುಲ ನಹೀಂ ಹೋತೀ.]]

೩. ಸಂಕ್ಷಯ = ಸಮ್ಯಕ್ ಪ್ರಕಾರಸೇ ಕ್ಷಯ.

Page 209 of 264
PDF/HTML Page 238 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ನವಪದಾರ್ಥಪೂರ್ವಕ–ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪ್ರಪಂಚವರ್ಣನ
[
೨೦೯
ಮುಖ್ಯನಿರ್ಜರಾಕಾರಣೋಪನ್ಯಾಸೋಽಯಮ್.
ಯೋ ಹಿ ಸಂವರೇಣ ಶುಭಾಶುಭಪರಿಣಾಮಪರಮನಿರೋಧೇನ ಯುಕ್ತಃ ಪರಿಜ್ಞಾತವಸ್ತುಸ್ವರೂಪಃ ಪರಪ್ರಯೋಜನೇಭ್ಯೋ
ವ್ಯಾವೃತ್ತಬುದ್ಧಿಃ ಕೇವಲಂ ಸ್ವಪ್ರಯೋಜನಸಾಧನೋದ್ಯತಮನಾಃ ಆತ್ಮಾನಂ ಸ್ವೋಪಲಭ್ಭೇನೋಪಲಭ್ಯ ಗುಣಗುಣಿನೋರ್ವಸ್ತು–
ತ್ವೇನಾಭೇದಾತ್ತದೇವ ಜ್ಞಾನಂ ಸ್ವಂ ಸ್ವೇನಾವಿಚಲಿತಮನಾಸ್ಸಂಚೇತಯತೇ ಸ ಖಲು ನಿತಾನ್ತನಿಸ್ಸ್ನೇಹಃ ಪ್ರಹೀಣ–
ಸ್ನೇಹಾಭ್ಯಙ್ಗಪರಿಷ್ವಙ್ಗಶುದ್ಧಸ್ಫಟಿಕಸ್ತಮ್ಭವತ್ ಪೂರ್ವೋಪಾತ್ತಂ ಕರ್ಮರಜಃ ಸಂಧುನೋತಿ ಏತೇನ ನಿರ್ಜರಾಮುಖ್ಯತ್ವೇ ಹೇತುತ್ವಂ
ಧ್ಯಾನಸ್ಯ ದ್ಯೋತಿತಮಿತಿ.. ೧೪೫..
-----------------------------------------------------------------------------
ಸಂವರಸೇ ಅರ್ಥಾತ್ ಶುಭಾಶುಭ ಪರಿಣಾಮಕೇ ಪರಮ ನಿರೋಧಸೇ ಯುಕ್ತ ಐಸಾ ಜೋ ಜೀವ, ವಸ್ತುಸ್ವರೂಪಕೋ [ಹೇಯ–
ಉಪಾದೇಯ ತತ್ತ್ವಕೋ] ಬರಾಬರ ಜಾನತಾ ಹುಆ ಪರಪ್ರಯೋಜನಸೇ ಜಿಸಕೀ ಬುದ್ಧಿ ವ್ಯಾವೃತ್ತ ಹುಈ ಹೈ ಔರ ಕೇವಲ
ಸ್ವಪ್ರಯೋಜನ ಸಾಧನೇಮೇಂ ಜಿಸಕಾ
ಮನ ಉದ್ಯತ ಹುಆ ಹೈ ಐಸಾ ವರ್ತತಾ ಹುಆ, ಆತ್ಮಾಕೋ ಸ್ವೋಪಲಬ್ಧಿಸೇ ಉಪಲಬ್ಧ
ಕರಕೇ [–ಅಪನೇಕೋ ಸ್ವಾನುಭವ ದ್ವಾರಾ ಅನುಭವ ಕರಕೇ], ಗುಣ–ಗುಣೀಕಾ ವಸ್ತುರೂಪಸೇ ಅಭೇದ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ
ಉಸೀ
ಭಾಂತಿ–ಪೂರ್ವೋಪಾರ್ಜಿತ ಕರ್ಮರಜಕೋ ಖಿರಾ ದೇತೀ ಹೈ.
೫. ನಿಃಸ್ನೇಹ = ಸ್ನೇಹ ರಹಿತ; ಮೋಹರಾಗದ್ವೇಷ ರಹಿತ.
ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಆತ್ಮಾರ್ಥಕಾ ಪ್ರಸಾಧಕ [ಸ್ವಪ್ರಯೋಜನಕಾ ಪ್ರಕೃಷ್ಟ ಸಾಧಕ] ವರ್ತತಾ ಹುಆ, [ಆತ್ಮಾನಮ್ ಜ್ಞಾತ್ವಾ]
ಆತ್ಮಾಕೋ ಜಾನಕರ [–ಅನುಭವ ಕರಕೇ] [ಜ್ಞಾನಂ ನಿಯತಂ ಧ್ಯಾಯತಿ] ಜ್ಞಾನಕೋ ನಿಶ್ಚಲರೂಪಸೇ ಧ್ಯಾತಾ ಹೈ, [ಸಃ]
ವಹ [ಕರ್ಮರಜಃ] ಕರ್ಮರಜಕೋ [ಸಂಧುನೋತಿ] ಖಿರಾ ದೇತಾ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ನಿರ್ಜರಾಕೇ ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣಕಾ ಕಥನ ಹೈ.
ಜ್ಞಾನಕೋ–ಸ್ವಕೋ–ಸ್ವ ದ್ವಾರಾ ಅವಿಚಲಪರಿಣತಿವಾಲಾ ಹೋಕರ ಸಂಚೇತತಾ ಹೈ, ವಹ ಜೀವ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಅತ್ಯನ್ತ
ನಿಃಸ್ನೇಹ ವರ್ತತಾ ಹುಆ –ಜಿಸಕೋ ಸ್ನೇಹಕೇ ಲೇಪಕಾ ಸಂಗ ಪ್ರಕ್ಷೀಣ ಹುಆ ಹೈ ಐಸೇ ಶುದ್ಧ ಸ್ಫಟಿಕಕೇ ಸ್ತಂಭಕೀ
-------------------------------------------------------------------------
೧. ವ್ಯಾವೃತ್ತ ಹೋನಾ = ನಿವರ್ತನಾ; ನಿವೃತ್ತ ಹೋನಾ; ವಿಮುಖ ಹೋನಾ.
೨. ಮನ = ಮತಿ; ಬುದ್ಧಿ; ಭಾವ; ಪರಿಣಾಮ.
೩. ಉದ್ಯತ ಹೋನಾ = ತತ್ಪರ ಹೋನಾ ; ಲಗನಾ; ಉದ್ಯಮವಂತ ಹೋನಾ ; ಮುಡ಼ನಾ; ಢಲನಾ.
೪. ಗುಣೀ ಔರ ಗುಣಮೇಂ ವಸ್ತು–ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಅಭೇದ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಆತ್ಮಾ ಕಹೋ ಯಾ ಜ್ಞಾನ ಕಹೋ–ದೋನೋಂ ಏಕ ಹೀ ಹೈಂ. ಉಪರ ಜಿಸಕಾ
‘ಆತ್ಮಾ’ ಶಬ್ದಸೇ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಥಾ ಉಸೀಕಾ ಯಹಾಂ ‘ಜ್ಞಾನ’ಶಬ್ದಸೇ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಹೈ. ಉಸ ಜ್ಞಾನಮೇಂ–ನಿಜಾತ್ಮಾಮೇಂ–
ನಿಜಾತ್ಮಾ ದ್ವಾರಾ ನಿಶ್ಚಲ ಪರಿಣತಿ ಕರಕೇ ಉಸಕಾ ಸಂಚೇತನ–ಸಂವೇದನ–ಅನುಭವನ ಕರನಾ ಸೋ ಧ್ಯಾನ ಹೈ.
೬. ಸ್ನೇಹ = ತೇಲ; ಚಿಕನಾ ಪದಾರ್ಥ; ಸ್ನಿಗ್ಧತಾ; ಚಿಕನಾಪನ.
ಸಂವರ ಸಹಿತ, ಆತ್ಮಪ್ರಯೋಜನನೋ ಪ್ರಸಾಧಕ ಆತ್ಮನೇ
ಜಾಣೀ, ಸುನಿಶ್ಚಳ ಜ್ಞಾನ ಧ್ಯಾವೇ, ತೇ ಕರಮರಜ ನಿರ್ಜರೇ. ೧೪೫.

Page 210 of 264
PDF/HTML Page 239 of 293
single page version

೨೧೦
] ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ
[ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದ
ಜಸ್ಸ ಣ ವಿಜ್ಜದಿ ರಾಗೋ ದೋಸೋ ಮೋಹೋ ವ ಜೋಗಪರಿಕಮ್ಮೋ.
ತಸ್ಸ ಸುಹಾಸುಹಡಹಣೋ ಜ್ಞಾಣಮಓ ಜಾಯದೇ ಅಗಣೀ.. ೧೪೬..
ಯಸ್ಯ ನ ವಿದ್ಯತೇ ರಾಗೋ ದ್ವೇಷೋ ಮೋಹೋ ವಾ ಯೋಗಪರಿಕರ್ಮ.
ತಸ್ಯ ಶುಭಾಶುಭದಹನೋ ಧ್ಯಾನಮಯೋ ಜಾಯತೇ ಅಗ್ನಿಃ.. ೧೪೬..
ಶುದ್ಧ ಸ್ವರೂಪಮೇಂ ಅವಿಚಲಿತ ಚೈತನ್ಯಪರಿಣತಿ ಸೋ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಧ್ಯಾನ ಹೈ. ವಹ ಧ್ಯಾನ ಪ್ರಗಟ ಹೋನೇಕೀ ವಿಧಿ
ಅಬ ಕಹೀ ಜಾತೀ ಹೈ; ಜಬ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಯೋಗೀ, ದರ್ಶನಮೋಹನೀಯ ಔರ ಚಾರಿತ್ರಮೋಹನೀಯಕಾ ವಿಪಾಕ ಪುದ್ಗಲಕರ್ಮ
ಹೋನೇಸೇ ಉಸ ವಿಪಾಕಕೋ [ಅಪನೇಸೇ ಭಿನ್ನ ಐಸೇ ಅಚೇತನ] ಕರ್ಮೋಂಮೇಂ ಸಮೇಟಕರ, ತದನುಸಾರ ಪರಿಣತಿಸೇ ಉಪಯೋಗಕೋ
ವ್ಯವೃತ್ತ ಕರಕೇ [–ಉಸ ವಿಪಾಕಕೇ ಅನುರೂಪ ಪರಿಣಮನಮೇಂಸೇ ಉಪಯೋಗಕಾ ನಿವರ್ತನ ಕರಕೇ], ಮೋಹೀ, ರಾಗೀ ಔರ
ದ್ವೇಷೀ ನ ಹೋನೇವಾಲೇ ಐಸೇ ಉಸ ಉಪಯೋಗಕೋ ಅತ್ಯನ್ತ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಾಮೇಂ ಹೀ ನಿಷ್ಕಮ್ಪರೂಪಸೇ ಲೀನ ಕರತಾ
-------------------------------------------------------------------------
ಧ್ಯಾನಸ್ವರೂಪಾಭಿಧಾನಮೇತತ್.
ಶುದ್ಧಸ್ವರೂಪೇಽವಿಚಲಿತಚೈತನ್ಯವೃತ್ತಿರ್ಹಿ ಧ್ಯಾನಮ್. ಅಥಾಸ್ಯಾತ್ಮಲಾಭವಿಧಿರಭಿಧೀಯತೇ. ಯದಾ ಖಲು ಯೋಗೀ
ದರ್ಶನಚಾರಿತ್ರಮೋಹನೀಯವಿಪಾಕಂ ಪುದ್ಗಲಕರ್ಮತ್ವಾತ್ ಕರ್ಮಸು ಸಂಹೃತ್ಯ, ತದನುವೃತ್ತೇಃ ವ್ಯಾವೃತ್ತ್ಯೋಪಯೋಗಮ–
ಮುಹ್ಯನ್ತಮರಜ್ಯನ್ತಮದ್ವಿಷನ್ತಂ ಚಾತ್ಯನ್ತಶುದ್ಧ ಏವಾತ್ಮನಿ ನಿಷ್ಕಮ್ಪಂ
-----------------------------------------------------------------------------
ಇಸಸೇ [–ಇಸ ಗಾಥಾಸೇ] ಐಸಾ ದರ್ಶಾಯಾ ಕಿ ನಿರ್ಜರಾಕಾ ಮುಖ್ಯ ಹೇತು ಧ್ಯಾನ ಹೈ.. ೧೪೫..
ಗಾಥಾ ೧೪೬
ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಯಸ್ಯ] ಜಿಸೇ [ಮೋಹಃ ರಾಗಃ ದ್ವೇಷಃ] ಮೋಹ ಔರ ರಾಗದ್ವೇಷ [ನ ವಿದ್ಯತೇ] ನಹೀಂ ಹೈ [ವಾ]
ತಥಾ [ಯೋಗಪರಿಕರ್ಮ] ಯೋಗೋಂಕಾ ಸೇವನ ನಹೀಂ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಮನ–ವಚನ–ಕಾಯಾಕೇ ಪ್ರತಿ ಉಪೇಕ್ಷಾ ಹೈ], [ತಸ್ಯ]
ಉಸೇ [ಶುಭಾಶುಭದಹನಃ] ಶುಭಾಶುಭಕೋ ಜಲಾನೇವಾಲೀ [ಧ್ಯಾನಮಯಃ ಅಗ್ನಿಃ] ಧ್ಯಾನಮಯ ಅಗ್ನಿ [ಜಾಯತೇ] ಪ್ರಗಟ
ಹೋತೀ ಹೈ.
ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಧ್ಯಾನಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕಥನ ಹೈ.
೧. ಯಹ ಧ್ಯಾನ ಶುದ್ಧಭಾವರೂಪ ಹೈ.
ನಹಿ ರಾಗದ್ವೇಷವಿಮೋಹ ನೇ ನಹಿ ಯೋಗಸೇವನ ಜೇಹನೇ,
ಪ್ರಗಟೇ ಶುಭಾಶುಭ ಬಾಳನಾರೋ ಧ್ಯಾನ–ಅಗ್ನಿ ತೇಹನೇ. ೧೪೬.

Page 211 of 264
PDF/HTML Page 240 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ನವಪದಾರ್ಥಪೂರ್ವಕ–ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪ್ರಪಂಚವರ್ಣನ
[
೨೧೧
ನಿವೇಶಯತಿ, ತದಾಸ್ಯ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಚೈತನ್ಯರೂಪಸ್ವರೂಪವಿಶ್ರಾನ್ತಸ್ಯ ವಾಙ್ಮನಃಕಾಯಾನಭಾವಯತಃ ಸ್ವಕರ್ಮಸ್ವ–
ವ್ಯಾಪಾರಯತಃ ಸಕಲಶುಭಾಶುಭಕರ್ಮೇನ್ಧನದಹನಸಮರ್ಥತ್ವಾತ್ ಅಗ್ನಿಕಲ್ಪಂ ಪರಮಪುರುಷಾರ್ಥಸಿದ್ಧಯುಪಾಯಭೂತಂ ಧ್ಯಾನಂ
ಜಾಯತೇ ಇತಿ. ತಥಾ ಚೋಕ್ತಮ್–
‘‘ಅಜ್ಜ ವಿ ತಿರಯಣಸುದ್ಧಾ ಅಪ್ಪಾ ಝಾಏವಿ ಲಹಇ ಇಂದತ್ತಂ. ಲೋಯಂತಿಯದೇವತ್ತಂ
ತತ್ಥ ಚುಆ ಣಿವ್ವುದಿಂ ಜಂತಿ’’.. ‘‘ಅಂತೋ ಣತ್ಥಿ ಸುಈಣಂ ಕಾಲೋ ಥೋಓ ವಯಂ ಚ ದುಮ್ಮೇಹಾ. ತಣ್ಣವರಿ
ಸಿಕ್ಖಿಯವ್ವಂ ಜಂ ಜರಮರಣಂ ಖಯಂ ಕುಣಈ’’.. ೧೪೬..
-----------------------------------------------------------------------------
ಹೈ, ತಬ ಉಸ ಯೋಗೀಕೋ– ಜೋ ಕಿ ಅಪನೇ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಚೈತನ್ಯರೂಪ ಸ್ವರೂಪಮೇಂ ವಿಶ್ರಾನ್ತ ಹೈ, ವಚನ–ಮನ–ಕಾಯಾಕೋ
ನಹೀಂ
ಭಾತಾ ಔರ ಸ್ವಕರ್ಮೋಮೇಂ ವ್ಯಾಪಾರ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಉಸೇ– ಸಕಲ ಶುಭಾಶುಭ ಕರ್ಮರೂಪ ಈಂಧನಕೋ ಜಲಾನೇಮೇಂ
ಸಮರ್ಥ ಹೋನೇಸೇ ಅಗ್ನಿಸಮಾನ ಐಸಾ, ಪರಮಪುರುಷಾರ್ಥಸಿದ್ಧಿಕೇ ಉಪಾಯಭೂತ ಧ್ಯಾನ ಪ್ರಗಟ ಹೋತಾ ಹೈ.
ಫಿರ ಕಹಾ ಹೈ ಕಿ –
‘ಅಜ್ಜ ವಿ ತಿರಯಣಸುದ್ಧಾ ಅಪ್ಪಾ ಝಾಏವಿ ಲಹಇ ಇಂದತಂ.
ಲೋಯಂತಿಯದೇವತ್ತಂ ತತ್ಥ ಚುಆ ಣಿವ್ವೃರ್ದಿ ಜಂತಿ..
‘ಅಂತೋ ಣತ್ಥಿ ಸುಈಣಂ ಕಾಲೋ ಥೋಓ ವಯಂ ಚ ದುಮ್ಮೇಹಾ.
ತಣ್ಣವರಿ ಸಿಕ್ಖಿಯವ್ವಂ ಜಂ ಜರಮರಣಂ ಖಯಂ ಕುಣಇ..
[ಅರ್ಥಃ– ಇಸ ಸಮಯ ಭೀ ತ್ರಿರತ್ನಶುದ್ಧ ಜೀವ [– ಇಸ ಕಾಲ ಭೀ ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನಜ್ಞಾನಚಾರಿತ್ರರೂಪ ತೀನ
ರತ್ನೋಂಸೇ ಶುದ್ಧ ಐಸೇ ಮುನಿ] ಆತ್ಮಾಕಾ ಧ್ಯಾನ ಕರಕೇ ಇನ್ದ್ರಪನಾ ತಥಾ ಲೌಕಾನ್ತಿಕ–ದೇವಪನಾ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತೇ ಹೈಂ ಔರ
ವಹಾಂ ಸೇ ಚಯ ಕರ [ಮನುಷ್ಯಭವ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರಕೇ] ನಿರ್ವಾಣಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತೇ ಹೈಂ.
ಶ್ರುತಿಓಂಕಾ ಅನ್ತ ನಹೀಂ ಹೈ [–ಶಾಸ್ತ್ರೋಂಕಾ ಪಾರ ನಹೀಂ ಹೈ], ಕಾಲ ಅಲ್ಪ ಹೈ ಔರ ಹಮ ದುರ್ಮೇಧ ಹೈಂ;
ಇಸಲಿಯೇ ವಹೀ ಕೇವಲ ಸೀಖನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ ಕಿ ಜೋ ಜರಾ–ಮರಣಕಾ ಕ್ಷಯ ಕರೇ.]
-------------------------------------------------------------------------
ಇನ ದೋ ಉದ್ಧವತ ಗಾಥಾಓಂಮೇಂಸೇ ಪಹಲೀ ಗಾಥಾ ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವತ್ಕುನ್ದಕುನ್ದಾಚಾರ್ಯದೇವಪ್ರಣೀತ ಮೋಕ್ಷಪ್ರಾಭೃತಕೀ ಹೈ.

೧. ಭಾನಾ = ಚಿಂತವನ ಕರನಾ; ಧ್ಯಾನಾ; ಅನುಭವ ಕರನಾ.

೨. ವ್ಯಾಪಾರ = ಪ್ರವೃತ್ತಿ [ಸ್ವರೂಪವಿಶ್ರಾನ್ತ ಯೋಗೀಕೋ ಅಪನೇ ಪೂರ್ವೋಪಾರ್ಜಿತ ಕರ್ಮೋಂಮೇಂ ಪ್ರವರ್ತನ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ಮೋಹನೀಯಕರ್ಮಕೇ
ವಿಪಾಕಕೋ ಅಪನೇಸೇ ಭಿನ್ನ–ಅಚೇತನ–ಜಾನತಾ ಹೈ ತಥಾ ಉಸ ಕರ್ಮವಿಪಾಕಕೋ ಅನುರೂಪ ಪರಿಣಮನಸೇ ಉಸನೇ ಉಪಯೋಗಕೋ
ವಿಮುಖ ಕಿಯಾ ಹೈ.]

೩. ಪುರುಷಾರ್ಥ = ಪುರುಷಕಾ ಅರ್ಥ; ಪುರುಷಕಾ ಪ್ರಯೋಜನ; ಆತ್ಮಾಕಾ ಪ್ರಯೋಜನ; ಆತ್ಮಪ್ರಯೋಜನ. [ಪರಮಪುರುಷಾರ್ಥ ಅರ್ಥಾತ್ ಆತ್ಮಾಕಾ
ಪರಮ ಪ್ರಯೋಜನ ಮೋಕ್ಷ ಹೈ ಔರ ವಹ ಮೋಕ್ಷ ಧ್ಯಾನಸೇ ಸಧತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಪರಮಪುರುಷಾರ್ಥಕೀ [–ಮೋಕ್ಷಕೀ] ಸಿದ್ಧಿಕಾ ಉಪಾಯ
ಧ್ಯಾನ ಹೈೇ.]