Page 152 of 264
PDF/HTML Page 181 of 293
single page version
സ്കംധത്വമാപന്നാഃ കദാചിത്സൂക്ഷ്മത്വമാപന്നാഃ കദാചിത്പരമാണുത്വമാപന്നാഃ ഇന്ദ്രിയഗ്രഹണയോഗ്യതാസദ്ഭാവാദ്
ഗൃഹ്യമാണാ അഗൃഹ്യമാണാ വാ മൂര്താ ഇത്യുച്യംതേ. ശേഷമിതരത് സമസ്തമപ്യര്ഥജാതം സ്പര്ശരസ–
ഗംധവര്ണാഭാവസ്വഭാവമിന്ദ്രിയഗ്രഹണയോഗ്യതായാ അഭാവാദമൂര്തമിത്യുച്യതേ. ചിത്തഗ്രഹണയോഗ്യതാസദ്ഭാവ–
ഭാഗ്ഭവതി തദുഭയമപി, ചിതം, ഹ്യനിയതവിഷയമപ്രാപ്യകാരി മതിശ്രുതജ്ഞാനസാധനീഭൂതം മൂര്തമമൂര്തം ച
സമാദദാതീതി.. ൯൯..
ജിനകാ സ്വഭാവ ഹൈ ഐസേ പദാര്ഥ] ഗ്രഹണ ഹോതേ ഹൈം [–ജ്ഞാത ഹോതേ ഹൈം]; ഔര ശ്രോത്രേന്ദ്രിയ ദ്വാരാ വഹീ പദാര്ഥ
ഉസകേ [ശ്രോത്രൈന്ദ്രിയകേ]
ഔര കദാചിത് പരമാണുപനേകോ പ്രാപ്ത ഹോതേ ഹുഏ ഇന്ദ്രിയോം ദ്വാരാ ഗ്രഹണ ഹോതേ ഹോം യാ ന ഹോതേ ഹോം, ഇന്ദ്രിയോം
ദ്വാരാ ഗ്രഹണ ഹോനേകീ യോഗ്യതാകാ [സദൈവ] സദ്ഭാവ ഹോനേസേ ‘മൂര്ത’ കഹലാതേ ഹൈം.
ഹൈം.
Page 153 of 264
PDF/HTML Page 182 of 293
single page version
ദോണ്ഹം ഏസ സഹാവോ കാലോ ഖണഭംഗുരോ ണിയദോ.. ൧൦൦..
ദ്വയോരേഷ സ്വഭാവഃ കാലഃ ക്ഷണഭങ്ഗുരോ നിയതഃ.. ൧൦൦..
ഇത്യുപഗീയതേ, ജീവപുദ്ഗലാനാം പരിണാമസ്തു ബഹിരങ്ഗനിമിത്തഭൂതദ്രവ്യകാലസദ്ഭാവേ സതി സംഭൂതത്വാദ്ര്രവ്യ–
ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹൈ.– [ദ്വയോഃ ഏഷഃ സ്വഭാവഃ] യഹ, ദോനോംകാ സ്വഭാവ ഹൈ. [കാലഃ ക്ഷണഭുങ്ഗുരഃ നിയതഃ] കാല
ക്ഷണഭംഗുര തഥാ നിത്യ ഹൈ.
ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമ ബഹിരംഗ–നിമിത്തഭൂത ദ്രവ്യകാലകേ സദ്ഭാവമേം ഉത്പന്ന ഹോനേകേ കാരണ ‘ദ്രവ്യകാലസേ
ഉത്പന്ന ഹോനേവാലേ’ കഹലാതേ ഹൈം. വഹാ താത്പര്യ യഹ ഹൈ കി – വ്യവഹാരകാല ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമ ദ്വാരാ
–ആ ഛേ സ്വഭാവോ ഉഭയനാ; ക്ഷണഭംഗീ നേ ധ്രുവ കാള ഛേ. ൧൦൦.
Page 154 of 264
PDF/HTML Page 183 of 293
single page version
കാലസ്തു തത്പരിണാമാന്യഥാനുപപത്ത്യേതി. തത്ര ക്ഷണഭങ്ഗീ വ്യവഹാരകാലഃ സൂക്ഷ്മപര്യായസ്യ താവന്മാത്രത്വാത്,
നിത്യോ നിശ്ചയകാലഃ ഖഗുണപര്യായാധാരദ്രവ്യത്വേന സര്വദൈവാവിനശ്വരത്വാദിതി.. ൧൦൦..
ഉപ്പണ്ണപ്പദ്ധംസീ അവരോ ദീഹംതരട്ഠാഈ.. ൧൦൧..
ഉത്പന്നപ്രധ്വംസ്യപരോ ദീര്ധാംതരസ്ഥായീ.. ൧൦൧..
ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമ അന്യ പ്രകാരസേ നഹീം ബന സകതേ ഇസലിയേ] നിശ്ചിത ഹോതാ ഹൈ.
ദ്രവ്യരൂപസേ സദൈവ അവിനാശീ ഹൈ.. ൧൦൦..
ഐസാ ജോ ദൂസരാ കാല [അര്ഥാത് ഉത്പന്ന ഹോതേ ഹീ നഷ്ട ഹോനേവാലാ ജോ വ്യവഹാരകാല] വഹ
[ദീര്ധാംതരസ്ഥായീ] [ക്ഷണിക ഹോനേ പര ഭീ പ്രവാഹഅപേക്ഷാസേ] ദീര്ധ സ്ഥിതികാ ഭീ [കഹാ ജാതാ] ഹൈ.
ഉത്പന്നധ്വംസീ അന്യ ജേ തേ ദീര്ധസ്ഥായീ പണ ഠരേ. ൧൦൧.
Page 155 of 264
PDF/HTML Page 184 of 293
single page version
സമയാഖ്യഃ പര്യായ ഇതി. സ തൂത്സംഗിതക്ഷണഭംഗോപ്യുപദര്ശിത–സ്വസംതാനോ
നയബലാദ്രീര്ധാതരസ്ഥായ്യുപഗീയമാനോ ന ദുഷ്യതി; തതോ ന ഖല്വാവലികാപല്യോപമ–സാഗരോപമാദിവ്യവഹാരോ
വിപ്രതിഷിധ്യതേ. തദത്ര നിശ്ചയകാലോ നിത്യഃ ദ്രവ്യരൂപത്വാത്, വ്യവഹാരകാലഃ ക്ഷണികഃ പര്യായരൂപത്വാദിതി..
൧൦൧..
ലബ്ഭംതി ദവ്വസണ്ണം കാലസ്സ ദു ണത്ഥി കായത്തം.. ൧൦൨..
ലഭംതേ ദ്രവ്യസംജ്ഞാം കാലസ്യ തു നാസ്തി കായത്വമ്.. ൧൦൨..
കരതാ ഹുആ നിത്യ ഹൈ; ഔര ജോ ഉത്പന്ന ഹോതേ ഹീ നഷ്ട ഹോതാ ഹൈ, വഹ [വ്യവഹാരകാല] സചമുച ഉസീ
ദ്രവ്യവിശേഷകീ ‘സമയ’ നാമക പര്യായ ഹൈ. വഹ ക്ഷണഭംഗുര ഹോനേ പര ഭീ അപനീ സംതതികോ [പ്രവാഹകോ]
ദര്ശാതാ ഹൈ ഇസലിയേ ഉസേ നയകേ ബലസേ ‘ദീര്ഘ കാല തക ടികനേവാലാ’ കഹനേമേം ദോഷ നഹീം ഹൈ; ഇസലിയേ
ആവലികാ, പല്യോപമ, സാഗരോപമ ഇത്യാദി വ്യവഹാരകാ നിഷേധ നഹീം കിയാ ജാതാ.
ഛേ ‘ദ്രവ്യ’ സംജ്ഞാ സര്വനേ, കായത്വ ഛേ നഹി കാളനേ . ൧൦൨.
Page 156 of 264
PDF/HTML Page 185 of 293
single page version
അസ്തികായത്വം, ന തഥാ ലോകാകാശപ്രദേശസംഖ്യാനാമപി കാലാണൂനാമേക–പ്രദേശത്വാദസ്ത്യസ്തികായത്വമ്. അത
ഏവ ച പഞ്ചാസ്തികായപ്രകരണേ ന ഹീഹ മുഖ്യത്വേനോപന്യസ്തഃ കാലഃ.
ജീവപുദ്ഗലപരിണാമാവച്ഛിദ്യമാനപര്യായത്വേന തത്പരിണാമാന്യഥാനുപപത്യാനുമീയമാനദ്രവ്യത്വേനാ–
ത്രൈവാംതര്ഭാവിതഃ.. ൧൦൨..
ലക്ഷണോംകാ സദ്ഭാവ ഹോനേസേ] ‘ദ്രവ്യ’ സംജ്ഞാകോ പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ. ഇസ പ്രകാര ഛഹ ദ്രവ്യ ഹൈം. കിന്തു ജിസ
പ്രകാര ജീവ, പുദ്ഗല, ധര്മ, അധര്മ ഔര ആകാശകോ
[അസംഖ്യ] ഹൈ തഥാപി – ഏകപ്രദേശീപനേകേ കാരണ അസ്തികായപനാ നഹീം ഹൈ. ഔര ഐസാ ഹോനേസേ ഹീ [അര്ഥാത്
കാല അസ്തികായ ന ഹോനേസേ ഹീ] യഹാ പംചാസ്തികായകേ പ്രകരണമേം മുഖ്യരൂപസേ കാലകാ കഥന നഹീം കിയാ
ഗയാ ഹൈ; [പരന്തു] ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമ ദ്വാരാ ജോ ജ്ഞാത ഹോതീ ഹൈ – മാപീ ജാതീ ഹൈ ഐസീ ഉസകീ
പര്യായ ഹോനേസേ തഥാ ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമകീ അന്യഥാ അനുപപത്തി ദ്വാരാ ജിസകാ അനുമാന ഹോതാ ഹൈ
ഐസാ വഹ ദ്രവ്യ ഹോനേസേ ഉസേ യഹാ
൨. അന്തര്ഭൂത കരനാ=ഭീതര സമാ ലേനാ; സമാവിഷ്ട കരനാ; സമാവേശ കരനാ [ഇസ ‘പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ നാമക ശാസ്ത്രമേം
പുദ്ഗലാസ്തികായകേ പരിണാമോംകാ വര്ണന കരതേ ഹുഏ, ഉന പരിണാമോംം ദ്വാരാ ജിസകേ പരിണാമ ജ്ഞാത ഹോതേ ഹൈ– മാപേ ജാതേ
ഹൈം ഉസ പദാര്ഥകാ [കാലകാ] തഥാ ഉന പരിണാമോംകീ അന്യഥാ അനുപപത്തി ദ്വാരാ ജിസകാ അനുമാന ഹോതാ ഹൈ ഉസ
പദാര്ഥകാ [കാലകാ] ഗൌണരൂപസേ വര്ണന കരനാ ഉചിത ഹൈ – ഐസാ മാനകര യഹാ പംചാസ്തികായപ്രകരണമേം ഗൌണരൂപസേ
കാലകേ വര്ണനകാ സമാവേശ കിയാ ഗയാ ഹൈ.]
Page 157 of 264
PDF/HTML Page 186 of 293
single page version
ജോ മുയദി രാഗദാസേ സോ ഗാഹദി ദുക്ഖപരിമോക്ഖം.. ൧൦൩..
യോ മുഞ്ചതി രാഗദ്വേഷൌ സ ഗാഹതേ ദുഃഖപരിമോക്ഷമ്.. ൧൦൩..
ര്ഥിതയാവബുധ്യാത്രൈവ ജീവാസ്തികായാംതര്ഗതമാത്മാനം സ്വരൂപേണാത്യംതവിശുദ്ധചൈതന്യസ്വഭാവം നിശ്ചിത്യ പര–
[സഃ] വഹ [ദുഃഖപരിമോക്ഷമ് ഗാഹതേ] ദുഃഖസേ പരിമുക്ത ഹോതാ ഹൈ.
സമസ്തവസ്തുതത്ത്വകാ കഥന കരനേവാലേ ഇസ ‘പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ’ കോ
൨. അര്ഥീരൂപസേ=ഗരജീരൂപസേ; യാചകരൂപസേ; സേവകരൂപസേ; കുഛ പ്രാപ്ത കരനേ കേ പ്രയോജനസേ [അര്ഥാത് ഹിതപ്രാപ്തികേ
ജേ ജീവ ഛോഡേ രാഗദ്വേഷ, ലഹേ സകലദുഖമോക്ഷനേ. ൧൦൩.
Page 158 of 264
PDF/HTML Page 187 of 293
single page version
തദാത്വേനുഭൂയമാനമവലോക്യ തത്കാലോന്മീലിതവിവേകജ്യോതിഃ കര്മബംധസംതതി–പ്രവര്തികാം
രാഗദ്വേഷപരിണതിമത്യസ്യതി, സ ഖലു ജീര്യമാണസ്നേഹോ ജഘന്യസ്നേഹഗുണാഭിമുഖപരമാണു–
ബദ്ഭാവിബംധപരാങ്മുഖഃ പൂര്വബംധാത്പ്രച്യവമാനഃ ശിഖിതപ്തോദകദൌസ്ഥ്യാനുകാരിണോ ദുഃഖസ്യ പരിമോക്ഷം വിഗാഹത
ഇതി.. ൧൦൩..
ചൈതന്യസ്വഭാവകാ ഔര വികാരകാ ഭേദജ്ഞാന ഉസീ കാല പ്രഗട പ്രവര്തമാന ഹോനേസേ] കര്മബന്ധകീ പരമ്പരാകാ
പ്രവര്തന കരനേവാലീ രാഗദ്വേഷപരിണതികോ ഛോഡതാ ഹൈ, വഹ പുരുഷ, വാസ്തവമേം ജിസകാ
൨. രാഗദ്വേഷപരിണാമ ഔര കര്മബന്ധ അനാദി കാലസേ ഏക–ദൂസരേകോ കാര്യകാരണരൂപ ഹൈം.
൩. സ്വരൂപവികാര = സ്വരൂപകാ വികാര. [സ്വരൂപ ദോ പ്രകാരകാ ഹൈഃ [൧] ദ്രവ്യാര്ഥിക നയകേ വിഷയഭൂത സ്വരൂപ, ഔര
ഹോതാ ഹൈ, ദ്രവ്യാര്ഥിക നയകേ വിഷയഭൂത സ്വരൂപമേം നഹീം; വഹ [ദ്രവ്യാര്ഥിക നയകേ വിഷയഭൂത] സ്വരൂപ തോ സദൈവ അത്യന്ത
വിശുദ്ധ ചൈതന്യാത്മക ഹൈ.]
൪. ആരോപിത = [നയാ അര്ഥാത് ഔപാധികരൂപസേ] കിയാ ഗയാ. [സ്ഫടികമണിമേം ഔപാധികരൂപസേ ഹോനേവാലീ രംഗിത
൫. സ്നേഹ = രാഗാദിരൂപ ചികനാഹട.
൬. സ്നേഹ = സ്പര്ശഗുണകീ പര്യായരൂപ ചികനാഹട. [ജിസ പ്രകാര ജഘന്യ ചികനാഹടകേ സന്മുഖ വര്തതാ ഹുആ പരമാണു
ഹൈ.]
൭. ദുഃസ്ഥിതി = അശാംത സ്ഥിതി [അര്ഥാത് തലേ–ഉപര ഹോനാ, ഖദ്ബദ് ഹോനാ]ഃ അസ്ഥിരതാ; ഖരാബ–ബുരീ സ്ഥിതി. [ജിസ
Page 159 of 264
PDF/HTML Page 188 of 293
single page version
പസമിയരാഗദ്ദോസോ ഹവദി ഹദപരാപരോ
പ്രശമിതരാഗദ്വേഷോ ഭവതി ഹതപരാപരോ ജീവഃ.. ൧൦൪..
രാഗദ്വേഷൌ പ്രശാമ്യതഃ. തതഃ ഉത്തരഃ പൂര്വശ്ച ബംധോ വിനശ്യതി. തതഃ പുനര്ബംധഹേതുത്വാഭാവാത് സ്വരൂപസ്ഥോ നിത്യം
പ്രതപതീതി.. ൧൦൪..
ഹതമോഹ ഹോകര [–ജിസേ ദര്ശനമോഹകാ ക്ഷയ ഹുആ ഹോ ഐസാ ഹോകര], [പ്രശമിതരാഗദ്വേഷഃ] രാഗദ്വേഷകോ
പ്രശമിത [നിവൃത്ത] കരകേ, [ഹതപരാപരഃ ഭവതി] ഉത്തര ഔര പൂര്വ ബന്ധകാ ജിസേ നാശ ഹുആ ഹൈ ഐസാ
ഹോതാ ഹൈ .
പരിചയകേ കാരണ ജ്ഞാനജ്യോതി പ്രഗട ഹോതീ ഹൈ; അതഃ രാഗദ്വേഷ പ്രശമിത ഹോതേ ഹൈം – നിവൃത്ത ഹോതേ ഹൈം; അതഃ
ഉത്തര ഔര പൂര്വ [–പീഛേകാ ഔര പഹലേകാ] ബന്ധ വിനഷ്ട ഹോതാ ഹൈ; അതഃ പുനഃ ബന്ധ ഹോനേകേ ഹേതുത്വകാ
അഭാവ ഹോനേസേ സ്വരൂപസ്ഥരൂപസേ സദൈവ തപതാ ഹൈ––പ്രതാപവന്ത വര്തതാ ഹൈ [അര്ഥാത് വഹ ജീവ സദൈവ
സ്വരൂപസ്ഥിത രഹകര പരമാനന്ദജ്ഞാനാദിരൂപ പരിണമിത ഹൈ].. ൧൦൪..
പ്രശമാവീ രാഗദ്വേഷ, ജീവ ഉത്തര–പൂരവ വിരഹിത ബനേ. ൧൦൪.
Page 160 of 264
PDF/HTML Page 189 of 293
single page version
ശ്രുതസ്കന്ധ സമാപ്ത ഹുആ.
Page 161 of 264
PDF/HTML Page 190 of 293
single page version
ശുദ്ധം ബുധാനാമിഹ തത്ത്വമുക്തമ്.
പദാര്ഥഭങ്ഗേന കൃതാവതാരം
പ്രകീര്ത്യതേ സംപ്രതി വര്ത്മ തസ്യ.. ൭..
തേസിം പയത്ഥഭംഗം മഗ്ഗം മോക്ഖസ്സ
ദ്വാരാ ഉപോദ്ഘാത കരകേ [–നവ പദാര്ഥരൂപ ഭേദ ദ്വാരാ പ്രാരമ്ഭ കരകേ] ഉസകേ മാര്ഗകാ [–ശുദ്ധാത്മതത്ത്വകേ
മാര്ഗകാ അര്ഥാത് ഉസകേ മോക്ഷകേ മാര്ഗകാ] വര്ണന കിയാ ജാതാ ഹൈ. [൭]
ഭാഖും പദാര്ഥവികല്പ തേമ ജ മോക്ഷ കേരാ മാര്ഗനേ. ൧൦൫.
Page 162 of 264
PDF/HTML Page 191 of 293
single page version
തേഷാം പദാര്ഥഭങ്ഗം മാര്ഗം മോക്ഷസ്യ വക്ഷ്യാമി.. ൧൦൫..
പദാര്ഥവികല്പോ മോക്ഷസ്യ മാര്ഗശ്ച വക്തവ്യത്വേന പ്രതിജ്ഞാത ഇതി.. ൧൦൫..
മോക്ഷസ്യ ഭവതി മാര്ഗോ ഭവ്യാനാം ലബ്ധബുദ്ധീനാമ്.. ൧൦൬..
നവ പദാര്ഥരൂപ ഭേദ] തഥാ [മോക്ഷസ്യ മാര്ഗം] മോക്ഷകാ മാര്ഗ [വക്ഷ്യാമി] കഹൂ ഗാ.
പംചാസ്തികായകാ പദാര്ഥഭേദ [അര്ഥാത് ഛഹ ദ്രവ്യോംകാ നവ പദാര്ഥരൂപ ഭേദ] തഥാ മോക്ഷകാ മാര്ഗ കഹനേകീ ഇന
ഗാഥാസൂത്രമേം പ്രതിജ്ഞാ കീ ഗഈ ഹൈ.. ൧൦൫..
തേ ഹോയ ഛേ നിര്വാണമാരഗ ലബ്ധബുദ്ധി ഭവ്യനേ. ൧൦൬.
Page 163 of 264
PDF/HTML Page 192 of 293
single page version
ലബ്ധബുദ്ധീനാമേവ നാലബ്ധബുദ്ധീനാം, ക്ഷീണകഷായത്വേ ഭവത്യേവ ന കഷായസഹിതത്വേഭവതീത്യഷ്ടധാ നിയമോത്ര
ദ്രഷ്ടവ്യഃ.. ൧൦൬..
ഭവ്യജീവോംകോ [മോക്ഷസ്യ മാര്ഗഃ] മോക്ഷകാ മാര്ഗ [ഭവതി] ഹോതാ ഹൈ.
ഹൈ ഐസാ സമഝനാ].. ൧൦൬..
൨. ലബ്ധബുദ്ധി = ജിന്ഹോംനേ ബുദ്ധി പ്രാപ്ത കീ ഹോ ഐസേ.
൩. ക്ഷീണകഷായപനേമേം ഹീ = ക്ഷീണകഷായപനാ ഹോതേ ഹീ ; ക്ഷീണകഷായപനാ ഹോ തഭീ. [സമ്യക്ത്വജ്ഞാനയുക്ത ചാരിത്ര – ജോ
Page 164 of 264
PDF/HTML Page 193 of 293
single page version
ചാരിത്തം സമഭാവോ വിസയേസു
ചാരിത്രം സമഭാവോ വിഷയേഷു വിരൂഢമാര്ഗാണാമ്.. ൧൦൭..
തത്ത്വമേം] ജിനകാ മാര്ഗ വിശേഷ രൂഢ ഹുആ ഹൈ ഉന്ഹേം [വിഷയേഷു] വിഷയോംകേ പ്രതി വര്തതാ ഹുആ [സമഭാവഃ]
സമഭാവ [ചാരിത്രമ്] വഹ ചാരിത്ര ഹൈ.
ഹൈ ഐസാ ഭാവാന്തര [–നവ പദാര്ഥോംകേ ശ്രദ്ധാനരൂപ ഭാവ] വഹ സമ്യഗ്ദര്ശന ഹൈ.]
വധു രൂഢ മാര്ഗ ഥതാം വിഷയമാം സാമ്യ തേ ചാരിത്ര ഛേ. ൧൦൭.
Page 165 of 264
PDF/HTML Page 194 of 293
single page version
സമ്യഗ്ദര്ശനജ്ഞാനസന്നിധാനാദമാര്ഗേഭ്യഃ സമഗ്രേഭ്യഃ പരിച്യുത്യ സ്വതത്ത്വേ വിശേഷേണ രൂഢമാര്ഗാണാം സതാ–
മിന്ദ്രിയാനിന്ദ്രിയവിഷയഭൂതേഷ്വര്ഥേഷു രാഗദ്വേഷപൂര്വകവികാരാഭാവാന്നിര്വികാരാവബോധസ്വഭാവഃ സമഭാവശ്ചാരിത്രം,
തദാത്വായതിരമണീയമനണീയസോപുനര്ഭവസൌഖ്യസ്യൈകബീജമ്. ഇത്യേഷ ത്രിലക്ഷണോ മോക്ഷമാര്ഗഃ പുരസ്താ–
ന്നിശ്ചയവ്യവഹാരാഭ്യാം വ്യാഖ്യാസ്യതേ. ഇഹ തു സമ്യഗ്ദര്ശനജ്ഞാനയോര്വിഷയഭൂതാനാം നവപദാര്ഥാനാമു–
പോദ്ധാതഹേതുത്വേന സൂചിത ഇതി.. ൧൦൭..
ആത്മതത്ത്വകേ
ഹൈം] ഐസേ ഉന ‘ഭാവോം’ കാ ഹീ [–നവ പദാര്ഥോംകാ ഹീ], മിഥ്യാദര്ശനകേ ഉദയകീ നിവൃത്തി ഹോനേ പര, ജോ
സമ്യക് അധ്യവസായ [സത്യ സമഝ, യഥാര്ഥ അവഭാസ, സച്ചാ അവബോധ] ഹോനാ, വഹ സമ്യഗ്ജ്ഞാന ഹൈ – ജോ
കി [സമ്യഗ്ജ്ഞാന] കുഛ അംശമേം ജ്ഞാനചേതനാപ്രധാന ആത്മതത്ത്വകീ ഉപലബ്ധികാ [അനുഭൂതികാ] ബീജ ഹൈ.
സമ്യഗ്ദര്ശന ഔര സമ്യഗ്ജ്ഞാനകേ സദ്ഭാവകേ കാരണ സമസ്ത അമാര്ഗോംസേ ഛൂടകര ജോ സ്വതത്ത്വമേം വിശേഷരൂപസേ
ഉസ കാലമേം ഔര ആഗാമീ കാലമേം രമണീയ ഹൈ ഔര അപുനര്ഭവകേ [മോക്ഷകേ] മഹാ സൌഖ്യകാ ഏക ബീജ ഹൈ.
൧. വിനിശ്ചയ = നിശ്ചയ; ദ്രഢ നിശ്ചയ.
൨. ജിസ പ്രകാര നാവമേം ബൈഠേ ഹുഏ കിസീ മനുഷ്യകോ നാവകീ ഗതികേ സംസ്കാരവശ, പദാര്ഥ വിപരീത സ്വരൂപസേ സമഝമേം ആതേ
ഭീ ഗതിമാന സമഝമേം ആതേ ഹൈം], ഉസീ പ്രകാര ജീവകോ മിഥ്യാദര്ശനകേ ഉദയവശ നവ പദാര്ഥ വിപരീത സ്വരൂപസേ
സമഝമേം ആതേ ഹൈം.
സമഭാവ വഹ ചാരിത്ര ഹൈ ].
൪. ഉപോദ്ഘാത = പ്രസ്താവനാ [സമ്യഗ്ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്ര മോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ. മോക്ഷമാര്ഗകേ പ്രഥമ ദോ അംഗ ജോ സമ്യഗ്ദര്ശന
ഔര സമ്യഗ്ജ്ഞാന ഉനകേ വിഷയ നവ പദാര്ഥ ഹൈം; ഇസലിയേ അബ അഗലീ ഗാഥാഓംമേം നവ പദാര്ഥോംകാ വ്യഖ്യാന കിയാ ജാതാ
ഹൈ. മോക്ഷമാര്ഗകാ വിസ്തൃത വ്യഖ്യാന ആഗേ ജായേഗാ. യഹാ തോ നവ പദാര്ഥോംകേ വ്യഖ്യാനകീ പ്രസ്താവനാ കേ ഹേതുരൂപസേ ഉസകീ
മാത്ര സൂചനാ ദീ ഗഈ ഹൈ.]
Page 166 of 264
PDF/HTML Page 195 of 293
single page version
സംവരണം ണിജ്ജരണം ബംധോ
സംവരനിര്ജരബംധാ മോക്ഷശ്ച തേ അര്ഥാഃ.. ൧൦൮..
പുദ്ഗലാസ്തികഃ, ധര്മാസ്തികഃ, അധര്മാസ്തികഃ, ആകാശാസ്തികഃ, കാലദ്രവ്യഞ്ചേതി. ഇമൌ ഹി ജീവാജീവൌ
പൃഥഗ്ഭൂതാസ്തിത്വനിര്വൃത്തത്വേന
നിര്ജരാ, ബന്ധ [ച] ഔര [മോക്ഷഃ] മോക്ഷ–[തേ അര്ഥാഃ ] വഹ [നവ] പദാര്ഥ ഹൈം.
പുദ്ഗലാസ്തിക, ധര്മാസ്തിക, അധര്മാസ്തിക, ആകാശാസ്തിക ഔര കാലദ്രവ്യ. യഹ ജീവ ഔര അജീവ
[ദോനോം] പൃഥക് അസ്തിത്വ ദ്വാരാ നിഷ്പന്ന ഹോനേസേ ഭിന്ന ജിനകേ സ്വഭാവ ഹൈം ഐസേ [ദോ] മൂല പദാര്ഥ ഹൈം .
ആസരവ, സംവര, നിര്ജരാ, വളീ ബംധ, മോക്ഷ–പദാര്ഥ ഛേ. ൧൦൮.
Page 167 of 264
PDF/HTML Page 196 of 293
single page version
ജീവസ്യ, തന്നിമിത്തഃ കര്മപരിണാമഃ പുദ്ഗലാനാഞ്ച പുണ്യമ്. അശുഭപരിണാമോ ജീവസ്യ, തന്നിമിത്തഃ കര്മ–
പരിണാമഃ പുദ്ഗലാനാഞ്ച പാപമ്. മോഹരാഗദ്വേഷപരിണാമോ ജീവസ്യ, തന്നിമിത്തഃ കര്മപരിണാമോ യോഗദ്വാരേണ
പ്രവിശതാം പുദ്ഗലാനാഞ്ചാസ്രവഃ. മോഹരാഗദ്വേഷപരിണാമനിരോധോ ജീവസ്യ, തന്നിമിത്തഃ കര്മപരിണാമനിരോധോ
യോഗദ്വാരേണ പ്രവിശതാം പുദ്ഗലാനാഞ്ച സംവരഃ. കര്മവീര്യശാതനസമര്ഥോ ബഹിരങ്ഗാംതരങ്ഗതപോഭിര്ബൃംഹിത–ശുദ്ധോപയോഗോ
ജീവസ്യ, തദനുഭാവനീരസീഭൂതാനാമേകദേശസംക്ഷയഃ സമുപാത്തകര്മപുദ്ഗലാനാഞ്ച നിര്ജരാ.
മോഹരാഗദ്വേഷസ്നിഗ്ധപരിണാമോ ജീവസ്യ, തന്നിമിത്തേന കര്മത്വപരിണതാനാം ജീവേന സഹാന്യോന്യസംമൂര്ച്ഛനം
പുദ്ഗലാനാഞ്ച ബംധഃ. അത്യംതശുദ്ധാത്മോപലമ്ഭോ ജീവസ്യ, ജീവേന സഹാത്യംത–
ഐസേ പുദ്ഗലോംകേ കര്മപരിണാമ [–ശുഭകര്മരൂപ പരിണാമ] വഹ പുണ്യ ഹൈം. ജീവകേ അശുഭ പരിണാമ [വഹ പാപ
ഹൈം] തഥാ വേ [അശുഭ പരിണാമ] ജിസകാ നിമിത്ത ഹൈം ഐസേ പുദ്ഗലോംകേ കര്മപരിണാമ [–അശുഭകര്മരൂപ
പരിണാമ] വഹ പാപ ഹൈം. ജീവകേ മോഹരാഗദ്വേഷരൂപ പരിണാമ [വഹ ആസ്രവ ഹൈം] തഥാ വേ [മോഹരാഗദ്വേഷരൂപ
പരിണാമ] ജിസകാ നിമിത്ത ഹൈം ഐസേ ജോ യോഗദ്വാരാ പ്രവിഷ്ട ഹോനേവാലേ പുദ്ഗലോംകേ കര്മപരിണാമ വഹ ആസ്രവ
ഹൈം. ജീവകേ മോഹരാഗദ്വേഷരൂപ പരിണാമകാ നിരോധ [വഹ സംവര ഹൈം] തഥാ വഹ [മോഹരാഗദ്വേഷരൂപ പരിണാമകാ
നിരോധ] ജിസകാ നിമിത്ത ഹൈം ഐസാ ജോ യോഗദ്വാരാ പ്രവിഷ്ട ഹോനേവാലേ പുദ്ഗലോംകേ കര്മപരിണാമകാ നിരോധ വഹ
സംവര ഹൈ. കര്മകേ വീര്യകാ [–കര്മകീ ശക്തികാ]
[–വൃദ്ധികോ പ്രാപ്ത ശുദ്ധോപയോഗകേ നിമിത്തസേ] നീരസ ഹുഏ ഐസേ ഉപാര്ജിത കര്മപുദ്ഗലോംകാ ഏകദേശ
പരിണാമകേ] നിമിത്തസേ കര്മരൂപ പരിണത പുദ്ഗലോംകാ ജീവകേ സാഥ അന്യോന്യ അവഗാഹന [–വിശിഷ്ട ശക്തി
സഹിത ഏകക്ഷേത്രാവഗാഹസമ്ബന്ധ] വഹ ബന്ധ ഹൈ. ജീവകീ അത്യന്ത ശുദ്ധ ആത്മോപലബ്ധി [വഹ മോക്ഷ ഹൈ] തഥാ
കര്മപുദ്ഗലോംകാ ജീവസേ അത്യന്ത വിശ്ലേഷ [വിയോഗ] വഹ മോക്ഷ ഹൈ.. ൧൦൮..
൨. സംക്ഷയ = സമ്യക് പ്രകാരസേ ക്ഷയ.
Page 168 of 264
PDF/HTML Page 197 of 293
single page version
ഉവഓഗലക്ഖണാ വി യ ദേഹാദേഹപ്പവീചാരാ.. ൧൦൯..
ഉപയോഗലക്ഷണാ അപി ച ദേഹാദേഹപ്രവീചാരാഃ.. ൧൦൯..
ഇതി.. ൧൦൯..
ഉപയോഗലക്ഷണവാലേ ഹൈം. [ദേഹാദേഹപ്രവീചാരാഃ] സംസാരീ ജീവ ദേഹമേം വര്തനേവാലേ അര്ഥാത് ദേഹസഹിത ഹൈം ഔര
സിദ്ധ ജീവ ദേഹമേം നഹീം വര്തനേവാലേ അര്ഥാത് ദേഹരഹിത ഹൈം.
ദേഹമേം നഹീം വര്തനേവാലേ അര്ഥാത് ദേഹരഹിത ഹൈം.. ൧൦൯
ഉപയോഗലക്ഷണ ഉഭയ; ഏക സദേഹ, ഏക അദേഹ ഛേ. ൧൦൯.
Page 169 of 264
PDF/HTML Page 198 of 293
single page version
ദേംതി ഖലു മോഹബഹുലം ഫാസം ബഹുഗാ
ദദതി ഖലു മോഹബഹുലം സ്പര്ശം ബഹുകാ അപി തേ തേഷാമ്.. ൧൧൦..
ബഹിരങ്ഗസ്പര്ശനേന്ദ്രിയനിര്വൃത്തിഭൂതാഃ കര്മഫലചേതനാപ്രധാന–
-----------------------------------------------------------------------------
അപി തേ] [അവാന്തര ജാതിയോംകീ അപേക്ഷാസേ] ഉനകീ ഭാരീ സംഖ്യാ ഹോനേ പര ഭീ വേ സഭീ [തേഷാമ്] ഉനമേം
രഹനേവാലേ ജീവോംകോ [ഖലു] വാസ്തവമേം [മോഹബഹുലം] അത്യന്ത മോഹസേ സംയുക്ത [സ്പര്ശം ദദതി] സ്പര്ശ ദേതീ
ഹൈം [അര്ഥാത് സ്പര്ശജ്ഞാനമേം നിമിത്ത ഹോതീ ഹൈം].
ഭൂ–ജല–അനല–വായു–വനസ്പതികായ ജീവസഹിത ഛേ;
ബഹു കായ തേ അതിമോഹസംയുത സ്പര്ശ ആപേ ജീവനേ. ൧൧൦.
Page 170 of 264
PDF/HTML Page 199 of 293
single page version
മണപരിണാമവിരഹിദാ ജീവാ ഏഇംദിയാ
മനഃപരിണാമവിരഹിതാ ജീവാ ഏകേന്ദ്രിയാ ജ്ഞേയാഃ.. ൧൧൧..
മണപരിണാമവിരഹിദാ ജീവാ ഏഗേംദിയാ ഭണിയാ.. ൧൧൨..
കരാതേ ഹൈം.. ൧൧൦..
വായുകായിക ഔര അഗ്നികായിക ജീവ [ത്രസാഃ] ത്രസ ഹൈം; [മനഃപരിണാമവിരഹിതാഃ] വേ സബ
മനപരിണാമരഹിത [ഏകേന്ദ്രിയാഃ ജീവാഃ] ഏകേന്ദ്രിയ ജീവ [ജ്ഞേയാഃ] ജാനനാ.. ൧൧൧..
രചനാരൂപ ഹോതീ ഹൈം, ഇസലിയേ വേ–വേ കായേം ഉന–ഉന ജീവോംകോ സ്പര്ശകീ ഉപലബ്ധിമേം നിമിത്തഭൂത ഹോതീ ഹൈം. ഉന
ജീവോംകോ ഹോനേവാലീ സ്പര്ശോപലബ്ധി പ്രബല മോഹ സഹിത ഹീ ഹോതീ ഹൈം, ക്യോംകി വേ ജീവ കര്മഫലചേതനാപ്രധാന ഹോതേ ഹൈം.]
൨. വായുകായിക ഔര അഗ്നികായിക ജീവോംകോ ചലനക്രിയാ ദേഖകര വ്യവഹാരസേ ത്രസ കഹാ ജാതാ ഹൈ; നിശ്ചയസേ തോ വേ ഭീ
ത്യാം ജീവ ത്രണ സ്ഥാവരതനു, ത്രസ ജീവ അഗ്നി–സമീരനാ;
ഏ സര്വ മനപരിണാമവിരഹിത ഏക–ഇന്ദ്രിയ ജാണവാ. ൧൧൧.
ആ പൃഥ്വീകായിക ആദി ജീവനികായ പാ ച പ്രകാരനാ,
സഘളായ മനപരിണാമവിരഹിത ജീവ ഏകേന്ദ്രിയ കഹ്യാ. ൧൧൨.
Page 171 of 264
PDF/HTML Page 200 of 293
single page version
മനഃപരിണാമവിരഹിതാ ജീവാ ഏകേന്ദ്രിയാ ഭണിതാഃ.. ൧൧൨..
പൃഥിവീകായികാദയോ ഹി ജീവാഃ സ്പര്ശനേന്ദ്രിയാവരണക്ഷയോപശമാത്
ജാരിസയാ താരിസയാ ജീവാ ഏഗേംദിയാ
യാദ്രശാസ്താദ്രശാ ജീവാ ഏകേന്ദ്രിയാ ജ്ഞേയാഃ.. ൧൧൩..
ഏകേന്ദ്രിയ ജീവ [ഭണിതാഃ] [സര്വജ്ഞനേ] കഹാ ഹൈ.
ഉദയ ഹോനേസേ, മനരഹിത ഏകേന്ദ്രിയ ഹൈ.. ൧൧൨..
[താദ്രശാഃ] വൈസേ [ഏകേന്ദ്രിയാഃ ജീവാഃ] ഏകേന്ദ്രിയ ജീവ [ജ്ഞേയാഃ] ജാനനാ.
തേവാ ബധാ ആ പംചവിധ ഏകേംദ്രി ജീവോ ജാണജേ. ൧൧൩.