Page 132 of 264
PDF/HTML Page 161 of 293
single page version
പര്യായോത്പത്തിഹേതവോനംതാ അനംതാണുവര്ഗണാഃ, അനംതാ അസംഖ്യേയാണുവര്ഗണാഃ, അനംതാ സംഖ്യേയാണുവര്ഗണാഃ ദ്വയ
ണുകസ്കംധപര്യംതാഃ, പരമാണവശ്ച, യദന്യദപി മൂര്തം തത്സര്വം പുദ്ഗലവികല്പത്വേനോപസംഹര്തവ്യ–മിതി..൮൨..
ദ്രവ്യമന, ദ്രവ്യകര്മ, നോകര്മ, വിചിത്ര പര്യായോംംകീ ഉത്പത്തികേ ഹേതുഭൂത [അര്ഥാത് അനേക പ്രകാരകീ പര്യായേം ഉത്പന്ന
ഹോനേകേ കാരണഭൂത]
പുദ്ഗലകേ ഭേദ രൂപസേ സമേടനാ.
വികല്പജാലരഹിത ശുദ്ധജീവാസ്തികായസേ വിപരീത മന, കര്മരഹിത ആത്മദ്രവ്യസേ പ്രതികൂല ആഠ കര്മ ഔര
അമൂര്ത ആത്മസ്വഭാവസേ പ്രതിപക്ഷഭൂത അന്യ ഭീ ജോ കുഛ മൂര്ത ഹോ വഹ സബ പുദ്ഗല ജാനോ.. ൮൨..
ഇസ പ്രകാര പുദ്ഗലദ്രവ്യാസ്തികായകാ വ്യാഖ്യാന സമാപ്ത ഹുആ.
[അവിഭാഗീ പരമാണു ഭീ അനന്ത ഹൈം.]
Page 133 of 264
PDF/HTML Page 162 of 293
single page version
ലേഗാഗാഢം പുട്ഠം പിഹുലമസംഖാദിയപദേസം.. ൮൩..
ലേകാവഗാഢഃ സ്പൃഷ്ടഃ പൃഥുലോസംഖ്യാതപ്രദേശഃ.. ൮൩..
വിസ്തൃതത്വാത്പൃഥുലഃ. നിശ്ചയനയേനൈകപ്രദേശോപി വ്യവഹാരനയേനാസംഖ്യാതപ്രദേശ ഇതി.. ൮൩..
[പൃഥുലഃ] വിശാല ഔര [അസംഖ്യാതപ്രദേശഃ] അസംഖ്യാതപ്രദേശീ ഹൈ.
ഹൈ;
ഉസമേം ബീചമേം വ്യവധാന–അന്തര–അവകാശ നഹീം ഹൈ ; ഇസലിയേ ധര്മാസ്തികായ അഖണ്ഡ ഹൈ.]
൨. ഏകപ്രദേശീ=അവിഭാജ്യ–ഏകക്ഷേത്രവാലാ. [നിശ്ചയനയസേ ധര്മാസ്തികായ അവിഭാജ്യ–ഏകപദാര്ഥ ഹോനേസേ അവിഭാജ്യ–
ലോകാവഗാഹീ, അഖംഡ ഛേ, വിസ്തൃത, അസംഖ്യപ്രദേശ. ൮൩.
Page 134 of 264
PDF/HTML Page 163 of 293
single page version
ഗദികിരിയാജുത്താണം കാരണഭൂദം സയമകജ്ജം.. ൮൪..
ഗതിക്രിയായുക്താനാം കാരണഭൂതഃ സ്വയമകാര്യഃ.. ൮൪..
വ്യയവത്ത്വേപി സ്വരൂപാദപ്രച്യവനാന്നിത്യഃ. ഗതിക്രിയാപരിണതാനാമുദാ–
ഗതിക്രിയായുക്തകോ [കാരണഭൂതഃ] കാരണഭൂത [നിമിത്തരൂപ] ഹൈ ഔര [സ്വയമ് അകാര്യഃ] സ്വയം അകാര്യ ഹൈ.
അഗുരുലഘു ഗുണ [–അംശ] കഹേ ഹൈം.]
ജേ അഗുരുലധുക അനന്ത തേ–രൂപ സര്വദാ ഏ പരിണമേ,
ഛേ നിത്യ, ആപ അകാര്യ ഛേ, ഗതിപരിണമിതനേ ഹേതു ഛേ. ൮൪.
Page 135 of 264
PDF/HTML Page 164 of 293
single page version
ത്ഹ ജീവപുഗ്ഗലോണം ധമ്മം ദവ്വം വിയാണാഹി.. ൮൫..
ത്ഥാ ജീവപുദ്ഗലാനാം ധര്മദ്രവ്യം വിജാനീഹി.. ൮൫..
ഹോനേമേം ജീവ–പുദ്ഗലോംകോ]
കിസീ അന്യസേ ഉത്പന്ന നഹീം ഹുആ ഹൈ ഇസലിയേ കിസീ അന്യ കാരണകേ കാര്യരൂപ നഹീം ഹൈ].. ൮൪..
[ജീവപുദ്ഗലാനാം] ജീവ–പുദ്ഗലോംകോ ഗമനമേം അനുഗ്രഹ കരതാ ഹൈ [–നിമിത്തഭൂത ഹോതാ ഹൈ] ഐസാ
[വിജാനീഹി] ജാനോ.
ഗതിരൂപ പരിണമിത ജീവ–പുദ്ഗലോംകോ ഗതികാ സഹകാരീ കാരണ ഹൈ.
൨. യദി കോഈ ഏക, കിസീ ദൂസരേകേ ബിനാ ന ഹോ, തോ പഹലേകോ ദൂസരേകാ അവിനാഭാവീ കഹാ ജാതാ ഹൈ. യഹാ ധര്മദ്രവ്യകോ
ന ഹോ തോ വഹാ ധര്മദ്രവ്യ ഉന്ഹേം സഹായമാത്രരൂപ ഭീ നഹീം ഹൈ; ജീവ–പുദ്ഗല സ്വയം ഗതിക്രിയാരൂപസേ പരിണമിത ഹോതേ ഹോം
തഭീ ധര്മദ്രവ്യ ഉന്ഹേംേ ഉദാസീന സഹായമാത്രരൂപ [നിമിത്തമാത്രരൂപ] ഹൈ, അന്യഥാ നഹീം.
ത്യമ ധര്മ പണ അനുഗ്രഹ കരേ ജീവ–പുദ്ഗലോനേ ഗമനമാം. ൮൫.
Page 136 of 264
PDF/HTML Page 165 of 293
single page version
സ്വയമേവ ഗച്ഛതാം ജീവപുദ്ഗലാനാമുദാസീനാവിനാഭൂതസഹായകാരണമാത്രത്വേന ഗമനമുനഗൃഹ്ണാതി ഇതി..൮൫..
ഠിദികിരിയാജുത്താണം കാരണഭൂദം തു
സ്ഥിതിക്രിയായുക്താനാം കാരണഭൂതം തു പൃഥിവീവ.. ൮൬..
ഹൈ, ഉസീ പ്രകാര ധര്മ [ധര്മാസ്തികായ] ഭീ സ്വയം ഗമന ന കരതാ ഹുആ ഐര [പരകോ] ഗമന ന കരാതാ
ഹുആ, സ്വയമേവ ഗമന കരതേ ഹുഏ ജീവ–പുദ്ഗലോംകോ ഉദാസീന അവിനാഭാവീ സഹായരൂപ കാരണമാത്രരൂപസേ
ഗമനമേം
[ഗതിക്രിയായുക്തകോ കാരണഭൂത ഹോനേകേ ബദലേ] [സ്ഥിതിക്രിയായുക്താനാമ്] സ്ഥിതിക്രിയായുക്തകോ [പൃഥിവീ
ഇവ] പൃഥ്വീകീ ഭാ തി [കാരണഭൂതമ്] കാരണഭൂത ഹൈ [അര്ഥാത് സ്ഥിതിക്രിയാപരിണത ജീവ–പുദ്ഗലോംകോ
നിമിത്തഭൂത ഹൈ].
പണ ദ്രവ്യ ആ ഛേ പൃഥ്വീ മാഫക ഹേതു ഥിതിപരിണമിതനേ. ൮൬.
Page 137 of 264
PDF/HTML Page 166 of 293
single page version
യഥാ ധര്മഃ പ്രജ്ഞാപിതസ്തഥാധര്മോപി പ്രജ്ഞാപനീയഃ. അയം തു വിശേഷഃ. സ ഗതിക്രിയായുക്താ–
തിഷ്ഠംതീ പരമസ്ഥാപയംതീ ച സ്വയേവ തിഷ്ഠതാമശ്വാദീനാ മുദാസീനാ–വിനാഭൂതസഹായകാരണമാത്രത്വേന
സ്ഥിതിമനുഗൃഹ്ണാതി തഥാധര്മാപി സ്വയം പൂര്വമേവ തിഷ്ഠന് പരമസ്ഥാപയംശ്ച സ്വയമേവ തിഷ്ഠതാം
ജീവപുദ്ഗലാനാമുദാസീനാവിനാഭൂതസഹായകാരണമാത്രത്വേന സ്ഥിതിമനുഗൃഹ്ണാതീതി..൮൬..
ദോ വി യ മയാ വിഭത്താ അവിഭത്താ ലോയമേത്താ യ.. ൮൭..
ദ്വാവപി ച മതൌ വിഭക്താവവിഭക്തൌ ലോകമാത്രൌ ച.. ൮൭..
കാരണഭൂത ഹൈ ഔര യഹ [അധര്മാസ്തികായ] സ്ഥിതിക്രിയായുക്തകോ പൃഥ്വീകീ ഭാ തി കാരണഭൂത ഹൈ. ജിസ പ്രകാര
പൃഥ്വീ സ്വയം പഹലേസേ ഹീ സ്ഥിതിരൂപ [–സ്ഥിര] വര്തതീ ഹുഈ തഥാ പരകോ സ്ഥിതി [–സ്ഥിരതാ] നഹീം
കരാതീ ഹുഈ, സ്വയമേവ സ്ഥിതിരൂപസേ പരിണമിത ഹോതേ ഹുഏ അശ്വാദികകോ ഉദാസീന അവിനാഭാവീ സഹായരൂപ
കാരണമാത്രകേ രൂപമേം സ്ഥിതിമേം അനുഗ്രഹ കരതീ ഹൈ, ഉസീ പ്രകാര അധര്മ [അധര്മാസ്തികായ] ഭീ സ്വയം പഹലേസേ
ഹീ സ്ഥിതിരൂപസേ വര്തതാ ഹുആ ഔര പരകോ സ്ഥിതി നഹീം കരാതാ ഹുആ, സ്വയമേവ സ്ഥിതിരൂപ പരിണമിത
ഹോതേ ഹുഏ ജീവ–പുദ്ഗലോംകോ ഉദാസീന അവിനാഭാവീ സഹായരൂപ കാരണമാത്രകേ രൂപമേം സ്ഥിതിമേം അനുഗ്രഹ
കരതാ ഹൈ.. ൮൬..
ഔര [ദ്വൌ അപി] വേ ദോനോം [വിഭക്തൌ] വിഭക്ത, [അവിഭക്തൌ] അവിഭക്ത [ച] ഔര [ലോകമാത്രൌ]
ലോകപ്രമാണ [മതൌ] കഹേ ഗയേ ഹൈം.
തേ ഉഭയ ഭിന്ന–അഭിന്ന ഛേ നേ സകളലോകപ്രമാണ ഛേ. ൮൭.
Page 138 of 264
PDF/HTML Page 167 of 293
single page version
തയോര്യദി ഗതിപരിണാമം തത്പൂര്വസ്ഥിതിപരിണാമം വാ സ്വയമനുഭവതോര്ബഹിരങ്ഗഹേതൂ ധര്മാധര്മോ ന ഭവേതാമ്, തദാ
തയോര്നിരര്ഗലഗതിസ്ഥിതിപരിണാമത്വാദലോകേപി വൃത്തിഃ കേന വാര്യേത. തതോ ന ലോകാലോകവിഭാഗഃ സിധ്യേത.
ധര്മാധര്മയോസ്തു ജീവപുദ്ഗലയോര്ഗതിതത്പൂര്വസ്ഥിത്യോര്ബഹിരങ്ഗഹേതുത്വേന സദ്ഭാവേഭ്യുപഗമ്യമാനേ ലോകാലോകവിഭാഗോ
ജായത ഇതി. കിഞ്ച ധര്മാധര്മോ ദ്വാവപി പരസ്പരം
ര്ജീവപുദ്ഗലയോര്ഗതിസ്ഥിത്യുപഗ്രഹകരണാല്ലോകമാത്രാവിതി.. ൮൭..
വഹാ , ജീവ ഔര പുദ്ഗല സ്വരസസേ ഹീ [സ്വഭാവസേ ഹീ] ഗതിപരിണാമകോ തഥാ ഗതിപൂര്വക
സ്ഥിതിപരിണാമകോ പ്രാപ്ത ഹോതേ ഹൈം. യദി ഗതിപരിണാമ അഥവാ ഗതിപൂര്വക സ്ഥിതിപരിണാമകാ സ്വയം അനുഭവ
കരനേവാലേ ഉന ജീവ–പുദ്ഗലകോ ബഹിരംഗ ഹേതു ധര്മ ഔര അധര്മ ന ഹോ, തോ ജീവ–പുദ്ഗലകേ
നിവാരാ ജാ സകതാ ഹൈ? [കിസീസേ നഹീം നിവാരാ ജാ സകതാ.] ഇസലിയേ ലോക ഔര അലോകകാ വിഭാഗ
സിദ്ധ നഹീം ഹോതാ. പരന്തു യദി ജീവ–പുദ്ഗലകീ ഗതികേ ഔര ഗതിപൂര്വക സ്ഥിതികേ ബഹിരംഗ ഹേതുഓംംകേ
രൂപമേം ധര്മ ഔര അധര്മകാ സദ്ഭാവ സ്വീകാര കിയാ ജായേ തോ ലോക ഔര അലോകകാ വിഭാഗ [സിദ്ധ]
ഹോതാ ഹൈ . [ഇസലിയേ ധര്മ ഔര അധര്മ വിദ്യമാന ഹൈ.] ഔര [ഉനകേ സമ്ബന്ധമേം വിശേഷ വിവരണ യഹ ഹൈ
കി], ധര്മ ഔര അധര്മ ദോനോം പരസ്പര പൃഥഗ്ഭൂത അസ്തിത്വസേ നിഷ്പന്ന ഹോനേസേ വിഭക്ത [ഭിന്ന] ഹൈം;
ഏകക്ഷേത്രാവഗാഹീ ഹോനേസേ അവിഭക്ത [അഭിന്ന] ഹൈം; സമസ്ത ലോകമേം വിദ്യമാന ജീവ –പുദ്ഗലോംകോ ഗതിസ്ഥിതിമേം
നിഷ്ക്രിയരൂപസേ അനുഗ്രഹ കരതേ ഹൈം ഇസലിയേ [–നിമിത്തരൂപ ഹോതേ ഹൈം ഇസലിയേ] ലോകപ്രമാണ ഹൈം.. ൮൭..
Page 139 of 264
PDF/HTML Page 168 of 293
single page version
ഹവദി ഗദി സ്സ പ്പസരോ ജീവാണം പുഗ്ഗലാണം
ഭവതി ഗതേഃ സഃ പ്രസരോ ജീവാനാം പുദ്ഗലാനാം ച.. ൮൮..
ച] ജീവോം തഥാ പുദ്ഗലോംകോ [ഗതിപരിണാമമേം ആശ്രയമാത്രരൂപ ഹോനേസേ] [ഗതേഃ പ്രസരഃ] ഗതികാ ഉദാസീന
പ്രസാരക [അര്ഥാത് ഗതിപ്രസാരമേം ഉദാസീന നിമിത്തഭൂത] [ഭവതി] ഹൈ.
ജീവ–പുദ്ഗലോനാ ഗതിപ്രസാര തണോ ഉദാസീന ഹേതു ഛേ. ൮൮.
Page 140 of 264
PDF/HTML Page 169 of 293
single page version
ഗതിപൂര്വസ്ഥിതിപരിണതസ്തുങ്ഗോശ്വവാരസ്യ സ്ഥിതിപരിണാമസ്യ ഹേതുകര്താവലോക്യതേ ന തഥാധര്മഃ. സ ഖലു
നിഷ്ക്രിയത്വാത് ന കദാചിദപി ഗതിപൂര്വസ്ഥിതിപരിണാമമേവാപദ്യതേ. കുതോസ്യ സഹസ്ഥായിത്വേന പരേഷാം
ഗതിപൂര്വസ്ഥിതിപരിണാമസ്യ ഹേതുകര്തൃത്വമ്. കിം തു പൃഥിവീവത്തുരങ്ഗസ്യ ജീവപുദ്ഗലാനാമാശ്രയ–
കാരണമാത്രത്വേനോദാസീന ഏവാസൌ ഗതിപൂര്വസ്ഥിതേഃ പ്രസരോ ഭവതീതി.. ൮൮..
[ഗതിപരിണാമമേം] മാത്ര ആശ്രയരൂപ കാരണകേ രൂപമേം ഗതികാ ഉദാസീന ഹീ പ്രസാരക ഹൈേ, ഉസീ പ്രകാര ധര്മ
ജീവ–പുദ്ഗലോംകീ [ഗതിപരിണാമമേം] മാത്ര ആശ്രയരൂപ കാരണകേ രൂപമേം ഗതികാ ഉദാസീന ഹീ പ്രസാരക
[അര്ഥാത് ഗതിപ്രസാരകാ ഉദാസീന ഹീ നിമിത്ത] ഹൈ.
പുദ്ഗലോംകേ ഗതിപൂര്വക സ്ഥിതിപരിണാമകാ ഹേതുകര്താ] നഹീ ഹൈ. വഹ [അധര്മ] വാസ്തവമേം നിഷ്ക്രിയ ഹോനേസേ
കഭീ ഗതിപൂര്വക സ്ഥിതിപരിണാമകോ ഹീ പ്രാപ്ത നഹീം ഹോതാ; തോ ഫിര ഉസേ [പരകേ]
അശ്വകോ [ഗതിപൂര്വക സ്ഥിതിപരിണാമമേം] മാത്ര ആശ്രയരൂപ കാരണകേ രൂപമേം ഗതിപൂര്വക സ്ഥിതികീ ഉദാസീന
ഹീ പ്രസാരക ഹൈ, ഉസീ പ്രകാര അധര്മ ജീവ–പുദ്ഗലോംകോ [ഗതിപൂര്വക സ്ഥിതിപരിണാമമേം] മാത്ര ആശ്രയരൂപ
കാരണകേ രൂപമേം ഗതിപൂര്വക സ്ഥിതികാ ഉദാസീന ഹീ പ്രസാരക [അര്ഥാത് ഗതിപൂര്വക–സ്ഥിതിപ്രസാരകാ
ഉദാസീന ഹീ നിമിത്ത] ഹൈ.. ൮൮..
ഗമന ന കരകേ [അര്ഥാത് സഹകാരീ ന ബനകര], മാത്ര ഉന്ഹേേം [ഗതിമേം] ആശ്രയരൂപ കാരണ ബനതാ ഹൈ ഇസലിയേ
ധര്മാസ്തികായകോ ഉദാസീന നിമിത്ത കഹാ ഹൈ. പവനകോ ഹേതുകര്താ കഹാ ഉസകാ യഹ അര്ഥ കഭീ നഹീം സമഝനാ കി
പവന ധ്വജാഓംകോ ഗതിപരിണാമ കരാതാ ഹോഗാ. ഉദാസീന നിമിത്ത ഹോ യാ ഹേതുകര്താ ഹോ– ദോനോം പരമേം അകിംചിത്കര ഹൈം.
ഉനമേം മാത്ര ഉപരോക്താനുസാര ഹീ അന്തര ഹൈ. അബ അഗലീ ഗാഥാകീ ടീകാമേം ആചാര്യദേവ സ്വയം ഹീ കഹേംഗേ കി ‘വാസ്തവമേം
സമസ്ത ഗതിസ്ഥിതിമാന പദാര്ഥ അപനേ പരിണാമോംസേ ഹീ നിശ്ചയസേ ഗതിസ്ഥിതി കരതേ ഹൈ.’ഇസലിയേ ധ്വജാ, സവാര
ഇത്യാദി സബ, അപനേ പരിണാമോംസേ ഹീ ഗതിസ്ഥിതി കരതേ ഹൈ, ഉസമേം ധര്മ തഥാ പവന, ഔര അധര്മ തഥാ അശ്വ
അവിശേഷരൂപസേ അകിംചിത്കര ഹൈം ഐസാ നിര്ണയ കരനാ.]
സ്ഥിതികോ പ്രാപ്ത ഹോനേ വാലേ ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ സാഥ സ്ഥിതി നഹീം കരതാ, പഹലേഹീ സ്ഥിത ഹൈേ; ഇസ പ്രകാര വഹ
സഹസ്ഥായീ ന ഹോനേസേ ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ ഗതിപൂര്വക സ്ഥിതിപരിണാമകാ ഹേതുകര്താ നഹീം ഹൈ.]
Page 141 of 264
PDF/HTML Page 170 of 293
single page version
തേ സഗപരിണാമേഹിം ദു ഗമണം ഠാണം ച കുവ്വംതി.. ൮൯..
തേ സ്വകപരിണാമൈസ്തു ഗമനം സ്ഥാനം ച കുര്വന്തി.. ൮൯..
സ്ഥിതിരേവ ന ഗതിഃ. തത ഏകേഷാമപി ഗതിസ്ഥിതിദര്ശനാദനുമീയതേ ന തൌ തയോര്മുഖ്യഹേതൂ. കിം തു
വ്യവഹാരനയവ്യവസ്ഥാപിതൌ ഉദാസീനൌ. കഥമേവം ഗതിസ്ഥിതിമതാം പദാര്ഥോനാം ഗതിസ്ഥിതീ ഭവത ഇതി
സ്ഥിതി ഹോതീ ഹൈ ഉന്ഹീംകോ ഫിര ഗതി ഹോതീ ഹൈ]. [തേ തു] വേ [ഗതിസ്ഥിതിമാന പദാര്ഥ] തോ
[സ്വകപരിണാമൈഃ] അപനേ പരിണാമോംസേ [ഗമനം സ്ഥാനം ച] ഗതി ഔര സ്ഥിതി [കുര്വന്തി] കരതേ ഹൈം.
ഗതി ഹീ രഹനാ ചാഹിയേ, സ്ഥിതി നഹീം ഹോനാ ചാഹിയേ, ഔര ജിന്ഹേം സ്ഥിതി ഹോ ഉന്ഹേം സ്ഥിതി ഹീ രഹനാ
ചാഹിയേ, ഗതി നഹീം ഹോനാ ചാഹിയേ. കിന്തു ഏകകോ ഹീ [–ഉസീ ഏക പദാര്ഥകോ] ഗതി ഔര സ്ഥിതി ദേഖനേമേ
ആതീ ഹൈ; ഇസലിയേ അനുമാന ഹോ സകതാ ഹൈ കി വേ [ധര്മ–അധര്മ] ഗതി–സ്ഥിതികേ മുഖ്യ ഹേതു നഹീം ഹൈം,
കിന്തു വ്യവഹാരനയസ്ഥാപിത [വ്യവഹാരനയ ദ്വാരാ സ്ഥാപിത – കഥിത] ഉദാസീന ഹേതു ഹൈം.
തേ സര്വ നിജ പരിണാമഥീ ജ കരേ ഗതിസ്ഥിതിഭാവനേ. ൮൯.
Page 142 of 264
PDF/HTML Page 171 of 293
single page version
യദ്രദാതി വിവരമഖിലം തല്ലോകേ ഭവത്യാകാശമ്.. ൯൦..
അവകാശ [ദദാതി] ദേതാ ഹൈ, [തദ്] വഹ [ആകാശമ് ഭവതി] ആകാശ ഹൈ.
അവകാശ ദേ ഛേ പൂര്ണ, തേ ആകാശനാമക ദ്രവ്യ ഛേ. ൯൦.
Page 143 of 264
PDF/HTML Page 172 of 293
single page version
തത്തോ അണണ്ണമണ്ണം ആയാസം അംതവദിരിത്തം.. ൯൧..
തതോനന്യദന്യദാകാശമംതവ്യതിരിക്തമ്.. ൯൧..
ഉസസേ [ലോകസേ] [അനന്യത് അന്യത്] അനന്യ തഥാ അന്യ ഹൈ.
ലോകാകാശമേം–യദ്യപി വഹ ലോകാകാശ മാത്ര അസംഖ്യപ്രദേശീ ഹീ ഹൈ തഥാപി അവകാശ പ്രാപ്ത കരതേ ഹൈം.
Page 144 of 264
PDF/HTML Page 173 of 293
single page version
ഉഡ്ഢംഗദിപ്പധാണാ സിദ്ധാ ചിട്ഠംതി
ഊര്ധ്വംഗതിപ്രധാനാഃ സിദ്ധാഃ തിഷ്ഠന്തി കഥം തത്ര.. ൯൨..
സ്ഥിതിഹേതു ഭീ ഹോ] തോ [ഊര്ധ്വംഗതിപ്രധാനാഃ സിദ്ധാഃ] ഊര്ധ്വഗതിപ്രധാന സിദ്ധ [തത്ര] ഉസമേം [ആകാശമേം]
[കഥമ്] ക്യോം [തിഷ്ഠന്തി] സ്ഥിര ഹോം? [ആഗേ ഗമന ക്യോം ന കരേം?]
ഔര അപനേ–അപനേ ലക്ഷണോം ദ്വാരാ ഈതര ദ്രവ്യോംകാ ജീവോംസേ ഭിന്നപനാ ഹൈ ഐസാ സമഝനാ.
തോ ഊര്ധ്വഗതിപരധാന സിദ്ധോ കേമ തേമാം സ്ഥിതി ലഹേ? ൯൨.
Page 145 of 264
PDF/HTML Page 174 of 293
single page version
കൃതസ്തത്രാകാശേ തിഷ്ഠംതി ഇതി.. ൯൨..
തമ്ഹാ ഗമണട്ഠാണം ആയാസേ
തസ്മാദ്ഗമനസ്ഥാനമാകാശേ ജാനീഹി നാസ്തീതി.. ൯൩..
സാധനരൂപ സാമഗ്രീ ഹോനേ പര ഭീ ക്യോം [–കിസ കാരണ] ഉസമേം–ആകാശമേം–സ്ഥിര ഹോം? ൯൨..
ഗതി–സ്ഥിതി ആകാശമേം നഹീം ഹോതീ [അര്ഥാത് ഗതിസ്ഥിതിഹേതുത്വ ആകാശമേം നഹീം ഹൈ] [ഇതി ജാനീഹി] ഐസാ
ജാനോ.
അലോകകാ വിഭാഗ കരനേവാലേ ധര്മ തഥാ അധര്മകോ ഹീ ഗതി തഥാ സ്ഥിതികേ ഹേതു മാനനാ.. ൯൩..
തേ കാരണേ ജാണോ–ഗതിസ്ഥിതി ആഭമാം ഹോതീ നഥീ. ൯൩.
Page 146 of 264
PDF/HTML Page 175 of 293
single page version
പ്രസജത്യലോകഹാനിര്ലോകസ്യ ചാംതപരിവൃദ്ധിഃ.. ൯൪..
നാകാശം ഗതിസ്ഥിതിഹേതുഃ ലോകാലോകസീമവ്യവസ്ഥായാസ്തഥോപപത്തേഃ. യദി ഗതി– സ്ഥിത്യോരാകാശമേവ
നിമിത്തമിഷ്യേത്, തദാ തസ്യ സര്വത്ര സദ്ഭാവാജ്ജീവപുദ്ഗലാനാം ഗതിസ്ഥിത്യോര്നിഃ സീമത്വാത്പ്രതിക്ഷണമലോകോ
ഹീയതേ, പൂര്വം പൂര്വം വ്യവസ്ഥാപ്യമാനശ്ചാംതോ ലോകസ്യോത്തരോത്തരപരിവൃദ്ധയാ വിഘടതേ. തതോ ന തത്ര തദ്ധേതുരിതി..
൯൪..
[ലോകസ്യ അംതപരിവൃദ്ധി] ലോകകേ അന്തകീ വൃദ്ധികാ [പ്രസജതി] പ്രസംഗ ആഏ.
സര്വത്ര ഹോനേകേ കാരണ ജീവ–പുദ്ഗലോംകീ ഗതിസ്ഥിതികീ കോഈ സീമാ നഹീം രഹനേസേ പ്രതിക്ഷണ അലോകകീ ഹാനി
തോ ഹാനി ഥായ അലോകനീ, ലോകാന്ത
Page 147 of 264
PDF/HTML Page 176 of 293
single page version
ഇദി ജിണവരേഹിം ഭണിദം ലോഗസഹാവം സുണംതാണം.. ൯൫..
ഇതി ജിനവരൈഃ ഭണിതം ലോകസ്വഭാവം ശൃണ്വതാമ്.. ൯൫..
പുധഗുവലദ്ധിവിസേസാ കരിംതി
ജായേഗാ [അര്ഥാത് പഹലേ–പഹലേ നിശ്ചിത ഹുആ ലോകകാ അന്ത ഫിര–ഫിര ആഗേ ബഢതേ ജാനേസേ ലോകകാ അന്ത
ഹീ നഹീ ബന സകേഗാ]. ഇസലിയേ ആകാശമേം ഗതി–സ്ഥിതികാ ഹേതുത്വ നഹീം ഹൈ.. ൯൪..
ലോകസ്വഭാവകേ ശ്രോതാഓംസേ [ജിനവരൈഃ ഭണിതമ്] ജിനവരോംനേ കഹാ ഹൈ.
ഭാഖ്യും ജിനോഏ ആമ ലോകസ്വഭാവനാ ശ്രോതാ പ്രതി. ൯൫.
വളീ ഭിന്നഭിന്ന വിശേഷഥീ, ഏകത്വ നേ അന്യത്വ ഛേ. ൯൬.
Page 148 of 264
PDF/HTML Page 177 of 293
single page version
പൃഥഗുപലബ്ധിവിശേഷാണി കുവൈത്യേകത്വമന്യത്വമ്.. ൯൬..
ലഭ്യമാനേനാന്യത്വഭാഞ്ജ്യേവ ഭവംതീതി.. ൯൬..
[ഭിന്ന–ഭിന്ന] വിശേഷവാലേ ഹോനേസേ [ഏകത്വമ് അന്യത്വമ്] ഏകത്വ തഥാ അന്യത്വകോ [കുര്വംതി] കരതേ
ഔര അവഗാഹഹേതുത്വരൂപ [പൃഥക്–ഉപലബ്ധ വിശേഷ ദ്വാരാ] തഥാ [൨] നിശ്ചയസേ
ഔര അവഗാഹഹേതുത്വരൂപ ഭിന്ന–ഭിന്ന ഹൈം തഥാ [൨] ഉനകേ പ്രദേശ ഭീ ഭിന്ന–ഭിന്ന ഹൈം.. ൯൬..
൨. വിശേഷ=ഖാസിയത; വിശിഷ്ടതാ; വിശേഷതാ. [വ്യവഹാരസേ തഥാ നിശ്ചയസേ ധര്മ, അധര്മ ഔര ആകാശകേ വിശേഷ പൃഥക്
Page 149 of 264
PDF/HTML Page 178 of 293
single page version
മുത്തം പുഗ്ഗലദവ്വം ജീവോ ഖലു ചേദണോ തേസു.. ൯൭..
മൂര്തം പുദ്ഗലദ്രവ്യം ജീവഃ ഖലു ചേതനസ്തേഷു.. ൯൭..
പരരൂപാവേശാന്മൂര്തോപി അമൂര്തോ ധര്മഃ അമൂര്താധര്മഃ, മൂര്തഃ പുദ്ഗല ഏവൈക ഇതി. അചേതനമാകാശം,
[ഖലു] വാസ്തവമേം [ചേതനഃ] ചേതന ഹൈ.
ചൈതന്യകാ അഭാവ ജിസകാ സ്വഭാവ ഹൈ വഹ അചേതന ഹൈ. വഹാ ആകാശ അമൂര്ത ഹൈ, കാല അമൂര്ത ഹൈ, ജീവ
സ്വരൂപസേ അമൂര്ത ഹൈ,
ഛേ മൂര്ത പുദ്ഗലദ്രവ്യഃ തേമാം ജീവ ഛേ ചേതന ഖരേ. ൯൭.
Page 150 of 264
PDF/HTML Page 179 of 293
single page version
പുഗ്ഗലകരണാ ജീവാ ഖംധാ ഖലു കാലകരണാ ദു.. ൯൮..
പുദ്ഗലകരണാ ജീവാഃ സ്കംധാ ഖലു കാലകരണാസ്തു.. ൯൮..
പ്രദേശാംതരപ്രാപ്തിഹേതുഃ പരിസ്പംദനരൂപപര്യായഃ ക്രിയാ. തത്ര സക്രിയാ ബഹിരങ്ഗസാധനേന സഹഭൂതാഃ ജീവാഃ,
കാലഃ. ജീവാനാം സക്രിയത്വസ്യ ബഹിരങ്ഗ– സാധനം കര്മനോകര്മോപചയരൂപാഃ പുദ്ഗലാ ഇതി തേ പുദ്ഗലകരണാഃ.
അചേതന ഹൈ, പുദ്ഗല അചേതന ഹൈ; ജീവ ഹീ ഏക ചേതന ഹൈ.. ൯൭..
[പുദ്ഗലകരണാഃ] പുദ്ഗലകരണവാലേ [–ജിന്ഹേം സക്രിയപനേമേം പുദ്ഗല ബഹിരംഗ സാധന ഹോ ഐസേ] ഹൈം[സ്കംധാഃ
ഖലു കാലകരണാഃ തു] ഔര സ്കന്ധ അര്ഥാത് പുദ്ഗല തോ കാലകരണവാലേ [–ജിന്ഹേം സക്രിയപനേമേം കാല
ബഹിരംഗ സാധന ഹോ ഐസേ] ഹൈം.
പുദ്ഗല സക്രിയ ഹൈം. ആകാശ നിഷ്ക്രിയ ഹൈ; ധര്മ നിഷ്ക്രിയ ഹൈ; അധര്മ നിഷ്ക്രിയ ഹൈ ; കാല നിഷ്ക്രിയ ഹൈ.
ഛേ കാല പുദ്ഗലനേ കരണ, പുദ്ഗല കരണ ഛേ ജീവനേ. ൯൮.
Page 151 of 264
PDF/HTML Page 180 of 293
single page version
കാലകരണാഃ ന ച കാര്മാദീനാമിവ കാലസ്യാഭാവഃ. തതോ ന സിദ്ധാനാമിവ നിഷ്ക്രിയത്വം പുദ്ഗലാനാമിതി..
൯൮..
സേസം ഹവദി അമൂത്തം ചിത്തം ഉഭയം സമാദിയദി.. ൯൯..
ശേഷം ഭവത്യമൂര്തം ചിതമുഭയം സമാദദാതി.. ൯൯..
നിഷ്ക്രിയപനാ ഹൈ [അര്ഥാത് സിദ്ധോംകോ കര്മ–നോകര്മകേ സംചയരൂപ പുദ്ഗലോംകാ അഭാവ ഹോനേസേ വേ നിഷ്ക്രിയ ഹൈം.]
പുദ്ഗലോംകോ സക്രിയപനേകാ ബഹിരംഗ സാധന
നിഷ്ക്രിയപനാ ഹോതാ ഹൈ ഉസ പ്രകാര] പുദ്ഗലോംകോ നിഷ്ക്രിയപനാ നഹീം ഹോതാ.. ൯൮..
[ഉഭയം] ഉന ദോനോംകോ [സമാദദാതി] ഗ്രഹണ കരതാ ഹൈ [ജാനതാ ഹൈ].
ഛേ ജീവനേ ജേ വിഷയ ഇന്ദ്രിയഗ്രാഹ്യ, തേ സൌ മൂര്ത ഛേ;
ബാകീ ബധുംയ അമൂര്ത ഛേ; മന ജാണതും തേ ഉഭയ നേ. ൯൯.