Page 112 of 264
PDF/HTML Page 141 of 293
single page version
സുഖദുഃഖരൂപം ഫലം പ്രയച്ഛന്തി. ജീവാശ്ച നിശ്ചയേന
നിമിത്തമാത്രഭുതദ്രവ്യകര്മനിര്വര്തിതസുഖദുഃഖരൂപാത്മപരിണാമാനാം വ്യവഹാരേണ
നിമിത്തമാത്ര ഹോനേകീ അപേക്ഷാസേ
ഉദയസേ സമ്പാദിത ഈഷ്ടാനിഷ്ട വിഷയോംകേ ഭോക്താ ഹോനേകീ അപേക്ഷാസേ വ്യവഹാരസേ, ഉസപ്രകാരകാ [സുഖദുഃഖരൂപ]
ഫല ഭോഗതേ ഹൈം [അര്ഥാത് നിശ്ചയസേ സുഖദുഃഖപരിണാമരൂപ ഔര വ്യവഹാരസേ ഈഷ്ടാനിഷ്ടാ വിഷയരൂപ ഫല ഭോഗതേ
ഹൈം].
വിഷയരൂപ ഫല ‘ദേനേവാലാ’ ’’ [ഉപചാരസേ] കഹാ ജാ സകതാ ഹൈ. അബ, [൧] സുഖദുഃഖപരിണാമ തോ ജീവകീ
അപനീ ഹീ പര്യായരൂപ ഹോനേസേ ജീവ സുഖദുഃഖപരിണാമകോ തോ ‘നിശ്ചയസേ’ ഭോഗതാ ഹൈം, ഔര ഇസലിയേ
സുഖദുഃഖപരിണാമമേം നിമിത്തഭൂത വര്തതേ ഹുഏ ശുഭാശുഭ കര്മോംമേം ഭീ [–ജിന്ഹേംം ‘‘സുഖദുഃഖപരിണാമരൂപ ഫല
ദേനേവാലാ’’ കഹാ ഥാ ഉനമേം ഭീ] ഉസ അപേക്ഷാസേ ഐസാ കഹാ ജാ സകതാ ഹൈേ കി ‘‘വേ ജീവകോ ‘നിശ്ചയസേ’
സുഖദുഃഖപരിണാമരൂപ ഫല ദേതേ ഹൈം;’’ തഥാ [൨] ഈഷ്ടാനിഷ്ട വിഷയ തോ ജീവസേ ബിലകുല ഭിന്ന ഹോനേസേ ജീവ ഈഷ്ടാനിഷ്ട
വിഷയോംകോ തോ ‘വ്യവഹാരസേ’ ഭോഗതാ ഹൈം, ഔര ഇസലിയേ ഈഷ്ടാനിഷ്ട വിഷയോംമേം നിമിത്തഭൂത വര്തതേ ഹുഏ ശുഭാശുഭ കര്മോംമേം
ഭീ [–ജിന്ഹേംം ‘‘ഈഷ്ടാനിഷ്ട വിഷയരൂപ ഫല ദേനേവാലാ ’’ കഹാ ഥാ ഉനമേം ഭീ ] ഉസ അപേക്ഷാസേ ഐസാ കഹാ ജാ
സകതാ ഹൈേ കി ‘‘വേ ജീവകോ ‘വ്യവഹാരസേ’ ഈഷ്ടാനിഷ്ട വിഷയരൂപ ഫല ദേതേ ഹൈം.’’
ജീവസേ ബില്കുല ഭിന്ന ഹൈം.’ പരന്തു യഹാ കഹേ ഹുഏ നിശ്ചയരൂപസേ ഭംഗസേ ഐസാ നഹീം സമഝനാ ചാഹിയേ കി ‘പൌദ്ഗലിക
കര്മ ജീവകോ വാസ്തവമേം ഫല ദേതാ ഹൈ ഔര ജീവ വാസ്തവമേം കര്മകേ ദിയേ ഹുഏ ഫലകോ ഭോഗതാ ഹൈ.’
ഭോഗേ തോ ദോനോം ദ്രവ്യ ഏക ഹോ ജായേം. യഹാ യഹ ധ്യാന രഖനാ ഖാസ ആവശ്യക ഹൈ കി ടീകാകേ പഹലേ പൈരേമേം സമ്പൂര്ണ
ഗാഥാകേ കഥനകാ സാര കഹതേ ഹുഏ ശ്രീ ടീകാകാര ആചാര്യദേവ സ്വയം ഹീ ജീവകോ കര്മ ദ്വാരാ ദിയേ ഗയേ ഫലകാ
ഉപഭോഗ വ്യവഹാരസേ ഹീ കഹാ ഹൈ, നിശ്ചയസേ നഹീം.
ഐസാ അര്ഥ സമഝനാ ചഹിയേ.
Page 113 of 264
PDF/HTML Page 142 of 293
single page version
ഭോക്തൃത്വഗുണോപി വ്യാഖ്യാതഃ.. ൬൭..
ഭേത്താ ഹു ഹവദി ജീവോ
ഭേക്താ തു ഭവതി ജീവശ്ചേതകഭാവേന കര്മഫലമ്.. ൬൮..
പരന്തു വഹ ഭോക്താ നഹീം ഹൈ]. [ഭോക്താ തു] ഭോക്താ തോ [ജീവഃ ഭവതി] [മാത്ര] ജീവ ഹൈ [ചേതകഭാവേന]
ചേതകഭാവകേ കാരണ [കര്മഫലമ്] കര്മഫലകാ.
തേഥീ കരമ, ജീവഭാവസേ സംയുക്ത കര്താ ജാണവും;
ഭോക്താപണും തോ ജീവനേ ചേതകപണേ തത്ഫല തണും ൬൮.
Page 114 of 264
PDF/HTML Page 143 of 293
single page version
കഥംചിദാത്മനഃ സുഖദുഃഖപരിണാമാനാം കഥംചിദിഷ്ടാ–നിഷ്ടവിഷയാണാം ഭോക്താ പ്രസിദ്ധ ഇതി.. ൬൮..
ഹിഡദി പാരമപാരം സംസാരം
ഹിംഡതേ പാരമപാരം സംസാരം മോഹസംഛന്നഃ.. ൬൯..
വച്ഛന്നത്വാദുപജാതവിപരീതാഭിനിവേശഃ പ്രത്യസ്തമിതസമ്യഗ്ജ്ഞാനജ്യോതിഃ സാംതമനംതം വാ സംസാരം
പരിഭ്രമതീതി.. ൬൯..
– ഭോക്താ പ്രസിദ്ധ ഹൈ.. ൬൮..
സാന്ത അഥവാ അനന്ത സംസാരമേം [ഹിംഡതേ] പരിഭ്രമണ കരതാ ഹൈ.
അനാദി മോഹാച്ഛാദിതപനേകേ കാരണ വിപരീത
[ഇസ പ്രകാര ജീവകേ കര്മസഹിതപനേകീ മുഖ്യതാപൂര്വക പ്രഭുത്വഗുണകാ വ്യാഖ്യാന കിയാ ഗയാ..] ൬൯..
കര്താ അനേ ഭോക്താ ഥതോ ഏ രീത നിജ കര്മോ വഡേ
ജീവ മോഹഥീ ആച്ഛന്ന സാന്ത അനന്ത സംസാരേ ഭമേ. ൬൯.
Page 115 of 264
PDF/HTML Page 144 of 293
single page version
ണാണാണുമഗ്ഗചാരീ ണിവ്വാണപുരം വജദി
ജ്ഞാനാനുമാര്ഗചാരീ നിര്വാണപുരം വ്രജതി ധീരഃ.. ൭൦..
അയമേവാത്മാ യദി ജിനാജ്ഞയാ മാര്ഗമുപഗമ്യോപശാംതക്ഷീണമോഹത്വാത്പ്രഹീണവിപരീതാഭിനിവേശഃ
സമുദ്ഭിന്നസമ്ഗ്ജ്ഞാനജ്യോതിഃ കര്തൃത്വഭോക്തൃത്വാധികാരം പരിസമാപ്യ സമ്യക്പ്രകടിതപ്രഭുത്വശക്തിര്ജ്ഞാനസ്യൈ–
വാനുമാര്ഗേണ ചരതി, തദാ വിശുദ്ധാത്മതത്ത്വോപലംഭരൂപമപവര്ഗനഗരം വിഗാഹത ഇതി.. ൭൦..
ക്ഷയോപശമ ഹുആ ഹൈ ഐസാ ഹോതാ ഹുആ] [ജ്ഞാനാനുമാര്ഗചാരീ] ജ്ഞാനാനുമാര്ഗമേം വിചരതാ ഹൈ [–ജ്ഞാനകാ
അനുസരണ കരനേവാലേ മാര്ഗേ വര്തതാ ഹൈ], [ധീരഃ] വഹ ധീര പുരുഷ [നിര്വാണപുരം വ്രജതി] നിര്വാണപുരകോ പ്രാപ്ത
ഹോതാ ഹൈ.
സമ്യഗ്ജ്ഞാനജ്യോതി പ്രഗട ഹുഈ ഹൈ ഐസാ ഹോതാ ഹുആ, കര്തൃത്വ ഔര ഭോക്തൃത്വകേ അധികാരകോ സമാപ്ത കരകേ
സമ്യക്രൂപസേ പ്രഗട പ്രഭുത്വശക്തിവാന ഹോതാ ഹുആ ജ്ഞാനകാ ഹീ അനുസരണ കരനേവാലേ മാര്ഗമേം വിചരതാ ഹൈ
ജ്ഞാനാനുമാര്ഗ വിഷേ ചരേ, തേ ധീര ശിവപുരനേ വരേ. ൭൦.
Page 116 of 264
PDF/HTML Page 145 of 293
single page version
ചദുചംകമണോ ഭണിദോ പംചഗ്ഗഗുണപ്പധാണോ യ.. ൭൧..
ഛക്കാപക്കമജുതോ ഉവഉത്തോ
ചതുശ്ചംക്രമണോ ഭണിതഃ പഞ്ചാഗ്രഗുണപ്രധാനശ്ച.. ൭൧..
ഷട്കാപക്രമയുക്തഃ ഉപയുക്തഃ സപ്തഭങ്ഗസദ്ഭാവഃ.
അഷ്ടാശ്രയോ നവാര്ഥോ ജീവോ ദശസ്ഥാനഗോ ഭണിതഃ.. ൭൨..
[–പ്രവര്തതാ ഹൈ, പരിണമിത ഹോതാ ഹൈ, ആചരണ കരതാ ഹൈ], തബ വഹ വിശുദ്ധ ആത്മതത്ത്വകീ ഉപലബ്ധിരൂപ
അപവര്ഗനഗരകോ [മോക്ഷപുരകോ] പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ.
[ഇസ പ്രകാര ജീവകേ കര്മരഹിതപനേകീ മുഖ്യതാപൂര്വക പ്രഭുത്വഗുണകാ വ്യാഖ്യാന കിയാ ഗയാ ..] ൭൦..
[പഞ്ചാഗ്രഗുണപ്രധാനഃ] പാ ച മുഖ്യ ഗുണോസേ പ്രധാനതാവാലാ [ഭണിതഃ] കഹാ ഹൈ. [ഉപയുക്തഃ ജീവഃ] ഉപയോഗീ
ഐസാ വഹ ജീവ [ഷട്കാപക്രമയുക്തഃ] ഛഹ
ദശസ്ഥാനഗത [ഭണിതഃ] കഹാ ഗയാ ഹൈ.
ചഉഭ്രമണയുത, പംചാഗ്രഗുണപരധാന ജീവ കഹേല ഛേ; ൭൧.
ഉപയോഗീ ഷട–അപക്രമസഹിത ഛേ, സപ്തഭംഗീസത്ത്വ ഛേ,
ജീവ അഷ്ട–ആശ്രയ, നവ–അരഥ, ദശസ്ഥാനഗത ഭാഖേല ഛേ. ൭൨.
Page 117 of 264
PDF/HTML Page 146 of 293
single page version
ചംക്രമണത്വാച്ചതുശ്ചംക്രമണഃ, പഞ്ചഭിഃ പാരിണാമികൌദയികാദിഭിരഗ്രഗുണൈഃ പ്രധാനത്വാത്പഞ്ചാഗ്രഗുണപ്രധാനഃ,
ചതസൃഷു ദിക്ഷൂര്ധ്വമധശ്ചേതി ഭവാംതരസംക്രമണഷട്കേനാപക്രമേണ യുക്തത്വാത്ഷട്കാപക്രമയുക്തഃ, അസിത–
നാസ്ത്യാദിഭിഃ സപ്തഭങ്ഗൈഃ സദ്ഭാവോ യസ്യേതി സപ്തഭങ്ഗസദ്ഭാവഃ അഷ്ടാനാം കര്മണാം ഗുണാനാം വാ ആശ്രയത്വാദഷ്ടാശ്രയഃ,
നവപദാര്ഥരൂപേണ വര്തനാന്നവാര്ഥഃ, പൃഥിവ്യപ്തേജോവായുവനസ്പതിസാധാരണപ്രത്യേക–ദ്വിത്രിചതുഃ പഞ്ചേന്ദ്രിയരൂപേഷു
ദശസു സ്ഥാനേഷു ഗതത്വാദ്രശസ്ഥാനഗ ഇതി.. ൭൧–൭൨..
ഉഡ്ഢം ഗച്ഛദി സേസാ വിദിസാവജ്ജം ഗദിം
ജ്ഞാനചേതനാ ഐസേ ഭേദോംം ദ്വാരാ അഥവാ ധ്രൌവ്യ, ഉത്പാദ ഔര വിനാശ ഐസേ ഭേദോം ദ്വാരാ ലക്ഷിത ഹോനേസേ ‘ത്രിലക്ഷണ
[തീന ലക്ഷണവാലാ]’ ഹൈ; [൪] ചാര ഗതിയോംമേം ഭ്രമണ കരതാ ഹൈ ഇസലിയേ ‘ചതുര്വിധ ഭ്രമണവാലാ’ ഹൈ; [൫]
പാരിണാമിക ഔദയിക ഇത്യാദി പാ ച മുഖ്യ ഗുണോം ദ്വാരാ പ്രധാനതാ ഹോനേസേ ‘പാ ച മുഖ്യ ഗുണോംസേ
പ്രധാനതാവാലാ’ ഹൈ; [൬] ചാര ദിശാഓംമേം, ഊപര ഔര നീചേ ഇസ പ്ര്രകാര ഷഡ്വിധ ഭവാന്തരഗമനരൂപ
അപക്രമസേ യുക്ത ഹോനേകേ കാരണ [അര്ഥാത് അന്യ ഭവമേം ജാതേ ഹുഏ ഉപരോക്ത ഛഹ ദിശാഓംമേം ഗമന ഹോതാ ഹൈ
ഇസലിയേ] ‘ഛഹ അപക്രമ സഹിത’ ഹൈ; [൭] അസ്തി, നാസ്തി ആദി സാത ഭംഗോ ദ്വാരാ ജിസകാ സദ്ഭാവ ഹൈ
ഐസാ ഹോനേസേ ‘സാത ഭംഗപൂര്വക സദ്ഭാവവാന’ ഹൈ; [൮] [ജ്ഞാനാവരണീയാദി] ആഠ കര്മോംകേ അഥവാ
[സമ്യക്ത്വാദി] ആഠ ഗുണോംകേ ആശ്രയഭൂത ഹോനേസേ ‘ആഠകേ ആശ്രയരൂപ’ ഹൈ; [൯] നവ പദാര്ഥരൂപസേ വര്തതാ
ഹൈ ഇസലിയേ ‘നവ–അര്ഥരൂപ’ ഹൈ; [൧൦] പൃഥ്വീ, ജല, അഗ്നി, വായു, സാധാരണ വനസ്പതി, പ്രത്യേക വനസ്പതി,
ദ്വീന്ദ്രിയ, ത്രീന്ദ്രിയ ചതുരിന്ദ്രിയ ഔര പംചേന്ദ്രിയരൂപ ദശ സ്ഥാനോമേം പ്രാപ്ത ഹോനേസേ ‘ദശസ്ഥാനഗത’ ഹൈ.. ൭൧–
൭൨..
ഗതി ഹോയ ഊംചേ; ശേഷനേ വിദിശാ തജീ ഗതി ഹോയ ഛേ. ൭൩.
Page 118 of 264
PDF/HTML Page 147 of 293
single page version
ഊര്ധ്വ ഗച്ഛതി ശേഷാ വിദിഗ്വര്ജാം ഗതിം യാംതി.. ൭൩..
ഇദി തേ ചദുവ്വിയപ്പാ പുഗ്ഗലകായാ
ഇതി തേ ചതുര്വികല്പാഃ പുദ്ഗലകായാ ജ്ഞാതവ്യാഃ.. ൭൪..
ജീവ [ഭവാന്തരമേം ജാതേ ഹുഏ] [വിദിഗ്വര്ജാ ഗതിം യാംതി] വിദിശാഏ ഛോഡ കര ഗമന കരതേ ഹൈം.
കഹാ ഹൈ.
ഏകസമയവര്തീ അവിഗ്രഹഗതി ദ്വാരാ [ലോകാഗ്രപര്യംത] സ്വാഭാവിക ഊര്ധ്വഗമന കരതാ ഹൈ. ശേഷ സംസാരീ ജീവ
മരണാന്തമേം വിദിശാഏ ഛോഡകര പൂര്വോക്ത ഷട്–അപക്രമസ്വരൂപ [കര്മനിമിത്തക] അനുശ്രേണീഗമന കരതേ ഹൈം..
൭൩..
തേ സ്കംധ തേനോ ദേശ, സ്ംകധപ്രദേശ, പരമാണു കഹ്യാ. ൭൪.
Page 119 of 264
PDF/HTML Page 148 of 293
single page version
ചതുര്വികല്പത്വമിതി.. ൭൪..
അദ്ധദ്ധം ച പദേസോ പരമാണൂ ചേവ അവിഭാഗീ.. ൭൫..
അര്ധാര്ധ ച പ്രദേശഃ പരമാണുശ്ചൈവാവിഭാഗീ.. ൭൫..
ഭവന്തി ഇതി] പരമാണുു.
ഉനകേ ചാര ഭേദ ഹൈം.. ൭൪..
അര്ധ വഹ [പ്രദേശഃ] പ്രദേശ ഹൈ [ച] ഔര [അവിഭാഗീ] അവിഭാഗീ വഹ [പരമാണുഃ ഏവ] സചമുച പരമാണു
ഹൈ.
അര്ധാര്ധ തേനും ‘പ്രദേശ’ നേ അവിഭാഗ തേ ‘പരമാണു’ ഛേ. ൭൫.
Page 120 of 264
PDF/HTML Page 149 of 293
single page version
സ്കംധസ്യാംത്യോ ഭേദഃ പരമാണുരേകഃ. പുനരപി ദ്വയോഃ പരമാണ്വോഃ സംധാതാദേകോ ദ്വയണുകസ്കംധപര്യായഃ. ഏവം
സംധാതവശാദനംതാഃ സ്കംധപര്യായാഃ. ഏവം ഭേദസംധാതാഭ്യാമപ്യനംതാ ഭവംതീതി.. ൭൫..
അനന്താനന്ത പരമാണുഓംസേ നിര്മിത ഹോനേ പര ഭീ ജോ ഏക ഹോ വഹ സ്കംധ നാമകീ പര്യായ ഹൈ; ഉസകീ
കാരണ [പൃഥക ഹോനകേ കാരണ] ദ്വി–അണുക സ്കംധപര്യംത അനന്ത സ്കംധപ്രദേശരൂപ പര്യായേം ഹോതീ ഹൈം.
നിര്വിഭാഗ–ഏക–പ്രദേശവാലാ, സ്കംധകാ അന്തിമ അംശ വഹ ഏക പരമാണു ഹൈ. [ഇസ പ്രകാര
സ്കംധരൂപ പര്യായേം ഹോതീ ഹൈ. [ഇസ പ്രകാര സംഘാതസേ ഹോനേവാലേ പുദ്ഗലവികല്പകാ വര്ണന ഹുആ. ]
൭൫..
ഹൈേ. ഭേദ ദ്വാരാ ഉസകേ ജോ പുദ്ഗലവികല്പ ഹോതേ ഹൈം വേ നിമ്നോക്ത ദ്രഷ്ടാന്താനുസാര സമഝനാ. മാനലോ കി ൧൬
പരമാണുഓംസേ നിര്മിത ഏക പുദ്ഗലപിണ്ഡ ഹൈ ഔര വഹ ടൂടകര ഉസകേ ടുകഡേ ഹോതേ ഹൈ. വഹാ ൧൬ പരമാണുാോംകേ പൂര്ണ
പുദ്ഗലപിണ്ഡകോ ‘സ്കംധ’ മാനേ തോ ൮ പരമാണുഓംവാലാ ഉസകാ അര്ധഭാഗരൂപ ടുകഡാ വഹ ‘ദേശ’ ഹൈ, ൪
പരമാണുഓംവാലാ ഉസകാ ചതുര്ഥഭാഗരൂപ ടുകഡാ വഹ ‘പ്രദേശ’ ഹൈ ഔര അവിഭാഗീ ഛോടേ–സേ–ഛോടാ ടുകഡാ വഹ
‘പരമാണു’ ഹൈ. പുനശ്ച, ജിസ പ്രകാര ൧൬ പരമാണുവാലേ പൂര്ണ പിണ്ഡകോ ‘സ്കംധ’ സംജ്ഞാ ഹൈ, ഉസീ പ്രകാര ൧൫ സേ ലേകര
൯ പരമാണുഓം തകകേ കിസീ ഭീ ടുകഡേകോ ഭീ ‘സ്കംധ’ സംജ്ഞാ ഹൈേ; ജിസ പ്രകാര ൮ പരമാണുഓംവാലേ ഉസകേ
അര്ധഭാഗരൂപ ടുകഡേകോ ‘ദേശ’ സംജ്ഞാ ഹൈേ, ഉസീ പ്രകാര ൭ സേ ലേകര ൫ പരമാണഓും തകകേ ഉസകേ കിസീ ഭീ
ടുകഡേകോ ഭീ ‘ദേശ’ സംജ്ഞാ ഹൈ; ജിസ പ്രകാര ൪ പരമാണുവാലേ ഉസകേ ചതുര്ഥഭാഗരൂപ ടുകഡേകോ ‘പ്രദേശ’ സംജ്ഞാ ഹൈ,
ഉസീ പ്രകാര ൩ സേ ലേകര ൨ പരമാണു തകകേ ഉസകേ കിസീ ഭീ ടുകഡേകോ ഭീ ‘പ്രദേശ’ സംജ്ഞാ ഹൈ. – ഇസ ദ്രഷ്ടാന്തകേ
അനുസാര, ഭേദ ദ്വാരാ ഹോനേവാലേ പുദ്ഗലവികല്പ സമഝനാ.
Page 121 of 264
PDF/HTML Page 150 of 293
single page version
തേ ഹോംതി ഛപ്പയാരാ തേലോക്കം ജേഹിം ണിപ്പണ്ണം.. ൭൬..
തേ ഭവന്തി ഷട്പ്രകാരാസ്ത്രൈലോക്യം യൈഃ നിഷ്പന്നമ്.. ൭൬..
സ്കംധാസ്ത്വനേകപുദ്ഗലമയൈകപര്യായത്വേന പുദ്ഗലേഭ്യോനന്യത്വാത്പുദ്ഗലാ ഇതി
പ്രകാരകേ ഹൈം, [യൈഃ] ജിനസേ [ത്രൈലോക്യം] തീന ലോക [നിഷ്പന്നമ്] നിഷ്പന്ന ഹൈ.
സ്കംധവ്യക്തികേ [–സ്കംധപര്യായകേ] ആവിര്ഭാവ ഔര തിരോഭാവകീ അപേക്ഷാസേ ഭീ [പരമാണുഓംമേം]
ഛ വികല്പ ഛേ സ്കംധോ തണാ, ജേഥീ ത്രിജഗ നിഷ്പന്ന ഛേ. ൭൬.
Page 122 of 264
PDF/HTML Page 151 of 293
single page version
സ്ഥിതവംത ഇതി. തഥാ ഹി–ബാദരബാദരാഃ, ബാദരാഃ, ബാദരസൂക്ഷ്മാഃ, സൂക്ഷ്മബാദരാഃ, സൂക്ഷ്മാഃ, സൂക്ഷ്മ–സൂക്ഷ്മാ
ഇതി. തത്ര ഛിന്നാഃ സ്വയം സംധാനാസമര്ഥാഃ കാഷ്ഠപാഷാണദയോ ബാദരബാദരാഃ. ഛിന്നാഃ സ്വയം സംധാനസമര്ഥാഃ
ക്ഷീരധൃതതൈലതോയരസപ്രഭൃതയോ ബാദരാഃ. സ്ഥൂലോപലംഭാ അപി ഛേത്തും
സൂക്ഷ്മത്വേപി ഹി കരണാനുപലഭ്യാഃ കര്മവര്ഗണാദയഃ സൂക്ഷ്മാഃ. അത്യംതസൂക്ഷ്മാഃ കര്മവര്ഗണാ–ഭ്യോധോ ദ്വയണുക
സ്കംധപര്യന്താഃ സൂക്ഷ്മസൂക്ഷ്മാ ഇതി.. ൭൬..
‘പൂരണ – ഗലന’ ഘടിത ഹോനേസേ പരമാണു നിശ്ചയസേ ‘
സൂക്ഷ്മത്വരൂപ പരിണാമോംകേ ഭേദോം ദ്വാരാ ഛഹ പ്രകാരോംകോ പ്രാപ്ത കരകേ തീന ലോകരൂപ ഹോകര രഹേ ഹൈം. വേ ഛഹ
പ്രകാരകേ സ്കംധ ഇസ പ്രകാര ഹൈംഃ– [൧] ബാദരബാദര; [൨] ബാദര; [൩] ബാദരസൂക്ഷ്മ; [൪] സൂക്ഷ്മബാദര; [൫]
സൂക്ഷ്മ; [൬] സൂക്ഷ്മസൂക്ഷ്മ. വഹാ , [൧] കാഷ്ഠപാഷാണാദിക [സ്കംധ] ജോ കി ഛേദന ഹോനേപര സ്വയം നഹീം ജുഡ
സകതേ വേ [ഘന പദാര്ഥ] ‘ബാദരബാദര’ ഹൈം; [൨] ദൂധ, ഘീ, തേല, ജല, രസ ആദി [സ്കംധ] ജോ കി
ഛേദന ഹോനേപര സ്വയം ജുഡ ജാതേ ഹൈം വേ [പ്രവാഹീ പദാര്ഥ] ‘ബാദര’ ഹൈ; [൩] ഛായാ, ധൂപ, അംധകാര, ചാംദനീ
ആദി [സ്കംധ] ജോ കി സ്ഥൂല ജ്ഞാത ഹോനേപര ഭീ ജിനകാ ഛേദന, ഭേദന അഥവാ [ഹസ്താദി ദ്വാരാ] ഗ്രഹണ
നഹീം കിയാ ജാ സകതാ വേ ‘ബാദരസൂക്ഷ്മ’ ഹൈം; [൪] സ്പര്ശ–രസ–ഗംധ–ശബ്ദ ജോ കി സൂക്ഷ്മ ഹോനേ പര ഭീ
സ്ഥൂല ജ്ഞാത ഹോതേ ഹൈം [അര്ഥാത് ചക്ഷകോു ഛോഡകര ചാര ഇന്ദ്രിയോംംകേ വിഷയഭൂത സ്കംധ ജോ കി ആ ഖസേ ദിഖാഈ
ന ദേനേ പര ഭീ സ്പര്ശനേന്ദ്രിയ ദ്വാരാ സ്പര്ശ കിയാ ജാ സകതാ ഹൈേ] ജീഭ ദ്വാരാ ജിനകാ സ്വാദ ലിയാ ജാ
സകതാ ഹൈേ, നാകസേ സൂംംധാ ജാ സകതാ ഹൈേ അഥവാ കാനസേ സുനാ ജാ സകതാ ഹൈേ വേ ‘സൂക്ഷ്മബാദര’ ഹൈം; [൫]
കര്മവര്ഗണാദി [സ്കംധ] കി ജിന്ഹേം സൂക്ഷ്മപനാ ഹൈ തഥാ ജോ ഇന്ദ്രിയോംസേ ജ്ഞാത ന ഹോം ഐസേ ഹൈം വേ ‘സൂക്ഷ്മ’ ഹൈം;
[൬] കര്മവര്ഗണാസേ നീചേകേ [കര്മവര്ഗണാതീത ദ്വിഅണുക–സ്കംധ തകകേ [സ്കംധ] ജോ കി അത്യന്ത സൂക്ഷ്മ ഹൈം വേ
‘സൂക്ഷ്മസൂക്ഷ്മ’ ഹൈം.. ൭൬..
വിശേഷ ഗുണ ജോ സ്പര്ശ–രസ–ഗംധ–വര്ണ ഹൈം ഉനമേം ഹോനേവാലീ ഷട്സ്ഥാനപതിത വൃദ്ധി വഹ പൂരണ ഹൈ ഔര ഷട്സ്ഥാനപതിത
ഹാനി വഹ ഗലന ഹൈ; ഇസലിയേ ഇസ പ്രകാര പരമാണു പൂരണ–ഗലനധര്മവാലേ ഹൈം. [൨] പരമാണുഓംമേം സ്കംധരൂപ പര്യായകാ
ആവിര്ഭാവ ഹോനാ സോ പൂരണ ഹൈ ഔര തിരോഭാവ ഹോനാ വഹ ഗലന ഹൈേ; ഇസ പ്രകാര ഭീ പരമാണുഓംമേം പൂരണഗലന ഘടിത
ഹോതാ ഹൈ.]
Page 123 of 264
PDF/HTML Page 152 of 293
single page version
സോ സസ്സദോ അസദ്ദോ ഏക്കോ അവിഭാഗീ മുത്തിഭവോ.. ൭൭..
സ ശാശ്വതോശബ്ദഃ ഏകോവിഭാഗീ ഭൂര്തിഭവഃ.. ൭൭..
അനാദിനിധനരൂപാദിപരിണാമോത്പന്നത്വാന്മൂര്തിഭവഃ, രൂപാദിപരിണാമോത്പന്നത്വേപി ശബ്ദസ്യ
പരമാണുഗുണത്വാഭാവാത്പുദ്ഗലസ്കംധപര്യായത്വേന വക്ഷ്യമാണത്വാച്ചാശബ്ദോ നിശ്ചീയത ഇതി.. ൭൭..
ശാശ്വത [മൂര്തിഭവഃ] മൂര്തിപ്രഭവ [മൂര്തരൂപസേ ഉത്പന്ന ഹോനേവാലാ] ഔര [അശബ്ദഃ] അശബ്ദ ഹൈ.
അവിനാശീ ഹോനേസേ നിത്യ ഹൈ; അനാദി–അനന്ത രൂപാദികേ പരിണാമസേ ഉത്പന്ന ഹോനേകേ കാരണ
നഹീം ഹൈ തഥാ ഉസകാ[ശബ്ദകാ] അബ [൭൯ വീം ഗാഥാമേം] പുദ്ഗലസ്കംധപര്യായരൂപസേ കഥന ഹൈ.. ൭൭..
ഹോതാ ഹൈ ഐസാ.[മൂര്തി = മൂര്തപനാ]
തേ ഏകനേ അവിഭാഗ, ശാശ്വത, മൂര്തിപ്രഭവ, അശബ്ദ ഛേ. ൭൭.
Page 124 of 264
PDF/HTML Page 153 of 293
single page version
സോ ണേഓ പരമാണൂ പരിണാമഗുണോ സയമസദ്രേ.. ൭൮..
ആദേശമാത്രമൂര്ത്തഃ ധാതുചതുഷ്കസ്യ കാരണം യസ്തു.
സ ജ്ഞേയഃ പരമാണുഃ. പരിണാമഗുണഃ സ്വയമശബ്ദഃ.. ൭൮..
[സഃ] വഹ [പരമാണുഃ ജ്ഞേയഃ] പരമാണു ജാനനാ – [പരിണാമഗുണഃ] ജോ കി പരിണാമഗുണവാലാ ഹൈ ഔര
[സ്വയമ് അശബ്ദഃ] സ്വയം അശബ്ദ ഹൈ.
പ്രകാര ദ്രവ്യ ഔര ഗുണകേ അഭിന്ന പ്രദേശ ഹോനേസേ, ജോ പരമാണുകാ പ്രദേശ ഹൈ, വഹീ സ്പര്ശകാ ഹൈ, വഹീ രസകാ
ഹൈ, വഹീ ഗംധകാ ഹൈ, വഹീ രൂപകാ ഹൈ. ഇസലിയേ കിസീ പരമാണുമേം ഗംധഗുണ കമ ഹോ, കിസീ പരമാണുമേം
ഗംധഗുണ ഔര രസഗുണ കമ ഹോ, കിസീ പരമാണുമേം ഗംധഗുണ, രസഗുണ ഔര രൂപഗുണ കമ ഹോ,
തേ ജാണവോ പരമാണു– ജേ പരിണാമീ, ആപ അശബ്ദ ഛേ. ൭൮.
Page 125 of 264
PDF/HTML Page 154 of 293
single page version
ഗംധഗുണേ, ക്വചിത് ഗംധരസഗുണയോഃ, ക്വചിത് ഗംധരസരൂപഗുണേഷു അപകൃഷ്യമാണേഷു തദവിഭക്തപ്രദേശഃ പരമാണുരേവ
വിനശ്യതീതി. ന തദപകര്ഷോ യുക്തഃ. തതഃ പൃഥിവ്യപ്തേജോവായുരൂപസ്യ ധാതുചതുഷ്കസ്യൈക ഏവ പരമാണുഃ കാരണം
പരിണാമവശാത് വിചിത്രോ ഹി പരമാണോഃ പരിണാമഗുണഃ ക്വചിത്കസ്യചിദ്ഗുണസ്യ വ്യക്താവ്യക്തത്വേന വിചിത്രാം
പരിണതിമാദധാതി. യഥാ ച തസ്യ പരിണാമവശാദവ്യക്തോ ഗംധാദിഗുണോസ്തീതി പ്രതിജ്ഞായതേ ന തഥാ
ശബ്ദോപ്യവ്യക്തോസ്തീതി ജ്ഞാതും ശക്യതേ ശക്യതേ തസ്യൈകപ്രദേശസ്യാനേകപ്രദേശാത്മകേന ശബ്ദേന
സഹൈകത്വവിരോധാദിതി.. ൭൮..
തോ ഉസ ഗുണസേ അഭിന്ന പ്രദേശീ പരമാണു ഹീ വിനഷ്ട ഹോ ജായേഗാ. ഇസലിയേ ഉസ ഗുണകീ ന്യൂനതാ യുക്ത
[ഉചിത] നഹീം ഹൈ. [കിസീ ഭീ പരമാണുമേം ഏക ഭീ ഗുണ കമ ഹോ തോ ഉസ ഗുണകേ സാഥ അഭിന്ന പ്രദേശീ
പരമാണു ഹീ നഷ്ട ഹോ ജായേഗാ; ഇസലിയേ സമസ്ത പരമാണു സമാന ഗുണവാലേ ഹീ ഹൈ, അര്ഥാത് വേ ഭിന്ന ഭിന്ന
ജാതികേ നഹീം ഹൈം.] ഇസലിയേ പൃഥ്വീ, ജല, അഗ്നി ഔര വായുരൂപ ചാര ധാതുഓംകാ, പരിണാമകേ കാരണ, ഏക
ഹീ പരമാണു കാരണ ഹൈ [അര്ഥാത് പരമാണു ഏക ഹീ ജാതികേ ഹോനേ പര ഭീ വേ പരിണാമകേ കാരണ ചാര
ധാതുഓംകേ കാരണ ബനതേ ഹൈം]; ക്യോംകി വിചിത്ര ഐസാ പരമാണുകാ പരിണാമഗുണ കഹീം കിസീ ഗുണകീ
ശബ്ദകേ സാഥ ഏകത്വ ഹോനേമേം വിരോധ ഹൈ.. ൭൮..
അവ്യക്ത ഹോതാ ഹൈ ; അഗ്നിമേം സ്പര്ശ ഔര വര്ണ വ്യക്ത ഹോതേ ഹൈം ഔര ശേഷ ദോ അവ്യക്ത ഹോതേ ഹൈം ; വായുമേം സ്പര്ശ വ്യക്ത
ഹോതാ ഹൈ ഔര ശേഷ തീന അവ്യക്ത ഹോതേ ഹൈം.]
൨. ജിസ പ്രകാര പരമാണുമേം ഗംധാദിഗുണ ഭലേ ഹീ അവ്യക്തരൂപസേ ഭീ ഹോതേ തോ അവശ്യ ഹൈം; ഉസീ പ്രകാര പരമാണുമേം ശബ്ദ ഭീ
ഹൈ.
Page 126 of 264
PDF/HTML Page 155 of 293
single page version
സ്പൃഷ്ടേഷു തേഷു ജായതേ ശബ്ദ ഉത്പാദികോ നിയതഃ.. ൭൯..
സമുത്പദ്യമാനത്വാത് സ്കംധപ്രഭവഃ, യതോ ഹി പരസ്പരാഭിഹതേഷു മഹാസ്കംധേഷു ശബ്ദഃ സമുപജായതേ.
ശബ്ദ ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹൈ; [നിയതഃ ഉത്പാദികഃ] ഇസ പ്രകാര വഹ [ശബ്ദ] നിയതരൂപസേ ഉത്പാദ്യ ഹൈം.
സാധനഭൂത [–ബാഹ്യ കാരണഭൂത] മഹാസ്കന്ധോം ദ്വാരാ തഥാവിധ പരിണാമരൂപ [ശബ്ദപരിണാമരൂപ] ഉത്പന്ന
സ്കംധാഭിധാതേ ശബ്ദ ഊപജേ, നിയമഥീ ഉത്പാദ്യ ഛേ. ൭൯.
Page 127 of 264
PDF/HTML Page 156 of 293
single page version
ശബ്ദത്വേനസ്വയം വ്യപരിണമംത ഇതി ശബ്ദസ്യ നിയതമുത്പാദ്യത്വാത് സ്കംധപ്രഭവത്വമിതി.. ൭൯..
ബാത വിശേഷ സമഝാഈ ജാതീ ഹൈഃ– ഏകദൂസരേമേം പ്രവിഷ്ട ഹോകര സര്വത്ര വ്യാപ്ത ഹോകര സ്ഥിത ഐസീ ജോ
സ്വഭാവനിഷ്പന്ന ഹീ [–അപനേ സ്വഭാവസേ ഹീ നിര്മിത്ത], അനന്തപരമാണുമയീ ശബ്ദയോഗ്യ–വര്ഗണാഓംസേ സമസ്ത
ലോക ഭരപൂര ഹോനേ പര ഭീ ജഹാ –ജഹാ ബഹിരംഗകാരണ സാമഗ്രീ ഉദിത ഹോതീ ഹൈ വഹാ –വഹാ വേ വര്ഗണാഏ
ദ്വീംന്ദ്രിയാദിക ജീവോംകേ ശബ്ദരൂപ തഥാ [കേവലീഭഗവാനകീ] ദിവ്യ ധ്വനിരൂപസേ വഹ അനക്ഷരാത്മക ഹൈം. അഭാഷാത്മക
ശബ്ദ ഭീ ദ്വിവിധ ഹൈം – പ്രായോഗിക ഔര വൈശ്രിസിക. വീണാ, ഢോല, ഝാംഝ, ബംസരീ ആദിസേ ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹുആ
പ്രായോഗിക ഹൈ ഔര മേഘാദിസേ ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹുആ വൈശ്രസിക ഹൈ.
൨. ഉത്പാദ്യ=ഉത്പന്ന കരാനേ യോഗ്യ; ജിസകീ ഉത്പത്തിമേം അന്യ കോഈ നിമിത്ത ഹോതാ ഹൈ ഐസാ.
൩. സ്കന്ധജന്യ=സ്കന്ധോം ദ്വാരാ ഉത്പന്ന ഹോ ഐസാഃ ജിസകീ ഉത്പത്തിമേം സ്കന്ധ നിമിത്ത ഹോതേ ഹൈം ഐസാ. [സമസ്ത ലോകമേം
ജിവ്ഹാ–ഓഷ്ഠ, ദ്യംടാ–മോഗരീ ആദി മഹാസ്കന്ധോംകാ ടകരാനാ വഹ ബഹിരംഗകാരണസാമഗ്രീ ഹൈ അര്ഥാത് ശബ്ദരൂപ
പരിണമനമേം വേ മഹാസ്കന്ധ നിമിത്തഭൂത ഹൈം ഇസലിയേ ഉസ അപേക്ഷാസേ [നിമിത്ത–അപേക്ഷാസേ] ശബ്ദകോ വ്യവഹാരസേ
സ്കന്ധജന്യ കഹാ ജാതാ ഹൈ.]
Page 128 of 264
PDF/HTML Page 157 of 293
single page version
ഖംധാണം പി യ കത്താ
സ്കംധാനാമപി ച കര്താ പ്രവിഭക്താ കാലസംഖ്യായാഃ.. ൮൦..
കര്താ] തഥാ കരനേവാലാ ഹൈ ഔര [കാലസംഖ്യായാഃ പ്രവിഭക്താ] കാല തഥാ സംഖ്യാകോ വിഭാജിത കരനേവാലാ
ഹൈ [അര്ഥാത് കാലകാ വിഭാജന കരതാ ഹൈ ഔര സംഖ്യാകാ മാപ കരതാ ഹൈ].
അസ്തിത്വവാലേ സ്പര്ശാദിഗുണോംകോ അവകാശ ദേതാ ഹൈ ഇസലിയേ
ഹോനേകേ കാരണ [അര്ഥാത് നിരംശ ഹോനേകേ കാരണ], സാവകാശ നഹീം ഹൈ; വഹ വാസ്തവമേം ഏക പ്രദേശ ദ്വാരാ
സ്കംധോംകേ ഭേദകാ നിമിത്ത ഹോനേസേ [അര്ഥാത് സ്കംധകേ ബിഖരനേ – ടൂടനേകാ നിമിത്ത ഹോനേസേ] സ്കംധോംകാ ഭേദന
കരനേവാലാ ഹൈ; വഹ വാസ്തവമേം ഏക പ്രദേശ ദ്വാരാ സ്കംധകേ സംഘാതകാ നിമിത്ത ഹോനേസേ [അര്ഥാത് സ്കന്ധകേ
മിലനേകാ –രചനാകാ നിമിത്ത ഹോനേസേ] സ്കംധോംകാ കര്താ ഹൈ; വഹ വാസ്തവമേം ഏക പ്രദേശ ദ്വാരാ – ജോ കി
ഏക
ഭേത്താ രചയിതാ സ്കംധനോ, പ്രവിഭാഗീ സംഖ്യാ–കാളനോ. ൮൦.
Page 129 of 264
PDF/HTML Page 158 of 293
single page version
ഭേദനിമിത്തത്വാത് സ്കംധാനാം ഭേത്താ. ഐകന പ്രദേശേന സ്കംധസംഘാതനിമിത്തത്വാത്സ്കംധാനാം കര്താ ഏകേന
പ്രദേശേനൈകാകാശപ്രദേശാതിവര്തിതദ്നതിപരിണാമാപന്നേന സമയലക്ഷണകാലവിഭാഗകരണാത് കാലസ്യ പ്രവിഭക്താ.
ഏകേന പ്രദേശേന തത്സൂത്രത്രിതദ്വയാദിഭേദപൂര്വികായാഃ സ്കംധേഷു ദ്രവ്യസംഖ്യായാഃ ഏകേന പ്രദേശേന
തദവച്ഛിന്നൈകാകാശപ്രദേശ–
ദ്വാരാ –‘സമയ’ നാമക കാലകാ വിഭാഗ കരതാ ഹൈ ഇസലിയേ കാലകാ വിഭാജക ഹൈ; വഹ വാസ്തവമേം ഏക
പ്രദേശ ദ്വാരാ സംഖ്യാകാ ഭീ
കരതാ ഹൈ, [൨] വഹ ഏക പ്രദേശ ദ്വാരാ ഉസകീ ജിതനീ മര്യാദാവാലേ ഏക ‘
വഹ ഏക പ്രദേശ ദ്വാരാ, ഏക ആകാശപ്രദേശകാ അതിക്രമ കരനേവാലേ ഉസകേ ഗതിപരിണാമ ജിതനീ മര്യാദാവാലേ
‘
വര്ണാദിഭാവകോ ജാനനേവാലേ ജ്ഞാനസേ ലേകര ഭാവസംഖ്യാകേ വിഭാഗ കരതാ ഹൈ.. ൮൦..
ദ്വാരാ ഹോതാ ഹൈ. ക്ഷേത്രകാ മാപകാ ഏകക ‘ആകാശപ്രദേശ’ ഹൈ ഔര ആകാശപ്രദേശകീ വ്യാഖ്യാമേം പരമാണുകീ അപേക്ഷാ ആതീ
ഹൈ; ഇസലിയേ ക്ഷേളകാ മാപ ഭീ പരമാണു ദ്വാരാ ഹോതാ ഹൈ. കാലകേ മാപ ഏകക ‘സമയ’ ഹൈ ഔര സമയകീ വ്യാഖ്യാമേം
പരമാണുകീ അപേക്ഷാ ആതീ ഹൈ; ഇസലിയേ കാലകാ മാപ ഭീ പരമാണു ദ്വാരാ ഹോതാ ഹൈ. ജ്ഞാനഭാവകേ [ജ്ഞാനപര്യായകേ]
മാപകാ ഏകക ‘പരമാണുമേംം പരിണമിത ജഘന്യ വര്ണാദിഭാവകോ ജാനേ ഉതനാ ജ്ഞാന’ ഹൈ ഔര ഉസമേം പരമാണുകീ അപേക്ഷാ
ആതീ ഹൈ; ഇസലിയേ ഭാവകാ [ജ്ഞാനഭാവകാ] മാപ ഭീ പരമാണു ദ്വാരാ ഹോതാ ഹൈ. ഇസ പ്രകാര പരമാണു ദ്രവ്യ, ക്ഷേത്ര, കാല
ഔര ഭാവ മാപ കരനേകേ ലിയേ ഗജ സമാന ഹൈ]
൨. ഏക പരമാണുപ്രദേശ ജിതനേ ആകാശകേ ഭാഗകോ [ക്ഷേത്രകോ] ‘ആകാശപ്രദേശ’ കഹാ ജാത ഹൈ. വഹ ‘ആകാശപ്രദേശ’
പരിമാണകോ ഉസ വസ്തുകാ ‘ഏകക’ കഹാ ജാതാ ഹൈ.]
൩. പരമാണുകോ ഏക ആകാശപ്രദേശേസേ ദൂസരേ അനന്തര ആകാശപ്രദേശമേം [മംദഗതിസേ] ജാതേ ഹുഏ ജോ കാല ലഗതാ ഹൈ ഉസേ
Page 130 of 264
PDF/HTML Page 159 of 293
single page version
കാലസംഖ്യായാഃ ഐകന പ്രദേശേന പദ്വിവര്തിജഘന്യവര്ണാദിഭാവാവബോധപൂര്വികായാ ഭാവസംഖ്യായാഃ പ്രവിഭാഗ–
കരണാത് പ്രവിഭക്താ സംഖ്യായാ അപീതി.. ൮൦..
ഖംധംതരിദം ദവ്വം പരമാണു
സ്കംധാംതരിതം ദ്രവ്യം പരമാണും തം വിജാനിഹി.. ൮൧..
ഹൈ ഔര [സ്കംധാംതരിതം] സ്കന്ധകേ ഭീതര ഹോ തഥാപി [ദ്രവ്യം] [പരിപൂര്ണ സ്വതംത്ര] ദ്രവ്യ ഹൈ ഐസാ
[വിജാനീഹി] ജാനോ.
സഹിത രസ വര്തതാ ഹൈ; പാ ച വര്ണപര്യായോംമേംസേ ഏക സമയ കിസീ ഏക [വര്ണപര്യായ] സഹിത വര്ണ വര്തതാ ഹൈ ;
തേ ശബ്ദഹേതു, അശബ്ദ ഛേ, നേ സ്കംധമാം പണ ദ്രവ്യ ഛേ. ൮൧.
Page 131 of 264
PDF/HTML Page 160 of 293
single page version
ചതുര്ണാം ശീതസ്നിഗ്ധശീതരൂക്ഷോഷ്ണസ്നിഗ്ധോഷ്ണരൂക്ഷരൂപാണാം സ്പര്ശപര്യായദ്വംദ്വാനാമന്യതമേനൈകേനൈകദാ സ്പര്ശോ വര്തതേ.
ഏവമയമുക്തഗുണവൃത്തിഃ പരമാണുഃ ശബ്ദസ്കംധപരിണതിശക്തിസ്വഭാവാത് ശബ്ദകാരണമ്. ഏകപ്രദേശത്വേന
ശബ്ദപര്യായപരിണതിവൃത്ത്യഭാവാദശബ്ദഃ. സ്നിഗ്ധരൂക്ഷത്വപ്രത്യയബംധവശാദനേകപരമാണ്വേക–
ത്വപരിണതിരൂപസ്കംധാംതരിതോപി സ്വഭാവമപരിത്യജന്നുപാത്തസംഖ്യത്വാദേക ഏവ ദ്രവ്യമിതി.. ൮൧..
ജം ഹവദി മുത്തമണ്ണം തം സവ്വം പുഗ്ഗലം ജാണേ.. ൮൨..
യദ്ഭവതി മൂര്തമന്യത് തത്സര്വം പുദ്ഗലം ജാനീയാത്.. ൮൨..
ഉഷ്ണ–സ്നിഗ്ധ ഔര ഉഷ്ണ–രൂക്ഷ ഇന ചാര സ്പര്ശപര്യായോംകേ യുഗലമേംസേ ഏക സമയ കിസീ ഏക യുഗക സഹിത
സ്പര്ശ വര്തതാ ഹൈ. ഇസ പ്രകാര ജിസമേം ഗുണോംകാ വര്തന [–അസ്തിത്വ] കഹാ ഗയാ ഹൈ ഐസാ യഹ പരമാണു
ശബ്ദസ്കംധരൂപസേ പരിണമിത ഹോനേ കീ ശക്തിരൂപ സ്വഭാവവാലാ ഹോനേസേ ശബ്ദകാ കാരണ ഹൈ; ഏകപ്രദേശീ ഹോനേകേ
കാരണ ശബ്ദപര്യായരൂപ പരിണതി നഹീ വര്തതീ ഹോനേസേ അശബ്ദ ഹൈ; ഔര
ഛോഡതാ ഹുആ, സംഖ്യാകോ പ്രാപ്ത ഹോനേസേ [അര്ഥാത് പരിപൂര്ണ ഏകകേ രൂപമേം പൃഥക് ഗിനതീമേം ആനേസേ]
സര്വം] വഹ സബ [പുദ്ഗലം ജാനീയാത്] പുദ്ഗല ജാനോ.
൨. യഹാ ഐസാ ബതലായാ ഹൈ കി സ്കംധമേം ഭീ പ്രത്യേക പരമാണു സ്വയം പരിപൂര്ണ ഹൈ, സ്വതംത്ര ഹൈ, പരകീ സഹായതാസേ രഹിത ,
ഇന്ദ്രിയ വഡേ ഉപഭോഗ്യ, ഇന്ദ്രിയ, കായ, മന നേ കര്മ ജേ,
വളീ അന്യ ജേ കംഈ മൂര്ത തേ സഘളുംയ പുദ്ഗല ജാണജേ. ൮൨.