Top ▲
Page 112 of 264 PDF/HTML Page 141 of 293 single page version
൧൧൨
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
നിശ്ചയേന സുഖദുഃഖരൂപാത്മപരിണാമാനാം വ്യവഹാരേണേഷ്ടാ–നിഷ്ടവിഷയാണാം നിമിത്തമാത്രത്വാത്പുദ്ഗലകായാഃ
-----------------------------------------------------------------------------
നിമിത്തമാത്ര ഹോനേകീ അപേക്ഷാസേ നിശ്ചയസേ, ഔര ഈഷ്ടാനിഷ്ട വിഷയോംകേ നിമിത്തമാത്ര ഹോനേകീ അപേക്ഷാസേ
വ്യവഹാരസേ സുഖദുഃഖരൂപ ഫല ദേതേ ഹൈം; തഥാ ജീവ നിമിത്തമാത്രഭൂത ദ്രവ്യകര്മസേ നിഷ്പന്ന ഹോനേവാലേ
സുഖദുഃഖരൂപ ആത്മപരിണാമോംകോ ഭോക്താ ഹോനേകീ അപേക്ഷാസേ നിശ്ചയസേ, ഔര [നിമിത്തമാത്രഭൂത] ദ്രവ്യകര്മകേ
--------------------------------------------------------------------------
[൧] സുഖദുഃഖപരിണാമോംമേം തഥാ [൨] ഈഷ്ടാനിഷ്ട വിഷയോംകേ സംയോഗമേം ശുഭാശുഭ കര്മ നിമിത്തഭൂത ഹോതേ ഹൈം, ഇസലിയേ ഉന
കര്മോംകോ ഉനകേ നിമിത്തമാത്രപനേകീ അപേക്ഷാസേ ഹീ ‘‘[൧] സുഖദുഃഖപരിണാമരൂപ [ഫല] തഥാ [൨] ഈഷ്ടാനിഷ്ട
യഹാ
[ടീകാകേ ദൂസരേ പൈരേമേം] ജോ ‘നിശ്ചയ’ ഔര ‘വ്യവഹാര’ ഐസേ ദോ ഭംഗ കിയേ ഹൈം വേേ മാത്ര ഇതനാ ഭേദ സൂചിത
കരനേകേ ലിയേ ഹീ കിയേ ഹൈം കി ‘കര്മനിമിത്തക സുഖദുഃഖപരിണാമ ജീവമേം ഹോതേ ഹൈം ഔര കര്മനിമിത്തക ഈഷ്ടാനിഷ്ട വിഷയ
പരമാര്ഥതഃ കോഈ ദ്രവ്യ കിസീ അന്യ ദ്രവ്യകോ ഫല നഹീം ദേ സകതാ ഔര കോഈ ദ്രവ്യ കിസീ അന്യ ദ്രവ്യകേ പാസസേ
ഫല പ്രാപ്ത കരകേ ഭോഗ നഹീം സകതാ. യദി പരമാര്ഥതഃ കോഈ ദ്രവ്യ അന്യ ദ്രവ്യകോ ഫല ദേ ഔര വഹ അന്യ ദ്രവ്യ ഉസേ
സുഖദുഃഖകേ ദോ അര്ഥ ഹോതേ ഹൈഃ [൧] സുഖദുഃഖപരിണാമ, ഔര [൨] ഈഷ്ടാനിഷ്ട വിഷയ. ജഹാ
‘നിശ്ചയസേ’ കഹാ ഹൈ വഹാ
‘സുഖദുഃഖപരിണാമ’ ഐസാ അര്ഥ സമഝനാ ചാഹിയേ ഔര ജഹാ
‘വ്യവഹാരസേॐ കഹാ ഹൈ വഹാ
‘ഈഷ്ടാനിഷ്ട ‘വിഷയॐ
Page 113 of 264 PDF/HTML Page 142 of 293 single page version
കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
[
൧൧൩
ോര്ംവ്യകര്മോദയാപാദിതേഷ്ടാനിഷ്ടവിഷയാണാം ഭോക്തൃത്വാത്തഥാവിധം ഫലം ഭുഞ്ജന്തേ ഇതി. ഏതേന ജീവസ്യ
തമ്ഹാ കമ്മം കത്താ ഭാവേണ ഹി സംജുദോധ ജീവസ്സ. ചേദഗഭാവേണ കമ്മഫലം.. ൬൮..
തസ്മാത്കര്മ കര്തൃ ഭാവേന ഹി സംയുതമഥ ജീവസ്യ.
കര്തൃത്വഭോക്തൃത്വവ്യാഖ്യോപസംഹാരോയമ്.
ത്ത ഏതത് സ്ഥിത്ത നിശ്ചയേനാത്മനഃ കര്മ കര്തൃ, വ്യവഹാരേണ ജീവഭാവസ്യ; ജീവോപി നിശ്ചയേനാത്മഭാവസ്യ
കര്താ, വ്യവഹാരണേ കര്മണ ഇതി. യഥാത്രോഭയനയാഭ്യാം കര്മ കര്തൃ, തഥൈകേനാപി നയേന ന
-----------------------------------------------------------------------------
ഇസസേ [ഇസ കഥനസേ] ജീവകേ ഭോക്തൃത്വഗുണകാ ഭീ വ്യാഖ്യാന ഹുആ.. ൬൭..
ഗാഥാ ൬൮
അന്വയാര്ഥഃ– [തസ്മാത്] ഇസലിയേ [അഥ ജീവസ്യ ഭാവേന ഹി സംയുക്തമ്] ജീവകേ ഭാവസേ സംയുക്ത ഐസാ
[കര്മ] കര്മ [ദ്രവ്യകര്മ] [കര്തൃ] കര്താ ഹൈ. [–നിശ്ചയസേ അപനാ കര്താ ഔര വ്യവഹാരസേ ജീവഭാവകാ കര്താ;
ടീകാഃ– യഹ, കര്തൃത്വ ഔര്ര ഭോക്തൃത്വകീ വ്യാഖ്യാകാ ഉപസംഹാര ഹൈ.
ഇസലിയേ [പൂര്വോക്ത കഥനസേ] ഐസാ നിശ്ചിത ഹുആ കി–കര്മ നിശ്ചയസേ അപനാ കര്താ ഹൈ, വ്യവഹാരസേ
ജീവഭാവകാ കര്താ ഹൈ; ജീവ ഭീ നിശ്ചയസേ അപനേ ഭാവകാ കര്താ ഹൈ, വ്യവഹാരസേ കര്മകാ കര്താ ഹൈ.
ജിസ പ്രകാര യഹ നയോംസേ കര്മ കര്താ ഹൈ, ഉസീ പ്രകാര ഏക ഭീ നയസേ വഹ ഭോക്താ നഹീം ഹൈ.
കിസലിയേ? ക്യോംകി ഉസേേ ചൈതന്യപൂര്വക അനുഭൂതികാ സദ്ഭാവ നഹീം ഹൈ. ഇസലിയേ ചേതനാപനേ കേ കാരണ
--------------------------------------------------------------------------
ജോ അനുഭൂതി ചൈതന്യപൂര്വക ഹോ ഉസീകോ യഹാ
ഭോക്തൃത്വ കഹാ ഹൈ, ഉസകേ അതിരിക്ത അന്യ അനുഭൂതികോ നഹീം.
Page 114 of 264 PDF/HTML Page 143 of 293 single page version
൧൧൪
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
ഭോക്തൃ. കുതഃ? ചൈതന്യപൂര്വകാനുഭൂതിസദ്ഭാവാഭാവാത്. തതശ്ചേത–നത്വാത് കേവല ഏവ ജീവഃ കര്മഫലഭൂതാനാം
ഏംവ കത്താ ഭോത്താ ഹോജ്ജം അപ്പാ സഗേഹിം കമ്മേഹിം. മോഹസംഛണ്ണോ.. ൬൯..
ഏംവ കര്താ ഭോക്താ ഭവന്നാത്മാ സ്വകൈഃ കര്മഭിഃ.
കര്മസംയുക്തത്വമുഖേന പ്രഭുത്വഗുണവ്യാഖ്യാനമേതത്.
ഏവമയമാത്മാ പ്രകടിതപ്രഭുത്വശക്തിഃ സ്വകൈഃ കര്മഭിര്ഗൃഹീതകര്തൃത്വഭോക്തൃത്വാധികാരോനാദിമോഹാ–
-----------------------------------------------------------------------------
മാത്ര ജീവ ഹീ കര്മഫലകാ – കഥംചിത് ആത്മാകേ സുഖദുഃഖപരിണാമോംകാ ഔര കഥംചിത് ഈഷ്ടാനിഷ്ട വിഷയോംകാ
ഗാഥാ ൬൯
അന്വയാര്ഥഃ– [ഏവം] ഇസ പ്രകാര [സ്വകൈഃ കര്മഭിഃ] അപനേ കര്മോംസേ [കര്താ ഭോക്താ ഭവന്] കര്താ–
ഭോക്താ ഹോതാ ഹുആ [ആത്മാ] ആത്മാ [മോഹസംഛന്നഃ] മോഹാച്ഛാദിത വര്തതാ ഹുആ [പാരമ് അപാരം സംസാരം]
ടീകാഃ– യഹ, കര്മസംയുക്തപനേകീ മുഖ്യതാസേ പ്രഭുത്വഗുണകാ വ്യാഖ്യാന ഹൈ.
ഇസ പ്രകാര പ്രഗട പ്രഭുത്വശക്തികേ കാരണ ജിസനേ അപനേ കര്മോം ദ്വാരാ [–നിശ്ചയസേ ഭാവകര്മോം ഔര
വ്യവഹാരസേ ദ്രവ്യകര്മോം ദ്വാരാ] കര്തൃത്വ ഔര ഭോക്തൃത്വകാ അധികാര ഗ്രഹണ കിയാ ഹൈ ഐസേ ഇസ ആത്മാകോ, അഭിനിവേശകീ ഉത്പത്തി ഹോനേസേ സമ്യഗ്ജ്ഞാനജ്യോതി അസ്ത ഹോ
ഗഈ ഹൈ, ഇസലിയേ വഹ സാന്ത അഥവാ അനന്ത സംസാരമേം പരിഭ്രമണ കരതാ ഹൈ.
--------------------------------------------------------------------------
അഭിനിവേശ =അഭിപ്രായ; ആഗ്രഹ.
Page 115 of 264 PDF/HTML Page 144 of 293 single page version
കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
[
൧൧൫
ഉവസംതഖീണമോഹോ മഗ്ഗം ജിണഭാസിദേണ സമുവഗദോ. ധീരോ.. ൭൦..
ഉപശാംതക്ഷീണമോഹോ മാര്ഗ ജിനഭ ഷിതേന സമുപഗതഃ.
കര്മവിയുക്തത്വമുഖേന പ്രഭുത്വഗുണവ്യാഖ്യാനമേതത്.
-----------------------------------------------------------------------------
ഗാഥാ ൭൦
അന്വയാര്ഥഃ– [ജിനഭാഷിതേന മാര്ഗ സമുപഗതഃ] ജോ [പുരുഷ] ജിനവചന ദ്വാരാ മാര്ഗകോ പ്രാപ്ത കരകേ
[ഉപശാംതക്ഷീണമോഹഃ] ഉപശാംതക്ഷീണമോഹ ഹോതാ ഹുആ [അര്ഥാത് ജിസേ ദര്ശനമോഹകാ ഉപശമ, ക്ഷയ അഥവാ
ടീകാഃ– യഹ, കര്മവിയുക്തപനേകീ മുഖ്യതാസേ പ്രഭുത്വഗുണകാ വ്യാഖ്യാന ഹൈ.
ജബ യഹീ ആത്മാ ജിനാജ്ഞാ ദ്വാരാ മാര്ഗകോ പ്രാപ്ത കരകേ, ഉപശാംതക്ഷീണമോഹപനേകേ കാരണ
[ദര്ശനമോഹകേ ഉപശമ, ക്ഷയ അഥവാ ക്ഷയോപശമകേ കാരണ] ജിസേ വിപരീത അഭിനിവേശ നഷ്ട ഹോ ജാനേസേ
--------------------------------------------------------------------------
ജിനവചനഥീ ലഹീ മാര്ഗ ജേ, ഉപശാംതക്ഷീണമോഹീ ബനേ,
Page 116 of 264 PDF/HTML Page 145 of 293 single page version
൧൧൬
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
അഥ ജീവവികല്പാ ഉച്യന്തേ.
ഏകോ ചേവ മഹപ്പാ സോ ദുവിയപ്പോ തിലക്ഖണോ ഹോദി. സത്തഭങ്ഗസബ്ഭാവോ.
അട്ഠാസഓ ണവട്ഠോ ജീവോ ദസട്ഠാണഗോ ഭണിദോ.. ൭൨..
ഏക ഏവ മഹാത്മാ സ ദ്വിവികല്പസ്ത്രിലക്ഷണോ ഭവതി.
-----------------------------------------------------------------------------
[–പ്രവര്തതാ ഹൈ, പരിണമിത ഹോതാ ഹൈ, ആചരണ കരതാ ഹൈ], തബ വഹ വിശുദ്ധ ആത്മതത്ത്വകീ ഉപലബ്ധിരൂപ
അബ ജീവകേ ഭേദ കഹേ ജാതേ ഹൈം.
ഗാഥാ ൭൧–൭൨
അന്വയാര്ഥഃ– [സഃ മഹാത്മാ] വഹ മഹാത്മാ [ഏകഃ ഏവ] ഏക ഹീ ഹൈ, [ദ്വിവികല്പഃ] ദോ ഭേദവാലാ ഹൈ
ഔര [ത്രിലക്ഷണഃ ഭവതി] ത്രിലക്ഷണ ഹൈ; [ചതുശ്ചംക്രമണഃ] ഔര ഉസേ ചതുര്വിധ ഭ്രമണവാലാ [ച] തഥാ അപക്രമ സഹിത, [സപ്തഭംഗസദ്ഭാവഃ] സാത ഭംഗപൂര്വക
സദ്ഭാവവാന, [അഷ്ടാശ്രയഃ] ആഠകേ ആശ്രയരൂപ, [നവാര്ഥഃ] നൌ–അര്ഥരൂപ ഔര [ദശസ്ഥാനഗഃ]
--------------------------------------------------------------------------
അപക്രമ=[സംസാരീ ജീവകോ അന്യ ഭവമേം ജാതേ ഹുഏ] അനുശ്രേണീ ഗമന അര്ഥാത് വിദിശാഓംകോ ഛോഡകര ഗമന.
ഏക ജ മഹാത്മാ തേ ദ്വിഭേദ അനേ ത്രിലക്ഷണ ഉക്ത ഛേ,
Page 117 of 264 PDF/HTML Page 146 of 293 single page version
കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
[
൧൧൭
സ ഖലു ജീവോ മഹാത്മാ നിത്യചൈതന്യോപയുക്തത്വാദേക ഏവ, ജ്ഞാനദര്ശനഭേദാദ്വിവികല്പഃ,
കര്മഫലകാര്യജ്ഞാനചേതനാഭേദേന ലക്ഷ്യമാണത്വാത്രിലക്ഷണഃ ധ്രൌവ്യോത്പാദവിനാശഭേദേന വാ, ചതസൃഷു ഗതിഷു
പയഡിട്ഠിദിഅണുഭാഗപ്പദേസബംധേഹിം സവ്വദോ മുക്കോ. ജംതി.. ൭൩..
-----------------------------------------------------------------------------
ടീകാഃ– വഹ ജീവ മഹാത്മാ [൧] വാസ്തവമേം നിത്യചൈതന്യ–ഉപയോഗീ ഹോനേസേ ‘ഏക ’ ഹീ ഹൈ; [൨]
ജ്ഞാന ഔര ദര്ശന ഐസേ ഭേദോംകേ കാരണ ‘ദോ ഭേദവാലാ’ ഹൈ; [൩] കര്മഫലചേതനാ, കാര്യചേതനാ ഔര
--------------------------------------------------------------------------
പ്രകൃതി–സ്ഥിതി–പരദേശ– അനുഭവബംധഥീ പരിമുക്തനേ
Page 118 of 264 PDF/HTML Page 147 of 293 single page version
൧൧൮
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
പ്രകൃതിസ്ഥിത്യനുഭാഗപ്രദേശബംധൈഃ സര്വതോ മുക്തഃ.
ബദ്ധജീവസ്യ ഷങ്ഗതയഃ കര്മനിമിത്താഃ. മുക്തസ്യാപ്യൂര്ധ്വഗതിരേകാ സ്വാഭാവികീത്യത്രോക്തമ്.. ൭൩..
–ഇതി ജീവദ്രവ്യാസ്തികായവ്യാഖ്യാനം സമാപ്തമ്.
അഥ പുദ്ഗലദ്രവ്യാസ്തികായവ്യാഖ്യാനമ്.
ഖംധാ യ ഖംധദേസാ ഖംധപദേസാ യ ഹോംതി പരമാണൂ. മുണേയവ്വാ.. ൭൪..
സ്കംധാശ്ച സ്കംധദേശാഃ സ്കംധപ്രദേശാശ്ച ഭവന്തി പരമാണവഃ.
-----------------------------------------------------------------------------
ഗാഥാ ൭൩
അന്വയാര്ഥഃ– [പ്രകൃതിസ്ഥിത്യനുഭാഗപ്രദേശബംധൈഃ] പ്രകൃതിബന്ധ, സ്ഥിതിബന്ധ, അനുഭാഗബന്ധ ഔര
പ്രദേശബന്ധസേ [സര്വതഃ മുക്തഃ] സര്വതഃ മുക്ത ജീവ [ഊധ്വം ഗച്ഛതി] ഊര്ധ്വഗമന കരതാ ഹൈ; [ശേഷാഃ] ശേഷ
ടീകാഃ– ബദ്ധ ജീവകോ കര്മനിമിത്തക ഷഡ്വിധ ഗമന [അര്ഥാത് കര്മ ജിസമേം നിമിത്തഭൂത ഹൈം ഐസാ ഛഹ
ദിശാഓംംമേം ഗമന] ഹോതാ ഹൈ; മുക്ത ജീവകോ ഭീ സ്വാഭാവിക ഐസാ ഏക ഊര്ധ്വഗമന ഹോതാ ഹൈ. – ഐസാ യഹാ
ഭാവാര്ഥഃ– സമസ്ത രാഗാദിവിഭാവ രഹിത ഐസാ ജോ ശുദ്ധാത്മാനുഭൂതിലക്ഷണ ധ്യാന ഉസകേ ബല ദ്വാരാ
ചതുര്വിധ ബന്ധസേ സര്വഥാ മുക്ത ഹുആ ജീവ ഭീ, സ്വാഭാവിക അനന്ത ജ്ഞാനാദി ഗുണോംസേ യുക്ത വര്തതാ ഹുആ,
ഇസ പ്രകാര ജീവദ്രവ്യാസ്തികായകാ വ്യാഖ്യാന സമാപ്ത ഹുആ.
അബ പുദ്ഗലദ്രവ്യാസ്തികായകാ വ്യാഖ്യാന ഹൈ.
--------------------------------------------------------------------------
ജഡരൂപ പുദ്ഗലകായ കേരാ ചാര ഭേദോ ജാണവാ;
Page 119 of 264 PDF/HTML Page 148 of 293 single page version
കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
[
൧൧൯
പുദ്ഗലദ്രവ്യവികല്പാദേശോയമ്.
പുദ്ഗലദ്രവ്യാണി ഹി കദാചിത്സ്കംധപര്യായേണ, കദാചിത്സ്കംധദേശപര്യായേണ,
കദാചിത്സ്കംധപ്രദേശപര്യായേണ, കദാചിത്പരമാണുത്വേനാത്ര തിഷ്ടന്തി. നാന്യാ ഗതിരസ്തി. ഇതി തേഷാം
ഖംധം സയലസമത്ഥം തസ്സ ദു അദ്ധം ഭണംതി ദേസോ ത്തി.
സ്കംധഃ സകലസമസ്തസ്തസ്യ ത്വര്ധം ഭണന്തി ദേശ ഇതി.
-----------------------------------------------------------------------------
ഗാഥാ ൭൪
അന്വയാര്ഥഃ– [തേ പുദ്ഗലകായാഃ] പുദ്ഗലകായകേ [ചതുര്വികല്പാഃ] ചാര ഭേദ [ജ്ഞാതവ്യാഃ] ജാനനാ;
[സ്കംധാഃ ച] സ്കംധ, [സ്കംധദേശാഃ] സ്കംധദേശ [സ്കംധപ്രദേശാഃ] സ്കംധപ്രദേശ [ച] ഔര [പരമാണവഃ
ടീകാഃ– യഹ, പുദ്ഗലദ്രവ്യകേ ഭേദോംകാ കഥന ഹൈ.
പുദ്ഗലദ്രവ്യ കദാചിത് സ്കംധപര്യായസേ, കദാചിത് സ്കംധദേശരൂപ പര്യായസേ, കദാചിത് സ്കംധപ്രദേശരൂപ
പര്യായസേ ഔര കദാചിത് പരമാണുരൂപസേ യഹാ
[ലോകമേം] ഹോതേ ഹൈം; അന്യ കോഈ ഗതി നഹീം ഹൈ. ഇസ പ്രകാര
ഗാഥാ ൭൫
അന്വയാര്ഥഃ– [സകലസമസ്തഃ] സകല–സമസ്ത [പുദ്ഗലപിണ്ഡാത്മക സമ്പൂര്ണ വസ്തു] വഹ [സ്കംധഃ]
സ്കംധ ഹൈ. [തസ്യ അര്ധം തു] ഉസകേ അര്ധകോ [ദേശഃ ഇതി ഭണന്തി] ദേശ കഹതേ ഹൈം, [അര്ധാധം ച] അര്ധകാ
------------------------------------------------------------------------
പൂരണ–സകള തേ‘സ്കംധ’ ഛേ നേ അര്ധ തേനും ‘ദേശ’ ഛേ,
Page 120 of 264 PDF/HTML Page 149 of 293 single page version
൧൨൦
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
പുദ്ഗലദ്രവ്യവികല്പനിര്ദേശോയമ്.
അനംതാനംതപരമാണ്വാരബ്ധോപ്യേകഃ സ്കംധോ നാമ പര്യായഃ. തദര്ധ സ്കംധദേശോ നാമ പര്യായഃ. തദര്ധാര്ധം
സ്കംധപ്രദേശോ നാമ പര്യായഃ. ഏവം ഭേദവശാത് ദ്വയണുകസ്കംധാദനംതാഃ സ്കംധപ്രദേശപര്യായാഃ നിര്വിഭാഗൈകപ്രദേശഃ
-----------------------------------------------------------------------------
ടീകാ ഃ– യഹ, പുദ്ഗല ഭേദോംകാ വര്ണന ഹൈ
ആധീ സ്കംധദേശ നാമക പര്യായ ഹൈ; ആധീകീ ആധീ സ്കംധപ്രദേശ നാമകീ പര്യായ ഹൈ. ഇസ പ്രകാര ഭേദകേ ഭേദസേ ഹോനേവാലേ
പുദ്ഗലവികല്പോംകാ വര്ണന ഹുആ.]
പുനശ്ച, ദോ പരമാണുഓംകേ സംഘാതസേ [മിലനേസേ] ഏക ദ്വിഅണുക–സ്കംധരൂപ പര്യായ ഹോതീ ഹൈ. ഇസ
പ്രകാര സംഘാതകേ കാരണ [ദ്വിഅണുകസ്കംധകീ ഭാ
തി ത്രിഅണുക–സ്കംധ, ചതുരണുക–സ്കംധ ഇത്യാദി] അനന്ത
ഇസ പ്രകാര ഭേദ–സംഘാത ദോനോംസേ ഭീ [ഏക സാഥ ഭേദ ഔര സംഘാത ദോനോ ഹോനേസേ ഭീ] അനന്ത
[സ്കംധരൂപ പര്യായേം] ഹോതീ ഹൈം. [ഇസ പ്രകാര ഭേദ–സംഘാതസേ ഹോനേവാലേ പുദ്ഗലവികല്പകാ വര്ണന ഹുആ..]
--------------------------------------------------------------------------
ഭേദസേ ഹോനേഭാലേ പുദ്ഗലവികല്പോംകാ [പുദ്ഗലഭേദോംകാ] ടീകാകാര ശ്രീ ജയസേനാചാര്യനേേ ജോ വര്ണന കിയാ ഹൈ ഉസകാ
താത്പര്യ നിമ്നാനുസാര ഹൈഃ– അനന്തപരമാണുപിംഡാത്മക ഘടപടാദിരൂപ ജോ വിവക്ഷിത സമ്പൂര്ണ വസ്തു ഉസേ ‘സ്കംധ’ സംജ്ഞാ
Page 121 of 264 PDF/HTML Page 150 of 293 single page version
കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
[
൧൨൧
ബാദരസുഹുമഗദാണം ഖംധാണം പുഗ്ഗലോ ത്തി വവഹാരോ.
ബാദരസൌക്ഷ്മ്യഗതാനാം സ്കംധാനാം പുദ്ഗലഃ ഇതി വ്യവഹാരഃ.
സ്കംധാനാം പുദ്ഗലവ്യവഹാരസമര്ഥനമേതത്.
സ്പര്ശരസഗംധവര്ണഗുണവിശേഷൈഃ ഷട്സ്ഥാനപതിതവൃദ്ധിഹാനിഭിഃ പൂരണഗലനധര്മത്വാത് സ്കംധ–
വ്യക്ത്യാവിര്ഭാവതിരോഭാവാഭ്യാമപി ച പൂരണഗലനോപപത്തേഃ പരമാണവഃ പുദ്ഗലാ ഇതി നിശ്ചീയംതേ.
-----------------------------------------------------------------------------
ഗാഥാ ൭൬
അന്വയാര്ഥഃ– [ബാദരസൌക്ഷ്മ്യഗതാനാം] ബാദര ഔര സൂക്ഷ്മരൂപസേ പരിണത [സ്കംധാനാം] സ്കംധോംകോ
[പുദ്ഗലഃ] ‘പുദ്ഗല’ [ഇതി] ഐസാ [വ്യവഹാരഃ] വ്യവഹാര ഹൈ. [തേ] വേ [ഷട്പ്രകാരാഃ ഭവന്തി] ഛഹ
ടീകാഃ– സ്കംധോംമേം ‘പുദ്ഗല’ ഐസാ ജോ വ്യവഹാര ഹൈ ഉസകാ യഹ സമര്ഥന ഹൈ.
[൧] ജിനമേം ഷട്സ്ഥാനപതിത [ഛഹ സ്ഥാനോംമേം സമാവേശ പാനേവാലീ] വൃദ്ധിഹാനി ഹോതീ ഹൈ ഐസേ സ്പര്ശ–
രസ–ഗംധ–വര്ണരൂപ ഗുണവിശേഷോംകേ കാരണ [പരമാണു] ‘പൂരണഗലന’ ധര്മവാലേ ഹോനേസേ തഥാ [൨]
--------------------------------------------------------------------------
സൌ സ്കംധ ബാദര–സൂക്ഷ്മമാം ‘പുദ്ഗല’ തണോ വ്യവഹാര ഛേ;
Page 122 of 264 PDF/HTML Page 151 of 293 single page version
൧൨൨
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
വ്യവഹ്രിയംതേ, തഥൈവ ച ബാദരസൂക്ഷ്മത്വപരിണാമവികല്പൈഃ ഷട്പ്രകാരതാമാപദ്യ ത്രൈലോക്യരൂപേണ നിഷ്പദ്യ ഭേത്തുമാദാതുമശക്യാഃ
ഛായാതപതമോജ്യോത്സ്ത്രാദയോ ബാദരസൂക്ഷ്മാഃ. സൂക്ഷ്മത്വേപി സ്ഥൂലോപലംഭാഃ സ്പര്ശരസഗംധശബ്ദാഃ സൂക്ഷ്മ–ബാദരാഃ.
-----------------------------------------------------------------------------
‘പൂരണ – ഗലന’ ഘടിത ഹോനേസേ പരമാണു നിശ്ചയസേ ‘൧ പുദ്ഗല’ ഹൈം. സ്കംധ തോ ൨ അനേകപുദ്ഗലമയ
ഏകപര്യായപനേകേ കാരണ പുദ്ഗലോംസേ അനന്യ ഹോനേസേ വ്യവഹാരസേ ‘പുദ്ഗല’ ഹൈ; തഥാ [വേ] ബാദരത്വ ഔര --------------------------------------------------------------------------
൧. ജിസമേം [സ്പര്ശ–രസ–ഗംധ–വര്ണകീ അപേക്ഷാസേ തഥാ സ്കംധപര്യായകീ അപേക്ഷാസേ] പൂരണ ഔര ഗലന ഹോ വഹ പുദ്ഗല ഹൈ.
പൂരണ=പുരനാ; ഭരനാ; പൂര്തി; പുഷ്ടി; വൃദ്ധി. ഗലന=ഗലനാ; ക്ഷീണ ഹോനാ; കൃശതാ; ഹാനിഃ ന്യൂനതാഃ [[൧] പരമാണുഓംകേ
൨. സ്കംധ അനേകപരമാണുമയ ഹൈ ഇസലിയേ വഹ പരമാണുഓംസേ അനന്യ ഹൈ; ഔര പരമാണു തോ പുദ്ഗല ഹൈം; ഇസലിയേ സ്കംധ ഭീ
വ്യവഹാരസേ ‘പുദ്ഗല’ ഹൈം.
Page 123 of 264 PDF/HTML Page 152 of 293 single page version
കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
[
൧൨൩
സവ്വേസിം ഖംധാണം ജോ അംതോ തം വിയാണ പരമാണൂ.
സര്വേഷാം സ്കംധാനാം യോന്ത്യസ്തം വിജാനീഹി പരമാണുമ്.
പരമാണുവ്യാഖ്യേയമ്.
ഉക്താനാം സ്കംധരൂപപര്യായാണാം യോന്ത്യോ ഭേദഃ സ പരമാണുഃ. സ തു പുനര്വിഭാഗാഭാവാദ–വിഭാഗീ,
നിര്വിഭാഗൈകപ്രദേശത്വാദേകഃ, മൂര്തദ്രവ്യത്വേന സദാപ്യവിനശ്വരത്വാന്നിത്യഃ,
-----------------------------------------------------------------------------
ഗാഥാ ൭൭
അന്വയാര്ഥഃ– [സര്വഷാം സ്കംധാനാം] സര്വ സ്കംധോംകാ [യഃ അന്ത്യഃ] ജോ അന്തിമ ഭാഗ [തം] ഉസേ
[പരമാണുമ് വിജാനീഹി] പരമാണു ജാനോ. [സഃ] വഹ [അവിഭാഗീ] അവിഭാഗീ, [ഏകഃ] ഏക, [ശാശ്വതഃ],
ടീകാഃ– യഹ, പരമാണുകീ വ്യാഖ്യാ ഹൈ.
പൂര്വോക്ത സ്കംധരൂപ പര്യായോംകാ ജോ അന്തിമ ഭേദ [ഛോടേ–സേ–ഛോടാ അംശ] വഹ പരമാണു ഹൈ. ഔര വഹ
തോ, വിഭാഗകേ അഭാവകേ കാരണ അവിഭാഗീ ഹൈ; നിര്വിഭാഗ–ഏക–പ്രദേശീ ഹോനേസേ ഏക ഹൈ; മൂര്തദ്രവ്യരൂപസേ സദൈവ മൂര്തിപ്രഭവ ഹൈ;
ഔര രൂപാദികേ പരിണാമസേ ഉത്പന്ന ഹോനേ പര ഭീ അശബ്ദ ഹൈ ഐസാ നിശ്ചിത ഹൈ, ക്യോംകി ശബ്ദ പരമാണുകാ ഗുണ
--------------------------------------------------------------------------
മൂര്തിപ്രഭവ = മൂര്തപനേരൂപസേ ഉത്പന്ന ഹോനേവാലാ അര്ഥാത് രൂപ–ഗന്ധ–രസ സ്പര്ശകേ പരിണാമരൂപസേ ജിസകാ ഉത്പാദ
ജേ അംശ അംതിമ സ്കംധോനോ, പരമാണു ജാനോ തേഹനേ;
Page 124 of 264 PDF/HTML Page 153 of 293 single page version
൧൨൪
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
ആദേസമേത്തമുത്തോ ധാദുചദുക്കസ്സ കാരണം ജോ ദു.
പരമാണൂനാം ജാത്യംതരത്വനിരാസോയമ്.
പരമണോര്ഹി മൂര്തത്വനിബംധനഭൂതാഃ സ്പര്ശരസംഗധവര്ണാ ആദേശമാത്രേണൈവ ഭിദ്യംതേ; വസ്തുവസ്തു യഥാ തസ്യ സ
ഏവ പ്രദേശ ആദിഃ സ ഏവ മധ്യം, സ ഏവാംതഃ ഇതി, ഏവം ദ്രവ്യഗുണയോരവിഭക്തപ്രദേശത്വാത് യ ഏവ പരമാണോഃ
-----------------------------------------------------------------------------
ഗാഥാ ൭൮
അന്വയാര്ഥഃ– [യഃ തു] ജോ [ആദേശമാത്രമൂര്തഃ] ആദേശമാത്രസേ മൂര്ത ഹൈ. [അര്ഥാത് മാത്ര ഭേദവിവക്ഷാസേ
മൂര്തത്വവാലാ കഹലാതാ ഹൈ] ഔര [ധാതുചതുഷ്കസ്യ കാരണം] ജോ [പൃഥ്വീ ആദി] ചാര ധാതുഓംകാ കാരണ ഹൈ
ടീകാഃ– പരമാണു ഭിന്ന ഭിന്ന ജാതികേ ഹോനേകാ യഹ ഖണ്ഡന ഹൈ.
മൂര്തത്വകേ കാരണഭൂത സ്പര്ശ–രസ–ഗംധ–വര്ണകാ, പരമാണുസേ ആദേശമാത്ര ദ്വാരാ ഹീ ഭേദ കിയാ ജാതാ
ഹൈേ; വസ്തുതഃ തോ ജിസ പ്രകാര പരമാണുകാ വഹീ പ്രദേശ ആദി ഹൈ, വഹീ മധ്യ ഹൈ ഔര വഹീ അന്ത ഹൈ; ഉസീ
--------------------------------------------------------------------------
ആദേശ=കഥന [മാത്ര ഭേദകഥന ദ്വാരാ ഹീ പരമാണുസേ സ്പര്ശ–രസ–ഗംധ–വര്ണകാ ഭേദ കിയാ ജാതാ ഹൈ, പരമാര്ഥതഃ തോ
പരമാണുസേ സ്പര്ശ–രസ–ഗംധ–വര്ണകാ അഭേദ ഹൈ.]
ആദേശമത്രശ്ഥീ മൂര്ത, ധാതുചതുഷ്കനോ ഛേ ഹേതു ജേ,
Page 125 of 264 PDF/HTML Page 154 of 293 single page version
കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
[
൧൨൫
പ്രദേശഃ, സ ഏവ സ്പര്ശസ്യ, സ ഏവ രസസ്യ, സ ഏവ ഗംധസ്യ, സ ഏവ രൂപസ്യേതി. തതഃ ക്വചിത്പരമാണൌ
-----------------------------------------------------------------------------
തോ ഉസ ഗുണസേ അഭിന്ന പ്രദേശീ പരമാണു ഹീ വിനഷ്ട ഹോ ജായേഗാ. ഇസലിയേ ഉസ ഗുണകീ ന്യൂനതാ യുക്ത
൧ വ്യക്താവ്യക്തതാ ദ്വാരാ വിചിത്ര പരിണതികോ ധാരണ കരതാ ഹൈ.
ഔര ജിസ പ്രകാര പരമാണുകോ പരിണാമകേ കാരണ ൨ അവ്യക്ത ഗംധാദിഗുണ ഹൈം ഐസാ ജ്ഞാത ഹോതാ ഹൈ ഉസീ
പ്രകാര ശബ്ദ ഭീ അവ്യക്ത ഹൈ ഐസാ നഹീം ജാനാ ജാ സകതാ, ക്യോംകി ഏകപ്രദേശീ പരമാണുകോ അനേകപ്രദേശാത്മക
--------------------------------------------------------------------------
൧. വ്യക്താവ്യക്തതാ=വ്യക്തതാ അഥവാ അവ്യക്തതാ; പ്രഗടതാ അഥവാ അപ്രഗടതാ. [പൃഥ്വീമേം സ്പര്ശ, രസ, ഗംധ ഔര വര്ണ യഹ
ചാരോം ഗുണ വ്യക്ത [അര്ഥാത് വ്യക്തരൂപസേ പരിണത] ഹോതേ ഹൈം; പാനീമേം സ്പര്ശ, രസ, ഔര വര്ണ വ്യക്ത ഹോതേ ഹൈം ഔര ഗംധ ]
൨. ജിസ പ്രകാര പരമാണുമേം ഗംധാദിഗുണ ഭലേ ഹീ അവ്യക്തരൂപസേ ഭീ ഹോതേ തോ അവശ്യ ഹൈം; ഉസീ പ്രകാര പരമാണുമേം ശബ്ദ ഭീ
അവ്യക്തരൂപസേ രഹതാ ഹോഗാ ഐസാ നഹീം ഹൈ, ശബ്ദ തോ പരമാണുമേം വ്യക്തരൂപസേ യാ അവ്യക്തരൂപസേ ബിലകുല ഹോതാ ഹീ നഹീം
Page 126 of 264 PDF/HTML Page 155 of 293 single page version
൧൨൬
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
സദ്രേ ഖംധപ്പഭവോ ഖംധോ പരമാണുസംഗസംധാദോ.
പുട്ഠേസു തേസു ജായദി സദ്ദോ ഉപ്പാദിഗോ ണിയദോ.. ൭൯..
ശബ്ദ സ്കംധപ്രഭവഃ സ്കംധഃ പരമാണുസങ്ഗസങ്ഗാതഃ.
ശബ്ദസ്യ പദ്ഗലസ്കംധപര്യായത്വഖ്യാപനമേതത്.
ഇഹ ഹി ബാഹ്യശ്രവണേന്ദ്രിയാവലമ്ബിതോ ഭാവേന്ദ്രിയപരിച്ഛേദ്യോ ധ്വനിഃ ശബ്ദഃ. സ ഖലു സ്വ–
രൂപേണാനംതപരമാണൂനാമേകസ്കംധോ നാമ പര്യായഃ. ബഹിരങ്ഗസാധനീഭൂതമഹാസ്കംധേഭ്യഃ തഥാവിധപരിണാമേന
-----------------------------------------------------------------------------
ഗാഥാ ൭൯
അന്വയാര്ഥ ഃ– [ശബ്ദഃ സ്കംധപ്രഭവഃ] ശബ്ദ സ്കംധജന്യ ഹൈ. [സ്കംധഃ പരമാണുസങ്ഗസങ്ഗാതഃ] സ്കംധ
പരമാണുദലകാ സംഘാത ഹൈ, [തേഷു സ്പൃഷ്ടേഷു] ഔര വേ സ്കംധ സ്പര്ശിത ഹോനേസേ– ടകരാനേസേ [ശബ്ദഃ ജായതേ]
ടീകാഃ– ശബ്ദ പുദ്ഗലസ്കംധപര്യായ ഹൈ ഐസാ യഹാ
ദര്ശായാ ഹൈ.
ഇസ ലോകമേം, ബാഹ്യ ശ്രവണേന്ദ്രിയ ദ്വാരാ ൧ അവലമ്ബിത ഭാവേന്ദ്രിയ ദ്വാരാ ജാനനേ–യോഗ്യ ഐസീ ജോ ധ്വനി
വഹ ശബ്ദ ഹൈ. വഹ [ശബ്ദ] വാസ്തവമേം സ്വരൂപസേ അനന്ത പരമാണുഓംകേ ഏകസ്കംധരൂപ പര്യായ ഹൈ. ബഹിരംഗ
--------------------------------------------------------------------------
൧. ശബ്ദ ശ്രവണേംദ്രിയകാ വിഷയ ഹൈ ഇസലിയേ വഹ മൂര്ത ഹൈ. കുഛ ലോഗ മാനതേ ഹൈം തദനുസാര ശബ്ദ ആകാശകാ ഗുണ നഹീം ഹൈ,
ക്യോംകി അമൂര്ത ആകാശകാ അമൂര്ത ഗുണ ഇന്ദ്രിയകാ വിഷയ നഹീംം ഹോ സകതാ.
ഛേ ശബ്ദ സ്കംധോത്പന്ന; സ്കംധോ അണുസമൂഹസംധാത ഛേ,
Page 127 of 264 PDF/HTML Page 156 of 293 single page version
കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
[
൧൨൭
കിം ച സ്വഭാവനിര്വൃത്താഭിരേവാനംതപരമാണുമയീഭിഃ ശബ്ദയോഗ്യവര്ഗണാഭിരന്യോന്യമനുപ്രവിശ്യ
സമംതതോഭിവ്യാപ്യ പൂരിതേപി സകലേ ലോകേ. യത്ര യത്ര ബഹിരങ്ഗകാരണസാമഗ്രീ സമദേതി തത്ര തത്ര താഃ
-----------------------------------------------------------------------------
ഹോനേസേ വഹ സ്കന്ധജന്യ ഹൈം, ക്യോംകി മഹാസ്കന്ധ പരസ്പര ടകരാനേസേ ശബ്ദ ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹൈ. പുനശ്ച യഹ
൧ ശബ്ദരൂപസേ സ്വയം പരിണമിത ഹോതീ ഹൈം; ഇസ പ്രകാര ശബ്ദ നിത്യതരൂപസേ [അവശ്യ] ൨ ഉത്പാദ്യ ഹൈ; ഇസലിയേ
വഹ ൩ സ്കന്ധജന്യ ഹൈ.. ൭൯..
--------------------------------------------------------------------------
൧. ശബ്ദകേ ദോ പ്രകാര ഹൈംഃ [൧] പ്രായോഗിക ഔര [൨] വൈശ്രസിക. പുരുഷാദികേ പ്രയോഗസേ ഉത്പന്ന ഹോനേവാലേ ശബ്ദ വഹ
പ്രായോഗിക ഹൈം ഔര മേഘാദിസേ ഉത്പന്ന ഹോനേവാലേ ശബ്ദ വൈശ്രസിക ഹൈം.
അഥവാ നിമ്നോക്താനുസാര ഭീ ശബ്ദകേ ദോ പ്രകാര ഹൈംഃ– [൧] ഭാഷാത്മക ഔര [൨] അഭാഷാത്മക. ഉനമേം ഭാഷാത്മക
ശബ്ദ ദ്വിവിധ ഹൈംം – അക്ഷരാത്മക ഔര അനക്ഷരാത്മക. സംസ്കൃതപ്രാകൃതാദിഭാഷാരൂപസേ വഹ അക്ഷരാത്മക ഹൈം ഔര
കിസീ ഭീ പ്രകാരകാ ശബ്ദ ഹോ കിന്തു സര്വ ശബ്ദോംകാ ഉപാദാനകാരണ ലോകമേം സര്വത്ര വ്യാപ്ത ശബ്ദയോഗ്യ വര്ഗണാഏ
ഹീ
ഹൈേ; വേ വര്ഗണാഏ
ഹീ സ്വയമേവ ശബ്ദരൂപസേ പരിണമിത ഹോതീ ഹൈം, ജീഭ–ഢോല–മേധ ആദി മാത്ര നിമിത്തഭൂത ഹൈം.
സര്വത്ര വ്യാപ്ത അനന്തപരമാണുമയീ ശബ്ദയോഗ്യ വര്ഗണാഏ
സ്വയമേവ ശബ്ദരൂപ പരിണമിത ഹോനേ പര ഭീ വായു–ഗലാ–താലും–
Page 128 of 264 PDF/HTML Page 157 of 293 single page version
൧൨൮
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
ണിച്ചോ ണാണവകാസോ ണ സാവകാസോ പദേസദോ ഭേദാ. പവിഹത്താ കാലസംഖാണം.. ൮൦..
നിത്യോ നാനവകാശോ ന സാവകാശഃ പ്രദേശതോ ഭേത്താ.
പരമാണോരേകപ്രദേശത്വഖ്യാപനമേതത്.
പരമാണുംഃ സ ഖല്വേകേന പ്രദേശേന രൂപാദിഗുണസാമാന്യഭാജാ സര്വദൈവാവിനശ്വരത്വാന്നിത്യഃ. ഏകേന പ്രദേശേന
പദവിഭക്തവൃത്തീനാം സ്പര്ശാദിഗുണാനാമവകാശദാനാന്നാനവകാശഃ.
-----------------------------------------------------------------------------
ഗാഥാ ൮൦
അന്വയാര്ഥഃ– [പ്രദേശതഃ] പ്രദേശ ദ്വാരാ [നിത്യഃ] പരമാണു നിത്യ ഹൈ, [ന അനവകാശഃ] അനവകാശ
നഹീം ഹൈ, [ന സാവകാശഃ] സാവകാശ നഹീം ഹൈ, [സ്കംധാനാമ് ഭേത്താ] സ്കന്ധോംകാ ഭേദന കരനേവാലാ [അപി ച
ടീകാഃ– യഹ, പരമാണുകേ ഏകപ്രദേശീപനേകാ കഥന ഹൈ.
ജോ പരമാണു ഹൈ, വഹ വാസ്തവമേം ഏക പ്രദേശ ദ്വാരാ – ജോ കി രൂപാദിഗുണസാമാന്യവാലാ ഹൈ ഉസകേ
ദ്വാരാ – സദൈവ അവിനാശീ ഹോനേസേ നിത്യ ഹൈ; വഹ വാസ്തവമേം ഏക പ്രദേശ ദ്വാരാ ഉസസേ [–പ്രദേശസേ] അഭിന്ന അനവകാശ നഹീം ഹൈ; വഹ വാസ്തവമേം ഏക പ്രദേശ
ദ്വാരാ [ഉസമേം] ദ്വി–ആദി പ്രദേശോംകാ അഭാവ ഹോനേസേ, സ്വയം ഹീ ആദി, സ്വയം ഹീ മധ്യ ഔര സ്വയം ഹീ അംത
--------------------------------------------------------------------------
നഹി അനവകാശ, ന സാവകാശ പ്രദേശഥീ, അണു ശാശ്വതോ,
Page 129 of 264 PDF/HTML Page 158 of 293 single page version
കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
[
൧൨൯
ഏകേന പ്രദേശേന ദ്വയാദിപ്രദേശാഭാവാദാത്മാദിനാത്മമധ്യേനാത്മാംതേന ന സാവകാശഃ. ഏകേന പ്രദേശേന സ്കംധാനാം
-----------------------------------------------------------------------------
ആകാശപ്രദേശകാ അതിക്രമണ കരനേവാലേ [–ലാ
ഘനേവാലേ] അപനേ ഗതിപരിണാമകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ ഉസകേ ൧ വിഭാജക ഹൈ ക്യോംകി [൧] വഹ ഏക പ്രദേശ ദ്വാരാ ഉസകേ രചേ ജാനേവാലേ ദോ
ആദി ഭേദോംസേ ലേകര [തീന അണു, ചാര അണു, അസംഖ്യ അണു ഇത്യാദി] ദ്രവ്യസംഖ്യാകേ വിഭാഗ സ്കംധോംമേം ൨ ആകാശപ്രദേശ’ സേ ലേകര [ദോ
ആകാശപ്രദേശ, തീന ആകാശപ്രദേശ, അസംഖ്യ ആകാശപ്രദേശ ഇത്യാദി] ക്ഷേത്രസംഖ്യാകേ വിഭാഗ കരതാ ഹൈ, [൩] ൩ സമയ’ സേ ലേകര [ദോസമയ, തീന സമയ, അസംഖ്യ സമയ ഇത്യാദി] കാലസംഖ്യാകേ വിഭാഗ കരതാ ഹൈ,
ഔര [൪] വഹ ഏക പ്രദേശ ദ്വാരാ ഉസമേം വിവര്തന പാനേവാലേ [–പരിവര്തിത, പരിണമിത] ജഘന്യ
--------------------------------------------------------------------------
൧. വിഭാജക = വിഭാഗ കരനേവാലാ; മാപനേവാലാ. [സ്കംധോംമേം ദ്രവ്യസംഖ്യാകാ മാപ [അര്ഥാത് വേ കിതനേ അണുഓം–
പരമാണുഓംസേ ബനേ ഹൈം ഐസാ മാപ] കരനേമേം അണുഓംകീ–പരമാണുഓംകീ–അപേക്ഷാ ആതീ ഹൈ, അര്ഥാത് വൈസാ മാപ പരമാണു
ക്ഷേത്രകാ ‘ഏകക’ ഹൈ. [ഗിനതീകേ ലിയേ, കിസീ വസ്തുകേ ജിതനേ പരിമാണകോ ‘ഏക മാപ’ മാനാ ജായേ, ഉതനേ
‘സമയ’ കഹാ ജാതാ ഹൈ.
Page 130 of 264 PDF/HTML Page 159 of 293 single page version
൧൩൦
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
പൂര്വികായാഃ ക്ഷേത്രസംഖ്യായാഃ ഏകേന പ്രദേശേനൈകാകാശപ്രദേശാതിവര്തിതദ്ഗതിപരിണാമാവച്ഛിന്നസമയപൂര്വികായാ
ഏയരസവണ്ണഗംധം ദോഫാസം സദ്ദകാരണമസദ്ദം. തം വിയാണാഹി.. ൮൧..
ഏകരസവര്ണഗംധം ദ്വിസ്പര്ശ ശബ്ദകാരണമശബ്ദമ്.
പരമാണുദ്രവ്യേ ഗുണപര്യായവൃത്തിപ്രരൂപണമേതത്.
സര്വത്രാപി പരമാണൌ രസവര്ണഗംധസ്പര്ശാഃ സഹഭുവോ ഗുണാഃ. തേ ച ക്രമപ്രവൃത്തൈസ്തത്ര സ്വപര്യായൈര്വര്തന്തേ. തഥാ
ഹി– പഞ്ചാനാം രസപര്യായാണാമന്യതമേനൈകേനൈകദാ രസോ വര്തതേ.
-----------------------------------------------------------------------------
ഗാഥാ ൮൧
അന്വയാര്ഥഃ– [തം പരമാണും] വഹ പരമാണു [ഏകരസവര്ണഗംധ] ഏക രസവാലാ, ഏക വര്ണവാലാ, ഏക
ഗംധവാലാ തഥാ [ദ്വിസ്പര്ശേ] ദോ സ്പര്ശവാലാ ഹൈ, [ശബ്ദകാരണമ്] ശബ്ദകാ കാരണ ഹൈ, [അശബ്ദമ്] അശബ്ദ
ടീകാഃ– യഹ, പരമാണുദ്രവ്യമേം ഗുണ–പര്യായ വര്തനേകാ [ഗുണ ഔര പര്യായ ഹോനേകാ] കഥന ഹൈ.
സര്വത്ര പരമാണുമേം രസ–വര്ണ–ഗംധ–സ്പര്ശ സഹഭാവീ ഗുണ ഹോതേ ഹൈ; ഔര വേ ഗുണ ഉസമേം ക്രമവര്തീ നിജ
പര്യായോം സഹിത വര്തതേ ഹൈം. വഹ ഇസ പ്രകാരഃ– പാ
ച രസപര്യായോമേംസേ ഏക സമയ കോഈ ഏക [രസപര്യായ]
--------------------------------------------------------------------------
ഏക ജ വരണ–രസ–ഗംധ നേ ബേ സ്പര്ശയുത പരമാണു ഛേ,
Page 131 of 264 PDF/HTML Page 160 of 293 single page version
കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
[
൧൩൧
പഞ്ചാനാം വര്ണപര്യായാണാമന്യതമേനൈകേനൈകദാ വര്ണോ വര്തതേ. ഉഭയോര്ഗംധപര്യായയോരന്യതരേണൈകേനൈകദാ ഗംധോ വര്തതേ.
ഉവഭോജ്ജമിംദിഏഹിം യ ഇംദിയകായാ മണോ യ കമ്മാണി.
ഉപഭോഗ്യമിന്ദ്രിയൈശ്ചേന്ദ്രിയകായാ മനശ്ച കര്മാണി.
-----------------------------------------------------------------------------
ദോ ഗംധപര്യായോംമേംസേ ഏക സമയ കിസീ ഏക [ഗംധപര്യായ] സഹിത ഗംധ വര്തതാ ഹൈ; ശീത–സ്നിഗ്ധ, ശീത–രൂക്ഷ, ൧ സ്നിഗ്ധ–രൂക്ഷത്വകേ കാരണ ബന്ധ
ഹോനേസേ അനേക പരമാണുഓംകീ ഏകത്വപരിണതിരൂപ സ്കന്ധകേ ഭീതര രഹാ ഹോ തഥാപി സ്വഭാവകോ നഹീം ൨ അകേലാ
ഹീ ദ്രവ്യ ഹൈ.. ൮൧..
ഗാഥാ ൮൨
അന്വയാര്ഥഃ– [ഇന്ദ്രിയൈഃ ഉപഭോഗ്യമ് ച] ഇന്ദ്രിയോംം ദ്വാരാ ഉപഭോഗ്യ വിഷയ, [ഇന്ദ്രിയകായാഃ] ഇന്ദ്രിയാ
, ശരീര,
[മനഃ] മന, [കര്മാണി] കര്മ [ച] ഔര [അന്യത് യത്] അന്യ ജോ കുഛ [മൂര്ത്തം ഭവതി] മൂര്ത ഹോ [തത്
--------------------------------------------------------------------------
൧. സ്നിഗ്ധ–രൂക്ഷത്വ=ചികനാഈ ഔര രൂക്ഷതാ.
ഔര അപനേസേ ഹീ അപനേ ഗുണപര്യായമേം സ്ഥിതഹൈ.