Page 92 of 264
PDF/HTML Page 121 of 293
single page version

൯൨

ദ്രഷ്ടാംതദാര്ഷ്ടാന്തികാര്ഥപുരസ്സരോ ദ്രവ്യഗുണാനാമനര്ഥാംന്തരത്വവ്യാഖ്യോപസംഹാരോയമ്.

വര്ണരസഗംധസ്പര്ശാ ഹി പരമാണോഃ പ്രരൂപ്യംതേ; തേ ച പരമാണോരവിഭക്തപ്രദേശത്വേനാനന്യേപി സംജ്ഞാദിവ്യപദേശനിബംധനൈര്വിശേഷൈരന്യത്വം പ്രകാശയന്തി. ഏവം ജ്ഞാനദര്ശനേ അപ്യാത്മനി സംബദ്ധേ ആത്മ– ദ്രവ്യാദവിഭക്തപ്രദേശത്വേനാനന്യേപി സംജ്ഞാദിവ്യപദേശനിബംധനൈര്വിശേഷൈഃ പൃഥക്ത്വമാസാദയതഃ, സ്വഭാവതസ്തു നിത്യമപൃഥക്ത്വമേവ ബിഭ്രതഃ.. ൫൧–൫൨..

-----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [പരമാണുപ്രരൂപിതാഃ] പരമാണുമേം പ്രരൂപിത കിയേ ജാനേ വാലേ ഐസേ [വര്ണരസഗംധസ്പര്ശാഃ] വര്ണ–രസ–ഗംധ–സ്പര്ശ [ദ്രവ്യാത് അനന്യാഃ ച] ദ്രവ്യസേ അനന്യ വര്തതേ ഹുഏ [വിശേഷൈഃ] [വ്യപദേശകേ കാരണഭൂത] വിശേഷോം ദ്വാരാ [അന്യത്വപ്രകാശകാഃ ഭവന്തി] അന്യത്വകോ പ്രകാശിത കരനേവാലേ ഹോതേ ഹൈം [– സ്വഭാവസേ അന്യരൂപ നഹീം ഹൈ]; [തഥാ] ഇസ പ്രകാര [ജീവനിബദ്ധേ] ജീവമേം സമ്ബദ്ധ ഐസേ [ദര്ശനജ്ഞാനേ] ദര്ശന–ജ്ഞാന [അനന്യഭൂതേ] [ജീവദ്രവ്യസേ] അനന്യ വര്തതേ ഹുഏ [വ്യപദേശതഃ] വ്യപദേശ ദ്വാരാ [പൃഥക്ത്വം കുരുതേ ഹി] പൃഥക്ത്വ കരതേ ഹൈം. [നോ സ്വഭാവാത്] സ്വഭാവസേ നഹീം.

ടീകാഃ– ദ്രഷ്ടാന്തരൂപ ഔര ദ്രാര്ഷ്ടാന്തരൂപ പദാര്ഥപൂര്വക, ദ്രവ്യ തഥാ ഗുണോംകേ അഭിന്ന–പദാര്ഥപനേകേ വ്യാഖ്യാനകാ യഹ ഉപസംഹാര ഹൈ.

വര്ണ–രസ–ഗംധ–സ്പര്ശ വാസ്തവമേം പരമാണുമേം പ്രരൂപിത കിയേ ജാതേ ഹൈം; വേ പരമാണുസേ അഭിന്ന പ്രദേശവാലേ ഹോനേകേ കാരണ അനന്യ ഹോനേ പര ഭീ, സംജ്ഞാദി വ്യപദേശകേ കാരണഭൂത വിശേഷോം ദ്വാരാ അന്യത്വകോ പ്രകാശിത കരതേ ഹൈം. ഇസ പ്രകാര ആത്മാമേം സമ്ബദ്ധ ജ്ഞാന–ദര്ശന ഭീ ആത്മദ്രവ്യസേ അഭിന്ന പ്രദേശവാലേ ഹോനേകേ കാരണ അനന്യ ഹോനേ പര ഭീ, സംജ്ഞാദി വ്യപദേശകേ കാരണഭൂത വിശേഷോം ദ്വാരാ പൃഥക്പനേകോ പ്രാപ്ത ഹോതേ ഹൈം, പരന്തു സ്വഭാവസേ സദൈവ അപൃഥക്പനേ കോ ഹീ ധാരണ കരതേ ഹൈം.. ൫൧–൫൨..

ഇസ പ്രകാര ഉപയോഗഗുണകാ വ്യാഖ്യാന സമാപ്ത ഹുആ. -------------------------------------------------------------------------- ദ്രാര്ഷ്ടാന്ത = ദ്രഷ്ടാന്ത ദ്വാരാ സമഝാാന ഹോ വഹ ബാത; ഉപമേയ. [യഹാ പരമാണു ഔര വര്ണാദിക ദ്രഷ്ടാന്തരൂപ പദാര്ഥ ഹൈം തഥാ

Page 93 of 264
PDF/HTML Page 122 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

അഥ കര്തൃത്വഗുണവ്യാഖ്യാനമ്. തത്രാദിഗാഥാത്രയേണ തദുപോദ്ധാതഃ–

ജീവാ ഹി നിശ്ചയേന പരഭാവാനാമകരണാത്സ്വഭാവാനാം കര്താരോ ഭവിഷ്യന്തി. താംശ്ച കുര്വാണാഃ കിമനാദിനിധനാഃ, കിം സാദിസനിധനാഃ, കിം സാദ്യനിധമാഃ, കിം തദാകാരേണ പരിണതാഃ, കിമപരിണതാഃ ഭവിഷ്യംതീത്യാശങ്കയേദമുക്തമ്. -----------------------------------------------------------------------------

അബ കര്തൃത്വഗുണകാ വ്യാഖ്യാന ഹൈ. ഉസമേം, പ്രാരമ്ഭകീ തീന ഗാഥാഓംസേ ഉസകാ ഉപോദ്ഘാത കിയാ ജാതാ ഹൈ.

അന്വയാര്ഥഃ– [ജീവാഃ] ജീവ [അനാദിനിധനാഃ] [പാരിണാമികഭാവസേ] അനാദി–അനന്ത ഹൈ, [സാംതാഃ] [തീന ഭാവോംംസേ] സാംത [അര്ഥാത് സാദി–സാംത] ഹൈ [ച] ഔര [ജീവഭാവാത് അനംതാഃ] ജീവഭാവസേ അനന്ത ഹൈ [അര്ഥാത് ജീവകേ സദ്ഭാവരൂപ ക്ഷായികഭാവസേ സാദി–അനന്ത ഹൈ] [സദ്ഭാവതഃ അനംതാഃ] ക്യോംകി സദ്ഭാവസേ ജീവ അനന്ത ഹീ ഹോതേ ഹൈം. [പഞ്ചാഗ്രഗുണപ്രധാനാഃ ച] വേ പാ ച മുഖ്യ ഗുണോംസേ പ്രധാനതാവാലേ ഹൈം.

[–അപനേ ഭാവോംകോ] കരതേ ഹുഏ, ക്യാ വേ അനാദി–അനന്ത ഹൈം? ക്യാ സാദി–സാംത ഹൈം? ക്യാ സാദി–അനന്ത ഹൈം? ക്യാ തദാകാരരൂപ [ഉസ–രൂപ] പരിണത ഹൈ? ക്യാ [തദാകാരരൂപ] അപരിണത ഹൈം?– ഐസീ ആശംകാ കരകേ യഹ കഹാ ഗയാ ഹൈ [അര്ഥാത് ഉന ആശംകാഓംകേ സമാധാനരൂപസേ യഹ ഗാഥാ കഹീ ഗഈ ഹൈ]. --------------------------------------------------------------------------

Page 94 of 264
PDF/HTML Page 123 of 293
single page version

൯൪

ജീവാ ഹി സഹജചൈതന്യലക്ഷണപാരിണാമികഭാവേനാനാദിനിധനാഃ. ത ഏവൌദയിക– ക്ഷായോപശമികൌപശമികഭാവൈഃ സാദിസനിധനാഃ. ത ഏവ ക്ഷായികഭാവേന സാദ്യനിധനാഃ. ന ച സാദി– ത്വാത്സനിധനത്വം ക്ഷായികഭാവസ്യാശങ്കയമ്. സ ഖലൂപാധിനിവൃത്തൌ പ്രവര്തമാനഃ സിദ്ധഭാവ ഇവ സദ്ഭാവ ഏവ ജീവസ്യ; സദ്ഭാവേന ചാനംതാ ഏവ ജീവാഃ പ്രതിജ്ഞായംതേ. ന ച തേഷാമനാദിനിധനസഹജചൈതന്യ–ലക്ഷണൈകഭാവാനാം സാദിസനിധനാനി സാദ്യനിധനാനി ഭാവാംതരാണി നോപപദ്യംത ഇതി വക്തവ്യമ്; തേ ഖല്വനാദികര്മമലീമസാഃ പംകസംപൃക്തതോയവത്തദാകാരേണ പരിണതത്വാത്പഞ്ചപ്രധാനഗുണപ്രധാനത്വേനൈവാനുഭൂയംത ഇതി.. ൫൩.. -----------------------------------------------------------------------------

ജീവ വാസ്തവമേം സഹജചൈതന്യലക്ഷണ പാരിണാമിക ഭാവസേ അനാദി–അനന്ത ഹൈ. വേ ഹീ ഔദയിക, ക്ഷായോപശമിക ഔര ഔപശമിക ഭാവോംസേ സാദി–സാന്ത ഹൈം. വേ ഹീ ക്ഷായിക ഭാവസേ സാദി–അനന്ത ഹൈം.

‘ക്ഷായിക ഭാവ സാദി ഹോനേസേ വഹ സാംത ഹോഗാ’ ഐസീ ആശംകാ കരനാ യോഗ്യ നഹീം ഹൈ. [കാരണ ഇസ പ്രകാര ഹൈഃ–] വഹ വാസ്തവമേം ഉപാധികീ നിവൃത്തി ഹോനേ പര പ്രവര്തതാ ഹുആ, സിദ്ധഭാവകീ ഭാ തി, ജീവകാ സദ്ഭാവ ഹീ ഹൈ [അര്ഥാത് കര്മോപാധികേ ക്ഷയമേം പ്രവര്തതാ ഹൈ ഇസലിയേ ക്ഷായിക ഭാവ ജീവകാ സദ്ഭാവ ഹീ ഹൈ]; ഔര സദ്ഭാവസേ തോ ജീവ അനന്ത ഹീ സ്വീകാര കിയേ ജാതേ ഹൈം. [ഇസലിയേ ക്ഷായിക ഭാവസേ ജീവ അനന്ത ഹീ അര്ഥാത് വിനാശരഹിത ഹീ ഹൈ.]

പുനശ്ച, ‘അനാദി–അനന്ത സഹജചൈതന്യലക്ഷണ ഏക ഭാവവാലേ ഉന്ഹേം സാദി–സാംത ഔര സാദി–അനന്ത ഭാവാന്തര ഘടിത നഹീം ഹോതേ [അര്ഥാത് ജീവോംകോ ഏക പാരിണാമിക ഭാവകേ അതിരിക്ത അന്യ ഭാവ ഘടിത നഹീം ഹോതേ]’ ഐസാ കഹനാ യോഗ്യ നഹീം ഹൈ; [ക്യോംകി] വേ വാസ്തവമേം അനാദി കര്മസേ മലിന വര്തതേ ഹുഏ കാദവസേ ൧സംപൃക്ത ജലകീ ഭാ തി തദാകാരരൂപ പരിണത ഹോനേകേ കാരണ, പാ ച പ്രധാന ൨ഗുണോംസേ പ്രധാനതാവാലേ ഹീ അനുഭവമേം ആതേ ഹൈം.. ൫൩.. -------------------------------------------------------------------------- ജീവകേ പാരിണാമിക ഭാവകാ ലക്ഷണ അര്ഥാത് സ്വരൂപ സഹജ–ചൈതന്യ ഹൈ. യഹ പാരിണാമിക ഭാവ അനാദി അനന്ത

൧. കാദവസേ സംപൃക്ത = കാദവകാ സമ്പര്ക പ്രാപ്ത; കാദവകേ സംസര്ഗവാലാ. [യദ്യപി ജീവ ദ്രവ്യസ്വഭാവസേ ശുദ്ധ ഹൈ തഥാപി

൨. ഔദയിക, ഔപശമിക, ക്ഷായോപശമിക, ക്ഷായിക ഔര പാരിണാമിക ഇന പാ ച ഭാവോംകോ ജീവകേ പാ ച പ്രധാന ഗുണ

Page 95 of 264
PDF/HTML Page 124 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

ഏവം ഹി പഞ്ചഭിര്ഭാവൈഃ സ്വയം പരിണമമാനസ്യാസ്യ ജീവസ്യ കദാചിദൌദയികേനൈകേന മനുഷ്യത്വാദിലക്ഷണേന ഭാവേന സതോ വിനാശസ്തഥാപരേണൌദയികേനൈവ ദേവത്വാദിലക്ഷണേന ഭാവേന അസത ഉത്പാദോ ഭവത്യേവ. ഏതച്ച ‘ന സതോ വിനാശോ നാസത ഉത്പാദ’ ഇതി പൂര്വോക്തസൂത്രേണ സഹ വിരുദ്ധമപി ന വിരുദ്ധമ്; യതോ ജീവസ്യ ദ്രവ്യാര്ഥികനയാദേശേന ന സത്പ്രണാശോ നാസദുത്പാദഃ, തസ്യൈവ പര്യായാര്ഥികനയാദേശേന സത്പ്രണാശോസദുത്പാദശ്ച. ന ചൈതദനുപപന്നമ്, നിത്യേ ജലേ കല്ലോലാനാമ–നിത്യത്വദര്ശനാദിതി.. ൫൪.. -----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [ഏവം] ഇസ പ്രകാര [ജീവസ്യ] ജീവകോ [സതഃ വിനാശഃ] സത്കാ വിനാശ ഔര [അസതഃ ഉത്പാദഃ] അസത്കാ ഉത്പാദ [ഭവതി] ഹോതാ ഹൈ– [ഇതി] ഐസാ [ജിനവരൈഃ ഭണിതമ്] ജിനവരോംനേ കഹാ ഹൈ, [അന്യോന്യവിരുദ്ധമ്] ജോ കി അന്യോന്യ വിരുദ്ധ [൧൯ വീം ഗാഥാകേ കഥനകേ സാഥ വിരോധവാലാ] തഥാപി [അവിരുദ്ധമ്] അവിരുദ്ധ ഹൈ.

അനാദി–അനന്തപനാ ഹോനേമേം വിരോധകാ പരിഹാര ഹൈ.

ഇസ പ്രകാര വാസ്തവമേം പാ ച ഭാവരൂപസേ സ്വയം പരിണമിത ഹോനേവാലേ ഇസ ജീവകോ കദാചിത് ഔദയിക ഐസേ ഏക മനുഷ്യത്വാദിസ്വരൂപ ഭാവകീ അപേക്ഷാസേ സത്കാ വിനാശ ഔര ഔദയിക ഹീ ഐസേ ദൂസരേ ദേവത്വാദിസ്വരൂപ ഭാവകീ അപേക്ഷാസേ അസത്കാ ഉത്പാദ ഹോതാ ഹീ ഹൈ. ഔര യഹ [കഥന] ‘സത്കാ വിനാശ നഹീം ഹൈ തഥാ അസത്കാ ഉത്പാദ നഹീം ഹൈ’ ഐസേ പൂര്വോക്ത സൂത്രകേ [–൧൯വീം ഗാഥാകേ] സാഥ വിരോധവാലാ ഹോനേ പര ഭീ [വാസ്തവമേം] വിരോധവാലാ നഹീം ഹൈ; ക്യോംകി ജീവകോ ദ്രവ്യാര്ഥികനയകേ കഥനസേ സത്കാ നാശ നഹീം ഹൈ ഔര അസത്കാ ഉത്പാദ നഹീം ഹൈ തഥാ ഉസീകോ പര്യായാര്ഥികനയകേ കഥനസേ സത്കാ നാശ ഹൈ ഔര അസത്കാ ഉത്പാദ ഹൈ. ഔര യഹ ൧അനുപപന്ന നഹീം ഹൈ, ക്യോംകി നിത്യ ഐസേ ജലമേം കല്ലോലോംകാ അനിത്യപനാ ദിഖാഈ ദേതാ ഹൈ. -------------------------------------------------------------------------- യഹാ ‘സാദി’കേ ബദലേ ‘അനാദി’ ഹോനാ ചാഹിയേ ഐസാ ലഗതാ ഹൈ; ഇസലിയേ ഗുജരാതീമേം ‘അനാദി’ ഐസാ അനുവാദ

൧.അനുപപന്ന = അയുക്ത; അസംഗത; അഘടിത; ന ഹോ സകേ ഐസാ.

Page 96 of 264
PDF/HTML Page 125 of 293
single page version

൯൬

ജീവസ്യ സദസദ്ഭാവോച്ഛിത്ത്യുത്പത്തിനിമിത്തോപാധിപ്രതിപാദനമേതത്. -----------------------------------------------------------------------------

ഭാവാര്ഥഃ– ൫൩ വീം ഗാഥാമേം ജീവകോ സാദി–സാന്തപനാ തഥാ അനാദി–അനന്തപനാ കഹാ ഗയാ ഹൈ. വഹാ പ്രശ്ന സമ്ഭവ ഹൈ കി–സാദി–സാംതപനാ ഔര അനാദി–അനംതപനാ പരസ്പര വിരുദ്ധ ഹൈ; പരസ്പര വിരുദ്ധ ഭാവ ഏകസാഥ ജീവകോ കൈസേ ഘടിത ഹോതേ ഹൈം? ഉസകാ സമാധാന ഇസ പ്രകാര ഹൈഃ ജീവ ദ്രവ്യ–പര്യായാത്മക വസ്തു ഹൈ. ഉസേ സാദി–സാന്തപനാ ഔര അനാദി–അനന്തപനാ ദോനോം ഏക ഹീ അപേക്ഷാസേ നഹീം കഹേ ഗയേ ഹൈം, ഭിന്ന– ഭിന്ന അപേക്ഷാസേ കഹേ ഗയേ ഹൈം; സാദി–സാന്തപനാ കഹാ ഗയാ ഹൈ വഹ പര്യായ–അപേക്ഷാസേ ഹൈ ഔര അനാദി– അനന്തപനാ ദ്രവ്യ–അപേക്ഷാസേ ഹൈ. ഇസലിയേ ഇസ പ്രകാര ജീവകോ സാദി–സാന്തപനാ തഥാ അനാദി–അനന്തപനാ ഏകസാഥ ബരാബര ഘടിത ഹോതാ ഹൈ.

[യഹാ യദ്യപി ജീവകോ അനാദി–അനന്ത തഥാ സാദി–സാന്ത കഹാ ഗയാ ഹൈ, തഥാപി ഐസാ താത്പര്യ ഗ്രഹണ കരനാ ചാഹിയേ കി പര്യായാര്ഥികനയകേ വിഷയഭൂത സാദി–സാന്ത ജീവകാ ആശ്രയ കരനേയോഗ്യ നഹീം ഹൈ കിന്തു ദ്രവ്യാര്ഥികനയകേ വിഷയഭൂത ഐസാ ജോ അനാദി–അനന്ത, ടംകോത്കീര്ണജ്ഞായകസ്വഭാവീ, നിര്വികാര, നിത്യാനന്ദസ്വരൂപ ജീവദ്രവ്യ ഉസീകാ ആശ്രയ കരനേ യോഗ്യ ഹൈ].. ൫൪..

അന്വയാര്ഥഃ– [നാരകതിര്യംങ്മനുഷ്യാഃ ദേവാഃ] നാരക, തിര്യംച, മനുഷ്യ ഔര ദേവ [ഇതി നാമസംയുതാഃ] ഐസേ നാമോംവാലീ [പ്രകൃതയഃ] [നാമകര്മകീ] പ്രകൃതിയാ [സതഃ നാശമ്] സത് ഭാവകാ നാശ ഔര [അസതഃ ഭാവസ്യ ഉത്പാദമ്] അസത് ഭാവകാ ഉത്പാദ [കുര്വന്തി] കരതീ ഹൈം. --------------------------------------------------------------------------

Page 97 of 264
PDF/HTML Page 126 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

യഥാ ഹി ജലരാശേര്ജലരാശിത്വേനാസദുത്പാദം സദുച്ഛേദം ചാനനുഭവതശ്ചതുര്ഭ്യഃ കകുബ്വിഭാഗേഭ്യഃ ക്രമേണ വഹമാനാഃ പവമാനാഃ കല്ലോലാനാമസദുത്പാദം സദുച്ഛേദം ച കുര്വന്തി, തഥാ ജീവസ്യാപി ജീവത്വേന സദുച്ഛേദമസദുത്പത്തിം ചാനനുഭവതഃ ക്രമേണോദീയമാനാഃ നാരകതിര്യങ്മനുഷ്യദേവനാമപ്രകൃതയഃ സദുച്ഛേദമസദുത്പാദം ച കുര്വംതീതി.. ൫൫..

-----------------------------------------------------------------------------

ടീകാഃ– ജീവകോ സത് ഭാവകേ ഉച്ഛേദ ഔര അസത് ഭാവകേ ഉത്പാദമേം നിമിത്തഭൂത ഉപാധികാ യഹ പ്രതിപാദന ഹൈ.

ജിസ പ്രകാര സമുദ്രരൂപസേ അസത്കേ ഉത്പാദ ഔര സത്കേ ഉച്ഛേദകാ അനുഭവ ന കരനേവാലേ ഐസേ സമുദ്രകോ ചാരോം ദിശാഓംമേംസേ ക്രമശഃ ബഹതീ ഹുഈ ഹവാഏ കല്ലോലോംസമ്ബന്ധീ അസത്കാ ഉത്പാദ ഔര സത്കാ ഉച്ഛേദ കരതീ ഹൈം [അര്ഥാത് അവിദ്യമാന തരംഗകേ ഉത്പാദമേം ഔര വിദ്യമാന തരംഗകേ നാശമേം നിമിത്ത ബനതീ ഹൈ], ഉസീ പ്രകാര ജീവരൂപസേ സത്കേ ഉച്ഛേദ ഔര അസത്കേ ഉത്പാദ അനുഭവ ന കരനേവാലേ ഐസേ ജീവകോ ക്രമശഃ ഉദയകോ പ്രാപ്ത ഹോനേ വാലീ നാരക–തിര്യംച–മനുഷ്യ–ദേവ നാമകീ [നാമകര്മകീ] പ്രകൃതിയാ [ഭാവോംസമ്ബന്ധീ, പര്യായോംസമ്ബന്ധീ] സത്കാ ഉച്ഛേദ തഥാ അസത്കാ ഉത്പാദ കരതീ ഹൈം [അര്ഥാത് വിദ്യമാന പര്യായകേ നാശമേം ഔര അവിദ്യമാന പര്യായകേ ഉത്പാദമേം നിമിത്ത ബനതീ ഹൈം].. ൫൫..

[ദ്വാഭ്യാം മിശ്രിതാഭ്യാം] ക്ഷയോപശമസേ യുക്ത [ച] ഔര [പരിണാമേന യുക്താഃ] പരിണാമസേ യുക്ത–[തേ] ഐസേ [ജീവഗുണാഃ] [പാ ച] ജീവഗുണ [–ജീവകേ ഭാവ] ഹൈം; [ച] ഔര [ബഹുഷു അര്ഥേഷു വിസ്തീര്ണാഃ] ഉന്ഹേം അനേക പ്രകാരോംമേം വിസ്തൃത കിയാ ജാതാ ഹൈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 98 of 264
PDF/HTML Page 127 of 293
single page version

൯൮

ജീവസ്യ ഭാവോദയവര്ണനമേതത്. കര്മണാം ഫലദാനസമര്ഥതയോദ്ഭൂതിരുദയഃ, അനുദ്ഭൂതിരുപശമഃ, ഉദ്ഭൂത്യനുദ്ഭൂതീ ക്ഷയോപശമഃ, അത്യംതവിശ്ലേഷഃ ക്ഷയഃ, ദ്രവ്യാത്മലാഭഹേതുകഃ പരിണാമഃ. തത്രോദയേന യുക്ത ഔദയികഃ, ഉപശമേന യുക്ത ഔപശമികഃ, ക്ഷയോപശമേന യുക്തഃ ക്ഷായോപശമികഃ, ക്ഷയേണ യുക്തഃ ക്ഷായികഃ, പരിണാമേന യുക്തഃ പാരിണാമികഃ. ത ഏതേ പഞ്ച ജീവഗുണാഃ. തത്രോപാധിചതുര്വിധത്വനിബംധനാശ്ചത്വാരഃ, സ്വഭാവനിബംധന ഏകഃ. ഏതേ ചോപാധിഭേദാത്സ്വരൂപഭേദാച്ച ഭിദ്യമാനാ ബഹുഷ്വര്ഥേഷു വിസ്താര്യംത ഇതി.. ൫൬.. -----------------------------------------------------------------------------

ടീകാഃ– ജീവകോ ഭാവോംകേ ഉദയകാ [–പാ ച ഭാവോംകീ പ്രഗടതാകാ] യഹ വര്ണന ഹൈ. കര്മോകാ ൧ഫലദാനസമര്ഥരൂപസേ ഉദ്ഭവ സോ ‘ഉദയ’ ഹൈ, അനുദ്ഭവ സോ ‘ഉപശമ’ ഹൈ, ഉദ്ഭവ തഥാ അനുദ്ഭവ സോ ‘ക്ഷയോപശമ’ ഹൈ, ൨അത്യന്ത വിശ്ലേഷ സോ ‘ക്ഷയ’ ഹൈ, ദ്രവ്യകാ ൩ആത്മലാഭ [അസ്തിത്വ] ജിസകാ ഹേതു ഹൈ വഹ ‘പരിണാമ’ ഹൈ. വഹാ , ഉദയസേ യുക്ത വഹ ‘ഔദയിക’ ഹൈ, ഉപശമസേ യുക്ത വഹ ‘ഔപശമിക’ ഹൈ, ക്ഷയോപശമസേ യുക്ത വഹ ‘ക്ഷായോപശമിക’ ഹൈ, ൪ക്ഷയസേ യുക്ത വഹ ‘ക്ഷായിക’ ഹൈ, ൫പരിണാമസേ യുക്ത വഹ ‘പാരിണാമിക’ ഹൈ.– ഐസേ യഹ പാ ച ജീവഗുണ ഹൈം. ഉനമേം [–ഇന പാ ച ഗുണോംമേം] ൬ഉപാധികാ ചതുര്വിധപനാ ജിനകാ കാരണ [നിമിത്ത] ഹൈ ഐസേ ചാര ഹൈം, സ്വഭാവ ജിസകാ കാരണ ഹൈ ഐസാ ഏക ഹൈ. ഉപാധികേ ഭേദസേ ഔര സ്വരൂപകേ ഭേദസേ ഭേദ കരനേ പര, ഉന്ഹേം അനേക പ്രകാരോംമേം വിസ്തൃത കിയാ ജാതാ ഹൈ.. ൫൬..

-------------------------------------------------------------------------- ൧. ഫലദാനസമര്ഥ = ഫല ദേനേമേം സമര്ഥ. ൨. അത്യന്ത വിശ്ലേഷ = അത്യന്ത വിയോഗ; ആത്യംതിക നിവൃത്തി. ൩. ആത്മലാഭ = സ്വരൂപപ്രാപ്തി; സ്വരൂപകോ ധാരണ കര രഖനാ; അപനേകോ ധാരണ കര രഖനാ; അസ്തിത്വ. [ദ്രവ്യ അപനേകോ

൪. ക്ഷയസേ യുക്ത = ക്ഷയ സഹിത; ക്ഷയകേ സാഥ സമ്ബന്ധവാലാ. [വ്യവഹാരസേ കര്മോകേ ക്ഷയകീ അപേക്ഷാ ജീവകേ ജിസ ഭാവമേം

൫. പരിണാമസേ യുക്ത = പരിണാമമയ; പരിണാമാത്മക; പരിണാമസ്വരൂപ. ൬. കര്മോപാധികീ ചാര പ്രകാരകീ ദശാ [–ഉദയ, ഉപശമ, ക്ഷയോപശമ ഔര ക്ഷയ] ജിനകാ നിമിത്ത ഹൈ ഐസേ ചാര ഭാവ

Page 99 of 264
PDF/HTML Page 128 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

ജീവസ്യൌദയികാദിഭാവാനാം കര്തൃത്വപ്രകാരോക്തിരിയമ്.

ജീവേന ഹി ദ്രവ്യകര്മ വ്യവഹാരനയേനാനുഭൂയതേ; തച്ചാനുഭൂയമാനം ജീവഭാവാനാം നിമിത്തമാത്രമുപവര്ണ്യതേ. തസ്മിന്നിമിത്തമാത്രഭൂതേ ജീവേന കര്തൃഭൂതേനാത്മനഃ കര്മഭൂതോ ഭാവഃ ക്രിയതേ. അമുനാ യോ യേന പ്രകാരേണ ജീവേന ഭാവഃ ക്രിയതേ, സ ജീവസ്തസ്യ ഭാവസ്യ തേന പ്രകാരേണ കര്താ ഭവതീതി.. ൫൭..

-----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [കര്മ വേദയമാനഃ] കര്മകോ വേദതാ ഹആ [ജീവഃ] ജീവ [യാദ്രശ–കമ് ഭാവം] ജൈസേ ഭാവകോ [കരോതി] കരതാ ഹൈ, [തസ്യ] ഉസ ഭാവകാ [തേന] ഉസ പ്രകാരസേ [സഃ] വഹ [കര്താ ഭവതി] കര്താ ഹൈ–[ഇതി ച] ഐസാ [ശാസനേ പഠിതമ്] ശാസനമേം കഹാ ഹൈ.

ജീവ ദ്വാരാ ദ്രവ്യകര്മ വ്യവഹാരനയസേ അനുഭവമേം ആതാ ഹൈ; ഔര വഹ അനുഭവമേം ആതാ ഹുആ ജീവഭാവോംകാ നിമിത്തമാത്ര കഹലാതാ ഹൈ. വഹ [ദ്രവ്യകര്മ] നിമിത്തമാത്ര ഹോനേസേ, ജീവ ദ്വാരാ കര്താരൂപസേ അപനാ കര്മരൂപ [കാര്യരൂപ] ഭാവ കിയാ ജാതാ ഹൈ. ഇസലിയേ ജോ ഭാവ ജിസ പ്രകാരസേ ജീവ ദ്വാരാ കിയാ ജാതാ ഹൈ, ഉസ ഭാവകാ ഉസ പ്രകാരസേ വഹ ജീവ കര്താ ഹൈ.. ൫൭..

--------------------------------------------------------------------------

Page 100 of 264
PDF/HTML Page 129 of 293
single page version

൧൦൦

ദ്രവ്യകര്മണാം നിമിത്തമാത്രത്വേനൌദയികാദിഭാവകര്തൃത്വമത്രോക്തമ്. ന ഖലു കര്മണാ വിനാ ജീവസ്യോദയോപശമൌ ക്ഷയക്ഷായോപശമാവപി വിദ്യേതേ; തതഃ ക്ഷായികക്ഷായോപശമികശ്ചൌദയികൌപശമികശ്ച ഭാവഃ കര്മകൃതോനുമംതവ്യഃ. പാരിണാമികസ്ത്വനാദിനിധനോ -----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [കര്മണാ വിനാ] കര്മ ബിനാ [ജീവസ്യ] ജീവകോ [ഉദയഃ] ഉദയ, [ഉപശമഃ] ഉപശമ, [ക്ഷായികഃ] ക്ഷായിക [വാ] അഥവാ [ക്ഷായോപശമികഃ] ക്ഷായോപശമിക [ന വിദ്യതേ] നഹീം ഹോതാ, [തസ്മാത് തു] ഇസലിയേ [ഭാവഃ] ഭാവ [–ചതുര്വിധ ജീവഭാവ] [കര്മകൃതഃ] കര്മകൃത ഹൈം.

ടീകാഃ– യഹാ , [ഔദയികാദി ഭാവോംകേ] നിമിത്തമാത്ര രൂപസേ ദ്രവ്യകര്മോകോ ഔദയികാദി ഭാവോംകാ കര്താപനാ കഹാ ഹൈ.

[ഏക പ്രകാരസേ വ്യാഖ്യാ കരനേ പര–] കര്മകേ ബിനാ ജീവകോ ഉദയ–ഉപശമ തഥാ ക്ഷയ–ക്ഷയോപശമ നഹീം ഹോതേ [അര്ഥാത് ദ്രവ്യകര്മകേ ബിനാ ജീവകോ ഔദയികാദി ചാര ഭാവ നഹീം ഹോതേ]; ഇസലിയേ ക്ഷായിക, ക്ഷായോപശമിക, ഔദയിക യാ ഔപശമിക ഭാവ കര്മകൃത സംമത കരനാ. പാരിണാമിക ഭാവ തോ അനാദി– അനന്ത, നിരുപാധി, സ്വാഭാവിക ഹീ ഹൈം. [ഔദയിക ഔര ക്ഷായോപശമിക ഭാവ കര്മകേ ബിനാ നഹീം ഹോതേ ഇസലിയേ കര്മകൃത കഹേ ജാ സകതേ ഹൈം– യഹ ബാത തോ സ്പഷ്ട സമഝമേം ആ സകതീ ഹൈ; ക്ഷായിക ഔര ഔപശമിക ഭാവോംകേ സമ്ബന്ധമേം നിമ്നോക്താനുസാര സ്പഷ്ടതാ കീ ജാതീ ഹൈഃ] ക്ഷായിക ഭാവ, യദ്യപി സ്വഭാവകീ വ്യക്തിരൂപ [–പ്രഗടതാരൂപ] ഹോനേസേ അനന്ത [–അന്ത രഹിത] ഹൈ തഥാപി, കര്മക്ഷയ ദ്വാരാ ഉത്പന്ന ഹോനേകേ

-------------------------------------------------------------------------- നിരുപാധി = ഉപാധി രഹിത; ഔപാധിക ന ഹോ ഐസാ. [ജീവകാ പാരിണാമിക ഭാവ സര്വ കര്മോപാധിസേ നിരപേക്ഷ ഹോനേകേ

Page 101 of 264
PDF/HTML Page 130 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

നിരുപാധിഃ സ്വാഭാവിക ഏവ. ക്ഷായികസ്തു സ്വഭാവവ്യക്തിരൂപത്വാദനംതോപി കര്മണഃ ക്ഷയേണോത്പദ്യ– മാനത്വാത്സാദിരിതി കര്മകൃത ഏവോക്തഃ. ഔപശമികസ്തു കര്മണാമുപശമേ സമുത്പദ്യമാനത്വാദനുപശമേ സമുച്ഛിദ്യമാനത്വാത് കര്മകൃത ഏവേതി.

അഥവാ ഉദയോപശമക്ഷയക്ഷയോപശമലക്ഷണാശ്ചതസ്രോ ദ്രവ്യകര്മണാമേവാവസ്ഥാഃ, ന പുനഃ പരിണാമ– ലക്ഷണൈകാവസ്ഥസ്യ ജീവസ്യ; തത ഉദയാദിസംജാതാനാമാത്മനോ ഭാവാനാം നിമിത്ത–

----------------------------------------------------------------------------- കാരണ സാദി ഹൈ ഇസലിയേ കര്മകൃത ഹീ കഹാ ഗയാ ഹൈ. ഔപശമിക ഭാവ കര്മകേ ഉപശമസേ ഉത്പന്ന ഹോനേകേ കാരണ തഥാ അനുപശമസേ നഷ്ട ഹോനേകേ കാരണ കര്മകൃത ഹീ ഹൈ. [ഇസ പ്രകാര ഔദയികാദി ചാര ഭാവോംകോ കര്മകൃത സംമത കരനാ.]

അഥവാ [ദൂസരേ പ്രകാരസേ വ്യാഖ്യാ കരനേ പര]– ഉദയ, ഉപശമ, ക്ഷയ ഔര ക്ഷയോപശമസ്വരൂപ ചാര [അവസ്ഥാഏ ] ദ്രവ്യകര്മകീ ഹീ അവസ്ഥാഏ ഹൈം, പരിണാമസ്വരൂപ ഏക അവസ്ഥാവാലേ ജീവകീ നഹീം ഹൈ [അര്ഥാത് ഉദയ ആദി അവസ്ഥാഏ ദ്രവ്യകര്മകീ ഹീ ഹൈം, ‘പരിണാമ’ ജിസകാ സ്വരൂപ ഹൈ ഐസീ ഏക അവസ്ഥാരൂപസേ അവസ്ഥിത ജീവകീ–പാരിണാമിക ഭാവരൂപ സ്ഥിത ജീവകീ –വേ ചാര അവസ്ഥാഏ നഹീം ഹൈം]; ഇസലിയേ ഉദയാദിക ദ്വാരാ ഉത്പന്ന ഹോനേവാലേ ആത്മാകേ ഭാവോംകോ നിമിത്തമാത്രഭൂത ഐസീ ഉസ പ്രകാരകീ അവസ്ഥാഓംംരൂപ [ദ്രവ്യകര്മ] സ്വയം പരിണമിത ഹോനേകേ കാരണ ദ്രവ്യകര്മ ഭീ വ്യവഹാരനയസേ ആത്മാകേ ഭാവോംകേ കതൃത്വകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ.. ൫൮..

കര്താ ഭവതി] ആത്മാ കര്മകാ [–ദ്രവ്യകര്മകാ] കര്താ ഹോനാ ചാഹിയേ. [കഥം] വഹ തോ കൈസേ ഹോ സകതാ ഹൈ? [ആത്മാ] ക്യോംകി ആത്മാ തോ [സ്വകം ഭാവം മുക്ത്വാ] അപനേ ഭാവകോ ഛോഡകര [അന്യത് കിംചിത് അപി] അന്യ കുഛ ഭീ [ന കരോതി] നഹീം കരതാ. --------------------------------------------------------------------------

Page 102 of 264
PDF/HTML Page 131 of 293
single page version

൧൦൨

ജീവഭാവസ്യ കര്മകര്തൃത്വേ പൂര്വപക്ഷോയമ്. യദി ഖല്വൌദയികാദിരൂപോ ജീവസ്യ ഭാവഃ കര്മണാ ക്രിയതേ, തദാ ജീവസ്തസ്യ കര്താ ന ഭവതി. ന ച ജീവസ്യാകര്തൃത്വാമിഷ്യതേ. തതഃ പാരിശേഷ്യേണ ദ്രവ്യകര്മണഃ കര്താപദ്യതേ. തത്തു കഥമ്? യതോ നിശ്ചയനയേനാത്മാ സ്വം ഭാവമുജ്ഝിത്വാ നാന്യത്കിമപി കരോതീതി.. ൫൯..

-----------------------------------------------------------------------------

ടീകാഃ– കര്മകീ ജീവഭാവകാ കതൃത്വ ഹോനേകേ സമ്ബന്ധമേം യഹ പൂര്വപക്ഷ ഹൈ.

യദി ഔദയികാദിരൂപ ജീവകാ ഭാവ കര്മ ദ്വാരാ കിയാ ജാതാ ഹോ, തോ ജീവ ഉസകാ [– ഔദയികാദിരൂപ ജീവഭാവകാ] കര്താ നഹീം ഹൈ ഐസാ സിദ്ധ ഹോതാ ഹൈ. ഔര ജീവകാ അകതൃത്വ തോ ഇഷ്ട [– മാന്യ] നഹീം ഹൈ. ഇസലിയേ, ശേഷ യഹ രഹാ കി ജീവ ദ്രവ്യകര്മകാ കര്താ ഹോനാ ചാഹിയേ. ലേകിന വഹ തോ കൈസേ ഹോ സകതാ ഹൈ? ക്യോംകി നിശ്ചയനയസേ ആത്മാ അപനേ ഭാവകോ ഛോഡകര അന്യ കുഛ ഭീ നഹീം കരതാ.

[ഇസ പ്രകാര പൂര്വപക്ഷ ഉപസ്ഥിത കിയാ ഗയാ] .. ൫൯..

അന്വയാര്ഥഃ– [ഭാവഃ കര്മനിമിത്തഃ] ജീവഭാവകാ കര്മ നിമിത്ത ഹൈ [പുനഃ] ഔര [കര്മ ഭാവകാരണം ഭവതി] കര്മകാ ജീവഭാവ നിമിത്ത ഹൈ, [ന തു തേഷാം ഖലു കര്താ] പരന്തു വാസ്തവമേം ഏക ദൂസരേകേ കര്താ നഹീം ഹൈ; [ന തു കര്താരമ് വിനാ ഭൂതാഃ] കര്താകേ ബിനാ ഹോതേ ഹൈം ഐസാ ഭീ നഹീം ഹൈ.

-------------------------------------------------------------------------- പൂര്വപക്ഷ = ചര്ചാ യാ നിര്ണയകേ ലിയേ കിസീ ശാസ്ത്രീയ വിഷയകേ സമ്ബന്ധമേം ഉപസ്ഥിത കിയാ ഹുആ പക്ഷ താ പ്രശ്ന.

Page 103 of 264
PDF/HTML Page 132 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

പൂര്വസൂത്രോദിതപൂര്വപക്ഷസിദ്ധാംതോയമ്.

വ്യവഹാരേണ നിമിത്തമാത്രത്വാജ്ജീവഭാവസ്യ കര്മ കര്തൃ, കര്മണോപി ജീവഭാവഃ കര്താ; നിശ്ചയേന തു ന ജീവഭാവാനാം കര്മ കര്തൃ, ന കര്മണോ ജീവഭാവഃ. ന ച തേ കര്താരമംതരേണ സംഭൂയേതേ; യതോ നിശ്ചയേന ജീവപരിണാമാനാം ജീവഃ കര്താ, കര്മപരിണാമാനാം കര്മ കര്തൃ ഇതി.. ൬൦..

-----------------------------------------------------------------------------

ടീകാഃ– യഹ, പൂര്വ സൂത്രമേം [൫൯ വീം ഗാഥാമേം] കഹേ ഹുഏ പൂര്വപക്ഷകേ സമാധാനരൂപ സിദ്ധാന്ത ഹൈ.

വ്യവഹാരസേ നിമിത്തമാത്രപനേകേ കാരണ ജീവഭാവകാ കര്മ കര്താ ഹൈ [–ഔദയികാദി ജീവഭാവകാ കര്താ ദ്രവ്യകര്മ ഹൈ], കര്മകാ ഭീ ജീവഭാവ കര്താ ഹൈ; നിശ്ചയസേ തോ ജീവഭാവോംകാ ന തോ കര്മ കര്താ ഹൈ ഔര ന കര്മകാ ജീവഭാവ കര്താ ഹൈ. വേ [ജീവഭാവ ഔര ദ്രവ്യകര്മ] കര്താകേ ബിനാ ഹോതേ ഹൈം ഐസാ ഭീ നഹീം ഹൈ; ക്യോംകി നിശ്ചയസേ ജീവപരിണാമോംകാ ജീവ കര്താ ഹൈ ഔര കര്മപരിണാമോംകാ കര്മ [–പുദ്ഗല] കര്താ ഹൈ.. ൬൦..

വാസ്തവമേം [സ്വകസ്യ ഭാവസ്യ] അപനേ ഭാവകാ [കര്താ] കര്താ ഹൈ, [ന പുദ്ഗലകര്മണാമ്] പുദ്ഗലകര്മോകാ നഹീം; [ഇതി] ഐസാ [ജിനവചനം] ജിനവചന [ജ്ഞാതവ്യമ്] ജാനനാ. -------------------------------------------------------------------------- യദ്യപി ശുദ്ധനിശ്ചയസേ കേവജ്ഞാനാദി ശുദ്ധഭാവ ‘സ്വഭാവ’ കഹലാതേ ഹൈം തഥാപി അശുദ്ധനിശ്ചയസേ രാഗാദിക ഭീ ‘സ്വഭാവ’

Page 104 of 264
PDF/HTML Page 133 of 293
single page version

൧൦൪

നിശ്ചയേന ജീവസ്യ സ്വഭാവാനാം കര്തൃത്വം പുദ്ഗലകര്മണാമകര്തൃത്വം ചാഗമേനോപദര്ശിതമത്ര ഇതി..൬൧..

അത്ര നിശ്ചയനയേനാഭിന്നകാരകത്വാത്കര്മണോ ജീവസ്യ ച സ്വയം സ്വരൂപകര്തൃത്വമുക്തമ്.

കര്മ ഖലു കര്മത്വപ്രവര്തമാനപുദ്ഗലസ്കംധരൂപേണ കര്തൃതാമനുബിഭ്രാണം, കര്മത്വഗമനശക്തിരൂപേണ കരണതാമാത്മസാത്കുര്വത്, പ്രാപ്യകര്മത്വപരിണാമരൂപേണ കര്മതാം കലയത്, പൂര്വഭാവവ്യപായേപി ധ്രുവത്വാ– ലംബനാദുപാത്താപാദാനത്വമ്, ഉപജായമാനപരിണാമരൂപകര്മണാശ്രീയമാണത്വാദുപോഢസംപ്രദാനത്വമ്, ആധീയ– മാനപരിണാമാധാരത്വാദ്ഗൃഹീതാധികരണത്വം, സ്വയമേവ ഷട്കാരകീരൂപേണ വ്യവതിഷ്ഠമാനം ന കാരകാംതരമ– പേക്ഷതേ. -----------------------------------------------------------------------------

ടീകാഃ– നിശ്ചയസേ ജീവകോ അപനേ ഭാവോംകാ കര്തൃത്വ ഹൈ ഔര പുദ്ഗലകര്മോംകാ അകര്തൃത്വ ഹൈ ഐസാ യഹാ ആഗമ ദ്വാരാ ദര്ശായാ ഗയാ ഹൈ.. ൬൧..

അന്വയാര്ഥഃ– [കര്മ അപി] കര്മ ഭീ [സ്വേന സ്വഭാവേന] അപനേ സ്വഭാവസേ [സ്വകം കരോതി] അപനേകോ കരതേ ഹൈം [ച] ഔര [താദ്രശകഃ ജീവഃ അപി] വൈസാ ജീവ ഭീ [കര്മസ്വഭാവേന ഭാവേന] കര്മസ്വഭാവ ഭാവസേ [–ഔദയികാദി ഭാവസേ] [സമ്യക് ആത്മാനമ്] ബരാബര അപനേകോ കരതാ ഹൈ.

ടീകാഃ– നിശ്ചയനയസേ അഭിന്ന കാരക ഹോനേസേ കര്മ ഔര ജീവ സ്വയം സ്വരൂപകേ [–അപനേ–അപനേ രൂപകേ] കര്താ ഹൈ ഐസാ യഹാ കഹാ ഹൈ.

കര്മ വാസ്തവമേം [൧] കര്മരൂപസേ പ്രവര്തമാന പുദ്ഗലസ്കംധരൂപസേ കര്തൃത്വകോ ധാരണ കരതാ ഹുആ, [൨] കര്മപനാ പ്രാപ്ത കരനേകീ ശക്തിരൂപ കരണപനേകോ അംഗീകൃത കരതാ ഹുആ, [൩] പ്രാപ്യ ഐസേ കര്മത്വപരിണാമരൂപസേ കര്മപനേകാ അനുഭവ കരതാ ഹുആ, [൪] പൂര്വ ഭാവകാ നാശ ഹോ ജാനേ പര ഭീ ധ്രുവത്വകോ അവലമ്ബന കരനേസേ ജിസനേ അപാദാനപനേകോ പ്രാപ്ത കിയാ ഹൈ ഐസാ, [൫] ഉത്പന്ന ഹോനേ വാലേ പരിണാമരൂപ കര്മ ദ്വാരാ സമാശ്രിത ഹോനേസേ [അര്ഥാത് ഉത്പന്ന ഹോനേ വാലേ പരിണാമരൂപ കാര്യ അപനേകോ ദിയാ ജാനേസേ] --------------------------------------------------------------------------

Page 105 of 264
PDF/HTML Page 134 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

ഏവം ജീവോപി ഭാവപര്യായേണ പ്രവര്തമാനാത്മദ്രവ്യരൂപേണ കര്തൃതാമനുബിഭ്രാണോ, ഭാവപര്യായഗമന– ശക്തിരൂപേണ കരണതാമാത്മസാത്കുര്വന്, പ്രാപ്യഭാവപര്യായരൂപേണ കര്മതാം കലയന്, പൂര്വഭാവപര്യായ–വ്യപായേപി ധ്രുവത്വാലംബനാദുപാത്താപാദാനത്വമ്, ഉപജായമാനഭാവപര്യായരൂപകര്മണാശ്രീയമാണത്വാദുപോഢ–സംപ്രദാനത്വ;, ആധീയമാനഭാവപര്യായാധാരത്വാദ്ഗൃഹീതാധികരണത്വഃ, സ്വയമേവ ഷട്കാരകീരൂപേണ വ്യവതിഷ്ഠമാനോ ന കാരകാംതരമപേക്ഷതേ. അതഃ കര്മണഃ കര്തുര്നാസ്തി ജീവഃ കര്താ, ജീവസ്യ കര്തുര്നാസ്തി കര്മ കര്തൃ നിശ്ചയേനേതി.. ൬൨.. ----------------------------------------------------------------------------- സംപ്രദാനപനേകോ പ്രാപ്ത ഔര [൬] ധാരണ കിയേ ഹുഏ പരിണാമകാ ആധാര ഹോനേസേ ജിസനേ അധികരണപനേകോ ഗ്രഹണ കിയാ ഹൈ ഐസാ – സ്വയമേവ ഷട്കാരകരൂപസേ വര്തതാ ഹുആ അന്യ കാരകകീ അപേക്ഷാ നഹീം രഖതാ.

ഇസ പ്രകാര ജീവ ഭീ [൧] ഭാവപര്യായരൂപസേ പ്രവര്തമാന ആത്മദ്രവ്യരൂപസേ കര്തൃത്വകോ ധാരണ കരതാ ഹുആ, [൨] ഭാവപര്യായ പ്രാപ്ത കരനേകീ ശക്തിരൂപസേ കരണപനേകോ അംഗീകൃത കരതാ ഹുആ, [൩] പ്രാപ്യ ഐസീ ഭാവപര്യായരൂപസേ കര്മപനേകാ അനുഭവ കരതാ ഹുആ, [൪] പൂര്വ ഭാവപര്യായകാ നാശ ഹോനേ പര ധ്രുവത്വകാ അവലമ്ബന കരനേസേ ജിസനേ അപാദാനപനേകോ പ്രാപ്ത കിയാ ഹൈ ഐസാ, [൫] ഉത്പന്ന ഹോനേ വാലേ ഭാവപര്യായരൂപ കര്മ ദ്വാരാ സമാശ്രിത ഹോനേസേ [അര്ഥാത് ഉത്പന്ന ഹോനേ വാലാ ഭാവപര്യായരൂപ കാര്യ അപനേകോ ദിയാ ജാനേസേ] സമ്പ്രദാനപനേകോ പ്രാപ്ത ഔര [൬] ധാരണ കീ ഹുഈ ഭാവപര്യായകാ ആധാര ഹോനേസേ ജിസനേ അധികരണപനേകോ ഗ്രഹണ കിയാ ഹൈ ഐസാ – സ്വയമേവ ഷട്കാരകരൂപസേ വര്തതാ ഹുആ അന്യ കാരകകീ അപേക്ഷാ നഹീം രഖതാ.

ഇസലിയേ നിശ്ചയസേ കര്മരൂപ കര്താകോ ജീവ കര്താ നഹീം ഹൈ ഔര ജീവരൂപ കര്താകോ കര്മ കര്താ നഹീം ഹൈ. [ജഹാ കര്മ കര്താ ഹൈ വഹാ ജീവ കര്താ നഹീം ഹൈ ഔര ജഹാ ജീവ കര്താ ഹൈ വഹാ കര്മ കര്താ നഹീം ഹൈ.]

ഭാവാര്ഥഃ– [൧] പുദ്ഗല സ്വതംത്രരൂപസേ ദ്രവ്യകര്മകോ കരതാ ഹോനേസേ പുദ്ഗല സ്വയം ഹീ കര്താ ഹൈ; [൨] സ്വയം ദ്രവ്യകര്മരൂപസേ പരിണമിത ഹോനേകീ ശക്തിവാലാ ഹോനേസേ പുദ്ഗല സ്വയം ഹീ കരണ ഹൈ; [൩] ദ്രവ്യകര്മകോ പ്രാപ്ത കരതാ – പഹു ചതാ ഹോനേസേ ദ്രവ്യകര്മ കര്മ ഹൈ, അഥവാ ദ്രവ്യകര്മസേ സ്വയം അഭിന്ന ഹോനേസേ പുദ്ഗല സ്വയം ഹീ കര്മ [–കാര്യ] ഹൈ; [൪] അപനേമേസേ പൂര്വ പരിണാമകാ വ്യയ കരകേ ദ്രവ്യകര്മരൂപ പരിണാമ കരതാ ഹോനേസേ ഔര പുദ്ഗലദ്രവ്യരൂപസേ ധ്രുവ രഹതാ ഹോനേസേ പുദ്ഗല സ്വയം ഹീ അപാദാന ഹൈ; [൫] അപനേകോ ദ്രവ്യകര്മരൂപ പരിണാമ ദേതാ ഹോനേസേ പുദ്ഗല സ്വയം ഹീ സമ്പ്രദാന ഹൈ; [൬] അപനേമേം അര്ഥാത് അപനേ ആധാരസേ ദ്രവ്യകര്മ കരതാ ഹോനേസേ പുദ്ഗല സ്വയം ഹീ അധികരണ ഹൈ.

Page 106 of 264
PDF/HTML Page 135 of 293
single page version

൧൦൬

-----------------------------------------------------------------------------

ഇസീ പ്രകാര [൧] ജീവ സ്വതംത്രരൂപസേ ജീവഭാവകോ കരതാ ഹോനേസേ ജീവ സ്വയം ഹീ കര്താ ഹൈ; [൨] സ്വയം ജീവഭാവരൂപസേ പരിണമിത ഹോനകീ ശക്തിവാലാ ഹോനേസേ ജീവ സ്വയം ഹീ കരണ ഹൈ; [൩] ജീവഭാവകോ പ്രാപ്ത കരതാ– പഹു ചതാ ഹോനേസേ ജീവഭാവ കര്മ ഹൈ, അഥവാ ജീവഭാവസേ സ്വയം അഭിന്ന ഹോനേസേ ജീവ സ്വയം ഹീ കര്മ ഹൈ; [൪] അപനേമേംസേ പൂര്വ ഭാവകാ വ്യയ കരകേ [നവീന] ജീവഭാവ കരതാ ഹോനേസേ ഔര ജീവദ്രവ്യരൂപസേ ധ്രുവ രഹനേസേ ജീവ സ്വയം ഹീ അപാദാന ഹൈ; [൫] അപനേകോ ജീവഭാവ ദേതാ ഹോനേസേ ജീവ സ്വയം ഹീ സമ്പ്രദാന ഹൈ; [൬] അപനേമേം അര്ഥാത് അപനേ ആധാരസേ ജീവഭാവ കരതാ ഹോനേസേ ജീവ സ്വയം ഹീ അധികരണ ഹൈ.

ഇസ പ്രകാര, പുദ്ഗലകീ കര്മോദയാദിരൂപസേ യാ കര്മബംധാദിരൂപസേ പരിണമിത ഹോനേകീ ക്രിയാമേംം വാസ്തവമേം പുദ്ഗല ഹീ സ്വയമേവ ഛഹ കാരകരൂപസേ വര്തതാ ഹൈ ഇസലിയേ ഉസേ അന്യ കാരകോകീ അപേക്ഷാ നഹീം ഹൈ തഥാ ജീവകീ ഔദയികാദി ഭാവരൂപസേ പരിണമിത ഹോനേകീ ക്രിയാമേം വാസ്തവമേം ജീവ സ്വയം ഹീ ഛഹ കാരകരൂപസേ വര്തതാ ഹൈ ഇസലിയേ ഉസേ അന്യ കാരകോംകീ അപേക്ഷാ നഹീം ഹൈ. പുദ്ഗലകീ ഔര ജീവകീ ഉപരോക്ത ക്രിയാഏ ഏക ഹീ കാലമേം വര്തതീ ഹൈ തഥാപി പൌദ്ഗലിക ക്രിയാമേം വര്തതേ ഹുഏ പുദ്ഗലകേ ഛഹ കാരക ജീവകാരകോംസേ ബിലകുല ഭിന്ന ഔര നിരപേക്ഷ ഹൈം തഥാ ജീവഭാവരൂപ ക്രിയാമേം വര്തതേ ഹുഏ ജീവകേ ഛഹ കാരക പുദ്ഗലകാരകോംസേ ബിലകുല ഭിന്ന ഔര നിരപേക്ഷ ഹൈം. വാസ്തവമേം കിസീ ദ്രവ്യകേ കാരകോംകോ കിസീ അന്യ ദ്രവ്യകേ കാരകോംകീ അപേക്ഷാ നഹീം ഹോതീ.. ൬൨.. --------------------------------------------------------------------------

Page 107 of 264
PDF/HTML Page 136 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

കര്മജീവയോരന്യോന്യാകര്തൃത്വേന്യദത്തഫലാന്യോപഭോഗലക്ഷണദൂഷണപുരഃസരഃ പൂര്വപക്ഷോയമ്..൬൩.. അഥ സിദ്ധാംതസുത്രാണി–

-----------------------------------------------------------------------------

[ആത്മാനമ് കരോതി] ആത്മാകോ കരേ തോ [കര്മ] കര്മ [ഫലമ് കഥം ദദാതി] ആത്മാകോ ഫല ക്യോം ദേഗാ [ച] ഔര [ആത്മാ] ആത്മാ [തസ്യ ഫലം ഭുഡ്ക്തേ] ഉസകാ ഫല ക്യോം ഭോഗേഗാ?

ടീകാഃ– യദി കര്മ ഔര ജീവകോ അന്യോന്യ അകര്താപനാ ഹോ, തോ ‘അന്യകാ ദിയാ ഹുആ ഫല അന്യ ഭോഗേ’ ഐസാ പ്രസംഗ ആയേഗാ; – ഐസാ ദോഷ ബതലാകര യഹാ പൂര്വപക്ഷ ഉപസ്ഥിത കിയാ ഗയാ ഹൈ.

കര്മകാ ഫല ഭോഗതാ ഹൈ. അബ യദി ജീവ കര്മകോ കരതാ ഹീ ന ഹോ തോ ജീവസേ നഹീം കിയാ ഗയാ കര്മ ജീവകോ ഫല ക്യോം ദേഗാ ഔര ജീവ അപനേസേ നഹീം കിയേ ഗയേ കര്മകേ ഫലകോേ ക്യോം ഭോഗേഗാ? ജീവസേ നഹീം കിയാ കര്മ ജീവകോ ഫല ദേ ഔര ജീവ ഉസ ഫലകോ ഭോഗേ യഹ കിസീ പ്രകാര ന്യായയുക്ത നഹീം ഹൈ.

-------------------------------------------------------------------------- ശ്രീ പ്രവചനസാരമേം ൧൬൮ വീം ഗാഥാ ഇസ ഗാഥാസേ മിലതീ ഹൈ.

Page 108 of 264
PDF/HTML Page 137 of 293
single page version

൧൦൮

കര്മയോഗ്യപുദ്ഗലാ അഞ്ജനചൂര്ണപൂര്ണസമുദ്ഗകന്യായേന സര്വലോകവ്യാപിത്വാദ്യത്രാത്മാ തത്രാനാനീതാ ഏവാവതിഷ്ഠംത ഇത്യത്രൌക്തമ്.. ൬൪..

----------------------------------------------------------------------------- ഇസ പ്രകാര, ‘കര്മ’ കര്മകോ ഹീ കരതാ ഹൈ ഔര ആത്മാ ആത്മാകോ ഹീ കരതാ ഹൈ’ ഇസ ബാതമേം പൂര്വോക്ത ദോഷ ആനേസേ യഹ ബാത ഘടിത നഹീം ഹോതീ – ഇസ പ്രകാര യഹാ പൂര്വപക്ഷ ഉപസ്ഥിത കിയാ ഗയാ ഹൈ.. ൬൩..

അബ സിദ്ധാന്തസൂത്ര ഹൈ [അര്ഥാത് അബ ൬൩വീം ഗാഥാമേം കഹേ ഗയേ പൂര്വപക്ഷകേ നിരാകരണപൂര്വക സിദ്ധാന്തകാ പ്രതിപാദന കരനേ വാലീ ഗാഥാഏ കഹീ ജാതീ ഹൈ].

അന്വയാര്ഥഃ– [ലോകഃ] ലോക [സര്വതഃ] സര്വതഃ [വിവിധൈഃ] വിവിധ പ്രകാരകേ, [അനംതാനംതൈഃ] അനന്താനന്ത [സൂക്ഷ്മൈഃ ബാദരൈഃ ച] സൂക്ഷ്മ തഥാ ബാദര [പുദ്ഗലകായൈഃ] പുദ്ഗലകായോം [പുദ്ഗലസ്കംധോം] ദ്വാരാ [അവഗാഢഗാഢനിചിതഃ] [വിശിഷ്ട രീതിസേ] അവഗാഹിത ഹോകര ഗാഢ ഭരാ ഹുആ ഹൈ.

ടീകാഃ– യഹാ ഐസാ കഹാ ഹൈ കി – കര്മയോഗ്യ പുദ്ഗല [കാര്മാണവര്ഗണാരൂപ പുദ്ഗലസ്കംധ] അംജനചൂര്ണസേ [അംജനകേ ബാരീക ചൂര്ണസേ] ഭരീ ഹുഈ ഡിബ്ബീകേ ന്യായസേ സമസ്ത ലോകമേം വ്യാപ്ത ഹൈ; ഇസലിയേ ജഹാ ആത്മാ ഹൈ വഹാ , ബിനാ ലായേ ഹീ [കഹീംസേ ലായേ ബിനാ ഹീ], വേ സ്ഥിത ഹൈം.. ൬൪.. --------------------------------------------------------------------------

Page 109 of 264
PDF/HTML Page 138 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

അന്യാകൃതകര്മസംഭൂതിപ്രകാരോക്തിരിയമ്. ആത്മാ ഹി സംസാരാവസ്ഥായാം പാരിണാമികചൈതന്യസ്വഭാവമപരിത്യജന്നേവാനാദിബംധനബദ്ധത്വാദ– നാദിമോഹരാഗദ്വേഷസ്നിഗ്ധൈരവിശുദ്ധൈരേവ ഭാവൈര്വിവര്തതേ. സ ഖലു യത്ര യദാ മോഹരൂപം രാഗരൂപം ദ്വേഷരൂപം വാ സ്വസ്യ ഭാവമാരഭതേ, തത്ര തദാ തമേവ നിമിത്തീകൃത്യ ജീവപ്രദേശേഷു പരസ്പരാവഗാഹേനാനുപ്രവിഷ്ടാ സ്വഭാവൈരേവ പുദ്ഗലാഃ കര്മഭാവമാപദ്യംത ഇതി.. ൬൫..

-----------------------------------------------------------------------------

[തത്ര ഗതാഃ പുദ്ഗലാഃ] [തബ] വഹാ രഹനേവാലേ പുദ്ഗല [സ്വഭാവൈഃ] അപനേ ഭാവോംസേ [അന്യോന്യാവഗാഹാവഗാഢാഃ] ജീവമേം [വിശിഷ്ട പ്രകാരസേ] അന്യോന്യ–അവഗാഹരൂപസേ പ്രവിഷ്ട ഹുഏ [കര്മഭാവമ് ഗച്ഛന്തി] കര്മഭാവകോ പ്രാപ്ത ഹോതേ ഹൈം.

ആത്മാ വാസ്തവമേം സംസാര–അവസ്ഥാമേം പാരിണാമിക ചൈതന്യസ്വഭാവകോ ഛോഡേ ബിനാ ഹീ അനാദി ബന്ധന ദ്വാരാ ബദ്ധ ഹോനേസേ അനാദി മോഹരാഗദ്വേഷ ദ്വാരാ സ്നിഗ്ധ ഐസേ അവിശുദ്ധ ഭാവോംംരൂപസേ ഹീ വിവര്തനകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ [– പരിണമിത ഹോതാ ഹൈ]. വഹ [സംസാരസ്ഥ ആത്മാ] വാസ്തവമേം ജഹാ ഔര ജബ മോഹരൂപ, രാഗരൂപ യാ ദ്വേഷരൂപ ഐസേ അപനേ ഭാവകോ കരതാ ഹൈ. വഹാ ഔര ഉസ സമയ ഉസീ ഭാവകോ നിമിത്ത ബനാകര പുദ്ഗല അപനേ ഭാവോംസേ ഹീ ജീവകേ പ്രദേശോംമേം [വിശിഷ്ടതാപൂര്വക] പരസ്പര അവഗാഹരൂപസേ പ്രവിഷ്ട ഹുഏ കര്മഭാവകോ പ്രാപ്ത ഹോതേ ഹൈം.

സ്ഥിത കാര്മാണവര്ഗണാരൂപ പുദ്ഗലസ്കംധ ഉസീ കാലമേം സ്വയം അപനേ ഭാവോംസേ ഹീ ജീവകേ പ്രദേശോംമേം വിശേഷ പ്രകാരസേ പരസ്പര– അവഗാഹരൂപസേ പ്രവിഷ്ട ഹുഏ കര്മപനേകോ പ്രാപ്ത ഹോതേ ഹൈം. -------------------------------------------------------------------------- സ്നിഗ്ധ=ചീകനേ; ചീകനാഈവാലേ. [മോഹരാഗദ്വേഷ കര്മബംധമേം നിമിതഭൂത ഹോനേകേ കാരണ ഉന്ഹേം സ്നിഗ്ധതാകീ ഉപമാ ദീ

Page 110 of 264
PDF/HTML Page 139 of 293
single page version

൧൧൦

അനന്യകൃതത്വം കര്മണാം വൈചിക്ര്യസ്യാത്രോക്തമ്.

യഥാ ഹി സ്വയോഗ്യചംദ്രാര്കപ്രഭോപലംഭേ. സംധ്യാഭ്രേംദ്രചാപപരിവേഷപ്രഭൃതിഭിര്ബഹുഭിഃ പ്രകാരൈഃ പുദ്ഗല– സ്കംധവികല്പാഃ കംര്ത്രതരനിരപേക്ഷാ ഏവോത്പദ്യംതേ, തഥാ സ്വയോഗ്യജീവപരിണാമോപലംഭേ ജ്ഞാനാവരണപ്രഭൃതി– ഭിര്ബഹുഭിഃ പ്രകാരൈഃ കര്മാണ്യപി കംര്ത്രതരനിരപേക്ഷാണ്യേവോത്പദ്യംതേ ഇതി.. ൬൬..

-----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [യഥാഃ] ജിസ പ്രകാര [പുദ്ഗലദ്രവ്യാണാം] പുദ്ഗലദ്രവ്യോംംകീ [ബഹുപ്രകാരൈഃ] അനേക പ്രകാരകീ [സ്കംധനിര്വൃത്തിഃ] സ്കന്ധരചനാ [പരൈഃ അകൃതാ] പരസേ കിയേ ഗയേ ബിനാ [ദ്രഷ്ടാ] ഹോതീ ദിഖാഈ ദേതീ ഹൈ, [തഥാ] ഉസീ പ്രകാര [കര്മണാം] കര്മോംകീ ബഹുപ്രകാരതാ [വിജാനീഹി] പരസേ അകൃത ജാനോ.

ടീകാഃ– കര്മോംകീ വിചിത്രതാ [ബഹുപ്രകാരതാ] അന്യ ദ്വാരാ നഹീം കീ ജാതീ ഐസാ യഹാ കഹാ ഹൈ.

ജിസ പ്രകാര അപനേകോ യോഗ്യ ചംദ്ര–സൂര്യകേ പ്രകാശകീ ഉപലബ്ധി ഹോനേ പര, സംധ്യാ–ബാദല ഇന്ദ്രധനുഷ–പ്രഭാമണ്ഡള ഇത്യാദി അനേക പ്രകാരസേ പുദ്ഗലസ്കംധഭേദ അന്യ കര്താകീ അപേക്ഷാകേ ബിനാ ഹീ ഉത്പന്ന ഹോതേ ഹൈം, ഉസീ പ്രകാര അപനേകോ യോഗ്യ ജീവ–പരിണാമകീ ഉപലബ്ധി ഹോനേ പര, ജ്ഞാനാവരണാദി അനേക പ്രകാരകേ കര്മ ഭീ അന്യ കര്താകീ അപേക്ഷാകേ ബിനാ ഹീ ഉത്പന്ന ഹോതേ ഹൈം.

ഭാവാര്ഥഃ– കര്മോകീ വിവിധ പ്രകൃതി–പ്രദേശ–സ്ഥിതി–അനുഭാഗരൂപ വിചിത്രതാ ഭീ ജീവകൃത നഹീം ഹൈ, പുദ്ഗലകൃത ഹീ ഹൈ.. ൬൬..

--------------------------------------------------------------------------

Page 111 of 264
PDF/HTML Page 140 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

നിശ്ചയേന ജീവകര്മണോശ്ചൈകകര്തൃത്വേപി വ്യവഹാരേണ കര്മദത്തഫലോപലംഭോ ജീവസ്യ ന വിരുധ്യത ഇത്യത്രോക്തമ്.

ജീവാ ഹി മോഹരാഗദ്വേഷസ്നിഗ്ധത്വാത്പുദ്ഗലസ്കംധാശ്ച സ്വഭാവസ്നിഗ്ധത്വാദ്ബംധാവസ്ഥായാം പരമാണു– ദ്വംദ്വാനീവാന്യോന്യാവഗാഹഗ്രഹണപ്രതിബദ്ധത്വേനാവതിഷ്ഠംതേ. യദാ തു തേ പരസ്പരം വിയുജ്യംതേ, തദോദിത–പ്രച്യവമാനാ -----------------------------------------------------------------------------

[വിശിഷ്ട പ്രകാരസേ] അന്യോന്യ–അവഗാഹകേ ഗ്രഹണ ദ്വാരാ [പരസ്പര] ബദ്ധ ഹൈം; [കാലേ വിയുജ്യമാനാഃ] കാലമേം പൃഥക ഹോനേ പര [സുഖദുഃഖം ദദതി ഭുഞ്ജന്തി] സുഖദുഃഖ ദേതേ ഹൈം ഔര ഭോഗതേ ഹൈം [അര്ഥാത് പുദ്ഗലകായ സുഖദുഃഖ ദേതേ ഹൈം ഔര ജീവ ഭോഗതേ ഹൈം].

ടീകാഃ– നിശ്ചയസേ ജീവ ഔര കര്മകോ ഏകകാ [നിജ–നിജ രൂപകാ ഹീ] കര്തൃത്വ ഹോനേ പര ഭീ, വ്യവഹാരസേ ജീവകോ കര്മേ ദ്വാരാ ദിയേ ഗയേ ഫലകാ ഉപഭോഗ വിരോധകോ പ്രാപ്ത നഹീം ഹോതാ [അര്ഥാത് ‘കര്മ ജീവകോേ ഫല ദേതാ ഹൈ ഔര ജീവ ഉസേ ഭോഗതാ ഹൈ’ യഹ ബാത ഭീ വ്യവഹാരസേ ഘടിത ഹോതീ ഹൈ] ഐസാ യഹാ കഹാ ഹൈ.

ജീവ മോഹരാഗദ്വേഷ ദ്വാരാ സ്നിഗ്ധ ഹോനേകേ കാരണ തഥാ പുദ്ഗലസ്കംധ സ്വഭാവസേ സ്നിഗ്ധ ഹോനേകേ കാരണ, [വേ] ബന്ധ–അവസ്ഥാമേം– പരമാണുദ്വംദ്വോംകീ ഭാ തി–[വിശിഷ്ട പ്രകാരസേ] അന്യോന്യ–അവഗാഹകേ ഗ്രഹണ ദ്വാരാ ബദ്ധരൂപസേ രഹതേ ഹൈം. ജബ വേ പരസ്പര പൃഥക ഹോതേ ഹൈം തബ [പുദ്ഗലസ്കന്ധ നിമ്നാനുസാര ഫല ദേതേ ഹൈം ഔര ജീവ ഉസേ ഭോഗതേ ഹൈം]– ഉദയ പാകര ഖിര ജാനേവാലേ പുദ്ഗലകായ സുഖദുഃഖരൂപ ആത്മപരിണാമോംകേ -------------------------------------------------------------------------- പരമാണുദ്വംദ്വ= ദോ പരമാണുഓംകാ ജോഡാ; ദോ പരമാണുഓംസേ നിര്മിത സ്കംധ; ദ്വി–അണുക സ്കംധ.