Page 92 of 264
PDF/HTML Page 121 of 293
single page version
ദ്രവ്യാച്ച അനന്യാഃ അന്യത്വപ്രകാശകാ ഭവന്തി.. ൫൧..
ദര്ശനജ്ഞാനേ തഥാ ജീവനിബദ്ധേ അനന്യഭൂതേ.
വ്യപദേശതഃ പൃഥക്ത്വം കുരുതേ ഹി നോ സ്വഭാവാത്.. ൫൨..
ദ്രവ്യാദവിഭക്തപ്രദേശത്വേനാനന്യേപി സംജ്ഞാദിവ്യപദേശനിബംധനൈര്വിശേഷൈഃ പൃഥക്ത്വമാസാദയതഃ, സ്വഭാവതസ്തു
നിത്യമപൃഥക്ത്വമേവ ബിഭ്രതഃ.. ൫൧–൫൨..
കാരണഭൂത] വിശേഷോം ദ്വാരാ [അന്യത്വപ്രകാശകാഃ ഭവന്തി] അന്യത്വകോ പ്രകാശിത കരനേവാലേ ഹോതേ ഹൈം [–
സ്വഭാവസേ അന്യരൂപ നഹീം ഹൈ]; [തഥാ] ഇസ പ്രകാര [ജീവനിബദ്ധേ] ജീവമേം സമ്ബദ്ധ ഐസേ [ദര്ശനജ്ഞാനേ]
ദര്ശന–ജ്ഞാന [അനന്യഭൂതേ] [ജീവദ്രവ്യസേ] അനന്യ വര്തതേ ഹുഏ [വ്യപദേശതഃ] വ്യപദേശ ദ്വാരാ [പൃഥക്ത്വം
കുരുതേ ഹി] പൃഥക്ത്വ കരതേ ഹൈം. [നോ സ്വഭാവാത്] സ്വഭാവസേ നഹീം.
കരതേ ഹൈം. ഇസ പ്രകാര ആത്മാമേം സമ്ബദ്ധ ജ്ഞാന–ദര്ശന ഭീ ആത്മദ്രവ്യസേ അഭിന്ന പ്രദേശവാലേ ഹോനേകേ കാരണ
അനന്യ ഹോനേ പര ഭീ, സംജ്ഞാദി വ്യപദേശകേ കാരണഭൂത വിശേഷോം ദ്വാരാ പൃഥക്പനേകോ പ്രാപ്ത ഹോതേ ഹൈം, പരന്തു
സ്വഭാവസേ സദൈവ അപൃഥക്പനേ കോ ഹീ ധാരണ കരതേ ഹൈം.. ൫൧–൫൨..
Page 93 of 264
PDF/HTML Page 122 of 293
single page version
സബ്ഭാവദോ അണംതാ പംചഗ്ഗഗുണപ്പധാണാ യ.. ൫൩..
സദ്ഭാവതോനംതാഃ പഞ്ചാഗ്രഗുണപ്രധാനാഃ ച.. ൫൩..
ഭവിഷ്യംതീത്യാശങ്കയേദമുക്തമ്.
ജീവഭാവസേ അനന്ത ഹൈ [അര്ഥാത് ജീവകേ സദ്ഭാവരൂപ ക്ഷായികഭാവസേ സാദി–അനന്ത ഹൈ] [സദ്ഭാവതഃ
അനംതാഃ] ക്യോംകി സദ്ഭാവസേ ജീവ അനന്ത ഹീ ഹോതേ ഹൈം. [പഞ്ചാഗ്രഗുണപ്രധാനാഃ ച] വേ പാ ച മുഖ്യ ഗുണോംസേ
പ്രധാനതാവാലേ ഹൈം.
ഹൈം? ക്യാ തദാകാരരൂപ [ഉസ–രൂപ] പരിണത ഹൈ? ക്യാ [തദാകാരരൂപ] അപരിണത ഹൈം?– ഐസീ ആശംകാ
കരകേ യഹ കഹാ ഗയാ ഹൈ [അര്ഥാത് ഉന ആശംകാഓംകേ സമാധാനരൂപസേ യഹ ഗാഥാ കഹീ ഗഈ ഹൈ].
സദ്ഭാവഥീ നഹി അംത ഹോയ; പ്രധാനതാ ഗുണ പാംചഥീ. ൫൩.
Page 94 of 264
PDF/HTML Page 123 of 293
single page version
ത്വാത്സനിധനത്വം ക്ഷായികഭാവസ്യാശങ്കയമ്. സ ഖലൂപാധിനിവൃത്തൌ പ്രവര്തമാനഃ സിദ്ധഭാവ ഇവ സദ്ഭാവ ഏവ
ജീവസ്യ; സദ്ഭാവേന ചാനംതാ ഏവ ജീവാഃ പ്രതിജ്ഞായംതേ. ന ച തേഷാമനാദിനിധനസഹജചൈതന്യ–ലക്ഷണൈകഭാവാനാം
സാദിസനിധനാനി സാദ്യനിധനാനി ഭാവാംതരാണി നോപപദ്യംത ഇതി വക്തവ്യമ്; തേ ഖല്വനാദികര്മമലീമസാഃ
പംകസംപൃക്തതോയവത്തദാകാരേണ പരിണതത്വാത്പഞ്ചപ്രധാനഗുണപ്രധാനത്വേനൈവാനുഭൂയംത ഇതി.. ൫൩..
സദ്ഭാവ ഹീ ഹൈ [അര്ഥാത് കര്മോപാധികേ ക്ഷയമേം പ്രവര്തതാ ഹൈ ഇസലിയേ ക്ഷായിക ഭാവ ജീവകാ സദ്ഭാവ ഹീ ഹൈ];
ഔര സദ്ഭാവസേ തോ ജീവ അനന്ത ഹീ സ്വീകാര കിയേ ജാതേ ഹൈം. [ഇസലിയേ ക്ഷായിക ഭാവസേ ജീവ അനന്ത ഹീ
അര്ഥാത് വിനാശരഹിത ഹീ ഹൈ.]
ഹോതേ]’ ഐസാ കഹനാ യോഗ്യ നഹീം ഹൈ; [ക്യോംകി] വേ വാസ്തവമേം അനാദി കര്മസേ മലിന വര്തതേ ഹുഏ കാദവസേ
൧. കാദവസേ സംപൃക്ത = കാദവകാ സമ്പര്ക പ്രാപ്ത; കാദവകേ സംസര്ഗവാലാ. [യദ്യപി ജീവ ദ്രവ്യസ്വഭാവസേ ശുദ്ധ ഹൈ തഥാപി
൨. ഔദയിക, ഔപശമിക, ക്ഷായോപശമിക, ക്ഷായിക ഔര പാരിണാമിക ഇന പാ ച ഭാവോംകോ ജീവകേ പാ ച പ്രധാന ഗുണ
Page 95 of 264
PDF/HTML Page 124 of 293
single page version
ഇദി ജിണവരേഹിം ഭണിദം
ഏവം സതോ വിനാശോസതോ ജീവസ്യ ഭവത്യുത്പാദഃ.
ഇതി ജിനവരൈര്ഭണിതമന്യോന്യവിരുദ്ധമവിരുദ്ധമ്.. ൫൪..
സതോ വിനാശോ നാസത ഉത്പാദ’ ഇതി പൂര്വോക്തസൂത്രേണ സഹ വിരുദ്ധമപി ന വിരുദ്ധമ്; യതോ ജീവസ്യ
ദ്രവ്യാര്ഥികനയാദേശേന ന സത്പ്രണാശോ നാസദുത്പാദഃ, തസ്യൈവ പര്യായാര്ഥികനയാദേശേന സത്പ്രണാശോസദുത്പാദശ്ച.
ന ചൈതദനുപപന്നമ്, നിത്യേ ജലേ കല്ലോലാനാമ–നിത്യത്വദര്ശനാദിതി.. ൫൪..
കഹാ ഹൈ, [അന്യോന്യവിരുദ്ധമ്] ജോ കി അന്യോന്യ വിരുദ്ധ [൧൯ വീം ഗാഥാകേ കഥനകേ സാഥ വിരോധവാലാ]
തഥാപി [അവിരുദ്ധമ്] അവിരുദ്ധ ഹൈ.
ദേവത്വാദിസ്വരൂപ ഭാവകീ അപേക്ഷാസേ അസത്കാ ഉത്പാദ ഹോതാ ഹീ ഹൈ. ഔര യഹ [കഥന] ‘സത്കാ വിനാശ
നഹീം ഹൈ തഥാ അസത്കാ ഉത്പാദ നഹീം ഹൈ’ ഐസേ പൂര്വോക്ത സൂത്രകേ [–൧൯വീം ഗാഥാകേ] സാഥ വിരോധവാലാ ഹോനേ
പര ഭീ [വാസ്തവമേം] വിരോധവാലാ നഹീം ഹൈ; ക്യോംകി ജീവകോ ദ്രവ്യാര്ഥികനയകേ കഥനസേ സത്കാ നാശ നഹീം
ഹൈ ഔര അസത്കാ ഉത്പാദ നഹീം ഹൈ തഥാ ഉസീകോ പര്യായാര്ഥികനയകേ കഥനസേ സത്കാ നാശ ഹൈ ഔര
അസത്കാ ഉത്പാദ ഹൈ. ഔര യഹ
–ഭാഖ്യും ജിനേ, ജേ പൂര്വ–അപര വിരുദ്ധ പണ അവിരുദ്ധ ഛേ. ൫൪.
Page 96 of 264
PDF/HTML Page 125 of 293
single page version
കുവ്വംതി സദോ ണാസം അസദോ ഭാവസ്സ
കുര്വന്തി സതോ നാശമസതോ ഭാവസ്യോത്പാദമ്.. ൫൫..
ഏകസാഥ ജീവകോ കൈസേ ഘടിത ഹോതേ ഹൈം? ഉസകാ സമാധാന ഇസ പ്രകാര ഹൈഃ ജീവ ദ്രവ്യ–പര്യായാത്മക വസ്തു
ഹൈ. ഉസേ സാദി–സാന്തപനാ ഔര അനാദി–അനന്തപനാ ദോനോം ഏക ഹീ അപേക്ഷാസേ നഹീം കഹേ ഗയേ ഹൈം, ഭിന്ന–
ഭിന്ന അപേക്ഷാസേ കഹേ ഗയേ ഹൈം; സാദി–സാന്തപനാ കഹാ ഗയാ ഹൈ വഹ പര്യായ–അപേക്ഷാസേ ഹൈ ഔര അനാദി–
അനന്തപനാ ദ്രവ്യ–അപേക്ഷാസേ ഹൈ. ഇസലിയേ ഇസ പ്രകാര ജീവകോ സാദി–സാന്തപനാ തഥാ അനാദി–അനന്തപനാ
ഏകസാഥ ബരാബര ഘടിത ഹോതാ ഹൈ.
നിത്യാനന്ദസ്വരൂപ ജീവദ്രവ്യ ഉസീകാ ആശ്രയ കരനേ യോഗ്യ ഹൈ].. ൫൪..
ഭാവസ്യ ഉത്പാദമ്] അസത് ഭാവകാ ഉത്പാദ [കുര്വന്തി] കരതീ ഹൈം.
തേ വ്യയ കരേ സത് ഭാവനോ, ഉത്പാദ അസത തണോ കരേ. ൫൫.
Page 97 of 264
PDF/HTML Page 126 of 293
single page version
സദുച്ഛേദമസദുത്പത്തിം ചാനനുഭവതഃ ക്രമേണോദീയമാനാഃ നാരകതിര്യങ്മനുഷ്യദേവനാമപ്രകൃതയഃ
സദുച്ഛേദമസദുത്പാദം ച കുര്വംതീതി.. ൫൫..
ജുത്താ തേ ജീവഗുണാ ബഹുസു യ അത്ഥേസു വിച്ഛിണ്ണാ.. ൫൬..
യുക്താസ്തേ ജീവഗുണാ ബഹുഷു ചാര്ഥേഷു വിസ്തീര്ണാഃ.. ൫൬..
ജിസ പ്രകാര സമുദ്രരൂപസേ അസത്കേ ഉത്പാദ ഔര സത്കേ ഉച്ഛേദകാ അനുഭവ ന കരനേവാലേ ഐസേ
ഉച്ഛേദ കരതീ ഹൈം [അര്ഥാത് അവിദ്യമാന തരംഗകേ ഉത്പാദമേം ഔര വിദ്യമാന തരംഗകേ നാശമേം നിമിത്ത ബനതീ
ഹൈ], ഉസീ പ്രകാര ജീവരൂപസേ സത്കേ ഉച്ഛേദ ഔര അസത്കേ ഉത്പാദ അനുഭവ ന കരനേവാലേ ഐസേ ജീവകോ
ക്രമശഃ ഉദയകോ പ്രാപ്ത ഹോനേ വാലീ നാരക–തിര്യംച–മനുഷ്യ–ദേവ നാമകീ [നാമകര്മകീ] പ്രകൃതിയാ
[ഭാവോംസമ്ബന്ധീ, പര്യായോംസമ്ബന്ധീ] സത്കാ ഉച്ഛേദ തഥാ അസത്കാ ഉത്പാദ കരതീ ഹൈം [അര്ഥാത് വിദ്യമാന
പര്യായകേ നാശമേം ഔര അവിദ്യമാന പര്യായകേ ഉത്പാദമേം നിമിത്ത ബനതീ ഹൈം].. ൫൫..
[ജീവഗുണാഃ] [പാ ച] ജീവഗുണ [–ജീവകേ ഭാവ] ഹൈം; [ച] ഔര [ബഹുഷു അര്ഥേഷു വിസ്തീര്ണാഃ] ഉന്ഹേം
അനേക പ്രകാരോംമേം വിസ്തൃത കിയാ ജാതാ ഹൈ.
തേ പാംച ജീവഗുണ ജാണവാ; ബഹു ഭേദമാം വിസ്തീര്ണ ഛേ. ൫൬.
Page 98 of 264
PDF/HTML Page 127 of 293
single page version
കര്മണാം ഫലദാനസമര്ഥതയോദ്ഭൂതിരുദയഃ, അനുദ്ഭൂതിരുപശമഃ, ഉദ്ഭൂത്യനുദ്ഭൂതീ ക്ഷയോപശമഃ,
ഔപശമികഃ, ക്ഷയോപശമേന യുക്തഃ ക്ഷായോപശമികഃ, ക്ഷയേണ യുക്തഃ ക്ഷായികഃ, പരിണാമേന യുക്തഃ പാരിണാമികഃ.
ത ഏതേ പഞ്ച ജീവഗുണാഃ. തത്രോപാധിചതുര്വിധത്വനിബംധനാശ്ചത്വാരഃ, സ്വഭാവനിബംധന ഏകഃ. ഏതേ
ചോപാധിഭേദാത്സ്വരൂപഭേദാച്ച ഭിദ്യമാനാ ബഹുഷ്വര്ഥേഷു വിസ്താര്യംത ഇതി.. ൫൬..
കര്മോകാ
ഹൈ, ക്ഷയോപശമസേ യുക്ത വഹ ‘ക്ഷായോപശമിക’ ഹൈ,
ഔര സ്വരൂപകേ ഭേദസേ ഭേദ കരനേ പര, ഉന്ഹേം അനേക പ്രകാരോംമേം വിസ്തൃത കിയാ ജാതാ ഹൈ.. ൫൬..
൨. അത്യന്ത വിശ്ലേഷ = അത്യന്ത വിയോഗ; ആത്യംതിക നിവൃത്തി.
൩. ആത്മലാഭ = സ്വരൂപപ്രാപ്തി; സ്വരൂപകോ ധാരണ കര രഖനാ; അപനേകോ ധാരണ കര രഖനാ; അസ്തിത്വ. [ദ്രവ്യ അപനേകോ
൪. ക്ഷയസേ യുക്ത = ക്ഷയ സഹിത; ക്ഷയകേ സാഥ സമ്ബന്ധവാലാ. [വ്യവഹാരസേ കര്മോകേ ക്ഷയകീ അപേക്ഷാ ജീവകേ ജിസ ഭാവമേം
൫. പരിണാമസേ യുക്ത = പരിണാമമയ; പരിണാമാത്മക; പരിണാമസ്വരൂപ.
൬. കര്മോപാധികീ ചാര പ്രകാരകീ ദശാ [–ഉദയ, ഉപശമ, ക്ഷയോപശമ ഔര ക്ഷയ] ജിനകാ നിമിത്ത ഹൈ ഐസേ ചാര ഭാവ
ഭാവ ഹൈേ.
Page 99 of 264
PDF/HTML Page 128 of 293
single page version
സോ തസ്സ തേണ കത്താ ഹവദി ത്തി യ സാസണേ പഢിദം.. ൫൭..
കര്മ വേദയമാനോ ജീവോ ഭാവം കരോതി യാദ്രശകമ്.
സ തസ്യ തേന കര്താ ഭവതീതി ച ശാസനേ പഠിതമ്.. ൫൭..
ഭാവഃ ക്രിയതേ, സ ജീവസ്തസ്യ ഭാവസ്യ തേന പ്രകാരേണ കര്താ ഭവതീതി.. ൫൭..
കര്താ ഹൈ–[ഇതി ച] ഐസാ [ശാസനേ പഠിതമ്] ശാസനമേം കഹാ ഹൈ.
അപനാ കര്മരൂപ [കാര്യരൂപ] ഭാവ കിയാ ജാതാ ഹൈ. ഇസലിയേ ജോ ഭാവ ജിസ പ്രകാരസേ ജീവ ദ്വാരാ കിയാ
ജാതാ ഹൈ, ഉസ ഭാവകാ ഉസ പ്രകാരസേ വഹ ജീവ കര്താ ഹൈ.. ൫൭..
തേ ഭാവനോ തേ ജീവ ഛേ കര്താ–കഹ്യും ജിനശാസനേ. ൫൭.
Page 100 of 264
PDF/HTML Page 129 of 293
single page version
ഖഇയം ഖഓവസമിയം തമ്ഹാ ഭാവം തു കമ്മകദം.. ൫൮..
ക്ഷായികഃ ക്ഷായോപശമികസ്തസ്മാദ്ഭാവസ്തു കര്മകൃതഃ.. ൫൮..
ദ്രവ്യകര്മണാം നിമിത്തമാത്രത്വേനൌദയികാദിഭാവകര്തൃത്വമത്രോക്തമ്.
ന ഖലു കര്മണാ വിനാ ജീവസ്യോദയോപശമൌ ക്ഷയക്ഷായോപശമാവപി വിദ്യേതേ; തതഃ
[തസ്മാത് തു] ഇസലിയേ [ഭാവഃ] ഭാവ [–ചതുര്വിധ ജീവഭാവ] [കര്മകൃതഃ] കര്മകൃത ഹൈം.
ക്ഷായോപശമിക, ഔദയിക യാ ഔപശമിക ഭാവ കര്മകൃത സംമത കരനാ. പാരിണാമിക ഭാവ തോ അനാദി–
അനന്ത,
ഔപശമിക ഭാവോംകേ സമ്ബന്ധമേം നിമ്നോക്താനുസാര സ്പഷ്ടതാ കീ ജാതീ ഹൈഃ] ക്ഷായിക ഭാവ, യദ്യപി സ്വഭാവകീ
വ്യക്തിരൂപ [–പ്രഗടതാരൂപ] ഹോനേസേ അനന്ത [–അന്ത രഹിത] ഹൈ തഥാപി, കര്മക്ഷയ ദ്വാരാ ഉത്പന്ന ഹോനേകേ
പുദ്ഗലകരമ വിണ ജീവനേ ഉപശമ, ഉദയ, ക്ഷായിക അനേ
ക്ഷായോപശമിക ന ഹോയ, തേഥീ കര്മകൃത ഏ ഭാവ ഛേ. ൫൮.
Page 101 of 264
PDF/HTML Page 130 of 293
single page version
സമുച്ഛിദ്യമാനത്വാത് കര്മകൃത ഏവേതി.
ണ കുണദി അത്താ കിംചി വി മുത്താ അണ്ണം
ന കരോത്യാത്മാ കിംചിദപി മുക്ത്വാന്യത് സ്വകം ഭാവമ്.. ൫൯..
കാരണ സാദി ഹൈ ഇസലിയേ കര്മകൃത ഹീ കഹാ ഗയാ ഹൈ. ഔപശമിക ഭാവ കര്മകേ ഉപശമസേ ഉത്പന്ന ഹോനേകേ
കാരണ തഥാ അനുപശമസേ നഷ്ട ഹോനേകേ കാരണ കര്മകൃത ഹീ ഹൈ. [ഇസ പ്രകാര ഔദയികാദി ചാര ഭാവോംകോ
കര്മകൃത സംമത കരനാ.]
ഉദയ ആദി അവസ്ഥാഏ ദ്രവ്യകര്മകീ ഹീ ഹൈം, ‘പരിണാമ’ ജിസകാ സ്വരൂപ ഹൈ ഐസീ ഏക അവസ്ഥാരൂപസേ
അവസ്ഥിത ജീവകീ–പാരിണാമിക ഭാവരൂപ സ്ഥിത ജീവകീ –വേ ചാര അവസ്ഥാഏ നഹീം ഹൈം]; ഇസലിയേ
ഉദയാദിക ദ്വാരാ ഉത്പന്ന ഹോനേവാലേ ആത്മാകേ ഭാവോംകോ നിമിത്തമാത്രഭൂത ഐസീ ഉസ പ്രകാരകീ അവസ്ഥാഓംംരൂപ
[ദ്രവ്യകര്മ] സ്വയം പരിണമിത ഹോനേകേ കാരണ ദ്രവ്യകര്മ ഭീ വ്യവഹാരനയസേ ആത്മാകേ ഭാവോംകേ കതൃത്വകോ പ്രാപ്ത
ഹോതാ ഹൈ.. ൫൮..
ഹൈ? [ആത്മാ] ക്യോംകി ആത്മാ തോ [സ്വകം ഭാവം മുക്ത്വാ] അപനേ ഭാവകോ ഛോഡകര [അന്യത് കിംചിത് അപി]
അന്യ കുഛ ഭീ [ന കരോതി] നഹീം കരതാ.
ജീവ തോ കദീ കരതോ നഥീ നിജ ഭാവ വിണ കംഈ അന്യനേ. ൫൯.
Page 102 of 264
PDF/HTML Page 131 of 293
single page version
ജീവസ്തസ്യ കര്താ ന ഭവതി. ന ച ജീവസ്യാകര്തൃത്വാമിഷ്യതേ. തതഃ പാരിശേഷ്യേണ ദ്രവ്യകര്മണഃ കര്താപദ്യതേ.
തത്തു കഥമ്? യതോ നിശ്ചയനയേനാത്മാ സ്വം ഭാവമുജ്ഝിത്വാ നാന്യത്കിമപി കരോതീതി.. ൫൯..
ണ ദു തേസിം ഖലു കത്താ ണ വിണാ ഭൂദാ ദു
ന തു തേഷാം ഖലു കര്താ ന വിനാ ഭൂതാസ്തു കര്താരമ്.. ൬൦..
മാന്യ] നഹീം ഹൈ. ഇസലിയേ, ശേഷ യഹ രഹാ കി ജീവ ദ്രവ്യകര്മകാ കര്താ ഹോനാ ചാഹിയേ. ലേകിന വഹ തോ
കൈസേ ഹോ സകതാ ഹൈ? ക്യോംകി നിശ്ചയനയസേ ആത്മാ അപനേ ഭാവകോ ഛോഡകര അന്യ കുഛ ഭീ നഹീം കരതാ.
[ഇസ പ്രകാര പൂര്വപക്ഷ ഉപസ്ഥിത കിയാ ഗയാ] .. ൫൯..
ഹൈ; [ന തു കര്താരമ് വിനാ ഭൂതാഃ] കര്താകേ ബിനാ ഹോതേ ഹൈം ഐസാ ഭീ നഹീം ഹൈ.
രേ! ഭാവ കര്മനിമിത്ത ഛേ നേ കര്മ ഭാവനിമിത്ത ഛേ,
അന്യോന്യ നഹി കര്താ ഖരേ; കര്താ വിനാ നഹി ഥായ ഛേ. ൬൦.
Page 103 of 264
PDF/HTML Page 132 of 293
single page version
ജീവപരിണാമാനാം ജീവഃ കര്താ, കര്മപരിണാമാനാം കര്മ കര്തൃ ഇതി.. ൬൦..
ന ഹി പുദ്ഗലകര്മണാമിതി ജിനവചനം ജ്ഞാതവ്യമ്.. ൬൧..
കര്മകാ ജീവഭാവ കര്താ ഹൈ. വേ [ജീവഭാവ ഔര ദ്രവ്യകര്മ] കര്താകേ ബിനാ ഹോതേ ഹൈം ഐസാ ഭീ നഹീം ഹൈ;
ക്യോംകി നിശ്ചയസേ ജീവപരിണാമോംകാ ജീവ കര്താ ഹൈ ഔര കര്മപരിണാമോംകാ കര്മ [–പുദ്ഗല] കര്താ ഹൈ..
൬൦..
നഹീം; [ഇതി] ഐസാ [ജിനവചനം] ജിനവചന [ജ്ഞാതവ്യമ്] ജാനനാ.
കര്താ ന പുദ്ഗലകര്മനോ; –ഉപദേശ ജിനനോ ജാണവോ. ൬൧.
Page 104 of 264
PDF/HTML Page 133 of 293
single page version
ജീവോ വി യ താരിസഓ കമ്മസഹാവേണ
ജീവോപി ച താദ്രശകഃ കര്മസ്വഭാവേന ഭാവേന.. ൬൨..
ലംബനാദുപാത്താപാദാനത്വമ്, ഉപജായമാനപരിണാമരൂപകര്മണാശ്രീയമാണത്വാദുപോഢസംപ്രദാനത്വമ്, ആധീയ–
മാനപരിണാമാധാരത്വാദ്ഗൃഹീതാധികരണത്വം, സ്വയമേവ ഷട്കാരകീരൂപേണ വ്യവതിഷ്ഠമാനം ന കാരകാംതരമ–
പേക്ഷതേ.
[–ഔദയികാദി ഭാവസേ] [സമ്യക് ആത്മാനമ്] ബരാബര അപനേകോ കരതാ ഹൈ.
കര്മത്വപരിണാമരൂപസേ കര്മപനേകാ അനുഭവ കരതാ ഹുആ, [൪] പൂര്വ ഭാവകാ നാശ ഹോ ജാനേ പര ഭീ ധ്രുവത്വകോ
അവലമ്ബന കരനേസേ ജിസനേ അപാദാനപനേകോ പ്രാപ്ത കിയാ ഹൈ ഐസാ, [൫] ഉത്പന്ന ഹോനേ വാലേ പരിണാമരൂപ
കര്മ ദ്വാരാ സമാശ്രിത ഹോനേസേ [അര്ഥാത് ഉത്പന്ന ഹോനേ വാലേ പരിണാമരൂപ കാര്യ അപനേകോ
ആത്മായ കര്മസ്വഭാവരൂപ നിജ ഭാവഥീ നിജനേ കരേ. ൬൨.
Page 105 of 264
PDF/HTML Page 134 of 293
single page version
ധ്രുവത്വാലംബനാദുപാത്താപാദാനത്വമ്, ഉപജായമാനഭാവപര്യായരൂപകര്മണാശ്രീയമാണത്വാദുപോഢ–സംപ്രദാനത്വ;,
ആധീയമാനഭാവപര്യായാധാരത്വാദ്ഗൃഹീതാധികരണത്വഃ, സ്വയമേവ ഷട്കാരകീരൂപേണ വ്യവതിഷ്ഠമാനോ ന
കാരകാംതരമപേക്ഷതേ. അതഃ കര്മണഃ കര്തുര്നാസ്തി ജീവഃ കര്താ, ജീവസ്യ കര്തുര്നാസ്തി കര്മ കര്തൃ നിശ്ചയേനേതി..
൬൨..
ഗ്രഹണ കിയാ ഹൈ ഐസാ – സ്വയമേവ ഷട്കാരകരൂപസേ വര്തതാ ഹുആ അന്യ കാരകകീ അപേക്ഷാ നഹീം രഖതാ.
ഭാവപര്യായരൂപസേ കര്മപനേകാ അനുഭവ കരതാ ഹുആ, [൪] പൂര്വ ഭാവപര്യായകാ നാശ ഹോനേ പര ധ്രുവത്വകാ
അവലമ്ബന കരനേസേ ജിസനേ അപാദാനപനേകോ പ്രാപ്ത കിയാ ഹൈ ഐസാ, [൫] ഉത്പന്ന ഹോനേ വാലേ ഭാവപര്യായരൂപ
കര്മ ദ്വാരാ സമാശ്രിത ഹോനേസേ [അര്ഥാത് ഉത്പന്ന ഹോനേ വാലാ ഭാവപര്യായരൂപ കാര്യ അപനേകോ ദിയാ ജാനേസേ]
സമ്പ്രദാനപനേകോ പ്രാപ്ത ഔര [൬] ധാരണ കീ ഹുഈ ഭാവപര്യായകാ ആധാര ഹോനേസേ ജിസനേ അധികരണപനേകോ
ഗ്രഹണ കിയാ ഹൈ ഐസാ – സ്വയമേവ ഷട്കാരകരൂപസേ വര്തതാ ഹുആ അന്യ കാരകകീ അപേക്ഷാ നഹീം രഖതാ.
പ്രാപ്ത കരതാ – പഹു ചതാ ഹോനേസേ ദ്രവ്യകര്മ കര്മ ഹൈ, അഥവാ ദ്രവ്യകര്മസേ സ്വയം അഭിന്ന ഹോനേസേ പുദ്ഗല സ്വയം
ഹീ കര്മ [–കാര്യ] ഹൈ; [൪] അപനേമേസേ പൂര്വ പരിണാമകാ വ്യയ കരകേ ദ്രവ്യകര്മരൂപ പരിണാമ കരതാ ഹോനേസേ
ഔര പുദ്ഗലദ്രവ്യരൂപസേ ധ്രുവ രഹതാ ഹോനേസേ പുദ്ഗല സ്വയം ഹീ അപാദാന ഹൈ; [൫] അപനേകോ ദ്രവ്യകര്മരൂപ
പരിണാമ ദേതാ ഹോനേസേ പുദ്ഗല സ്വയം ഹീ സമ്പ്രദാന ഹൈ; [൬] അപനേമേം അര്ഥാത് അപനേ ആധാരസേ ദ്രവ്യകര്മ
കരതാ ഹോനേസേ പുദ്ഗല സ്വയം ഹീ അധികരണ ഹൈ.
Page 106 of 264
PDF/HTML Page 135 of 293
single page version
കിധ തസ്സ ഫലം ഭുജദി അപ്പാ കമ്മം ച ദേദി
കംഥ തസ്യ ഫലം ഭുഡ്ക്തേ ആത്മാ കര്മ ച ദദാതി ഫലമ്.. ൬൩..
പ്രാപ്ത കരതാ– പഹു ചതാ ഹോനേസേ ജീവഭാവ കര്മ ഹൈ, അഥവാ ജീവഭാവസേ സ്വയം അഭിന്ന ഹോനേസേ ജീവ സ്വയം ഹീ
കര്മ ഹൈ; [൪] അപനേമേംസേ പൂര്വ ഭാവകാ വ്യയ കരകേ [നവീന] ജീവഭാവ കരതാ ഹോനേസേ ഔര ജീവദ്രവ്യരൂപസേ
ധ്രുവ രഹനേസേ ജീവ സ്വയം ഹീ അപാദാന ഹൈ; [൫] അപനേകോ ജീവഭാവ ദേതാ ഹോനേസേ ജീവ സ്വയം ഹീ സമ്പ്രദാന
ഹൈ; [൬] അപനേമേം അര്ഥാത് അപനേ ആധാരസേ ജീവഭാവ കരതാ ഹോനേസേ ജീവ സ്വയം ഹീ അധികരണ ഹൈ.
തഥാ ജീവകീ ഔദയികാദി ഭാവരൂപസേ പരിണമിത ഹോനേകീ ക്രിയാമേം വാസ്തവമേം ജീവ സ്വയം ഹീ ഛഹ
കാരകരൂപസേ വര്തതാ ഹൈ ഇസലിയേ ഉസേ അന്യ കാരകോംകീ അപേക്ഷാ നഹീം ഹൈ. പുദ്ഗലകീ ഔര ജീവകീ ഉപരോക്ത
ക്രിയാഏ ഏക ഹീ കാലമേം വര്തതീ ഹൈ തഥാപി പൌദ്ഗലിക ക്രിയാമേം വര്തതേ ഹുഏ പുദ്ഗലകേ ഛഹ കാരക
ജീവകാരകോംസേ ബിലകുല ഭിന്ന ഔര നിരപേക്ഷ ഹൈം തഥാ ജീവഭാവരൂപ ക്രിയാമേം വര്തതേ ഹുഏ ജീവകേ ഛഹ കാരക
പുദ്ഗലകാരകോംസേ ബിലകുല ഭിന്ന ഔര നിരപേക്ഷ ഹൈം. വാസ്തവമേം കിസീ ദ്രവ്യകേ കാരകോംകോ കിസീ അന്യ ദ്രവ്യകേ
കാരകോംകീ അപേക്ഷാ നഹീം ഹോതീ.. ൬൨..
ക്യമ കര്മ ഫള ദേ ജീവനേ? ക്യമ ജീവ തേ ഫള ഭോഗവേ? ൬൩.
Page 107 of 264
PDF/HTML Page 136 of 293
single page version
അഥ സിദ്ധാംതസുത്രാണി–
[ച] ഔര [ആത്മാ] ആത്മാ [തസ്യ ഫലം ഭുഡ്ക്തേ] ഉസകാ ഫല ക്യോം ഭോഗേഗാ?
ജീവകോ ഫല ക്യോം ദേഗാ ഔര ജീവ അപനേസേ നഹീം കിയേ ഗയേ കര്മകേ ഫലകോേ ക്യോം ഭോഗേഗാ? ജീവസേ നഹീം
കിയാ കര്മ ജീവകോ ഫല ദേ ഔര ജീവ ഉസ ഫലകോ ഭോഗേ യഹ കിസീ പ്രകാര ന്യായയുക്ത നഹീം ഹൈ.
അവഗാഢ ഗാഢ ഭരേല ഛേ സര്വത്ര പുദ്ഗലകായഥീ
ആ ലോക ബാദര–സുക്ഷ്മഥീ, വിധവിധ അനംതാനംതഥീ. ൬൪.
Page 108 of 264
PDF/HTML Page 137 of 293
single page version
സുക്ഷ്മൈര്ബാദരൈശ്ചാനംതാനംതൈര്വിവിധൈഃ.. ൬൪..
ഗച്ഛംതി കമ്മഭാവം അണ്ണോണ്ണാഗാഹമവഗാഢാ.. ൬൫..
ഗച്ഛന്തി കര്മഭാവമന്യോന്യാവഗാഹാവഗാഢാ.. ൬൫..
ഇസ പ്രകാര, ‘കര്മ’ കര്മകോ ഹീ കരതാ ഹൈ ഔര ആത്മാ ആത്മാകോ ഹീ കരതാ ഹൈ’ ഇസ ബാതമേം പൂര്വോക്ത ദോഷ
ആനേസേ യഹ ബാത ഘടിത നഹീം ഹോതീ – ഇസ പ്രകാര യഹാ പൂര്വപക്ഷ ഉപസ്ഥിത കിയാ ഗയാ ഹൈ.. ൬൩..
[അവഗാഢഗാഢനിചിതഃ] [വിശിഷ്ട രീതിസേ] അവഗാഹിത ഹോകര ഗാഢ ഭരാ ഹുആ ഹൈ.
ജഹാ ആത്മാ ഹൈ വഹാ , ബിനാ ലായേ ഹീ [കഹീംസേ ലായേ ബിനാ ഹീ], വേ സ്ഥിത ഹൈം.. ൬൪..
കര്മത്വരൂപേ പരിണമേ അന്യോന്യ–അവഗാഹിത ഥഈ. ൬൫.
Page 109 of 264
PDF/HTML Page 138 of 293
single page version
ആത്മാ ഹി സംസാരാവസ്ഥായാം പാരിണാമികചൈതന്യസ്വഭാവമപരിത്യജന്നേവാനാദിബംധനബദ്ധത്വാദ–
ഭാവമാരഭതേ, തത്ര തദാ തമേവ നിമിത്തീകൃത്യ ജീവപ്രദേശേഷു പരസ്പരാവഗാഹേനാനുപ്രവിഷ്ടാ സ്വഭാവൈരേവ പുദ്ഗലാഃ
കര്മഭാവമാപദ്യംത ഇതി.. ൬൫..
അകദാ പരേഹിം ദിട്ഠാ തഹ കമ്മാണം
അകൃതാ പരൈര്ദ്രഷ്ടാ തഥാ കര്മണാം വിജാനീഹി.. ൬൬..
[അന്യോന്യാവഗാഹാവഗാഢാഃ] ജീവമേം [വിശിഷ്ട പ്രകാരസേ] അന്യോന്യ–അവഗാഹരൂപസേ പ്രവിഷ്ട ഹുഏ [കര്മഭാവമ്
ഗച്ഛന്തി] കര്മഭാവകോ പ്രാപ്ത ഹോതേ ഹൈം.
രാഗരൂപ യാ ദ്വേഷരൂപ ഐസേ അപനേ ഭാവകോ കരതാ ഹൈ. വഹാ ഔര ഉസ സമയ ഉസീ ഭാവകോ നിമിത്ത ബനാകര
പുദ്ഗല അപനേ ഭാവോംസേ ഹീ ജീവകേ പ്രദേശോംമേം [വിശിഷ്ടതാപൂര്വക] പരസ്പര അവഗാഹരൂപസേ പ്രവിഷ്ട ഹുഏ
കര്മഭാവകോ പ്രാപ്ത ഹോതേ ഹൈം.
പ്രകാരസേ പരസ്പര– അവഗാഹരൂപസേ പ്രവിഷ്ട ഹുഏ കര്മപനേകോ പ്രാപ്ത ഹോതേ ഹൈം.
പരഥീ അകൃത, തേ രീത ജാണോ വിവിധതാ കര്മോ തണീ. ൬൬.
Page 110 of 264
PDF/HTML Page 139 of 293
single page version
ഭിര്ബഹുഭിഃ പ്രകാരൈഃ കര്മാണ്യപി കംര്ത്രതരനിരപേക്ഷാണ്യേവോത്പദ്യംതേ ഇതി.. ൬൬..
കാലേ വിജുജ്ജമാണാ സഹദുക്ഖം ദിംതി ഭുംജംതി.. ൬൭..
കാലേ വിയുജ്യമാനാഃ സുഖദുഃഖം ദദതി ഭുഞ്ജന്തി.. ൬൭..
[തഥാ] ഉസീ പ്രകാര [കര്മണാം] കര്മോംകീ ബഹുപ്രകാരതാ [വിജാനീഹി] പരസേ അകൃത ജാനോ.
ഹോതേ ഹൈം, ഉസീ പ്രകാര അപനേകോ യോഗ്യ ജീവ–പരിണാമകീ ഉപലബ്ധി ഹോനേ പര, ജ്ഞാനാവരണാദി അനേക
പ്രകാരകേ കര്മ ഭീ അന്യ കര്താകീ അപേക്ഷാകേ ബിനാ ഹീ ഉത്പന്ന ഹോതേ ഹൈം.
കാളേ വിയോഗ ലഹേ തദാ സുഖദുഃഖ ആപേ–ഭോഗവേ. ൬൭.
Page 111 of 264
PDF/HTML Page 140 of 293
single page version
പൃഥക ഹോനേ പര [സുഖദുഃഖം ദദതി ഭുഞ്ജന്തി] സുഖദുഃഖ ദേതേ ഹൈം ഔര ഭോഗതേ ഹൈം [അര്ഥാത് പുദ്ഗലകായ
സുഖദുഃഖ ദേതേ ഹൈം ഔര ജീവ ഭോഗതേ ഹൈം].
ജീവകോേ ഫല ദേതാ ഹൈ ഔര ജീവ ഉസേ ഭോഗതാ ഹൈ’ യഹ ബാത ഭീ വ്യവഹാരസേ ഘടിത ഹോതീ ഹൈ] ഐസാ യഹാ
കഹാ ഹൈ.
ജീവ ഉസേ ഭോഗതേ ഹൈം]– ഉദയ പാകര ഖിര ജാനേവാലേ പുദ്ഗലകായ സുഖദുഃഖരൂപ ആത്മപരിണാമോംകേ