Page 172 of 264
PDF/HTML Page 201 of 293
single page version

൧൭൨

നിശ്ചീയതേ, തേന പ്രകാരേണൈകേന്ദ്രിയാണാമപി, ഉഭയേഷാമപി ബുദ്ധിപൂര്വകവ്യാപാരാദര്ശനസ്യ സമാന–ത്വാദിതി.. ൧൧൩..

ദ്വീന്ദ്രിയപ്രകാരസൂചനേയമ്. -----------------------------------------------------------------------------

അംഡേമേം രഹേ ഹുഏ, ഗര്ഭമേം രഹേ ഹുഏ ഔര മൂര്ഛാ പാഏ ഹുഏ [പ്രാണിയോംം] കേ ജീവത്വകാ, ഉന്ഹേം ബുദ്ധിപൂര്വക വ്യാപാര നഹീം ദേഖാ ജാതാ തഥാപി, ജിസ പ്രകാര നിശ്ചയ കിയാ ജാതാ ഹൈ, ഉസീ പ്രകാര ഏകേന്ദ്രിയോംകേ ജീവത്വകാ ഭീ നിശ്ചയ കിയാ ജാതാ ഹൈ; ക്യോംകി ദോനോംമേം ബുദ്ധിപൂര്വക വ്യാപാരകാ അദര്ശന സമാന ഹൈ.

ഭാവാര്ഥഃ– ജിസ പ്രകാര ഗര്ഭസ്ഥാദി പ്രാണിയോംമേം, ഈഹാപൂര്വക വ്യവഹാരകാ അഭാവ ഹോനേ പര ഭീ, ജീവത്വ ഹൈ ഹീ, ഉസീ പ്രകാര ഏകേന്ദ്രിയോംമേം ഭീ, ഈഹാപൂര്വക വ്യവഹാരകാ അഭാവ ഹോനേ പര ഭീ, ജീവത്വ ഹൈ ഹീ ഐസാ ആഗമ, അനുമാന ഇത്യാദിസേ നിശ്ചിത കിയാ ജാ സകതാ ഹൈ.

യഹാ ഐസാ താത്പര്യ ഗ്രഹണ കരനാ കി–ജീവ പരമാര്ഥേസേ സ്വാധീന അനന്ത ജ്ഞാന ഔര സൌഖ്യ സഹിത ഹോനേ പര ഭീ അജ്ഞാന ദ്വാരാ പരാധീന ഇന്ദ്രിയസുഖമേം ആസക്ത ഹോകര ജോ കര്മ ബന്ധ കരതാ ഹൈ ഉസകേ നിമിത്തസേ അപനേകോ ഏകേന്ദ്രിയ ഔര ദുഃഖീ കരതാ ഹൈ.. ൧൧൩..

അന്വയാര്ഥഃ– [ശംബൂകമാതൃവാഹാഃ] ശംബൂക, മാതൃവാഹ, [ശങ്ഖാഃ] ശംഖ, [ശുക്തയഃ] സീപ [ച] ഔര [അപാദകാഃ കൃമയഃ] പഗ രഹിത കൃമി–[യേ] ജോ കി [രസം സ്പര്ശം] രസ ഔര സ്പര്ശകോ [ജാനന്തി] ജാനതേ ഹൈം [തേ] വേ–[ദ്വീന്ദ്രിയാഃ ജീവാഃ] ദ്വീന്ദ്രിയ ജീവ ഹൈം.

ടീകാഃ– യഹ, ദ്വീന്ദ്രിയ ജീവോംകേ പ്രകാരകീ സൂചനാ ഹൈ. -------------------------------------------------------------------------- അദര്ശന = ദ്രഷ്ടിഗോചര നഹീം ഹോനാ.

Page 173 of 264
PDF/HTML Page 202 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

ഏതേ സ്പര്ശനരസനേന്ദ്രിയാവരണക്ഷയോപശമാത് ശേഷേന്ദ്രിയാവരണോദയേ നോഇന്ദ്രിയാവരണോദയേ ച സതി സ്പര്ശരസയോഃ പരിച്ഛേത്താരോ ദ്വീന്ദ്രിയാ അമനസോ ഭവംതീതി.. ൧൧൪..

ത്രീന്ദ്രിയപ്രകാരസൂചനേയമ്.

ഏതേ സ്പര്ശനരസനഘ്രാണേംദ്രിയാവരണക്ഷയോപശമാത് ശേഷേംദ്രിയാവരണോദയേ നോഇംദ്രിയാവരണോദയേ ച സതി സ്പര്ശരസഗംധാനാം പരിച്ഛേത്താരസ്ത്രീന്ദ്രിയാ അമനസോ ഭവംതീതി.. ൧൧൫.. -----------------------------------------------------------------------------

സ്പര്ശനേന്ദ്രിയ ഔര രസനേന്ദ്രിയകേ [–ഇന ദോ ഭാവേന്ദ്രിയോംകേ] ആവരണകേ ക്ഷയോപശമകേ കാരണ തഥാ ശേഷ ഇന്ദ്രിയോംകേ [–തീന ഭാവേന്ദ്രിയോംകേ] ആവരണകാ ഉദയ തഥാ മനകേ [–ഭാവമനകേ] ആവരണകാ ഉദയ ഹോനേസേ സ്പര്ശ ഔര രസകോ ജാനനേവാലേ യഹ [ശംബൂക ആദി] ജീവ മനരഹിത ദ്വീന്ദ്രിയ ജീവ ഹൈം.. ൧൧൪..

അന്വയാര്ഥഃ– [യുകാകുംഭീമത്കുണപിപീലികാഃ] ജൂ, കുംഭീ, ഖടമല, ചീംടീ ഔര [വൃശ്ചികാദയഃ] ബിച്ഛൂ ആദി [കീടാഃ] ജന്തു [രസം സ്പര്ശം ഗംധം] രസ, സ്പര്ശ ഔര ഗംധകോ [ജാനന്തി] ജാനതേ ഹൈം; [ത്രീംദ്രിയാഃ ജീവാഃ] വേ ത്രീന്ദ്രിയ ജീവ ഹൈം.

സ്പര്ശനേന്ദ്രിയ, രസനേന്ദ്രിയ ഔര ഘ്രാണേന്ദ്രിയകേ ആവരണകേ ക്ഷയോപശമകേ കാരണ തഥാ ശേഷ ഇന്ദ്രിയോംകേ ആവരണകാ ഉദയ തഥാ മനകേ ആവരണകാ ഉദയ ഹോനേസേ സ്പര്ശ, രസ ഔര ഗന്ധകോ ജാനനേവാലേ യഹ [ജൂ ആദി] ജീവ മനരഹിത ത്രീന്ദ്രിയ ജീവ ഹൈം.. ൧൧൫.. --------------------------------------------------------------------------

Page 174 of 264
PDF/HTML Page 203 of 293
single page version

൧൭൪

ചതുരിന്ദ്രിയപ്രകാരസൂചനേയമ്. ഏതേ സ്പര്ശനരസനഘ്രാണചക്ഷുരിന്ദ്രിയാവരണക്ഷയോപശമാത് ശ്രോത്രേന്ദ്രിയാവരണോദയേ നോഇന്ദ്രിയാ–വരണോദയേ ച സതി സ്പര്ശരസഗംധവര്ണാനാം പരിച്ഛേത്താരശ്ചതുരിന്ദ്രിയാ അമനസോ ഭവംതീതി.. ൧൧൬..

-----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [പുനഃ] പുനശ്ച [ഉദ്ദംശമശകമക്ഷികാമധുകരീഭ്രമരാഃ] ഡാ സ, മച്ഛര, മക്ഖീ, മധുമക്ഖീ, ഭ വരാ ഔര [പതങ്ഗാദ്യാഃ തേ] പതംഗേ ആദി ജീവ [രൂപം] രൂപ, [രസം] രസ, [ഗംധം] ഗന്ധ [ച] ഔര [സ്പര്ശം] സ്പര്ശകോ [വിജാനന്തി] വജാനതേ ഹൈം. [വേ ചതുരിന്ദ്രിയ ജീവ ഹൈം.]

ടീകാഃ– യഹ, ചതുരിന്ദ്രിയ ജീവോംകേ പ്രകാരകീ സൂചനാ ഹൈ.

സ്പര്ശനേന്ദ്രിയ, രസനേന്ദ്രിയ, ഘ്രാണേന്ദ്രിയ ഔര ചക്ഷുരിന്ദ്രിയകേ ആവരണകേ ക്ഷയോപശമകേ കാരണ തഥാ ശ്രോത്രേന്ദ്രിയകേ ആവരണകാ ഉദയ തഥാ മനകേ ആവരണകാ ഉദയ ഹോനേസേ സ്പര്ശ, രസ, ഗന്ധ ഔര വര്ണകോ ജാനനേവാലേ യഹ [ഡാ സ ആദി] ജീവ മനരഹിത ചതുരിന്ദ്രിയ ജീവ ഹൈം.. ൧൧൬.. --------------------------------------------------------------------------

Page 175 of 264
PDF/HTML Page 204 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

പഞ്ചേന്ദ്രിയപ്രകാരസൂചനേയമ്. അഥ സ്പര്ശനരസനഘ്രാണചക്ഷുഃശ്രോത്രേന്ദ്രിയാവരണക്ഷയോപശമാത് നോഇന്ദ്രിയാവരണോദയേ സതി സ്പര്ശ– രസഗംധവര്ണശബ്ദാനാം പരിച്ഛേത്താരഃ പംചേന്ദ്രിയാ അമനസ്കാഃ. കേചിത്തു നോഇന്ദ്രിയാവരണസ്യാപി ക്ഷയോപ–ശമാത് സമനസ്കാശ്ച ഭവന്തി. തത്ര ദേവമനുഷ്യനാരകാഃ സമനസ്കാ ഏവ, തിര്യംച ഉഭയജാതീയാ ഇതി..൧൧൭..

-----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [വര്ണരസസ്പര്ശഗംധശബ്ദജ്ഞാഃ] വര്ണ, രസ, സ്പര്ശ, ഗന്ധ ഔര ശബ്ദകോ ജാനനേവാലേ ം[സുരനരനാരകതിര്യംഞ്ചഃ] ദേവ–മനുഷ്യ–നാരക–തിര്യംച–[ജലചരസ്ഥലചരഖചരാഃ] ജോ ജലചര, സ്ഥലചര, ഖേചര ഹോതേ ഹൈം വേ –[ബലിനഃ പംചേന്ദ്രിയാഃ ജീവാഃ] ബലവാന പംചേന്ദ്രിയ ജീവ ഹൈം.

സ്പര്ശനേന്ദ്രിയ, രസനേന്ദ്രിയ, ഘ്രാണേന്ദ്രിയ, ചക്ഷുരിന്ദ്രിയ ഔര ശ്രോത്രേന്ദ്രിയകേ ആവരണകേ ക്ഷയോപശമകേ കാരണ, മനകേ ആവരണകാ ഉദയ ഹോനേസേ, സ്പര്ശ, രസ, ഗന്ധ, വര്ണ ഔര ശബ്ദകോ ജാനനേവാലേ ജീവ മനരഹിത പംചേന്ദ്രിയ ജീവ ഹൈം; കതിപയ [പംചേന്ദ്രിയ ജീവ] തോ, ഉന്ഹേം മനകേ ആവരണകാ ഭീ ക്ഷയോപശമ ഹോനേസേ, മനസഹിത [പംചേന്ദ്രിയ ജീവ] ഹോതേ ഹൈം.

ഉനമേം, ദേവ, മനുഷ്യ ഔര നാരകീ മനസഹിത ഹീ ഹോതേ ഹൈം; തിര്യംച ദോനോം ജാതികേ [അര്ഥാത് മനരഹിത തഥാ മനസഹിത] ഹോതേ ഹൈം.. ൧൧൭..

അന്വയാര്ഥഃ– [ദേവാഃ ചതുര്ണികായാഃ] ദേവോംകേ ചാര നികായ ഹൈം, [മനുജാഃ കര്മഭോഗ– --------------------------------------------------------------------------

Page 176 of 264
PDF/HTML Page 205 of 293
single page version

൧൭൬

ഇന്ദ്രിയഭേദേനോക്താനാം ജീവാനാം ചതുര്ഗതിസംബംധത്വേനോപസംഹാരോയമ്. ദേവഗതിനാമ്നോ ദേവായുഷശ്ചോദയാദ്ദേവാഃ, തേ ച ഭവനവാസിവ്യംതരജ്യോതിഷ്കവൈമാനികനികായ–ഭേദാച്ചതുര്ധാ. മനുഷ്യഗതിനാമ്നോ മനുഷ്യായുഷശ്ച ഉദയാന്മനുഷ്യാഃ. തേ കര്മഭോഗഭൂമിജഭേദാത് ദ്വേധാ. തിര്യഗ്ഗതിനാമ്നസ്തിര്യഗായുഷശ്ച ഉദയാത്തിര്യഞ്ചഃ. തേ പൃഥിവീശമ്ബൂകയൂകോദ്ദംശജലചരോരഗപക്ഷിപരിസര്പ– ചതുഷ്പദാദിഭേദാദനേകധാ. നരകഗതിനാമ്നോ നരകായുഷശ്ച ഉദയാന്നാരകാഃ. തേ രത്നശര്കരാവാലുകാ– പങ്കധൂമതമോമഹാതമഃപ്രഭാഭൂമിജഭേദാത്സപ്തധാ. തത്ര ദേവമനുഷ്യനാരകാഃ പംചേന്ദ്രിയാ ഏവ. തിര്യംചസ്തു കേചിത്പംചേന്ദ്രിയാഃ, കേചിദേക–ദ്വി–ത്രി–ചതുരിന്ദ്രിയാ അപീതി.. ൧൧൮.. ----------------------------------------------------------------------------- ഭൂമിജാഃ] മനുഷ്യ കര്മഭൂമിജ ഔര ഭോഗഭൂമിജ ഐസേ ദോ പ്രകാരകേ ഹൈം, [തിര്യഞ്ചഃ ബഹുപ്രകാരാഃ] തിര്യംച അനേക പ്രകാരകേ ഹൈം [പുനഃ] ഔര [നാരകാഃ പൃഥിവീഭേദഗതാഃ] നാരകോംകേ ഭേദ ഉനകീ പൃഥ്വിയോംകേ ഭേദ ജിതനേ ഹൈം.

ടീകാഃ– യഹ, ഇന്ദ്രിയോംകേ ഭേദകീ അപേക്ഷാസേ കഹേ ഗയേ ജീവോംകാ ചതുര്ഗതിസമ്ബന്ധ ദര്ശാതേ ഹുഏ ഉപസംഹാര ഹൈ [അര്ഥാത് യഹാ ഏകേന്ദ്രിയ–ദ്വീന്ദ്രിയാദിരൂപ ജീവഭേദോംകാ ചാര ഗതികേ സാഥ സമ്ബന്ധ ദര്ശാകര ജീവഭേദോം ഉപസംഹാര കിയാ ഗയാ ഹൈ].

ദേവഗതിനാമ ഔര ദേവായുകേ ഉദയസേ [അര്ഥാത് ദേവഗതിനാമകര്മ ഔര ദേവായുകര്മകേ ഉദയകേ നിമിത്തസേ] ദേവ ഹോതേ ഹൈം; വേ ഭവനവാസീ, വ്യംതര, ജ്യോതിഷ്ക ഔര വൈമാനിക ഐസേ ൧നികായഭേദോംകേ കാരണ ചാര പ്രകാരകേ ഹൈം. മനുഷ്യഗതിനാമ ഔര മനുഷ്യായുകേ ഉദയസേ മനുഷ്യ ഹോതേ ഹൈം; വേ കര്മഭൂമിജ ഔര ഭോഗഭൂമിജ ഐസേ ഭേദോംകേ കാരണ ദോ പ്രകാരകേ ഹൈം. തിര്യംചഗതിനാമ ഔര തിര്യംചായുകേ ഉദയസേ തിര്യംച ഹോതേ ഹൈം; വേ പൃഥ്വീ, ശംബൂക, ജൂം, ഡാ സ, ജലചര, ഉരഗ, പക്ഷീ, പരിസര്പ, ചതുഷ്പാദ [ചൌപായേ] ഇത്യാദി ഭേദോംകേ കാരണ അനേക പ്രകാരകേ ഹൈം. നരകഗതിനാമ ഔര നരകായുകേ ഉദയസേ നാരക ഹോതേ ഹൈം; വേ ൨രത്നപ്രഭാഭൂമിജ, ശര്കരാപ്രഭാഭൂമിജ, ബാലുകാപ്രഭാഭൂമിജ, പംകപ്രഭാഭൂമിജ, ധൂമപ്രഭാഭൂമിജ, തമഃപ്രഭാഭൂമിജ ഔര മഹാതമഃപ്രഭാഭൂമിജ ഐസേ ഭേദോംകേ കാരണ സാത പ്രകാരകേ ഹൈം.

ഉനമേം, ദേവ, മനുഷ്യ ഔര നാരകീ പംചേന്ദ്രിയ ഹീ ഹോതേ ഹൈം. തിര്യംച തോ കതിപയ -------------------------------------------------------------------------- ൧. നികായ = സമൂഹ ൨. രത്നപ്രഭാഭൂമിജ = രത്നപ്രഭാ നാമകീ ഭൂമിമേം [–പ്രഥമ നരകമേം] ഉത്പന്ന .

Page 177 of 264
PDF/HTML Page 206 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

ഗത്യായുര്നാമോദയനിര്വൃത്തത്വാദ്ദേവത്വാദീനാമനാത്മസ്വഭാവത്വോദ്യോതനമേതത്.

ക്ഷീയതേ ഹി ക്രമേണാരബ്ധഫലോ ഗതിനാമവിശേഷ ആയുര്വിശേഷശ്ച ജീവാനാമ്. ഏവമപി തേഷാം ഗത്യംതരസ്യായുരംതരസ്യ ച കഷായാനുരംജിതാ യോഗപ്രവൃത്തിര്ലേശ്യാ ഭവതി ബീജം, തതസ്തദുചിതമേവ ----------------------------------------------------------------------------- പംചേന്ദ്രിയ ഹോതേ ഹൈം ഔര കതിപയ ഏകേന്ദ്രിയ, ദ്വീന്ദ്രിയ, ത്രീന്ദ്രിയ ഔര ചതുരിന്ദ്രിയ ഭീ ഹോതേ ഹൈം.

ഭാവാര്ഥഃ– യഹാ ഐസാ താത്പര്യ ഗ്രഹണ കരനാ ചാഹിയേ കി ചാര ഗതിസേ വിലക്ഷണ, സ്വാത്മോപലബ്ധി ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ ഐസീ ജോ സിദ്ധഗതി ഉസകീ ഭാവനാസേ രഹിത ജീവ അഥവാ സിദ്ധസദ്രശ നിജശുദ്ധാത്മാകീ ഭാവനാസേ രഹിത ജീവ ജോ ചതുര്ഗതിനാമകര്മ ഉപാര്ജിത കരതേ ഹൈം ഉസകേ ഉദയവശ വേ ദേവാദി ഗതിയോംമേം ഉത്പന്ന ഹോതേ ഹൈം.. ൧൧൮..

ക്ഷീണ ഹോനേസേ [തേ അപി] ജീവ [സ്വലേശ്യാവശാത്] അപനീ ലേശ്യാകേ വശ [ഖലു] വാസ്തവമേം [അന്യാം ഗതിമ് ആയുഷ്കം ച] അന്യ ഗതി ഔര ആയുഷ്യ [പ്രാപ്നുവന്തി] പ്രാപ്ത കരതേ ഹൈം.

അനാത്മസ്വഭാവഭൂത ഹൈം [അര്ഥാത് ദേവത്വ, മനുഷ്യത്വ, തിര്യംചത്വ ഔര നാരകത്വ ആത്മാകാ സ്വഭാവ നഹീം ഹൈ] ഐസാ ദര്ശായാ ഗയാ ഹൈ.

ജീവോംകോ, ജിസകാ ഫല പ്രാരമ്ഭ ഹോജാതാ ഹൈ ഐസാ അമുക ഗതിനാമകര്മ ഔര അമുക ആയുഷകര്മ ക്രമശഃ ക്ഷയകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ. ഐസാ ഹോനേ പര ഭീ ഉന്ഹേം കഷായ–അനുരംജിത യോഗപ്രവൃത്തിരൂപ ലേശ്യാ അന്യ -------------------------------------------------------------------------- കഷായ–അനുരംജിത =കഷായരംജിത; കഷായസേ രംഗീ ഹുഈ. [കഷായസേ അനുരംജിത യോഗപ്രവൃത്തി സോ ലേശ്യാ ഹൈ.]

Page 178 of 264
PDF/HTML Page 207 of 293
single page version

൧൭൮

ഗത്യംതരമായുരംതരംച തേ പ്രാപ്നുവന്തി. ഏവം ക്ഷീണാക്ഷീണാഭ്യാമപി പുനഃ പുനര്നവീഭൂതാഭ്യാം ഗതിനാമായുഃകര്മഭ്യാമനാത്മസ്വഭാവഭൂതാഭ്യാമപി ചിരമനുഗമ്യമാനാഃ സംസരംത്യാത്മാനമചേതയമാനാ ജീവാ ഇതി.. ൧൧൯..

----------------------------------------------------------------------------- ഗതി ഔര അന്യ ആയുഷകാ ബീജ ഹോതീ ഹൈ [അര്ഥാത് ലേശ്യാ അന്യ ഗതിനാമകര്മ ഔര അന്യ ആയുഷകര്മകാ കാരണ ഹോതീ ഹൈ], ഇസലിയേ ഉസകേ ഉചിത ഹീ അന്യ ഗതി തഥാ അന്യ ആയുഷ വേ പ്രാപ്ത കരതേ ഹൈം. ഇസ പ്രകാര ക്ഷീണ–അക്ഷീണപനേകോ പ്രാപ്ത ഹോനേ പര ഭീ പുനഃ–പുനഃ നവീന ഉത്പന്ന ഹോേവാലേ ഗതിനാമകര്മ ഔര ആയുഷകര്മ [പ്രവാഹരൂപസേ] യദ്യപിേ വേ അനാത്മസ്വഭാവഭൂത ഹൈം തഥാപി–ചിരകാല [ജീവോംകേ] സാഥ സാഥ രഹതേ ഹൈം ഇസലിയേ, ആത്മാകോ നഹീം ചേതനേവാലേ ജീവ സംസരണ കരതേ ഹൈം [അര്ഥാത് ആത്മാകാ അനുഭവ നഹീം കരനേവാലേ ജീവ സംസാരമേം പരിഭ്രമണ കരതേ ഹൈം].

ഭാവാര്ഥഃ– ജീവോംകോ ദേവത്വാദികീ പ്രാപ്തിമേം പൌദ്ഗലിക കര്മ നിമിത്തഭൂത ഹൈം ഇസലിയേ ദേവത്വാദി ജീവകാ സ്വഭാവ നഹീം ഹൈ.

[പുനശ്ച, ദേവ മരകര ദേവ ഹീ ഹോതാ രഹേ ഔര മനുഷ്യ മരകര മനുഷ്യ ഹീ ഹോതാ രഹേ ഇസ മാന്യതാകാ ഭീ യഹാ നിഷേധ ഹുആ. ജീവോംകോ അപനീ ലേശ്യാകേ യോഗ്യ ഹീ ഗതിനാമകര്മ ഔര ആയുഷകര്മകാ ബന്ധ ഹോതാ ഹൈ ഔര ഇസലിയേ ഉസകേ യോഗ്യ ഹീ അന്യ ഗതി–ആയുഷ പ്രാപ്ത ഹോതീ ഹൈ] .. ൧൧൯..

അന്വയാര്ഥഃ– [ഏതേ ജീവനികായാഃ] യഹ [പൂര്വോക്ത] ജീവനികായ [ദേഹപ്രവീചാരമാശ്രിതാഃ] ദേഹമേം വര്തനേവാലേ അര്ഥാത് ദേഹസഹിത [ഭണിതാഃ] കഹേ ഗയേ ഹൈം; [ദേഹവിഹീനാഃ സിദ്ധാഃ] ദേഹരഹിത ഐസേ സിദ്ധ ഹൈം. -------------------------------------------------------------------------- പഹലേകേ കര്മ ക്ഷീണ ഹോതേ ഹൈം ഔര ബാദകേ അക്ഷീണരൂപസേ വര്തതേ ഹൈം.

Page 179 of 264
PDF/HTML Page 208 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

ഉക്തജീവപ്രപംചോപസംഹാരോയമ്.

ഏതേ ഹ്യുക്തപ്രകാരാഃ സര്വേ സംസാരിണോ ദേഹപ്രവീചാരാഃ, അദേഹപ്രവീചാരാ ഭഗവംതഃ സിദ്ധാഃ ശുദ്ധാ ജീവാഃ. തത്ര ദേഹപ്രവീചാരത്വാദേകപ്രകാരത്വേപി സംസാരിണോ ദ്വിപ്രകാരാഃ ഭവ്യാ അഭവ്യാശ്ച. തേ ശുദ്ധ– സ്വരൂപോപലമ്ഭശക്തിസദ്ഭാവാസദ്ഭാവാഭ്യാം പാച്യാപാച്യമുദ്ഗവദഭിധീയംത ഇതി.. ൧൨൦..

----------------------------------------------------------------------------- [സംസാരിണാഃ] സംസാരീ [ഭവ്യാഃ അഭവ്യാഃ ച] ഭവ്യ ഔര അഭവ്യ ഐസേ ദോ പ്രകാരകേ ഹൈം.

ടീകാഃ– യഹ ഉക്ത [–പഹലേ കഹേ ഗയേ] ജീവവിസ്താരകാ ഉപസംഹാര ഹൈ.

ജിനകേ പ്രകാര [പഹലേ] കഹേ ഗയേ ഐസേ യഹ സമസ്ത സംസാരീ ദേഹമേം വര്തനേവാലേ [അര്ഥാത് ദേഹസഹിത] ഹൈം; ദേഹമേം നഹീം വര്തനേവാലേ [അര്ഥാത് ദേഹരഹിത] ഐസേ സിദ്ധഭഗവന്ത ഹൈം– ജോ കി ശുദ്ധ ജീവ ഹൈ. വഹാ , ദേഹമേം വര്തനേകീ അപേക്ഷാസേ സംസാരീ ജീവോംകാ ഏക പ്രകാര ഹോനേ പര ഭീ വേ ഭവ്യ ഔര അഭവ്യ ഐസേ ദോ പ്രകാരകേ ഹൈം. ‘൧പാച്യ’ ഔര ‘൨അപാച്യ’ മൂ ഗകീ ഭാ തി, ജിനമേം ശുദ്ധ സ്വരൂപകീ ൩ഉപലബ്ധികീ ശക്തികാ സദ്ഭാവ ഹൈ ഉന്ഹേം ‘ഭവ്യ’ ഔര ജിനമേം ശുദ്ധ സ്വരൂപകീ ഉപലബ്ധികീ ശക്തികാ അസദ്ഭാവ ഹൈ ഉന്ഹേം ‘അഭവ്യ’ കഹാ ജാതാ ഹൈം .. ൧൨൦..

പൃഥ്വീകായികാദി ‘ജീവോം’മേം] ഇന്ദ്രിയാ ജീവ നഹീം ഹൈ ഔര [ഷട്പ്രകാരാഃ പ്രജ്ഞപ്താഃ കായാഃ പുനഃ] ഛഹ -------------------------------------------------------------------------- ൧. പാച്യ = പകനേയോഗ്യ; രംധനേയോഗ്യ; സീഝനേ യോഗ്യ; കോരാ ന ഹോ ഐസാ. ൨. അപാച്യ = നഹീം പകനേയോഗ്യ; രംധനേ–സീഝനേകീ യോഗ്യതാ രഹിത; കോരാ. ൩. ഉപലബ്ധി = പ്രാപ്തി; അനുഭവ.

Page 180 of 264
PDF/HTML Page 209 of 293
single page version

൧൮൦

വ്യവഹാരജീവത്വൈകാംതപ്രതിപത്തിനിരാസോയമ്.

യ ഇമേ ഏകേന്ദ്രിയാദയഃ പൃഥിവീകായികാദയശ്ചാനാദിജീവപുദ്ഗലപരസ്പരാവഗാഹമവലോക്യ വ്യ– വഹാരനയേന ജീവപ്രാധാന്യാഞ്ജീവാ ഇതി പ്രജ്ഞാപ്യംതേ. നിശ്ചയനയേന തേഷു സ്പര്ശനാദീന്ദ്രിയാണി പൃഥിവ്യാദയശ്ച കായാഃ ജീവലക്ഷണഭൂതചൈതന്യസ്വഭാവാഭാവാന്ന ജീവാ ഭവംതീതി. തേഷ്വേവ യത്സ്വപരപരിച്ഛിത്തിരൂപേണ പ്രകാശമാനം ജ്ഞാനം തദേവ ഗുണഗുണിനോഃ കഥഞ്ചിദഭേദാജ്ജീവത്വേന പ്രരൂപ്യത ഇതി.. ൧൨൧..

----------------------------------------------------------------------------- പ്രകാരകീ ശാസ്ത്രോക്ത കായേം ഭീ ജീവ നഹീം ഹൈ; [തേഷു] ഉനമേം [യദ് ജ്ഞാനം ഭവതി] ജോ ജ്ഞാന ഹൈ [തത് ജീവഃ] വഹ ജീവ ഹൈ [ഇതി ച പ്രരൂപയന്തി] ഐസീ [ജ്ഞാനീ] പ്രരൂപണാ കരതേ ഹൈം.

ടീകാഃ– യഹ, വ്യവഹാരജീവത്വകേ ഏകാന്തകീ പ്രതിപത്തികാ ഖണ്ഡന ഹൈ [അര്ഥാത് ജിസേ മാത്ര വ്യവഹാരനയസേ ജീവ കഹാ ജാതാ ഹൈ ഉസകാ വാസ്തവമേം ജീവരൂപസേ സ്വീകാര കരനാ ഉചിത നഹീം ഹൈ ഐസാ യഹാ സമഝായാ ഹൈ].

യഹ ജോ ഏകേന്ദ്രിയാദി തഥാ പൃഥ്വീകായികാദി, ‘ജീവ’ കഹേ ജാതേ ഹൈം, അനാദി ജീവ –പുദ്ഗലകാ പരസ്പര അവഗാഹ ദേഖകര വ്യവഹാരനയസേ ജീവകേ പ്രാധാന്യ ദ്വാരാ [–ജീവകോ മുഖ്യതാ ദേകര] ‘ജീവ’ കഹേ ജാതേ ഹൈം. നിശ്ചയനയസേ ഉനമേം സ്പര്ശനാദി ഇന്ദ്രിയാ തഥാ പൃഥ്വീ–ആദി കായേം, ജീവകേ ലക്ഷണഭൂത ചൈതന്യസ്വഭാവകേ അഭാവകേ കാരണ, ജീവ നഹീം ഹൈം; ഉന്ഹീംമേം ജോ സ്വപരകോ ജ്ഞപ്തിരൂപസേ പ്രകാശമാന ജ്ഞാന ഹൈ വഹീ, ഗുണ–ഗുണീകേ കഥംചിത് അഭേദകേ കാരണ, ജീവരൂപസേ പ്രരൂപിത കിയാ ജാതാ ഹൈ.. ൧൨൧..

അന്വയാര്ഥഃ– [ജീവഃ] ജീവ [സര്വം ജാനാതി പശ്യതി] സബ ജാനതാ ഹൈ ഔര ദേഖതാ ഹൈ, [സൌഖ്യമ് ഇച്ഛതി] സുഖകീ ഇച്ഛാ കരതാ ഹൈ, [ദുഃഖാത് ബിഭേതി] ദുഃഖസേ ഡരതാ ഹൈ, [ഹിതമ് അഹിതമ് കരോതി] -------------------------------------------------------------------------- പ്രതിപത്തി = സ്വീകൃതി; മാന്യതാ.

Page 181 of 264
PDF/HTML Page 210 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

അന്യാസാധാരണജീവകാര്യഖ്യാപനമേതത്.

ചൈതന്യസ്വഭാവത്വാത്കര്തൃസ്ഥായാഃ ക്രിയായാഃ ജ്ഞപ്തേര്ദ്രശേശ്ച ജീവ ഏവ കര്താ, ന തത്സംബന്ധഃ പുദ്ഗലോ, യഥാകാശാദി. സുഖാഭിലാഷക്രിയായാഃ ദുഃഖോദ്വേഗക്രിയായാഃ സ്വസംവേദിതഹിതാഹിതനിര്വിര്തനക്രിയായാശ്ച ചൈതന്യവിവര്തരൂപസങ്കല്പപ്രഭവത്വാത്സ ഏവ കര്താ, നാന്യഃ. ശുഭാശുഭാകര്മഫലഭൂതായാ ഇഷ്ടാനിഷ്ട– വിഷയോപഭോഗക്രിയായാശ്ച സുഖദുഃഖസ്വരൂപസ്വപരിണാമക്രിയായാ ഇവ സ ഏവ കര്താ, നാന്യഃ. ഏതേനാസാധാരണകാര്യാനുമേയത്വം പുദ്ഗലവ്യതിരിക്തസ്യാത്മനോ ദ്യോതിതമിതി.. ൧൨൨.. ----------------------------------------------------------------------------- ഹിത–അഹിതകോ [ശുഭ–അശുഭ ഭാവോംകോ] കരതാ ഹൈ [വാ] ഔര [തയോഃ ഫലം ഭുംക്തേ] ഉനകേ ഫലകോ ഭോഗതാ ഹൈ.

ഐസേ ജോ ജീവകേ കാര്യ വേ യഹാ ദര്ശായേ ഹൈം].

ചൈതന്യസ്വഭാവപനേകേ കാരണ, കര്തൃസ്ഥിത [കര്താമേം രഹനേവാലീ] ക്രിയാകാ–ജ്ഞപ്തി തഥാ ദ്രശികാ–ജീവ ഹീ കര്താ ഹൈ; ഉസകേ സമ്ബന്ധമേം രഹാ ഹുആ പുദ്ഗല ഉസകാ കര്താ നഹീം ഹൈ, ജിസ പ്രകാര ആകാശാദി നഹീം ഹൈ ഉസീ പ്രകാര. [ചൈതന്യസ്വഭാവകേ കാരണ ജാനനേ ഔര ദേഖനേ കീ ക്രിയാകാ ജീവ ഹീ കര്താ ഹൈ; ജഹാ ജീവ ഹൈ വഹാ ചാര അരൂപീ അചേതന ദ്രവ്യ ഭീ ഹൈം തഥാപി വേ ജിസ പ്രകാര ജാനനേ ഔര ദേഖനേ കീ ക്രിയാകേ കര്താ നഹീം ഹൈ ഉസീ പ്രകാര ജീവകേ സാഥ സമ്ബന്ധമേം രഹേ ഹുഏ കര്മ–നോകര്മരൂപ പുദ്ഗല ഭീ ഉസ ക്രിയാകേ കര്താ നഹീം ഹൈ.] ചൈതന്യകേ വിവര്തരൂപ [–പരിവര്തനരൂപ] സംകല്പകീ ഉത്പത്തി [ജീവമേം] ഹോനേകേ കാരണ, സുഖകീ അഭിലാഷാരൂപ ക്രിയാകാ, ദുഃഖകേ ഉദ്വേഗരൂപ ക്രിയാകാ തഥാ സ്വസംവേദിത ഹിത–അഹിതകീ നിഷ്പത്തിരൂപ ക്രിയാകാ [–അപനേസേ സംചേതന കിയേ ജാനേവാലേ ശുഭ–അശുഭ ഭാവോംകോ രചനേരൂപ ക്രിയാകാ] ജീവ ഹീ കര്താ ഹൈ; അന്യ നഹീം ഹൈ. ശുഭാശുഭ കര്മകേ ഫലഭൂത ഇഷ്ടാനിഷ്ടവിഷയോപഭോഗക്രിയാകാ, സുഖ– ദുഃഖസ്വരൂപ സ്വപരിണാമക്രിയാകീ ഭാ തി, ജീവ ഹീ കര്താ ഹൈ; അന്യ നഹീം.

ഇസസേ ഐസാ സമഝായാ കി [ഉപരോക്ത] അസാധാരണ കാര്യോം ദ്വാരാ പുദ്ഗലസേ ഭിന്ന ഐസാ ആത്മാ അനുമേയ [–അനുമാന കര സകനേ യോഗ്യ] ഹൈ. -------------------------------------------------------------------------- ഇഷ്ടാനിഷ്ട വിഷയ ജിസമേം നിമിത്തഭൂത ഹോതേ ഹൈം ഐസേ സുഖദുഃഖപരിണാമോംകേ ഉപഭോഗരൂപ ക്രിയാകോ ജീവ കരതാ ഹൈ

Page 182 of 264
PDF/HTML Page 211 of 293
single page version

൧൮൨

ജീവാജീവവ്യാഖയോപസംഹാരോപക്ഷേപസൂചനേയമ്. -----------------------------------------------------------------------------

ഭാവാര്ഥഃ– ശരീര, ഇന്ദ്രിയ, മന, കര്മ ആദി പുദ്ഗല യാ അന്യ കോഈ അചേതന ദ്രവ്യ കദാപി ജാനതേ നഹീം ഹൈ, ദേഖതേ നഹീം ഹൈ, സുഖകീ ഇച്ഛാ നഹീം കരതേ, ദുഃഖസേ ഡരതേ നഹീം ഹൈ, ഹിത–അഹിതമേം പ്രവര്തതേ നഹീം ഹൈ യാ ഉനകേ ഫലകോ നഹീം ഭോഗതേ; ഇസലിയേ ജോ ജാനതാ ഹൈ ഔര ദേഖതാ ഹൈ, സുഖകീ ഇച്ഛാ കരതാ ഹൈ, ദുഃഖസേ ഭയഭീത ഹോതാ ഹൈ, ശുഭ–അശുഭ ഭാവോംമേം പ്രവര്തതാ ഹൈ ഔര ഉനകേ ഫലകോ ഭോഗതാ ഹൈ, വഹ, അചേതന പദാര്ഥോംകേ സാഥ രഹനേ പര ഭീ സര്വ അചേതന പദാര്ഥോംകീ ക്രിയാഓംസേ ബിലകുല വിശിഷ്ട പ്രകാരകീ ക്രിയാഏ കരനേവാലാ, ഏക വിശിഷ്ട പദാര്ഥ ഹൈ. ഇസപ്രകാര ജീവ നാമകാ ചൈതന്യസ്വഭാവീ പദാര്ഥവിശേഷ–കി ജിസകാ ജ്ഞാനീ സ്വയം സ്പഷ്ട അനുഭവ കരതേ ഹൈം വഹ–അപനീ അസാധാരണ ക്രിയാഓം ദ്വാരാ അനുമേയ ഭീ ഹൈ.. ൧൨൨..

അന്വയാര്ഥഃ– [ഏവമ്] ഇസപ്രകാര [അന്യൈഃ അപി ബഹുകൈഃ പര്യായൈഃ] അന്യ ഭീ ബഹുത പര്യായോംം ദ്വാരാ [ജീവമ് അഭിഗമ്യ] ജീവകോ ജാനകര [ജ്ഞാനാംതരിതൈഃ ലിങ്ഗൈഃ] ജ്ഞാനസേ അന്യ ഐസേ [ജഡ] ലിംഗോംം ദ്വാരാ [അജീവമ് അഭിഗച്ഛതു] അജീവ ജാനോ.

ടീകാഃ– യഹ, ജീവ–വ്യാഖ്യാനകേ ഉപസംഹാരകീ ഔര അജീവ–വ്യാഖ്യാനകേ പ്രാരമ്ഭകീ സൂചനാ ഹൈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 183 of 264
PDF/HTML Page 212 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

പ്രപഞ്ചിതവിവിത്രവികല്പരൂപൈഃ, നിശ്ചയനയേന മോഹരാഗദ്വേഷപരിണതിസംപാദിതവിശ്വരൂപത്വാത്കദാചിദശുദ്ധൈഃ കദാചിത്തദഭാവാച്ഛുദ്ധൈശ്ചൈതന്യവിവര്തഗ്രന്ഥിരൂപൈര്ബഹുഭിഃ പര്യായൈഃ ജീവമധിഗച്ഛേത്. അധിഗമ്യ ചൈവമചൈതന്യ– സ്വഭാവത്വാത് ജ്ഞാനാദര്ഥാംതരഭൂതൈരിതഃ പ്രപംച്യമാനൈര്ലിങ്ഗൈര്ജീവസംബദ്ധമസംബദ്ധം വാ സ്വതോ ഭേദബുദ്ധി–പ്രസിദ്ധയ ര്ഥമജീവമധിഗച്ഛേദിതി.. ൧൨൩..

-----------------------------------------------------------------------------

ഇസപ്രകാര ഇസ നിര്ദേശകേ അനുസാര [അര്ഥാത് ഉപര സംക്ഷേപമേം സമഝായേ അനുസാര], [൧] വ്യവഹാരനയസേ ൧കര്മഗ്രംഥപ്രതിപാദിത ജീവസ്ഥാന–ഗുണസ്ഥാന–മാര്ഗണാസ്ഥാന ഇത്യാദി ദ്വാരാ ൨പ്രപംചിത വിചിത്ര ഭേദരൂപ ബഹു പര്യായോം ദ്വാരാ, തഥാ [൨] നിശ്ചയനയസേ മോഹരാഗ–ദ്വേഷപരിണതിസംപ്രാപ്ത ൩വിശ്വരൂപതാകേ കാരണ കദാചിത് അശുദ്ധ [ഐസീ] ഔര കദാചിത് ഉസകേ [–മോഹരാഗദ്വേഷപരിണതികേ] അഭാവകേ കാരണ ശുദ്ധ ഐസീ ൪ചൈതന്യവിവര്തഗ്രന്ഥിരൂപ ബഹു പര്യായോം ദ്വാരാ, ജീവകോ ജാനോ. ഇസപ്രകാര ജീവകോ ജാനകര, അചൈതന്യസ്വഭാവകേ കാരണ, ൫ജ്ഞാനസേ അര്ഥാംതരഭൂത ഐസേ, യഹാ സേ [അബകീ ഗാഥാഓംമേം] കഹേ ജാനേവാലേ ലിംഗോംം ദ്വാരാ, ൬ജീവ– സമ്ബദ്ധ യാ ജീവ–അസമ്ബദ്ധ അജീവകോ, അപനേസേ ഭേദബുദ്ധികീ പ്രസിദ്ധികേ ലിയേ ജാനോ.. ൧൨൩..

ഇസപ്രകാര ജീവപദാര്ഥകാ വ്യാഖ്യാന സമാപ്ത ഹുആ. -------------------------------------------------------------------------- ൧. കര്മഗ്രംഥപ്രതിപാദിത = ഗോമ്മടസാരാദി കര്മപദ്ധതികേ ഗ്രന്ഥോമേം പ്രരൂപിത –നിരൂപിത . ൨. പ്രപംചിത = വിസ്താരപൂര്വക കഹീ ഗഈ. ൩. മോഹരാഗദ്വേഷപരിണതികേ കാരണാ ജീവകോ വിശ്വരൂപതാ അര്ഥാത് അനേകരൂപതാ പ്രാപ്ത ഹോതീ ഹൈ. ൪. ഗ്രന്ഥി = ഗാ ഠ. [ജീവകീ കദാചിത് അശുദ്ധ ഔര കദാചിത് ശുദ്ധ ഐസീ പര്യായേം ചൈതന്യവിവര്തകീ–ചൈതന്യപരിണമനകീ–

൫. ജ്ഞാനസേ അര്ഥാംന്തരഭൂത = ജ്ഞാനസേ അന്യവസ്തുഭൂത; ജ്ഞാനസേ അന്യ അര്ഥാത് ജഡ. [അജീവകാ സ്വഭാവ അചൈതന്യ ഹോനേകേ

൬. ജീവകേ സാഥ സമ്ബദ്ധ യാ ജീവ സാഥ അസമ്ബദ്ധ ഐസേ അജീവകോ ജാനനേകാ പ്രയോജന യഹ ഹൈ കി സമസ്ത അജീവ

Page 184 of 264
PDF/HTML Page 213 of 293
single page version

൧൮൪

അഥ അജീവപദാര്ഥവ്യാഖ്യാനമ്.

ആകാശാദീനാമേവാജീവത്വേ ഹേതൂപന്യാസോയമ്.

ആകാശകാലപുദ്ഗലധര്മാധര്മേഷു ചൈതന്യവിശേഷരൂപാ ജീവഗുണാ നോ വിദ്യംതേ, ആകാശാദീനാം തേഷാമചേതനത്വസാമാന്യത്വാത്. അചേതനത്വസാമാന്യഞ്ചാകാശാദീനാമേവ, ജീവസ്യൈവ ചേതനത്വസാമാന്യാ– ദിതി.. ൧൨൪..

-----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [ആകാശകാലപുദ്ഗലധര്മാധര്മേഷു] ആകാശ, കാല, പുദ്ഗല, ധര്മ ഔര അധര്മമേം [ജീവഗുണാഃ ന സന്തി] ജീവകേ ഗുണ നഹീം ഹൈ; [ക്യോംകി] [തേഷാമ് അചേതനത്വം ഭണിതമ്] ഉന്ഹേം അചേതനപനാ കഹാ ഹൈ, [ജീവസ്യ ചേതനതാ] ജീവകോ ചേതനതാ കഹീ ഹൈ.

ടീകാഃ– യഹ, ആകാശാദികാ ഹീ അജീവപനാ ദര്ശാനേകേ ലിയേ ഹേതുകാ കഥന ഹൈ.

ആകാശ, കാല, പുദ്ഗല, ധര്മ ഔര അധര്മമേം ചൈതന്യവിശേഷോംരൂപ ജീവഗുണ വിദ്യമാന നഹീം ഹൈ; ക്യോംകി ഉന ആകാശാദികോ അചേതനത്വസാമാന്യ ഹൈ. ഔര അചേതനത്വസാമാന്യ ആകാശാദികോ ഹീ ഹൈ, ക്യോംകി ജീവകോ ഹീ ചേതനത്വസാമാന്യ ഹൈ.. ൧൨൪.. --------------------------------------------------------------------------

Page 185 of 264
PDF/HTML Page 214 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

ആകാശാദീനാമചേതനത്വസാമാന്യേ പുനരനുമാനമേതത്. സുഖദുഃഖജ്ഞാനസ്യ ഹിതപരികര്മണോഹിതഭീരുത്വസ്യ ചേതി ചൈതന്യവിശേഷാണാം നിത്യമനുപലബ്ധേര– വിദ്യമാനചൈതന്യസാമാന്യാ ഏവാകാശാദയോജീവാ ഇതി.. ൧൨൫.. -----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [സുഖദുഃഖജ്ഞാനം വാ] സുഖദുഃഖകാ ജ്ഞാന [ഹിതപരികര്മ] ഹിതകാ ഉദ്യമ [ച] ഔര [അഹിതഭീരുത്വമ്] അഹിതകാ ഭയ– [യസ്യ നിത്യം ന വിദ്യതേ] യഹ ജിസേ സദൈവ നഹീം ഹോതേ, [തമ്] ഉസേ [ശ്രമണാഃ] ശ്രമണ [അജീവമ് ബ്രുവന്തി] അജീവ കഹതേ ഹൈം.

അനുപലബ്ധി ഹൈ [അര്ഥാത് യഹ ചൈതന്യവിശേഷ ആകാശാദികോ കിസീ കാല നഹീം ദേഖേ ജാതേ], ഇസലിയേ [ഐസാ നിശ്ചിത ഹോതാ ഹൈ കി] ആകാശാദി അജീവോംകോ ചൈതന്യസാമാന്യ വിദ്യമാന നഹീം ഹൈ.

ഭാവാര്ഥഃ– ജിസേ ചേതനത്വസാമാന്യ ഹോ ഉസേ ചേതനത്വവിശേഷ ഹോനാ ഹീ ചാഹിഏ. ജിസേ ചേതനത്വവിശേഷ ന ഹോ ഉസേ ചേതനത്വസാമാന്യ ഭീ നഹീം ഹോതാ. അബ, ആകാശാദി പാ ച ദ്രവ്യോംകോ സുഖദുഃഖകാ സംചേതന, ഹിത കേ ലിഏ പ്രയത്ന ഔര അഹിതകേ ലിഏ ഭീതി–യഹ ചേതനത്വവിശേഷ കഭീ ദേഖേ നഹീം ജാതേ; ഇസലിയേ നിശ്ചിത ഹോതാ ഹൈ കി ആകാശാദികോ ചേതനത്വസാമാന്യ ഭീ നഹീം ഹൈ, അര്ഥാത് അചേതനത്വസാമാന്യ ഹീ ഹൈ.. ൧൨൫.. -------------------------------------------------------------------------- ഹിത ഔര അഹിതകേ സമ്ബന്ധമേം ആചാര്യവര ശ്രീ ജയസേനാചാര്യദേവകൃത താത്പര്യവൃത്തി നാമക ടീകാമേം നിമ്നോക്താനുസാര

Page 186 of 264
PDF/HTML Page 215 of 293
single page version

൧൮൬

-----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [സംസ്ഥാനാനി] [സമചതുരസ്രാദി] സംസ്ഥാന, [സംഘാതാഃ] [ഔദാരിക ശരീര സമ്ബന്ധീ] സംഘാത, [വര്ണരസസ്പര്ശഗംധശബ്ദാഃ ച] വര്ണ, രസ, സ്പര്ശ, ഗന്ധ ഔര ശബ്ദ–[ബഹവഃ ഗുണാഃ പര്യായാഃ ച] ഐസേ ജോ ബഹു ഗുണ ഔര പര്യായേം ഹൈം, [പുദ്ഗലദ്രവ്യപ്രഭവാഃ ഭവന്തി] വേ പുദ്ഗലദ്രവ്യനിഷ്പന്ന ഹൈ.

[അരസമ് അരൂപമ് അഗംധമ്] ജോ അരസ, അരൂപ തഥാ അഗന്ധ ഹൈ, [അവ്യക്തമ്] അവ്യക്ത ഹൈ, [അശബ്ദമ്] അശബ്ദ ഹൈ, [അനിര്ദിഷ്ടസംസ്ഥാനമ്] അനിര്ദിഷ്ടസംസ്ഥാന ഹൈ [അര്ഥാത് ജിസകാ കോഈ സംസ്ഥാന നഹീം കഹാ ഐസാ ഹൈ], [ചേതനാഗുണമ്] ചേതനാഗുണവാലാ ഹൈ ഔര [അലിങ്ഗഗ്രഹണമ്] ഇന്ദ്രിയോംകേ ദ്വാരാ അഗ്രാഹ്യ ഹൈ, [ജീവം ജാനീഹി] ഉസേ ജീവ ജാനോ.

ടീകാഃ– ജീവ–പുദ്ഗലകേ സംയോഗമേം ഭീ, ഉനകേ ഭേദകേ കാരണഭൂത സ്വരൂപകാ യഹ കഥന ഹൈ [അര്ഥാത് ജീവ ഔര പുദ്ഗലകേ സംയോഗമേം ഭീ, ജിസകേ ദ്വാരാ ഉനകാ ഭേദ ജാനാ ജാ സകതാ ഹൈ ഐസേ ഉനകേ ഭിന്ന– ഭിന്ന സ്വരൂപകാ യഹ കഥന ഹൈ]. --------------------------------------------------------------------------

Page 187 of 264
PDF/HTML Page 216 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

ജീവപുദ്ഗലയോഃ സംയോഗേപി ഭേദനിബംധനസ്വരൂപാഖ്യാനമേതത്.

യത്ഖലു ശരീരശരീരിസംയോഗേ സ്പര്ശരസഗംധവര്ണഗുണത്വാത്സശബ്ദത്വാത്സംസ്ഥാനസങ്ഗാതാദിപര്യായ– പരിണതത്വാച്ച ഇന്ദ്രിയഗ്രഹണയോഗ്യം, തത്പുദ്ഗലദ്രവ്യമ്. യത്പുനരസ്പര്ശരസഗംധവര്ണഗുണത്വാദശബ്ദത്വാദ– നിര്ദിഷ്ടസംസ്ഥാനത്വാദവ്യക്തത്വാദിപര്യായൈഃ പരിണതത്വാച്ച നേന്ദ്രിയഗ്രഹണയോഗ്യം, തച്ചേതനാ– ഗുണത്വാത് രൂപിഭ്യോരൂപിഭ്യശ്ചാജീവേഭ്യോ വിശിഷ്ടം ജീവദ്രവ്യമ്. ഏവമിഹ ജീവാജീവയോര്വാസ്തവോ ഭേദഃ സമ്യഗ്ജ്ഞാനിനാം മാര്ഗപ്രസിദ്ധയര്ഥം പ്രതിപാദിത ഇതി.. ൧൨൬–൧൨൭..

-----------------------------------------------------------------------------

കാരണ, സശബ്ദ ഹോനേകേ കാരണ തഥാ സംസ്ഥാന–സംഘാതാദി പര്യായോംരൂപസേ പരിണത ഹോനേകേ കാരണ ഇന്ദ്രിയഗ്രഹണയോഗ്യ ഹൈ, വഹ പുദ്ഗലദ്രവ്യ ഹൈേ; ഔര [൨] ജോ സ്പര്ശ–രസ–ഗന്ധ–വര്ണഗുണ രഹിത ഹോനേകേ കാരണ, അശബ്ദ ഹോനേകേ കാരണ, അനിര്ദിഷ്ടസംസ്ഥാന ഹോനേകേ കാരണ തഥാ ൨അവ്യക്തത്വാദി പര്യായോംരൂപസേ പരിണത ഹോനേകേ കാരണ ഇന്ദ്രിയഗ്രഹണയോഗ്യ നഹീം ഹൈ, വഹ, ചേതനാഗുണമയപനേകേ കാരണ രൂപീ തഥാ അരൂപീ അജീവോംസേ ൩വിശിഷ്ട [ഭിന്ന] ഐസാ ജീവദ്രവ്യ ഹൈ.

ഇസ പ്രകാര യഹാ ജീവ ഔര അജീവകാ വാസ്തവിക ഭേദ സമ്യഗ്ജ്ഞാനീയോംകേ മാര്ഗകീ പ്രസിദ്ധികേ ഹേതു പ്രതിപാദിത കിയാ ഗയാ.

ഹൈ ഔര അപനേകോ ശരീരാദിരൂപ മാനതേ ഹൈം. ഉന്ഹേം ജീവദ്രവ്യ തഥാ അജീവദ്രവ്യകാ യഥാര്ഥ ഭേദ ദര്ശാകര മുക്തികാ മാര്ഗ പ്രാപ്ത കരാനേകേ ഹേതു യഹാ ജഡ പുദ്ഗലദ്രവ്യകേ ഔര ചേതന ജീവദ്രവ്യകേ വീതരാഗസര്വജ്ഞകഥിത ലക്ഷണ കഹേ ഗഏ. ജോ ജീവ ഉന ലക്ഷണോംകോ ജാനകര, അപനേകോ ഏക സ്വതഃസിദ്ധ സ്വതംത്ര ദ്രവ്യരൂപസേ പഹിചാനകര, ഭേദവിജ്ഞാനീ അനുഭവീ ഹോതാ ഹൈ, വഹ നിജാത്മദ്രവ്യമേം ലീന ഹോകര മോക്ഷമാര്ഗകോ സാധകര ശാശ്വത നിരാകുല സുഖകാ ഭോക്താ ഹോതാ ഹൈ.] ൧൨൬–൧൨൭..

ഇസ പ്രകാര അജീവപദാര്ഥകാ വ്യാഖ്യാന സമാപ്ത ഹുആ. -------------------------------------------------------------------------- ൧. ശരീരീ = ദേഹീ; ശരീരവാലാ [അര്ഥാത് ആത്മാ]. ൨. അവ്യക്തത്വാദി = അവ്യക്തത്വ ആദി; അപ്രകടത്വ ആദിേ. ൩. വിശിഷ്ട = ഭിന്ന; വിലക്ഷണ; ഖാസ പ്രകാരകാ.

Page 188 of 264
PDF/HTML Page 217 of 293
single page version

൧൮൮

ഉക്തൌ മൂലപദാര്ഥൌ. അഥ സംയോഗപരിണാമനിര്വൃത്തേതരസപ്തപദാര്ഥാനാമുപോദ്ധാതാര്ഥം ജീവപുദ്ഗല– കര്മചക്രമനുവര്ണ്യതേ–

-----------------------------------------------------------------------------

ദോ മൂലപദാര്ഥ കഹേ ഗഏ അബ [ഉനകേ] സംയോഗപരിണാമസേ നിഷ്പന്ന ഹോനേവാലേ അന്യ സാത പദാര്ഥോംകേ ഉപോദ്ഘാതകേ ഹേതു ജീവകര്മ ഔര പുദ്ഗലകര്മകേ ചക്രകാ വര്ണന കിയാ ജാതാ ഹൈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 189 of 264
PDF/HTML Page 218 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

ഇഹ ഹി സംസാരിണോ ജീവാദനാദിബംധനോപാധിവശേന സ്നിഗ്ധഃ പരിണാമോ ഭവതി. പരിണാമാത്പുനഃ പുദ്ഗലപരിണാമാത്മകം കര്മ. കര്മണോ നാരകാദിഗതിഷു ഗതിഃ. ഗത്യധിഗമനാ–ദ്ദേഹഃ. ദേഹാദിന്ദ്രിയാണി. ഇന്ദ്രിയേഭ്യോ വിഷയഗ്രഹണമ്. വിഷയഗ്രഹണാദ്രാഗദ്വേഷൌ. രാഗദ്വേഷാഭ്യാം പുനഃ സ്നിഗ്ധഃ പരിണാമഃ. പരിണാമാത്പുനഃ പുദ്ഗലപരിണാമാത്മകം കര്മ. കര്മണഃ പുനര്നാരകാദിഗതിഷു ഗതിഃ. ഗത്യധിഗമനാത്പുനര്ദേഹഃ. ദേഹാത്പുനരിന്ദ്രിയാണി. ഇന്ദ്രിയേഭ്യഃ പുനര്വിഷയഗ്രഹണമ്. വിഷയഗ്രഹണാത്പുനാ രാഗദ്വേഷൌ. രാഗദ്വേഷാഭ്യാം പുനരപി സ്നിഗ്ധഃ പരിണാമഃ. ഏവമിദമന്യോന്യകാര്യകാരണഭൂതജീവപുദ്ഗല–പരിണാമാത്മകം കര്മജാലം സംസാരചക്രേ ജീവസ്യാനാദ്യനിധനം അനാദിസനിധനം വാ ചക്രവത്പരിവര്തതേ. തദത്ര പുദ്ഗലപരിണാമനിമിത്തോ ജീവപരിണാമോ ജീവപരിണാമനിമിത്തഃ പുദ്ഗലപരിണാമശ്ച വക്ഷ്യമാണ–പദാര്ഥബീജത്വേന സംപ്രധാരണീയ ഇതി.. ൧൨൮–൧൩൦.. -----------------------------------------------------------------------------

പരിണാമഃ ഭവതി] ഉസസേ പരിണാമ ഹോതാ ഹൈ [അര്ഥാത് ഉസേ സ്നിഗ്ധ പരിണാമ ഹോതാ ഹൈ], [പരിണാമാത് കര്മ] പരിണാമസേ കര്മ ഔര [കര്മണഃ] കര്മസേ [ഗതിഷു ഗതിഃ ഭവതി] ഗതിയോംമേം ഗമന ഹോതാ ഹൈ.

[ഗതിമ് അധിഗതസ്യ ദേഹഃ] ഗതിപ്രാപ്തകോ ദേഹ ഹോതീ ഹൈ, [ദേഹാത് ഇന്ദ്രിയാണി ജായംതേ] ദേഹഥീ ഇന്ദ്രിയാ ഹോതീ ഹൈ, [തൈഃ തു വിഷയഗ്രഹണം] ഇന്ദ്രിയോംസേ വിഷയഗ്രഹണ ഔര [തതഃ രാഗഃ വാ ദ്വേഷഃ വാ] വിഷയഗ്രഹണസേ രാഗ അഥവാ ദ്വേഷ ഹോതാ ഹൈ.

[ഏവം ഭാവഃ] ഐസേ ഭാവ, [സംസാരചക്രവാലേ] സംസാരചക്രമേം [ജീവസ്യ] ജീവകോ [അനാദിനിധനഃ സനിധനഃ വാ] അനാദി–അനന്ത അഥവാ അനാദി–സാന്ത [ജായതേ] ഹോതേ രഹതേ ഹൈം–[ഇതി ജിനവരൈഃ ഭണിതഃ] ഐസാ ജിനവരോംനേ കഹാ ഹൈ.

പരിണാമസേ പുദ്ഗലപരിണാമാത്മക കര്മ, കര്മസേ നരകാദി ഗതിയോംമേം ഗമന, ഗതികീ പ്രാപ്തിസേ ദേഹ, ദേഹസേ ഇന്ദ്രിയാ , ഇന്ദ്രിയോംസേ വിഷയഗ്രഹണ, വിഷയഗ്രഹണസേ രാഗദ്വേഷ, രാഗദ്വേഷസേ ഫിര സ്നിഗ്ധ പരിണാമ, പരിണാമസേ ഫിര പുദ്ഗലപരിണാമാത്മക കര്മ, കര്മസേ ഫിര നരകാദി ഗതിയോംമേം ഗമന, ഗതികീ പ്രാപ്തിസേ ഫിര ദേഹ, ദേഹസേ ഫിര ഇന്ദ്രിയാ , ഇന്ദ്രിയോംസേ ഫിര വിഷയഗ്രഹണ, വിഷയഗ്രഹണസേ ഫിര രാഗദ്വേഷ, രാഗദ്വേഷസേ ഫിര പുനഃ സ്നിഗ്ധ പരിണാമ. ഇസ പ്രകാര യഹ അന്യോന്യ ൧കാര്യകാരണഭൂത ജീവപരിണാമാത്മക ഔര പുദ്ഗലപരിണാമാത്മക കര്മജാല സംസാരചക്രമേം ജീവകോ അനാദി–അനന്തരൂപസേ അഥവാ അനാദി–സാന്തരൂപസേ ചക്രകീ ഭാ തി പുനഃ– പുനഃ ഹോതേ രഹതേ ഹൈം. -------------------------------------------------------------------------- ൧. കാര്യ അര്ഥാത് നൈമിത്തിക, ഔര കാരണ അര്ഥാത് നിമിത്ത. [ജീവപരിണാമാത്മക കര്മ ഔര പുദ്ഗലപരിണാമാത്മക കര്മ

Page 190 of 264
PDF/HTML Page 219 of 293
single page version

൧൯൦

ഇസ പ്രകാര യഹാ [ഐസാ കഹാ കി], പുദ്ഗലപരിണാമ ജിനകാ നിമിത്ത ഹൈ ഐസേ ജീവപരിണാമ ഔര ജീവപരിണാമ ജിനകാ നിമിത്ത ഹൈ ഐസേ പുദ്ഗലപരിണാമ അബ ആഗേ കഹേ ജാനേവാലേ [പുണ്യാദി സാത] പദാര്ഥോംകേ ബീജരൂപ അവധാരനാ.

ഭാവാര്ഥഃ– ജീവ ഔര പുദ്ഗലകോ പരസ്പര നിമിത്ത–നൈമിത്തികരൂപസേ പരിണാമ ഹോതാ ഹൈ. ഉസ പരിണാമകേ കാരണ പുണ്യാദി പദാര്ഥ ഉത്പന്ന ഹോതേ ഹൈം, ജിനകാ വര്ണന അഗലീ ഗാഥാഓംമേം കിയാ ജാഏഗാ.

പ്രശ്നഃ– പുണ്യാദി സാത പദാര്ഥോംകാ പ്രയോജന ജീവ ഔര അജീവ ഇന ദോ സേ ഹീ പൂരാ ഹോ ജാതാ ഹൈ, ക്യോംകി വേ ജീവ ഔര അജീവകീ ഹീ പര്യായേം ഹൈം. തോ ഫിര വേ സാത പദാര്ഥ കിസലിഏ കഹേ ജാ രഹേ ഹൈം?

ഉത്തരഃ– ഭവ്യോംകോ ഹേയ തത്ത്വ ഔര ഉപാദേയ തത്ത്വ [അര്ഥാത് ഹേയ ഔര ഉപാദേയ തത്ത്വോംകാ സ്വരൂപ തഥാ ഉനകേ കാരണ] ദര്ശാനേകേ ഹേതു ഉനകാ കഥന ഹൈ. ദുഃഖ വഹ ഹേയ തത്ത്വ ഹൈ, ഉനകാ കാരണ സംസാര ഹൈ, സംസാരകാ കാരണ ആസ്രവ ഔര ബന്ധ ദോ ഹൈം [അഥവാ വിസ്താരപൂര്വക കഹേ തോ പുണ്യ, പാപ, ആസ്രവ ഔര ബന്ധ ചാര ഹൈം] ഔര ഉനകാ കാരണ മിഥ്യാദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്ര ഹൈ. സുഖ വഹ ഉപാദേയ തത്ത്വ ഹൈ, ഉസകാ കാരണ മോക്ഷ ഹൈ, മോക്ഷകാ കാരണ സംവര ഔര നിര്ജരാ ഹൈ ഔര ഉനകാ കാരണ സമ്യഗ്ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്ര ഹൈ. യഹ പ്രയോജനഭൂത ബാത ഭവ്യ ജീവോംകോ പ്രഗടരൂപസേ ദര്ശാനേകേ ഹേതു പുണ്യാദി ൧സാത പദാര്ഥോംകാ കഥന ഹൈ.. ൧൨൮– ൧൩൦.. -------------------------------------------------------------------------- ൧. അജ്ഞാനീ ഔര ജ്ഞാനീ ജീവ പുണ്യാദി സാത പദാര്ഥോംമേസേം കിന–കിന പദാര്ഥോംകേ കര്താ ഹൈം തത്സമ്ബന്ധീ ആചാര്യവര ശ്രീ

Page 191 of 264
PDF/HTML Page 220 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

അഥ പുണ്യപാപപദാര്ഥവ്യാഖ്യാനമ്.

-----------------------------------------------------------------------------

അബ പുണ്യ–പാപപദാര്ഥകാ വ്യഖ്യാന ഹൈ.

അഥവാ [ചിത്തപ്രസാദഃ] ചിത്തപ്രസന്നതാ [വിദ്യതേ] ഹൈ, [തസ്യ] ഉസേേ [ശുഭഃ വാ അശുഭഃ വാ] ശുഭ അഥവാ അശുഭ [പരിണാമഃ] പരിണാമ [ഭവതി] ഹൈ. -------------------------------------------------------------------------

സമ്യഗ്ദര്ശനജ്ഞാനചാരിത്ര ഹീ സംസാരവിച്ഛേദകേ കാരണഭൂത ഹൈം, പരന്തു ജബ വഹ സമ്യഗ്ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്ര അപൂര്ണദശാമേം ഹോതാ ഹൈ തബ ഉസകേ സാഥ അനിച്ഛിതവൃത്തിസേ വര്തതേ ഹുഏ വിശിഷ്ട പുണ്യമേം സംസാരവിച്ഛേദകേ കാരണപനേകാ ആരോപ കിയാ ജാതാ ഹൈ. വഹ ആരോപ ഭീ വാസ്തവിക കാരണകേ–സമ്യഗ്ദര്ശനാദികേ –അസ്തിത്വമേം ഹീ ഹോ സകതാ ഹൈ.]