Panchastikay Sangrah-Hindi (Malayalam transliteration). Description of NischayVyavhaarAabhasi; Contents; Swadhyay Mangalacharan; Shlok: 1-6 ; Shatdravya-panchastikayki samanya vyakhyanroop pithika; Gatha: 1-4.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 2 of 15

 

Page -8 of 264
PDF/HTML Page 21 of 293
single page version

പ്രശ്നഃ– വ്യവഹാരനയ പരകോ ഉപദേശ കരനേമേം ഹീ കാര്യകാരീ ഹൈ യാ സ്വയംകാ ഭീ പ്രയോജന സാധതാ ഹൈ?
ഉത്തരഃ– സ്വയം ഭീ ജബ തക നിശ്ചയനയസേ പ്രരൂപതി വസ്തുകോ നഹീം ജാനതാ തബതക വ്യവഹാരമാര്ഗ ദ്വാരാ
വസ്തുകാ നിശ്ചയ കരതാ ഹൈ. ഇസലിയേ നീചലീ ദശാമേം സ്വയംകോ ഭീ വ്യവഹാരനയ കാര്യകാരീ ഹൈ. പരന്തു
വ്യവഹാരകോ ഉപചാരമാത്ര മാനകര ഉസകേ ദ്വാരാ വസ്തുകാ ശ്രദ്ധാന ബരാബര കിയാ ജാവേ തോ വഹ കാര്യകാരീ
ഹോ, ഔര യദി നിശ്ചയകീ ഭാ തി വ്യവഹാര ഭീ സത്യഭൂത മാനകര ‘വസ്തു ഐസീ ഹീ ഹൈ’ ഐസാ ശ്രദ്ധാന കിയാ
ജാവേ തോ വഹ ഉല്ടാ അകാര്യകാരീ ഹോ ജായേ. യഹീ പുരുഷാര്ഥസിദ്ധയുപായമേം കഹാ ഹൈഃ–
അബുധസ്യ ബോധനാംര്ഥ മുനീശ്വരാ ദേശയന്ത്തത്യഭൂതാര്ഥമ്.
വ്യവഹാരമേവ കേവലമവൈതി യസ്തസ്യ ദേശനാ നാസ്തി..
മാണവക ഏവ സിംഹോ യഥാ ഭവത്യനവഗീതസിംഹസ്യ.
വ്യവഹാര ഏവ ഹി തഥാ നിശ്ചയതാം യാത്യനിശ്ചയജ്ഞസ്യ..
അര്ഥഃ– മുനിരാജ, അജ്ഞാനീകോ സമഝാനേകേ ലിയേ അസത്യാര്ഥ ജോ വ്യവഹാരനയ ഉസകോ ഉപദേശ ദേതേ ഹൈം.
ജോ കേവള വ്യവഹാരകോ ഹീ സമഝാതാ ഹൈ, ഉസേ തോ ഉപദേശ ഹീ ദേനാ യോഗ്യ നഹീം ഹൈ. ജിസ പ്രകാര ജോ
സച്ചേ സിംഹകോ ന സമഝതാ ഉസേ തോ ബിലാവ ഹീ സിംഹ ഹൈ, ഉസീ പ്രകാര ജോ നിശ്ചയകോ നഹീം സമഝതാ
ഉസകേ തോ വ്യവഹാര ഹീ നിശ്ചയപനേകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ.
–ശ്രീ മോക്ഷമാര്ഗപ്രകാശക

Page -7 of 264
PDF/HTML Page 22 of 293
single page version

നിശ്ചയവ്യവഹാരാഭാസ–അവലമ്ബിയോംകാ നിരൂപണ
അബ, നിശ്ചയ–വ്യവഹാര ദോനോം നയോംകേ ആഭാസകാ അവലമ്ബന ലേതേ ഹൈം ഐസേ മിഥ്യാദ്രഷ്ടിയോംകാ
നിരൂപണ കരതേ ഹൈംഃ––
കോഈ ഐസാ മാനതേ ഹൈം കി ജിനമതമേം നിശ്ചയ ഔര വ്യവഹാര ദോ നയ കഹേ ഹൈം ഇസലിയേ ഹമേം ഉന
ദോനോംകാ അംഗീകാര കരനാ ചാഹിയേ. ഐസാ വിചാരകര, ജിസ പ്രകാര കേവളനിശ്ചയഭാസകേ അവലിമ്ബയോംകാ
കഥന കിയാ ഥാ തദനുസാര തോ വേ നിശ്ചയകാ അംഗീകാര കരതേ ഹൈം ഔര ജിസ പ്രകാര കേവലവ്യവഹാരാഭാസകേ
അവലിമ്ബയോംകാ കഥന കിയാ ഥാ തദനുസാര വ്യവഹാരകാ അംഗീകാര കരതേ ഹൈം. യദ്യപി ഇസ പ്രകാര അംഗീകാര
കരനേമേം ദോനോം നയോംമേം വിരോധ ഹൈ, തഥാപി കരേം ക്യാ? ദോനോം നയോംകാ സച്ചാ സ്വരൂപ തോ ഭാസിത ഹുആ നഹീം
ഹൈ ഔര ജിനമതമേം ദോ നയ കഹേ ഹൈം ഉനമേംസേ കിസീകോ ഛോഡാ ഭീ നഹീം ജാതാ. ഇസലിയേ ഭ്രമപൂര്വക ദോനോം
നയോകാം സാധന സാധതേ ഹൈം. ഉന ജീവോംകോ ഭീ മിഥ്യാദ്രഷ്ടി ജാനനാ.
അബ ഉനകീ പ്രവൃത്തികീ വിശേഷതാ ദര്ശാതേ ഹൈംഃ–
അംതരംഗമേം സ്വയംകോ തോ നിര്ധാര കരകേ യഥാവത് നിശ്ചയ–വ്യവഹാര മോക്ഷമാര്ഗകോ പഹിചാനാ നഹീം ഹൈ
പരന്തു ജിന–ആജ്ഞാ മാനകര നിശ്ചയ–വ്യവഹാരരൂപ ദോ പ്രകാരകേ മോക്ഷമാര്ഗ മാനതേ ഹൈം. അബ മോക്ഷമാര്ഗ തോ
കഹീം ദോ ഹൈം നഹീം, മോക്ഷമാര്ഗകാ നിരൂപണ ദോ പ്രകാരസേ ഹൈ. ജഹാ ം സച്ചേ മോക്ഷമാര്ഗകോ മോക്ഷമാര്ഗ നിരൂപണ
കിയാ ഹൈ വഹ നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ, ഔര ജഹാ ംം മോക്ഷമാര്ഗ തോ ഹൈ നഹീം കിന്തു മോക്ഷമാര്ഗകാ നിമിത്ത ഹൈേ അഥവാ
സഹചാരീ ഹൈ, ഉസേ ഉപചാരസേ മോക്ഷമാര്ഗ കഹേം വഹ വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ; ക്യോംകി നിശ്ചയ–വ്യവഹാരകാ സര്വത്ര
ഐസാ ഹീ ലക്ഷണ ഹൈ. സച്ചാ നിരൂപണ സോ നിശ്ചയ, ഉപചാര നിരൂപണ സോ വ്യവഹാര. ഇസലിയേ നിരൂപണകീ
അപേക്ഷാസേ ദോ പ്രകാസേ മോക്ഷമാര്ഗ ജാനനാ. പരംതു ഏക നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ തഥാ ഏക വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ ഇസ
പ്രകാര ദോ മോക്ഷമാര്ഗ മാനനാ മിഥ്യാ ഹൈ.
പുനശ്ച, വേ നിശ്ചയ–വ്യവഹാര ദോനോംകോ ഉപാദേയ മാനതേ ഹൈം. വഹ ഭീ ഭ്രമ ഹൈ, ക്യോംകി നിശ്ചയ ഔര
വ്യവഹാരകാ സ്വരൂപ തോ പരസ്പര വിരോധ സഹിത ഹൈ –
–ശ്രീ മോക്ഷമാര്ഗപ്രകാശക

Page -6 of 264
PDF/HTML Page 23 of 293
single page version

വിഷയാനുക്രമണികാ
വിഷയ
ഗാഥാ
വിഷയ
ഗാഥാ
ദോനോം നയോം ദ്വാരാ ദ്രവ്യകേ ലക്ഷണകാ വിഭാഗ
൧൧
൧ ഷഡ്ദ്രവ്യപംചാസ്തികായവര്ണന
ദ്രവ്യ ഔര പര്യായോംകേ അഭേദപനേകാ കഥന
൧൨
ഷഡ്ദ്രവ്യപംചാസ്തികായകേ സാമാന്യ
ദ്രവ്യ ഔര ഗുണോംകേ അഭേദപനേകാ കഥന
൧൩
വ്യാഖ്യാനരൂപ പീഠികാ
ദ്രവ്യകേ ആദേശകേ പക്ഷ സപ്തഭംഗീ
൧൪
ഉത്പാദമേം അസത്കാ പ്രാദുര്ഭാവ ഔര വ്യയമേം
ശാസ്ത്രകേ ആദിമേം ഭാവനമസ്കാരരൂപ
സത് കാ വിനാശ ഹോനേകാ നിഷേധ
൧൫
അസാധാരണ മംഗല
ദ്രവ്യോം,ഗുണോം തഥാ പര്യായോംകാ പ്രജ്ഞാപന
൧൬
സമയ അര്ഥാത ആഗമകോ പ്രണാമ കരകേ
ഉസകാ കഥന കരനേ സമ്ബന്ധീ
ഭാവകാ കാ നാശ നഹീം ഹോതാ ഔര
അഭാവ
കാ ഉത്പാദ നഹീം ഹോതാ ഉസകാ
ശ്രീമദ്കുന്ദകുന്ദാചാര്യ ദേവകീ പ്രതിജ്ഞാ
ഉദാഹരണ
൧൭
ശബ്ദരൂപസേ, ജ്ഞാനരൂപസേ ഔര അര്ഥരൂപസേ
ദ്രവ്യ കഥംചിത വ്യയ ഔര ഉത്പാദയുക്ത
ഹോനേ
ഐസേ തീന പ്രകാരകാ ‘സമയ’ ശബ്ദകാ
പര ഭീ ഉസകാ സദൈവ അവിനഷ്ടപനാ
അര്ഥ തഥാ ലോക–അലോകരൂപ
വിഭാഗ
ഏവം അനുത്പന്നപനാ
൧൮
പാ ച അസ്തികായോംകീ വിശേഷ സംജ്ഞാ,
സാമാന്യ
ധ്രുവതാ കേ പക്ഷസേ സത്കാ അവിനാശ ഔര
–വിശേഷ അസ്തിത്വ തഥാ കായത്വകാ
കഥന
അസത്കാ അനുത്പാദ
൧൯
പാ ച അസ്തികായോംകാ അസ്തിത്വ കിസ
പ്രകാര
സിദ്ധകോ അത്യംത അസത്–ഉത്പാദകാ നിഷേധ
൨൦
സേ ഹൈ ഔര കായത്വ കിസ പ്രകാരസേ ഹൈ
ജീവകോ ഉത്പാദ, വ്യയ, സത്–വിനാശ ഏവം
ഉസകാ കഥന
അസത്–ഉത്പാദകാ കര്താപനാ ഹോനേകീ
പാ ച അസ്തികായോംകോ തഥാ കാലകോ
ദ്രവ്യ–
സിദ്ധിരൂപ ഉപസംഹാര
൨൧
പനേകാ കാ കഥന
ഛഹ ദ്രവ്യോംമേംസേ പാ ചകോ അസ്തികായപനേകാ
ഛഹ ദ്രവ്യോംകാ പരസ്പര അത്യംത സംകര
ഹോനേപര
സ്ഥാപന
൨൨
ഭീ വേ അപനേ അപനേ നിശ്ചിത സ്വരൂപസേ
കാല അസ്തികായരൂപസേ അനുക്ത ഹോനേ പര
ച്യുത നഹീം ഹോതേ ഐസാ കഥന
ഭീ ഉസകാ അര്ഥപനാ
൨൩
അസ്തിത്വ കാ സ്വരൂപ
നിശ്ചയകാലകാ സ്വരൂപ
൨൪
സത്താ ഔര ദ്രവ്യകാ അര്ഥാന്തരപനാ
ഹോനേകാ
വ്യവഹാരകാലകാ കഥംചിത പരാശ്രിതപനാ
൨൫
ഖണ്ഡന
വ്യവഹാരകാലകേ കഥംചിത പരാശ്രിതപനേ
തീന പ്രകാരസേ ദ്രവ്യകാ ലക്ഷണ
൧൦
സംമ്ബന്ധീ സത്യ യുക്തി
൨൬

Page -5 of 264
PDF/HTML Page 24 of 293
single page version


വിഷയ
ഗാഥാ
വിഷയ
ഗാഥാ
ജീവദ്രവ്യാസ്തികായകാ വ്യാഖ്യാന
വ്യപദേശ ആദി ഏകാന്തസേ ദ്രവ്യഗുണോംകേ
സ്ാംസാരദശാവാലേ ആത്മാകാ സൌപാധി ഔര
അന്യപനേകാ കാരണ ഹോനേകാ ഖണ്ഡന
൪൬
നിരുപാധി സ്വരൂപ
൨൭
വസ്തുരൂപസേ ഭേദ ഔര [വസ്തുരൂപസേ]
മുക്തദശാവാലേ ആത്മാകാ നിരുപാധി സ്വരൂപ
൨൮
അഭേദകാ ഉദാഹരണ
൪൭
സിദ്ധകേ നിരുപാധി ജ്ഞാന ദര്ശന ഔര
ദ്രവ്യ ഔര ഗുണോംകാ അര്ഥാന്തരപനാ ഹോനേസേ
സുഖകാ സമര്ഥന
൨൯
ദോഷ
൪൮
ജീവത്വഗുണകീ വ്യാഖ്യാ
൩൦
ജ്ഞാന ഔര ജ്ഞാനീകോ സമവായ സമ്ബന്ധ
ജീവോംകാ സ്വാഭാവിക പ്രമാണ തഥാ ഉനകാ
ഹോംനേ കാ നിരാകരണ
൪൯
മുക്ത ഔര അമുക്ത ഐസാ വിഭാഗ
൩൧–൩൨
സമവായമേ പദാര്ഥനതരപനാ ഹോംനേ കാ
ജീവകേ ദേഹപ്രമാണപനേകേ ദ്രഷ്ടാന്തകാ കഥന
൩൩
നിരാകരണ
൫൦
ജീവകാ ദേഹസേ ദേഹാന്തരമേം അസ്തിത്വ, ദേഹ
സേ പൃഥകത്വ തഥാ ദേഹാന്തരമേം ഗമന കാ
ദ്രഷ്ടാംതരൂപ തഥാ ദ്രാര്ഷ്ടാംതരൂപ പദാര്ഥ
പൂര്വക, ദ്രവ്യ ഔര ഗുണോംകേ അഭിന്ന–
കാരണ
൩൪
പദാര്ഥപനേകേ വ്യാഖ്യാനകാ ഉപസംഹാര
൫൧–൫൨
സിദ്ധ ഭഗവന്തോംകേ ജീവത്വ ഏവം ദേഹ–
പ്രമാണത്വകീ വ്യവസ്ഥാ
൩൫
സിദ്ധഭഗവാനകോ കാര്യപനാ ഔര
അപനേ ഭാവോംകോ കരതേ ഹുഏ, ക്യാ ജീവ
കാരണപനാ ഹോനേകാ നിരാകരണ
൩൬
അനാദി അനന്ത ഹൈ? ക്യാ സാദി സാന്ത
‘ജീവകാ അഭാവ സോ മുക്തി’ –ഇസ ബാത
ഹൈ? ക്യാ സാദി അനംത ഹൈ? ക്യാ
കാ ഖണ്ഡന
൩൭
തദാകാരരൂപ പരിണത ഹൈ? ക്യാ
ചേതയിതൃത്വ ഗുണകീ വ്യാഖ്യാ
൩൮
തദാകാരരൂപ അപരിണത ഹൈ? ––ഇന
കിസ ജീവകോ കൌനസീ ചേതനാ ഹോതീ ഹൈ
ആശംകാഓംകാ സമാധാന
൫൩
ഉസകാ കഥന
൩൯
ജീവകോ ഭാവവശാത് സാദി–സാംതപനാ ഔര
ഉപയോഗ ഗുണകേ വ്യാഖ്യാനകാ പ്രാരമ്ഭ
൪൦
അനാദി–അനന്തപനാ ഹോനേമേം വിരോധകാ
ജ്ഞാനോപയോഗകേ ഭേദോംകേ നാമ ഔര
പരിഹാര
൫൪
സ്വരൂപകാ കഥന
൪൧
ജീവകോ സത്ഭാവകേ ഉച്ഛേദ ഔര അസത്–
ദര്ശനോപയോഗകേ ഭേദോംകേ നാമ ഔര
ഭാവകേ ഉത്പാദമേം നിമിത്തഭൂത ഉപാധി
സ്വരൂപകാ കഥന
൪൨
കാ പ്രതിപാദന
൫൫
ഏക ആത്മാ അനേക ജ്ഞാനാത്മക ഹോനേകാ
ജീവോംകോ പാ ച ഭാവോംകീ പ്രഗടതാകാ വര്ണന
൫൬
സമര്ഥന
൪൩
ജീവകേ ഔദയികാദി ഭാവോംകാ അകര്തൃത്വ–
ദ്രവ്യകാ ഗുണോംസേ ഭിന്നത്വ ഔര ഗുണോംകാ
പ്രകാരകാ കഥന
൫൭
ദ്രവ്യസേ ഭിന്നത്വ ഹോനേമേം ദോഷ
൪൪
നിമിത്തമാത്രരൂപസേ ദ്രവ്യകര്മോംകാ
ദ്രവ്യ ഔര ഗുണോംകാ സ്വോചിത അനന്യപനാ
൪൫
ഔദയികാദി ഭാവോംകാ കര്താപനാ
൫൮

Page -4 of 264
PDF/HTML Page 25 of 293
single page version


വിഷയ
ഗാഥാ
വിഷയ
ഗാഥാ
കര്മകോ ജീവഭാവകാ കര്താപനാ ഹോനേകേ
കര്മവിമുക്തപനേകീ മുഖ്യതാസേ പ്രഭുത്വ–
സമ്ബന്ധമേംം പൂര്വപക്ഷ
൫൯
ഗുണകാ വ്യാഖ്യാന
൭൦
൫൯ വീം ഗാഥാമേം കഹേ ഹുഏ പൂര്വപക്ഷകേ
ജീവകേ ഭേദോംകാ കഥന
൭൧–൭൨
സമാധാനരൂപ സിദ്ധാന്ത
൬൦
ബദ്ധ ജീവകോ കര്മനിമിത്തക ഷഡ്വിധി
നിശ്ചനയ സേ ജീവ കോ അപനേ ഭാവോം കാ
ഗമന ഔര മുക്ത ജീവകോ സ്വാഭാവിക
കര്താപനാ ഔര പുദ്ഗലകര്മോംകാ
അകര്താപനാ
൬൧
ഐസാ ഏക ഊര്ധ്വഗമന
൭൩
നിശ്ചനയസേ അഭിന്ന കാരക ഹോനേസേ കര്മ
പുദ്ഗലദ്രവ്യാസ്തികായകാ വ്യാഖ്യാന
ഔര ജീവ സ്വയം അപനേ–അപനേ രൂപകേ
പുദ്ഗലദ്രവ്യകേ ഭേദ
൭൪
കര്താ ഹൈം– തത്സമ്ബന്ധീ നിരൂപണ
൬൨
പുദ്ഗലദ്രവ്യകേ ഭേദോംകാ വര്ണന
൭൫
യദി കര്മ ജീവകോ അനയോന്യ അകര്താപനാ
സ്കന്ധോംമേം ‘പുദ്ഗല’ ഐസാ ജോ വ്യവഹാര
ഹോ, തോ അന്യകാ ദിയാ ഹുആ ഫല അന്യ
ഹൈ ഉസകാ സമര്ഥന
൭൬
ഭോഗേ, ഐസാ പ്രസംഗ ആയേഗാ, –ഐസാ ദോഷ
പരമാണു കീ വ്യാഖ്യാ
൭൭
ബതലാകര പൂര്വപക്ഷകാ നിരൂപണ
൬൩
പരമാണു ഭിന്ന– ഭിന്ന ജാതികേ ഹോനേകാ
കര്മയോഗ്യ പുദ്ഗല സമസ്ത ലോകമേം വ്യാപ്ത
ഖണ്ഡന
൭൮
ഹൈം; ഇസലിയേ ജഹാ ആത്മാ ഹൈ വഹാ , ബിനാ
ശദ്ബ പുദ്ഗലസ്കന്ധപര്യായ ഹോനേകാ കഥന
൭൯
ലായേ ഹീ, വേ വിദ്യമാന ഹൈം–––തത്സമ്ബന്ധീ
പരമാണുകേ ഏക പ്രദേശീപനേകാ കഥന
൮൦
കഥന
൬൪
പരമാണുദ്രവ്യമേം ഗുണ–പര്യായ വര്തനേകാ
അന്യ ദ്വാരാ കിയേ ബിനാ കര്മ കീ ഉത്ത്പത്തി
കഥന
൮൧
കിസ പ്രകാര ഹോതീ ഹൈ ഉസകാ കഥന
൬൫
സര്വ പുദ്ഗലഭേദോംകാ ഉപസംഹാര
൮൨
കര്മോംകീ വിചിത്രതാ അന്യ ദ്വാരാ നഹീം കീ
ധര്മദ്രവ്യാസ്തികായ ഔര അധര്മ–
ജാതീ ––––തത്സമ്ബന്ധീ കഥന
൬൬ ദ്രവ്യാസ്തികായകാ വ്യാഖ്യാന
നിശ്ചയസേ ജീവ ഔര കര്മകോ നിജ–നിജ
ധര്മാസ്തികായകാ സ്വരൂപ
൮൩
രൂപകാ ഹീ കര്താപനാ ഹോനേ പര ഭീ,
ധര്മാസ്തികായകാ ശേഷ സ്വരൂപ
൮൪
വ്യവഹാരസേ ജീവകോ കര്മ ദ്വാരാ ദിയേ ഗയേ
ധര്മാസ്തികായകേ ഗതിഹേതുത്വ സമ്ബന്ധീ
ഫല കാ ഉപഭോഗ വിരോധകോ പ്രാപ്ത നഹീം
ദ്രഷ്ടാന്ത
൮൫
ഹോതാ––– തത്സമ്ബന്ധീ കഥന
൬൭
അധര്മാസ്തികായകാ സ്വരൂപ
൮൬
കര്തൃത്വ ഔര ഭോക്തൃത്വകീ വ്യാഖ്യാന കാ
ധര്മ ഔര അധര്മകേ സദ്ഭാവകീ സിദ്ധികേ
ഉപസംഹാര
൬൮
ലിയേ ഹേതു
൮൭
കര്മസംയുക്തപനേ കീ മുഖ്യതാ സേ പ്രഭുത്വഗുണ
ധര്മ ഔര അധര്മ ഗതി ഔര സ്ഥിതികേ
കാ വ്യാഖ്യാന
൬൯
ഹേതു ഹോനേ പര ഭീ ഉനകീ അത്യന്ത
ഉദാസീനതാ
൮൮

Page -3 of 264
PDF/HTML Page 26 of 293
single page version


വിഷയ
ഗാഥാ
വിഷയ
ഗാഥാ
ധര്മ ഔര അധര്മകേ ഉദാസീനപനേ
സമ്ബന്ധീ
ദുഃഖസേ വിമുക്ത ഹോനേകാ ക്രമകാ കഥന
൧൦൪
ഹേതു
൮൯
൨, നവപദാര്ഥപുര്വക മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംച വര്ണന
ആകാശദ്രവ്യാസ്തികായ വ്യാഖ്യാന
ആപ്തകീ സ്തുതിപൂര്വക പ്രതിജ്ഞാ
൧൦൫
ആകാശകാ സ്വരൂപ
൯൦
മോക്ഷമാര്ഗകീ സൂചനാ
൧൦൬
ലോകകേ ബാഹര ഭീ ആകാശ ഹോനേകീ
സൂചനാ
൯൧
സ്മ്യഗ്ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്രകീ സൂചനാ
൧൦൭
ആകാശമേം ഗതിഹേതുത്വ ഹോനേമേം
പദാര്ഥോംകേ നാമ ഔര സ്വരൂപകാ കഥന
൧൦൮
ദോഷകാ നിരൂപണ
൯൨ ജീവപദാര്ഥകാ വ്യാഖ്യാന
൯൨ വീം ഗാഥാ മേം ഗതിപക്ഷസമ്ബന്ധീ കഥന
ജീവകേ സ്വരൂപകാ കഥന
൧൦൯
കരനേകേ പശ്ചാത സ്ഥിതിപക്ഷസമ്ബന്ധീ
കഥന
൯൩
സംസാരീ ജീവോംകേ ഭേദോംമേംസേ പൃഥ്വീകായിക
ആകാശകോ ഗതിസ്ഥിതിഹേതുത്വകാ
അഭാവ
ആദി പാ ച ഭേദോംകാ കഥന
൧൧൦
ഹോനേകേ സമ്ബന്ധമേം ഹേതു
൯൪
പൃഥ്വീകായിക ആദി പംചവിധ ജീവോംകേ
ആകാശകോ ഗതിസ്ഥിതിഹേതുത്വ ഹോനേകേ
സ്ഥാവരത്രസപനേ സമ്ബന്ധീ കഥന
൧൧൧
ഖണ്ഡന സമ്ബന്ധീ കഥനകാ ഉപസംഹാര
൯൫
പൃഥ്വീകായിക ആദി പംചവിധ ജീവോംകേ
ധര്മ, അ ധര്മ ഔര ലോകാകാശകാ
ഏകേന്ദ്രിയപനേകാ നിയമ
൧൧൨
അവഗാഹകീ അപേക്ഷാസേ ഏകത്വ ഹോനേപര ഭീ
ഏകേന്ദ്രിയോംകോ ചേതന്യകാ അസ്തിത്വ
വസ്തുരൂപസേ അന്യത്വ
൯൬
ഹോനേ സമ്ബന്ധീ ദ്രഷ്ടാന്ത
൧൧൩
ചൂലികാ
ദ്വീന്ദ്രിയ ജീവോംകേ പ്രകാരകീ സൂചനാ
൧൧൪
ദ്രവ്യോംകാ മൂര്താമൂര്തപനാ ഔര
ത്രീന്ദ്രിയ ജീവോംകേ പ്രകാരകീ സൂചനാ
൧൧൫
ചേതനാചേതനപനാ
൯൭
ചതുരിന്ദ്രിയ ജീവോംകേ പ്രകാരകീ സൂചനാ
൧൧൬
ദ്രവ്യോംകാ സക്രിയ– നിഷ്ക്രിയപനാ
൯൮
പ്ാംചേന്ദ്രിയ ജീവോംകേ പ്രകാരകീ സൂചനാ
൧൧൭
മൂര്ത ഔര അമൂര്തകേ ലക്ഷണ
൯൯
ഏകേന്ദ്രിയാദി ജീവോംകാ ചതുര്ഗതിസമ്ബന്ധ
കാലദ്രവ്യകാ വ്യാഖ്യാന
ദര്ശാകര ഉന ജീവഭേദോംകാ ഉപസംഹാര
൧൧൮
വ്യവഹാരകാല തഥാ നിശ്ചയകാലകാ
സ്വരൂപ
൧൦൦
ഗതിനാമകര്മ ഔര ആയുകര്മകേ ഉദതസേ
കാലകേ ‘നിത്യ’ ഔര ‘ക്ഷണിക’ ഐസേ
നിഷ്പന്ന ഹോനേകേ കാരണ ദേവത്വാദികാ
ദോ വിഭാഗ
൧൦൧
അനാത്മസ്വഭാവപനാ
൧൧൯
കാലകോ ദ്രവ്യപനേകാ വിധാന ഔര
പൂര്വോക്ത ജീവവിസ്താരകാ ഉപസംഹാര
൧൨൦
അസ്തികായപനേകാ നിഷേധ
൧൦൨
വ്യവഹാര ജീവത്വകേ ഏകാന്തകീ
ഉപസംഹാര
പ്രതിപത്തീകാ ഖണ്ഡന
൧൨൧
പംചാസ്തികാതകേ അവബോധകാ ഫല
കഹകര
അന്യസേ അസാധാരണ ഐസേ ജീവകാര്യോംകാ
ഉസകേ വ്യാഖ്യാനകാ ഉപസംഹാര
൧൦൩
കഥന
൧൨൨

Page -2 of 264
PDF/HTML Page 27 of 293
single page version


വിഷയ
ഗാഥാ
വിഷയ
ഗാഥാ
ജീവവ്യാഖ്യാനകേ ഉപസംഹാരകീ തഥാ
സാമാന്യരൂപസേ സംവരകാ സ്വരൂപ
൧൪൨
അജീവവ്യാഖ്യാനകേ പ്രാരംഭകീ സൂചനാ
൧൨൩
വിശേഷരൂപസേ സംവരകാ സ്വരൂപ
൧൪൩
അജീവപദാര്ഥകാ വ്യാഖ്യാന
നിര്ജരാ പദാര്ഥകാ വ്യാഖ്യാന
ആകാശാദികാ അജീവപനാ ദര്ശാനേകേ
നിര്ജരാകാ സ്വരൂപ
൧൪൪
ഹേതു
൧൨൪
നിര്ജരാകാ മുഖ്യ കാരണ
൧൪൫
ആകാശാദികാ അചേതനത്വസാമാന്യ
ധ്യാനകാ സ്വരൂപ
൧൪൬
നിശ്ചിത കരനേകേ ലിയേ അനുമാന
൧൨൫ ബന്ധപദാര്ഥകാ വ്യാഖ്യാന
ജീവ–പുദ്ഗലകേ സംയോഗമേം ഭീ, ഉനകേ
ബന്ധകാ സ്വരൂപ
൧൪൭
ഭേദകേ കാരണഭൂത സ്വരൂപകാ കഥന
൧൨൬–
൨൭
ബംധകാ ബഹിരംഗ ഔര അംതരംഗ കാരണ
൧൪൮
ജീവ–പുദ്ഗലകേ സംയോഗസേ നിഷ്പന്ന
മിഥ്യാത്വാദി ദ്രവ്യപര്യായോംകേ ഭീ ബംധകേ
ഹോനേവാലേ അന്യ സാത പദാര്ഥോംകേ
ബഹിരംഗ കാരണപനേകാ പ്രകാശന
൧൪൯
ഉപോദ്ഘാത ഹേതു ജീവകര്മ ഔര
മോക്ഷപദാര്ഥകാ വ്യാഖ്യാന
പുദ്കര്മകേ ചക്രകാ വര്ണന
൧൨൮–
൩൦
ദ്രവ്യകര്മമോക്ഷകേ ഹേതുഭൂത പരമ–സംവര
പുണ്യ–പാപപദാര്ഥകാ വ്യാഖ്യാന
രൂപസേ ഭാവമോക്ഷകേ സ്വരൂപകാ
പുണ്യ–പാപകോ യോഗ്യ ഭാവകേ
കഥന
൧൫൦–൫൧
സ്വഭാവകാ കഥന
൧൩൧
ദ്രവ്യകര്മമോക്ഷകേ ഹേതുഭൂത ഐസീ പരമ
പുണ്യ–പാപകാ സ്വരൂപ
൧൩൨
നിര്ജരാകേ കാരണഭൂത ധ്യാന
൧൫൨
മൂര്തകര്മകാ സമര്ഥന
൧൩൩
ദ്രവ്യമോക്ഷകാ സ്വരൂപ
൧൫൩
മൂര്തകര്മകാ മൂര്തകര്മകേ സാഥ ജോ ബന്ധ–
മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചസൂചക
ചൂലികാ
പ്രകാര തഥാ അമൂര്ത ജീവകാ മൂര്ത–കര്മകേ
മോക്ഷമാര്ഗകാ സ്വരൂപ
൧൫൪
സാഥ ജോ ബന്ധ പ്രകാര ഉസകീ
സൂചനാ
൧൩൪
സ്വസമയകേ ഗ്രഹണ ഔര പരസമയകേ
ആസ്ത്രവപദാര്ഥകാ വ്യാഖ്യാന
ത്യാഗപൂര്വക കര്മക്ഷയ ഹോതാ ഹൈ––
പുണ്യാസ്ത്രവകാ സ്വരൂപ
൧൩൫
ഐസേ പ്രതിപാദന ദ്വാരാ ’ജീവസ്വഭാവമേം
പ്രശസ്ത രാഗകാ സ്വരൂപ
൧൩൬
നിയത ചാരിത്ര വഹ മോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ’
അനുകമ്പാകാ സ്വരൂപ
൧൩൭
–ഐസാ നിരൂപണ
൧൫൫
ചിത്തകീ കലുശതാകാ സ്വരൂപ
൧൩൮
പരചാരിത്രമേം പ്രവര്തന കരനേവാലേകാ
പാപാസ്ത്രവകാ സ്വരൂപ
൧൩൯
സ്വരൂപ
൧൫൬
പാപാസ്ത്രവഭൂത ഭാവോംകാ വിസ്താര
൧൪൦
പരചാരിത്രപ്രവൃത്തി ബംധഹേതു ഭൂത ഹോനേസേ
സംവരപദാര്ഥകാ വ്യാഖ്യാന
ഉസേ മോക്ഷമാര്ഗപനേകാ നിഷേധ
൧൫൭
പപകേ സംവരകാ കഥന
൧൪൧

Page -1 of 264
PDF/HTML Page 28 of 293
single page version


വിഷയ
ഗാഥാ
വിഷയ
ഗാഥാ
സ്വചാരിത്രമേം പ്രവര്തന കരനേവാലേകാ
സ്വസമയകീ ഉപലബ്ധിമേം രാഗ ഹീ ഏക ഹേതു
൧൬൭
സ്വരൂപ
൧൫൮
രാഗലവമൂലക ദോഷപരമ്പരാകാ നിരൂപണ
൧൬൮
ശുദ്ധ സ്വചാരിത്രപ്രവൃത്തികാ മാര്ഗ
൧൫൯
രാഗരൂപ ക്ലേശകാ നിഃശേഷ നാശ കരനേ–
നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗകേ സാധനരൂപസേ,
യോഗ്യ ഹോനേകാ നിരൂപണ
൧൬൯
പൂര്വോദിഷ്ട വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗകാ നിര്ദേശ
൧൬൦
അര്ഹംതാദികീ ഭക്തിരൂപ പരസമയ–
വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗകേ സാധ്യരൂപസേ,
പ്രവൃത്തിമേം സാക്ഷാത മോക്ഷഹേതുപനേകാ
നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗകാ കഥന
൧൬൧
അഭാവ ഹോനേപര ഭീ പരമ്പരാസേ
ആത്മാകേ ചാരിത്ര–ജ്ഞാന–ദര്ശനപനേകാ
മോക്ഷഹേതുപനേകാ സദ്ഭാവ
൧൭൦
പ്രകാശന
൧൬൨
മാത്ര അര്ഹംതാദികീ ഭക്തി ജിതനേ രാഗസേ
സര്വ സംസാരീ ആത്മാ മോക്ഷമാര്ഗകേ യോഗ്യ
ഉത്പന്ന ഹോനേവാലാ സാക്ഷാത മോക്ഷകാ
ഹോനേകാ നിരാകരണ
൧൬൩
അംതരായ
൧൭൧
ദര്ശന–ജ്ഞാന ചാരിത്രകാ കഥംചിത്
സാക്ഷാത മോക്ഷമാര്ഗകേ സാര–സൂചന ദ്വാരാ
ബംധഹേതുപനാ ഔര ജീവസ്വഭാവമേം
നിയത
ശാസ്ത്രതാത്പര്യരൂപ ഉപസംഹാര
൧൭൨
ചാരിത്രകാ സാക്ഷാത മോക്ഷഹേതുപനാ
൧൬൪
ശാസ്ത്രകര്താകീ പ്രതിജ്ഞാകീ പൂര്ണതാ സൂചിത
സൂക്ഷ്മ പരസമയകാ സ്വരൂപ
൧൬൫
കരനേവാലീ സമാപ്തി
൧൭൩
ശുദ്ധസമ്പ്രയോഗകോ കഥംചിത ബംധഹേതുപനാ
ഹോനേസേ ഉസേ മോക്ഷമാര്ഗപനേകാ നിഷേധ
൧൬൬

Page 0 of 264
PDF/HTML Page 29 of 293
single page version

നമഃ ശ്രീ സര്വജ്ഞവീതരാഗായ
ശാസ്ത്രസ്വാധ്യായകാ മംഗലാചരണ
ഓംകാരം ബിന്ദുസംയുക്തം നിത്യം ധ്യായന്തി യോഗിനഃ.
കാമദം മോക്ഷദം ചൈവ
കാരായ നമോ നമഃ.. ൧ ..
അവിരലശബ്ദഘനൌഘപ്രക്ഷാലിതസകലഭൂതലകലങ്കാ.
മുനിഭിരുപാസിതതീര്ഥാ സരസ്വതീ ഹരതു നോ ദുരിതാന്.. ൨ ..
അജ്ഞാനതിമിരാന്ധാനാം ജ്ഞാനാഞ്ജനശലാകയാ.
ചക്ഷുരുന്മീലിതം യേന തസ്മൈ ശ്രീഗുരവേ നമഃ.. ൩ ..
.. ശ്രീപരമഗുരവേ നമഃ, പരമ്പരാചാര്യഗുരവേ നമഃ ..
സകലകലുഷവിധ്വംസകം, ശ്രേയസാം പരിവര്ധകം, ധര്മസമ്ബന്ധകം,
ഭവ്യജീവമനഃപ്രതിബോധകാരകം, പുണ്യപ്രകാശകം, പാപപ്രണാശകമിദം ശാസ്ത്രം
ശ്രീ പംചാസ്തികായനാമധേയം, അസ്യ മൂലഗ്രന്ഥകര്താരഃ
ശ്രീസര്വജ്ഞദേവാസ്തദുത്തരഗ്രന്ഥകര്താരഃ ശ്രീഗണധരദേവാഃ പ്രതിഗണധരദേവാസ്തേഷാം
വചനാനുസാരമാസാദ്യ ആചാര്യശ്രീകുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവവിരചിതം, ശ്രോതാരഃ
സാവധാനതയാ ശ്രൃണവന്തു..
മംഗലം ഭഗവാന് വീരോ മംഗലം ഗൌതമോ ഗണീ.
മംഗലം കുന്ദകുന്ദാര്യോ ജൈനധര്മോസ്തു മംഗലമ്.. ൯ ..
സര്വമങ്ഗലമാംഗല്യം സര്വകല്യാണകാരകം.
പ്രധാനം സര്വധര്മാണാം ജൈനം ജയതു ശാസനമ്.. ൨ ..

Page 1 of 264
PDF/HTML Page 30 of 293
single page version

ശ്രീ സര്വജ്ഞവീതരാഗായ നമഃ
ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവപ്രണീത
ശ്രീ
പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
––൧––
ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
ശ്രീമദ്മൃതചന്ദ്രാചാര്യദേവവിരചിതാ സമയവ്യാഖ്യാ
സഹജാനന്ദ ചൈതന്യപ്രകാശായ മഹീയസേ.
നമോനേകാന്തവിശ്രാന്തമഹിമ്നേ പരമാത്മനേ.. ൧..
------------------------------------------------------------------------------------------------
മൂല ഗാഥാഓം ഏവം സമയവ്യാഖ്യാ നാമക ടീകാകേ ഗുജരാതീ അനുവാദകാ
ഹിന്ദീ രൂപാന്തര
[പ്രഥമ, ഗ്രന്ഥകേ ആദിമേം ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവപ്രണീത പ്രാകൃതഗാഥാബദ്ധ ഇസ
‘പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ’ നാമക ശാസ്ത്രകീ ‘സമയവ്യാഖ്യാ’ നാമക സംസ്കൃത ടീകാ രചനേവാലേ ആചാര്യ ശ്രീ
അമൃതചന്ദ്രാചാര്യദേവ ശ്ലോക ദ്വാരാ മംഗലകേ ഹേതു പരമാത്മാകോ നമസ്കാര കരതേ ഹൈംഃ––

[ശ്ലോകാര്ഥഃ––] സഹജ ആനന്ദ ഏവം സഹജ ചൈതന്യപ്രകാശമയ ഹോനേസേ ജോ അതി മഹാന ഹൈ തഥാ
അനേകാന്തമേം സ്ഥിത ജിസകീ മഹിമാ ഹൈ, ഉസ പരമാത്മാകോ നമസ്കാര ഹോ. [൧]

Page 2 of 264
PDF/HTML Page 31 of 293
single page version

] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
ദുര്നിവാരനയാനീകവിരോധധ്വംസനൌഷധിഃ.
സ്യാത്കാരജീവിതാ ജീയാജ്ജൈനീ സിദ്ധാന്തപദ്ധതിഃ.. ൨..
സമ്യഗ്ജ്ഞാനാമലജ്യോതിര്ജനനീ ദ്വിനയാശ്രയാ.
അഥാതഃ സമയവ്യാഖ്യാ സംക്ഷേപേണാഭിധീയതേ.. ൩..
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
[അബ ടീകാകാര ആചാര്യദേവ ശ്ലോക ദ്വാരാ ജിനവാണീകീ സ്തുതി കരതേ ഹൈംഃ––]
[ശ്ലോകാര്ഥഃ–] സ്യാത്കാര ജിസകാ ജീവന ഹൈ ഐസീ ജൈനീ [–ജിനഭഗവാനകീ] സിദ്ധാംതപദ്ധതി –
ജോ കി ദുര്നിവാര നയസമൂഹകേ വിരോധകാ നാശ കരനേവാലീ ഔഷധി ഹൈ വഹ– ജയവംത ഹോ. [൨]
[അബ ടീകാകാര ആചാര്യദേവ ശ്ലോക ദ്വാരാ ഇസ പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ നാമക ശാസ്ത്രകീ ടീകാ രചനേ കീ
പ്രതിജ്ഞാ കരതേ ഹൈം]
[ശ്ലോകാര്ഥഃ–] അബ യഹാ സേ, ജോ സമ്യഗ്ജ്ഞാനരൂപീ നിര്മല ജ്യോതികീ ജനനീ ഹൈ ഐസീ ദ്വിനയാശ്രിത
[ദോ നയോംകാ ആശ്രയ കരനാരീ] സമയവ്യാഖ്യാ [പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ നാമക ശാസ്ത്രകീ സമയവ്യാഖ്യാ നാമക
ടീകാ] സംക്ഷേപസേ കഹീ ജാതീ ഹൈ. [൩]
[അബ, തീന ശ്ലോകോം ദ്വാരാ ടീകാകാര ആചാര്യദേവ അത്യന്ത സംക്ഷേപമേം യഹ ബതലാതേ ഹൈം കി ഇസ
പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ നാമക ശാസ്ത്രമേം കിന–കിന വിഷയോംകാ നിരൂപണ ഹൈഃ–––]
-------------------------------------------------------
൧ ‘സ്യാത്’ പദ ജിനദേവകീ സിദ്ധാന്തപദ്ധതികാ ജീവന ഹൈ. [സ്യാത് = കഥംചിത; കിസീ അപേക്ഷാസേ; കിസീ പ്രകാരസേ.]

൨ ദുര്നിവാര = നിവാരണ കരനാ കഠിന; ടാലനാ കഠിന.

൩ പ്രത്യേക വസ്തു നിത്യത്വ, അനിത്യത്വ ആദി അനേക അന്തമയ [ധര്മമയ] ഹൈ. വസ്തുകീ സര്വഥാ നിത്യതാ തഥാ സര്വഥാ
അനിത്യതാ മാനനേമേം പൂര്ണ വിരോധ ആനേപര ഭീ, കഥംചിത [അര്ഥാത് ദ്രവ്യ–അപേക്ഷാസേ] നിത്യതാ ഔര കഥംചിത [അര്ഥാത്
പര്യായ– അപേക്ഷാസേ] അനിത്യതാ മാനനേമേം കിംചിത വിരോധ നഹീംം ആതാ–ഐസാ ജിനവാണീ സ്പഷ്ട സമഝാതീ ഹൈ. ഇസപ്രകാര
ജിനഭഗവാനകീ വാണീ സ്യാദ്വാദ ദ്വാരാ [അപേക്ഷാ–കഥനസേ] വസ്തുകാ പരമ യഥാര്ഥ നിരൂപണ കരകേ, നിത്യത്വ–
അനിത്യത്വാദി ധര്മോംമേം [തഥാ ഉന–ഉന ധര്മോംകോ ബതലാനേവാലേ നയോംമേം] അവിരോധ [സുമേല] അബാധിതരൂപസേ സിദ്ധ
കരതീ ഹൈ ഔര ഉന ധര്മോംകേ ബിനാ വസ്തുകീ നിഷ്പത്തി ഹീ നഹീം ഹോ സകതീ ഐസാ നിര്ബാധരൂപസേ സ്ഥാപിത കരതീ ഹൈ.

൪ സമയവ്യാഖ്യാ = സമയകീ വ്യാഖ്യാ; പംചാസ്തികായകീ വ്യാഖ്യാ; ദ്രവ്യകീ വ്യാഖ്യാ; പദാര്ഥകീ വ്യാഖ്യാ.
[വ്യാഖ്യാ = വ്യാഖ്യാന; സ്പഷ്ട കഥന; വിവരണ; സ്പഷ്ടീകരണ.]

Page 3 of 264
PDF/HTML Page 32 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
[
പഞ്ചാസ്തികായഷഡ്ദ്രവ്യപ്രകാരേണ പ്രരൂപണമ്.
പൂര്വം മൂലപദാര്ഥാനാമിഹ സൂത്രകൃതാ കൃതമ്.. ൪..
ജീവാജീവദ്വിപര്യായരൂപാണാം ചിത്രവര്ത്മനാമ്.
തതോനവപദാര്ഥാനാം വ്യവസ്ഥാ പ്രതിപാദിതാ.. ൫..
തതസ്തത്ത്വപരിജ്ഞാനപൂര്വേണ ത്രിതയാത്മനാ.
പ്രോക്താ മാര്ഗേണ കല്യാണീ മോക്ഷപ്രാപ്തിരപശ്ചിമാ.. ൬..
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
[ശ്ലോകാര്ഥഃ–] യഹാ പ്രഥമ സുത്രകര്താനേ മൂല പദാര്ഥോംകാ പംചാസ്തികായ ഏവേം ഷഡ്ദ്രവ്യകേ പ്രകാരസേ
പ്രരൂപണ കിയാ ഹൈ [അര്ഥാത് ഇസ ശാസ്ത്രകേ പ്രഥമ അധികാരമേം ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവനേ വിശ്വകേ മൂല
പദാര്ഥോംകാ പാ ച അസ്തികായ ഔര ഛഹ ദ്രവ്യകീ പദ്ധതിസേ നിരൂപണ കിയാ ഹൈ]. [൪]
[ശ്ലോകാര്ഥഃ–] പശ്ചാത് [ദൂസരേ അധികാരമേം], ജീവ ഔര അജീവ– ഇന ദോ കീ പര്യായോംരൂപ നവ
പദാര്ഥോംകീ–കി ജിനകേ മാര്ഗ അര്ഥാത് കാര്യ ഭിന്ന–ഭിന്ന പ്രകാരകേ ഹൈം ഉനകീ–വ്യവസ്ഥാ പ്രതിപാദിത കീ ഹൈ.
[൫]
[ശ്ലോകാര്ഥഃ–] പശ്ചാത് [ദൂസരേ അധികാരകേ അന്തമേം] , തത്ത്വകേ പരിജ്ഞാനപൂര്വക [പംചാസ്തികായ,
ഷഡ്ദ്രവ്യ തഥാ നവ പദാര്ഥോംകേ യഥാര്ഥ ജ്ഞാനപൂര്വക] ത്രയാത്മക മാര്ഗസേ [സമ്യഗ്ദര്ശന ജ്ഞാനചാരിത്രാത്മക
മാര്ഗസേ] കല്യാണസ്വരൂപ ഉത്തമ മോക്ഷപ്രാപ്തി കഹീ ഹൈ. [൬]
--------------------------------------------------------------------------
ഇസ ശാസ്ത്രകേ കര്താ ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവ ഹൈം. ഉനകേ ദൂസരേ നാമ പദ്മനംദീ, വക്രഗ്രീവാചാര്യ,
ഏലാചാര്യ ഔര ഗൃദ്ധപിച്ഛാചാര്യ ഹൈം. ശ്രീ ജയസേനാചാര്യദേവ ഇസ ശാസ്ത്രകീ താത്പര്യവൃത്തി നാമക ടീകാ പ്രാരമ്ഭ
കരതേ ഹുഏ ലിഖതേ ഹൈം കിഃ–– ‘അബ ശ്രീ കുമാരനംദീ–സിദ്ധാംതിദേവകേ ശിഷ്യ ശ്രീമത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവനേ–
ജിനകേ ദൂസരേ നാമ പദ്മനംദീ ആദി ഥേ ഉന്ഹോംനേ – പ്രസിദ്ധകഥാന്യായസേ പൂര്വവിദേഹമേം ജാകര വീതരാഗ–
സര്വജ്ഞ സീമംധരസ്വാമീ തീര്ഥംകരപരമദേവകേ ദര്ശന കരകേ, ഉനകേ മുഖകമലസേ നീകലീ ഹുഈ ദിവ്യ വാണീകേ
ശ്രവണസേ അവധാരിത പദാര്ഥ ദ്വാരാ ശുദ്ധാത്മതത്ത്വാദി സാരഭൂത അര്ഥ ഗ്രഹണ കരകേ, വഹാ സേ ലൌടകര
അംതഃതത്ത്വ ഏവം ബഹിഃതത്ത്വകേ ഗൌണ–മുഖ്യ പ്രതിപാദനകേ ഹേതു അഥവാ ശിവകുമാരമഹാരാജാദി സംക്ഷേപരുചി
ശിഷ്യോംകേ പ്രതിബോധനാര്ഥ രചേ ഹുഏ പംചാസ്തികായപ്രാഭൃതശാസ്ത്രകാ യഥാക്രമസേ അധികാരശുദ്ധിപൂര്വക
താത്പര്യാര്ഥരൂപ വ്യാഖ്യാന കിയാ ജാതാ ഹൈ.

Page 4 of 264
PDF/HTML Page 33 of 293
single page version

] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
അഥ സൂത്രാവതാരഃ–
ഈദസദവംദിയാണം തിഹുഅണഹിദമധുരവിസദവക്കാണം.
അംതാതീദഗുണാണം ണമോ ജിണാണം ജിദഭവാണം.. ൧..
ഇന്ദ്രശതവന്ദിതേഭ്യസ്ത്രിഭുവനഹിതമുധരവിശദവാക്യേഭ്യഃ.
അന്താതീതഗുണേഭ്യോ നമോ ജിനേഭ്യോ ജിതഭവേഭ്യഃ.. ൧..
അഥാത്ര ‘നമോ ജിനേഭ്യഃ’ ഇത്യനേന ജിനഭാവനമസ്കാരരൂപമസാധാരണം ശാസ്ത്രസ്യാദൌ മങ്ഗലമുപാത്തമ്.
അനാദിനാ സംതാനേന പ്രവര്ത്തമാനാ അനാദിനൈവ സംതാനേന പ്രവര്ത്തമാനൈരിന്ദ്രാണാം ശതൈര്വന്ദിതാ യേ ഇത്യനേന സര്വദൈവ
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
അബ [ശ്രീമദ്ഭഗത്വകുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവവിരചിത] ഗാഥാസൂത്രകാ അവതരണ കിയാ ജാതാ ഹൈഃ–––
ഗാഥാ ൧
അന്വയാര്ഥഃ– [ഇന്ദ്രശതവന്ദിതേഭ്യഃ] ജോ സോ ഇന്ദ്രോംസേ വന്ദിത ഹൈം, [ത്രിഭുവനഹിതമധുരവിശദവാക്യേഭ്യഃ]
തീന ലോകകോ ഹിതകര, മധുര ഏവം വിശദ [നിര്മല, സ്പഷ്ട] ജിനകീ വാണീ ഹൈ, [അന്താതീതഗുണേഭ്യഃ]
[ചൈതന്യകേ അനന്ത വിലാസസ്വരൂപ] അനന്ത ഗുണ ജിനകോ വര്തതാ ഹൈ ഔര [ജിതഭവേഭ്യഃ] ജിന്ഹോംനേ ഭവ പര
വിജയ പ്രാപ്ത കീ ഹൈ, [ജിനേഭ്യഃ] ഉന ജിനോംകോ [നമഃ] നമസ്കാര ഹോ.
ടീകാഃ– യഹാ [ഇസ ഗാഥാമേം] ‘ജിനോംകോ നമസ്കാര ഹോ’ ഐസാ കഹകര ശാസ്ത്രകേ ആദിമേം ജിനകോ
ഭാവനമസ്കാരരൂപ അസാധാരണ മംഗല കഹാ. ‘ജോ അനാദി പ്രവാഹസേ പ്രവര്തതേ [–ചലേ ആരഹേ ] ഹുഏ അനാദി
പ്രവാഹസേ ഹീ പ്രവര്തമാന [–ചലേ ആരഹേ] സൌ സൌ ഇന്ദ്രോംസേംവന്ദിത ഹൈം’ ഐസാ കഹകര സദൈവ
ദേവാധിദേവപനേകേ കാരണ വേ ഹീ [ജിനദേവ ഹീ] അസാധാരണ നമസ്കാരകേ യോഗ്യ ഹൈം ഐസാ കഹാ.
--------------------------------------------------------------------------
൧. മലകോ അര്ഥാത പാപകോ ഗാലേ––നഷ്ട കരേ വഹ മംഗല ഹൈ, അഥവാ സുഖകോ പ്രാപ്ത കരേ––ലായേ വഹ മംഗല ഹൈേ.
൨. ഭവനവാസീ ദേവോംകേ ൪൦ ഇന്ദ്ര, വ്യന്തര ദേവോംകേ ൩൨, കല്പവാസീ ദേവോംകേ ര൪, ജ്യോതിഷ്ക ദേവോംകേ ൨, മനുഷ്യോംകാ ൧
ഔര തിര്യംചോംകാ ൧– ഇസപ്രകാര കുല ൧൦൦ ഇന്ദ്ര അനാദി പ്രവാഹരൂപസേം ചലേ ആരഹേ ഹൈം .
ശത–ഇന്ദ്രവംദിത, ത്രിജഗഹിത–നിര്മല–മധുര വദനാരനേ,
നിഃസീമ ഗുണ ധരനാരനേ, ജിതഭവ നമും ജിനരാജനേ. ൧.

Page 5 of 264
PDF/HTML Page 34 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
[
ദേവധിദേവത്വാത്തേഷാമേവാസാധാരണനമസ്കാരാര്ഹത്വമുക്തമ്. ത്രിഭുവനമുര്ധ്വാധോമധ്യലോകവര്തീ സമസ്ത ഏവ
ജീവലോകസ്തസ്മൈ നിര്വ്യോബാധവിശുദ്ധാത്മതത്ത്വോപലമ്ഭോ–പായാഭിധായിത്വാദ്ധിതം
പരമാര്ഥരസികജനമനോഹാരിത്വാന്മധുരം, നിരസ്തസമസ്തശംകാദിദോഷാസ്പദത്വാദ്വി–ശദം വാക്യം ദിവ്യോ
ധ്വനിര്യേഷാമിത്യനേന സമസ്തവസ്തുയാഥാത്മ്യോപദേശിത്വാത്പ്രേക്ഷാവത്പ്രതീക്ഷ്യത്വമാഖ്യാതമ്. അന്തമതീതഃ
ക്ഷേത്രാനവച്ഛിന്നഃ കാലാനവച്ഛിന്നശ്ച പരമചൈതന്യശക്തിവിലാസലക്ഷണോ ഗുണോ യേഷാമിത്യനേന തു
പരമാദ്ഭുതജ്ഞാനാതിശയപ്രകാശനാദവാപ്തജ്ഞാനാതിശയാനാമപി യോഗീന്ദ്രാണാം വന്ധത്വമുദിതമ്. ജിതോ ഭവ
ആജവംജവോ യൈരിത്യനേന തു കുതകൃത്യത്വപ്രകടനാത്ത ഏവാന്യേഷാമകൃതകൃത്യാനാം ശരണമിത്യുപദിഷ്ടമ്. ഇതി
സര്വപദാനാം താത്പര്യമ്.. ൧..
---------------------------------------------------------------------------------------------

‘ജിനകീ വാണീ അര്ഥാത ദിവ്യധ്വനി തീന ലോകകോ –ഊര്ധ്വ–അധോ–മധ്യ ലോകവര്തീ സമസ്ത ജീവസമുഹകോ–
നിര്ബാധ വിശുദ്ധ ആത്മതത്ത്വകീ ഉപലബ്ധികാ ഉപായ കഹനേവാലീ ഹോനേസേ ഹിതകര ഹൈ, പരമാര്ഥരസിക ജനോംകേ
മനകോ ഹരനേവാലീ ഹോനേസേ മധുര ഹൈ ഔര സമസ്ത ശംകാദി ദോഷോംകേ സ്ഥാന ദൂര കര ദേനേസേ വിശദ [നിര്മല,
സ്പഷ്ട] ഹൈ’ ––– ഐസാ കഹകര [ജിനദേവ] സമസ്ത വസ്തുകേ യഥാര്ഥ സ്വരൂപകേ ഉപദേശക ഹോനേസേ
വിചാരവംത ബുദ്ധിമാന പുരുഷോംകേ ബഹുമാനകേ യോഗ്യ ഹൈം [അര്ഥാത് ജിനകാ ഉപദേശ വിചാരവംത ബുദ്ധിമാന പുരുഷോംകോ
ബഹുമാനപൂര്വക വിചാരനാ ചാഹിയേ ഐസേ ഹൈം] ഐസാ കഹാ. ‘അനന്ത–ക്ഷേത്രസേ അന്ത രഹിത ഔര കാലസേ അന്ത
രഹിത–––പരമചൈതന്യശക്തികേ വിലാസസ്വരൂപ ഗുണ ജിനകോ വര്തതാ ഹൈ’ ഐസാ കഹകര [ജിനോംകോ] പരമ
അദഭുത ജ്ഞാനാതിശയ പ്രഗട ഹോനേകേ കാരണ ജ്ഞാനാതിശയകോ പ്രാപ്ത യോഗന്ദ്രോംസേ ഭീ വംദ്യ ഹൈ ഐസാ കഹാ. ‘ഭവ
അര്ഥാത് സംസാര പര ജിന്ഹോംനേ വിജയ പ്രാപ്ത കീ ഹൈ’ ഐസാ കഹകര കൃതകൃത്യപനാ പ്രഗട ഹോ ജാനേസേ വേ
ഹീ [ജിന ഹീ] അന്യ അകൃതകൃത്യ ജീവോംകോ ശരണഭൂത ഹൈം ഐസാ ഉപദേശ ദിയാ.– ഐസാ സര്വ പദോംകാ താത്പര്യ
ഹൈ.
ഭാവാര്ഥഃ– യഹാ ജിനഭഗവന്തോംകേ ചാര വിശേഷണോംകാ വര്ണന കരകേ ഉന്ഹേം ഭാവനമസ്കാര കിയാ ഹൈ. [൧]
പ്രഥമ തോ, ജിനഭഗവന്ത സൌ ഇന്ദ്രോംസേ വംദ്യ ഹൈം. ഐസേ അസാധാരണ നമസ്കാരകേ യോഗ്യ അന്യ കോഈ നഹീം ഹൈ,
ക്യോംകി ദേവോം തഥാ അസുരോംമേം യുദ്ധ ഹോതാ ഹൈ ഇസലിഏ [ദേവാധിദേവ ജിനഭഗവാനകേ അതിരിക്ത] അന്യ കോഈ ഭീ
ദേവ സൌ ഇന്ദ്രോംസേ വന്ദിത നഹീം ഹൈ. [൨] ദൂസരേ, ജിനഭഗവാനകീ വാണീ തീനലോകകോ ശുദ്ധ ആത്മസ്വരൂപകീ
പ്രാപ്തികാ ഉപായ ദര്ശാതീ ഹൈ ഇസലിഏ ഹിതകര ഹൈ; വീതരാഗ നിര്വികല്പ സമാധിസേ ഉത്പന്ന സഹജ –അപൂര്വ
പരമാനന്ദരൂപ പാരമാര്ഥിക സുഖരസാസ്വാദകേ രസിക ജനോംകേ മനകോ ഹരതീ ഹൈ ഇസലിഏ [അര്ഥാത് പരമ
സമരസീഭാവകേ രസിക ജീവോംകോ മുദിത കരതീ ഹൈ ഇസലിഏ] മധുര ഹൈ;

Page 6 of 264
PDF/HTML Page 35 of 293
single page version

] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
ശുദ്ധ ജീവാസ്തികായാദി സാത തത്ത്വ, നവ പദാര്ഥ, ഛഹ ദ്രവ്യ ഔര പാ ച അസ്തികായകാ സംശയ–വിമോഹ–
വിഭ്രമ രഹിത നിരൂപണ ക്രതീ ഹൈ ഇസലിഏ അഥവാ പൂര്വാപരവിരോധാദി ദോഷ രഹിത ഹോനേസേ അഥവാ യുഗപദ് സര്വ
ജീവോംകോ അപനീ–അപനീ ഭാഷാമേം സ്പഷ്ട അര്ഥകാ പ്രതിപാദന കരതീ ഹൈ ഇസലിഏ വിശദ–സ്പഷ്ട– വ്യക്ത ഹൈ.
ഇസപ്രകാര ജിനഭഗവാനകീ വാണീ ഹീ പ്രമാണഭൂത ഹൈ; ഏകാന്തരൂപ അപൌരുഷേയ വചന യാ വിചിത്ര കഥാരൂപ
കല്പിത പുരാണവചന പ്രമാണഭൂത നഹീം ഹൈ. [൩] തീസരേ, അനന്ത ദ്രവ്യ–ക്ഷേത്ര–കാല–ഭാവകാ ജാനനേവാലാ
അനന്ത കേവലജ്ഞാനഗുണ ജിനഭഗവന്തോംകോ വര്തതാ ഹൈ. ഇസപ്രകാര ബുദ്ധി ആദി സാത ഋദ്ധിയാ തഥാ
മതിജ്ഞാനാദി ചതുര്വിധ ജ്ഞാനസേ സമ്പന്ന ഗണധരദേവാദി യോഗന്ദ്രോംസേ ഭീ വേ വംദ്യ ഹൈം. [൪] ചൌഥേ, പാ ച പ്രകാരകേ
സംസാരകോ ജിനഭഗവന്തോംനേ ജീതാ ഹൈ. ഇസപ്രകാര കൃതകൃത്യപനേകേ കാരണ വേ ഹീ അന്യ അകൃതകൃത്യ ജീവോംകോ
ശരണഭൂത ഹൈ, ദൂസരാ കോഈ നഹീം.–
ഇസപ്രകാര ചാര വിശേഷണോംസേ യുക്ത ജിനഭഗവന്തോംകോ ഗ്രംഥകേ ആദിമേം
ഭാവനമസ്കാര കരകേ മംഗല കിയാ.
പ്രശ്നഃ– ജോ ശാസ്ത്ര സ്വയം ഹീ മംഗല ഹൈം, ഉസകാ മംഗല കിസലിഏ കിയാ ജാതാ ഹൈ?
ഉത്തരഃ– ഭക്തികേ ഹേതുസേ മംഗലകാ ഭീ മംഗല കിയാ ജാതാ ഹൈ. സൂര്യകീ ദീപകസേ , മഹാസാഗരകീ
ജലസേ, വാഗീശ്വരീകീ [സരസ്വതീ] കീ വാണീസേ ഔര മംഗലകീ മംഗലസേ അര്ചനാ കീ ജാതീ ഹൈ .. ൧..
--------------------------------------------------------------------------
ഇസ ഗാഥാകീ ശ്രീജയസേനാചാര്യദേവകൃത ടീകാമേം, ശാസ്ത്രകാ മംഗല ശാസ്ത്രകാ നിമിത്ത, ശാസ്ത്രകാ ഹേതു [ഫല], ശാസ്ത്രകാ
പരിമാണ, ശാസ്ത്രകാ നാമ തഥാ ശാസ്ത്രകേ കര്താ– ഇന ഛഹ വിഷയോംകാ വിസ്തൃത വിവേചന കിയാ ഹൈ.
പുനശ്ച, ശ്രീ ജയസേനാചാര്യദേവനേ ഇസ ഗാഥാകേ ശബ്ദാര്ഥ, നയാര്ഥ, മതാര്ഥ, ആഗമാര്ഥ ഏവം ഭാവാര്ഥ സമഝാകര,
‘ഇസപ്രകാര വ്യാഖ്യാനകാലമേ സര്വത്ര ശബ്ദാര്ഥ, നയാര്ഥ, മതാര്ഥ, ആഗമാര്ഥ ഔര ഭാവാര്ഥ പ്രയുക്ത കരനേ യോഗ്യ ഹൈം’ –––
ഐസാ കഹാ ഹൈ.

Page 7 of 264
PDF/HTML Page 36 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
[
സമണമുഹുഗ്ഗദമട്ഠം ചദുഗ്ഗദിണിവാരണം സണിവ്വാണം.
ഏസോ പണമിയ സിരസാ സമയമിയം സണഹ വോച്ഛാമി.. ൨..
ശ്രമണമുഖോദ്ഗതാര്ഥം ചതുര്ഗതിനിവാരണം സനിര്വാണമ്.
ഏഷ പ്രണമ്യ ശിരസാ സമയമിമം ശൃണുത വക്ഷ്യാമി.. ൨..
സമയോ ഹ്യാഗമഃ. തസ്യ പ്രണാമപൂര്വകമാത്മനാഭിധാനമത്ര പ്രതിജ്ഞാതമ്. യുജ്യതേ ഹി സ പ്രണന്തുമഭിധാതും
ചാപ്തോപദിഷ്ഠത്വേ സതി സഫലത്വാത്. തത്രാപ്തോപദിഷ്ടത്വമസ്യ ശ്രമണമുഖോദ്ഗതാര്ഥത്ത്വാത്. ശ്രമണാ ഹി മഹാശ്രമണാഃ
സര്വജ്ഞവീതരാഗാഃ. അര്ഥഃ പുനരനേകശബ്ദസംബന്ധേനാഭിധീയമാനോ വസ്തുതയൈകോഭിധേയ. സഫലത്വം തു ചതസൃണാം
---------------------------------------------------------------------------------------------
ഗാഥാ ൨
അന്വയാര്ഥഃ– [ശ്രമണമുഖോദ്ഗതാര്ഥേ] ശ്രമണകേ മുഖസേ നികലേ ഹുഏ അര്ഥമയ [–സര്വജ്ഞ മഹാമുനികേ
മുഖസേ കഹേ ഗയേ പദാര്ഥോംകാ കഥന കരനേവാലേ], [ചതുര്ഗതിനിവാരണം] ചാര ഗതികാ നിവാരണ കരനേവാലേ
ഔര [സനിര്വാണമ്] നിര്വാണ സഹിത [–നിര്വാണകേ കാരണഭൂത] – [ഇമം സമയം] ഐസേ ഇസ സമയകോ
[ശിരസാ പ്രണമ്യ] ശിരസാ നമന കരകേ [ഏഷവക്ഷ്യാമി] മൈം ഉസകാ കഥന കരതാ ഹൂ ; [ശ്രൃണുത] വഹ
ശ്രവണ കരോ.
ടീകാഃ– സമയ അര്ഥാത ആഗമ; ഉസേ പ്രണാമ കരകേ സ്വയം ഉസകാ കഥന കരേംഗേ ഐസീ യഹാ
[ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവനേ] പ്രതിജ്ഞാ കീ ഹൈ. വഹ [സമയ] പ്രണാമ കരനേ ഏവം കഥന കരനേ യോഗ്യ
ഹൈ, ക്യോംകി വഹ
ആപ്ത ദ്വാരാ ഉപദിഷ്ട ഹോനേസേ സഫല ഹൈ. വഹാ , ഉസകാ ആപ്ത ദ്വാരാ ഉപദിഷ്ടപനാ ഇസലിഏ
ഹൈ കി ജിസസേ വഹ ‘ശ്രമണകേ മുഖസേ നികലാ ഹുആ അര്ഥമയ’ ഹൈ. ‘ശ്രമണ’ അര്ഥാത് മഹാശ്രമണ–
സര്വജ്ഞവീതരാഗദേവ; ഔര ‘അര്ഥ’ അര്ഥാത് അനേക ശബ്ദോംകേ സമ്ബന്ധസേ കഹാ ജാനേവാലാ, വസ്തുരൂപസേ ഏക ഐസാ
പദാര്ഥ. പുനശ്ച ഉസകീ [–സമയകീ] സഫലതാ ഇസലിഏ ഹൈ കി ജിസസേ വഹ സമയ
--------------------------------------------------------------------------
ആപ്ത = വിശ്വാസപാത്ര; പ്രമാണഭൂത; യഥാര്ഥ വക്താ. [സര്വജ്ഞദേവ സമസ്ത വിശ്വകോ പ്രതി സമയ സംപൂര്ണരൂപസേ ജാന രഹേ
ഹൈം ഔര വേ വീതരാഗ [മോഹരാഗദ്വേഷരഹിത] ഹോനേകേ കാരണ ഉന്ഹേം അസത്യ കഹനേകാ ലേശമാത്ര പ്രയോജന നഹീം രഹാ ഹൈ;
ഇസലിഏ വീതരാഗ–സര്വജ്ഞദേവ സചമുച ആപ്ത ഹൈം. ഐസേ ആപ്ത ദ്വാരാ ആഗമ ഉപദിഷ്ട ഹോനേസേ വഹ [ആഗമ] സഫല
ഹൈം.]
ആ സമയനേ ശിരനമനപൂര്വക ഭാഖും ഛും സൂണജോ തമേ;
ജിനവദനനിര്ഗത–അര്ഥമയ, ചഉഗതിഹരണ, ശിവഹേതു ഛേ. ൨.

Page 8 of 264
PDF/HTML Page 37 of 293
single page version

] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
നാരകതിര്യഗ്മനുഷ്യദേവത്വലക്ഷണാനാം ഗതീനാം നിവാരണത്വാത് പാരതംക്ര്യനിവൃത്തിലക്ഷണസ്യ നിര്വാണസ്യ
ശുദ്ധാത്മതത്ത്വോപലമ്ഭരൂപസ്യ പരമ്പരയാ കാരണത്വാത് സ്വാതംക്ര്യപ്രാപ്തിലക്ഷണസ്യ ച ഫലസ്യ സദ്ഭാവാദിതി..
൨..
സമവാഓ പംചണ്ഹം സമഉ ത്തി ജിണുത്തമേഹിം പണ്ണത്തം.
സോ ചേവ ഹവദി ലോഓ തത്തോ അമിഓ അലോഓ ഖം.. ൩..
സമവാദഃ സമവായോ വാ പംചാനാം സമയ ഇതി ജിനോത്തമൈഃ പ്രജ്ഞപ്തമ്.
സ ച ഏവ ഭവതി ലോകസ്തതോമിതോലോകഃ ഖമ്.. ൩..
---------------------------------------------------------------------------------------------
[൧] ‘നാരകത്വ’ തിര്യചത്വ, മനുഷ്യത്വ തഥാ ദേവത്വസ്വരൂപ ചാര ഗതിയോംകാ നിവാരണ’ കരനേ കേ
കാരണ ഔര [൨] ശുദ്ധാത്മതത്ത്വകീ ഉപലബ്ധിരൂപ ‘നിര്വാണകാ പരമ്പരാസേ കാരണ’ ഹോനേകേ കാരണ [൧]
പരതംത്രതാനിവൃതി ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ ഔര [൨] സ്വതംത്രതാപ്രാപ്തി ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ –– ഐസേ
ഫല
സഹിത ഹൈ.

ഭാവാര്ഥഃ– വീതരാഗസര്വജ്ഞ മഹാശ്രമണകേ മുഖസേ നീകലേ ഹുഏ ശബ്ദസമയകോ കോഈ ആസന്നഭവ്യ പുരുഷ
സുനകര, ഉസ ശബ്ദസമയകേ വാച്യഭൂത പംചാസ്തികായസ്വരൂപ അര്ഥ സമയകോ ജാനതാ ഹൈ ഔര ഉസമേം ആജാനേ
വാലേ ശുദ്ധജീവാസ്തികായസ്വരൂപ അര്ഥമേം [പദാര്ഥമേം] വീതരാഗ നിര്വികല്പ സമാധി ദ്വാരാ സ്ഥിത രഹകര ചാര
ഗതികാ നിവാരണ കരകേ, നിര്വാണ പ്രാപ്ത കരകേ, സ്വാത്മോത്പന്ന, അനാകുലതാലക്ഷണ, അനന്ത സുഖകോ പ്രാപ്ത
കരതാ ഹൈ. ഇസ കാരണസേ ദ്രവ്യാഗമരൂപ ശബ്ദസമയ നമസ്കാര കരനേ തഥാ വ്യാഖ്യാന കരനേ യോഗ്യ ഹൈ..൨..
ഗാഥാ ൩
അന്വയാര്ഥഃ– [പംചാനാം സമവാദഃ] പാ ച അസ്തികായകാ സമഭാവപൂര്വക നിരൂപണ [വാ] അഥവാ [സമവായഃ]
--------------------------------------------------------------------------
മൂല ഗാഥാമേം ‘സമവാഓ’ ശബ്ദ ഹൈേ; സംസ്കൃത ഭാഷാമേം ഉസകാ അര്ഥ ‘സമവാദഃ’ ഭീ ഹോതാ ഹൈ ഔര ‘ സമവായഃ’ ഭീ
ഹോതാ ഹൈ.
൧. ചാര ഗതികാ നിവാരണ [അര്ഥാത് പരതന്ത്രതാകീ നിവൃതി] ഔര നിര്വാണകീ ഉത്പത്തി [അര്ഥാത് സ്വതന്ത്രതാകീ പ്രാപ്തി]
വഹ സമയകാ ഫല ഹൈ.
സമവാദ വാ സമവായ പാംച തണോ സമയ– ഭാഖ്യും ജിനേ;
തേ ലോക ഛേ, ആഗള അമാപ അലോക ആഭസ്വരൂപ ഛേ. ൩.

Page 9 of 264
PDF/HTML Page 38 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
[
തത്ര ച പഞ്ചാനാമസ്തികായാനാം സമോ മധ്യസ്ഥോ രാഗദ്വേഷാഭ്യാമനുപഹതോ വര്ണപദവാക്യ–സന്നിവേശവിശിഷ്ടഃ
പാഠോ വാദഃ ശബ്ദസമയഃ ശബ്ദാഗമ ഇതി യാവത്. തേഷാമേവ മിഥ്യാദര്ശനോദയോച്ഛേദേ സതി സമ്യഗ്വായഃ
പരിച്ഛേദോ ജ്ഞാനസമയോ ജ്ഞാനഗമ ഇതി യാവത്. തേഷാമേവാഭിധാനപ്രത്യയപരിച്ഛിന്നാനാം വസ്തുരൂപേണ സമവായഃ
സംധാതോര്ഥസമയഃ സര്വപദാര്ഥസാര്ഥ ഇതി യാവത്. തദത്ര ജ്ഞാനസമയപ്രസിദ്ധയര്ഥ ശബ്ദസമയസമ്ബന്ധേനാര്ഥസമയ
ോഭിധാതുമഭിപ്രേതഃ. അഥ തസ്യൈവാര്ഥസമയസ്യ ദ്വൈവിധ്യം ലോകാലോക–വികല്പാത്.
---------------------------------------------------------------------------------------------
ഉനകാ സമവായ [–പംചാസ്തികായകാ സമ്യക് ബോധ അഥവാ സമൂഹ] [സമയഃ] വഹ സമയ ഹൈ [ഇതി] ഐസാ
[ജിനോത്തമൈഃ പ്രജ്ഞപ്തമ്] ജിനവരോംനേ കഹാ ഹൈ. [സഃ ച ഏവ ലോകഃ ഭവതി] വഹീ ലോക ഹൈ. [–പാ ച
അസ്തികായകേ സമൂഹ ജിതനാ ഹീ ലോക ഹൈ.]; [തതഃ] ഉസസേ ആഗേ [അമിതഃ അലോകഃ] അമാപ അലോക
[ഖമ്] ആകാശസ്വരൂപ ഹൈ.
ടീകാഃ– യഹാ [ഇസ ഗാഥാമേം ശബ്ദരൂപസേ, ജ്ഞാനരൂപസേ ഔര അര്ഥരൂപസേ [–ശബ്ദസമയ, ജ്ഞാനസമയ
ഔര അര്ഥസമയ]– ഐസേ തീന പ്രകാരസേ ‘സമയ’ ശബ്ദകാ അര്ഥ കഹാ ഹൈ തഥാ ലോക–അലോകരൂപ വിഭാഗ
കഹാ ഹൈ.
വഹാ , [൧] ‘സമ’ അര്ഥാത് മധ്യസ്ഥ യാനീ ജോ രാഗദ്വേഷസേ വികൃത നഹീം ഹുആ; ‘വാദ’ അര്ഥാത് വര്ണ
[അക്ഷര], പദ [ശബ്ദ] ഔര വാക്യകേ സമൂഹവാലാ പാഠ. പാ ച അസ്തികായകാ ‘സമവാദ’ അര്ഥാത മധ്യസ്ഥ
[–രാഗദ്വേഷസേ വികൃത നഹീം ഹുആ] പാഠ [–മൌഖിക യാ ശാസ്ത്രാരൂഢ നിരൂപണ] വഹ ശബ്ദസമയ ഹൈ, അര്ഥാത്
ശബ്ദാഗമ വഹ ശബ്ദസമയ ഹൈ. [൨] മിഥ്യാദര്ശനകേ ഉദയകാ നാശ ഹോനേ പര, ഉസ പംചാസ്തികായകാ ഹീ
സമ്യക് അവായ അര്ഥാത് സമ്യക് ജ്ഞാന വഹ ജ്ഞാനസമയ ഹൈ, അര്ഥാത് ജ്ഞാനാഗമ വഹ ജ്ഞാനസമയ ഹൈ. [൩]
കഥനകേ നിമിത്തസേ ജ്ഞാത ഹുഏ ഉസ പംചാസ്തികായകാ ഹീ വസ്തുരൂപസേ സമവായ അര്ഥാത് സമൂഹ വഹ അര്ഥസമയ
ഹൈ, അര്ഥാത് സര്വപദാര്ഥസമൂഹ വഹ അര്ഥസമയ ഹൈ. ഉസമേം യഹാ ജ്ഞാന സമയകീ പ്രസിദ്ധികേ ഹേതു ശബ്ദസമയകേ
സമ്ബന്ധസേ അര്ഥസമയകാ കഥന [ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവ] കരനാ ചാഹതേ ഹൈം.
--------------------------------------------------------------------------
സമവായ =[൧] സമ്+അവായ; സമ്യക് അവായ; സമ്യക് ജ്ഞാന. [൨] സമൂഹ. [ഇസ പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ ശാസ്ത്രമേം യഹാ
കാലദ്വവ്യകോ–– കി ജോ ദ്രവ്യ ഹോനേ പര ഭീ അസ്തികായ നഹീം ഹൈ ഉസേ ––വിവക്ഷാമേം ഗൌണ കരകേ ‘പംചാസ്തികായകാ
സമവായ വഹ സമയ ഹൈ.’ ഐസാ കഹാ ഹൈ; ഇസലിയേ ‘ഛഹ ദ്രവ്യകാ സമവായ വഹ സമയ ഹൈ’ ഐസേ കഥനകേ ഭാവകേ സാഥ
ഇസ കഥനകേ ഭാവകാ വിരോധ നഹീം സമഝനാ ചാഹിയേ, മാത്ര വിവക്ഷാഭേദ ഹൈ ഐസാ സമഝനാ ചാഹിയേ. ഔര ഇസീ പ്രകാര
അന്യ സ്ഥാന പര ഭീ വിവക്ഷാ സമഝകര അവിരുദ്ധ അര്ഥ സമഝ ലേനാ ചാഹിയേ]

Page 10 of 264
PDF/HTML Page 39 of 293
single page version

൧൦
] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ
[ഭഗവാനശ്രീകുന്ദകുന്ദ
സ ഏവ പഞ്ചാസ്തികായസമവായോ യാവാംസ്താവാ ല്ലോകസ്തതഃ പരമമിതോനന്തോ ഹ്യലോകഃ, സ തു നാഭാവമാത്രം
കിന്തു
തത്സമവായാതിരിക്തപരിമാണമനന്തക്ഷേത്രം ഖമാകാശമിതി.. ൩..
ജീവാ പുഗ്ഗലകായാ ധമ്മാധമ്മാ തഹേവ ആവാസം.
അത്ഥിത്തമ്ഹി യ ണിയദാ അണണ്ണമഇയാ അുണമഹംതാ.. ൪..
ജീവാഃ പുദ്ഗലകായാ ധര്മോ ധര്മൌ തഥൈവ ആകാശമ്.
അസ്തിത്വേ ച നിയതാ അനന്യമയാ അണുമഹാന്തഃ.. ൪..
---------------------------------------------------------------------------------------------
അബ, ഉസീ അര്ഥസമയകാ, ലോക ഔര അലോകകേ ഭേദകേ കാരണ ദ്വിവിധപനാ ഹൈ. വഹീ പംചാസ്തികായസമൂഹ
ജിതനാ ഹൈ, ഉതനാ ലോക ഹൈ. ഉസസേ ആഗേ അമാപ അര്ഥാത അനന്ത അലോക ഹൈ. വഹ അലോക അഭാവമാത്ര
നഹീം ഹൈ കിന്തു പംചാസ്തികായസമൂഹ ജിതനാ ക്ഷേത്ര ഛോഡ കര ശേഷ അനന്ത ക്ഷേത്രവാലാ ആകാശ ഹൈ [അര്ഥാത
അലോക ശൂന്യരൂപ നഹീം ഹൈ കിന്ംതു ശുദ്ധ ആകാശദ്രവ്യരൂപ ഹൈ.. ൩..
ഗാഥാ ൪
അന്വയാര്ഥഃ– [ജീവാഃ] ജീവ, [പുദ്ഗലകായാഃ] പുദ്ഗലകായ, [ധര്മാധര്മൌ] ധര്മ, അധര്മ [തഥാ ഏവ]
തഥാ [ആകാശമ്] ആകാശ [അസ്തിത്വേ നിയതാഃ] അസ്തിത്വമേം നിയത, [അനന്യമയാഃ] [അസ്തിത്വസേ]
അനന്യമയ [ച] ഔര [അണുമഹാന്തഃ]
അണുമഹാന [പ്രദേശസേ ബഡേ] ഹൈം.

--------------------------------------------------------------------------

൧. ‘ലോക്യന്തേ ദ്രശ്യന്തേ ജീവാദിപദാര്ഥാ യത്ര സ ലോകഃ’ അര്ഥാത് ജഹാ ജീവാദിപദാര്ഥ ദിഖാഈ ദേതേ ഹൈം, വഹ ലോക ഹൈ.
അണുമഹാന=[൧] പ്രദേശമേം ബഡേ അര്ഥാത് അനേകപ്രദേശീ; [൨] ഏകപ്രദേശീ [വ്യക്തി–അപേക്ഷാസേ] തഥാ അനേകപ്രദേശീ
[ശക്തി–അപേക്ഷാസേ].
ജീവദ്രവ്യ, പുദ്ഗലകായ, ധര്മ, അധര്മ നേ ആകാശ ഏ
അസ്തിത്വനിയത, അനന്യമയ നേ അണുമഹാന പദാര്ഥ ഛേ. ൪.

Page 11 of 264
PDF/HTML Page 40 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന
[
൧൧
അത്ര പഞ്ചാസ്തികായാനാം വിശേഷസംജ്ഞാ സാമാന്യവിശേഷാസ്തിത്വം കായത്വം ചോക്തമ്.
തത്ര ജീവാഃ പുദ്ഗലാഃ ധര്മാധര്മൌ ആകാശമിതി തേഷാം വിശേഷസംജ്ഞാ അന്വര്ഥാഃ പ്രത്യേയാഃ.
സാമാന്യവിശേഷാസ്തിത്വഞ്ച തേഷാമുത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യമയ്യാം സാമാന്യവിശേഷസത്തായാം നിയതത്വാദ്വയ
വസ്ഥിതത്വാദവസേയമ്. അസ്തിത്വേ നിയതാനാമപി ന തേഷാമന്യമയത്വമ്, യതസ്തേ സര്വദൈവാനന്യ–മയാ
ആത്മനിര്വൃത്താഃ. അനന്യമയത്വേപി തേഷാമസ്തിത്വനിയതത്വം നയപ്രയോഗാത്. ദ്വൌ ഹി നയൌ ഭഗവതാ പ്രണീതൌ–
ദ്രവ്യാര്ഥികഃ പര്യായാര്ഥികശ്ച. തത്ര ന ഖല്വേകനയായത്താദേശനാ കിന്തു തദുഭയായതാ. തതഃ
പര്യായാര്ഥാദേശാദസ്തിത്വേ സ്വതഃ കഥംചിദ്ഭിന്നപി വ്യവസ്ഥിതാഃ ദ്രവ്യാര്ഥാദേശാത്സ്വയമേവ സന്തഃ സതോനന്യമയാ
ഭവന്തീതി. കായത്വമപി തേഷാമണുമഹത്ത്വാത്. അണവോത്ര പ്രദേശാ മൂര്തോമൂര്താശ്ച നിര്വിഭാഗാംശാസ്തൈഃ
മഹാന്തോണുമഹാന്തഃ പ്രദേശപ്രചയാത്മകാ ഇതി സിദ്ധം തേഷാം കായത്വമ്. അണുഭ്യാം. മഹാന്ത ഇതിഃ വ്യത്പത്ത്യാ
---------------------------------------------------------------------------------------------

ടീകാഃ–
യഹാ [ഇസ ഗാഥാമേം] പാ ച അസ്തികായോംകീ വിശേഷസംജ്ഞാ, സാമാന്യ വിശേഷ–അസ്തിത്വ തഥാ
കായത്വ കഹാ ഹൈ.
വഹാ ജീവ, പുദ്ഗല, ധര്മ, അധര്മ ഔര ആകാശ–യഹ ഉനകീ വിശേഷസംജ്ഞാഏ അന്വര്ഥ ജാനനാ.
വേ ഉത്പാദ–വ്യയ–ധ്രൌവ്യമയീ സാമാന്യവിശേഷസത്താമേം നിയത– വ്യവസ്ഥിത [നിശ്ചിത വിദ്യമാന] ഹോനേസേ
ഉനകേ സാമാന്യവിശേഷ–അസ്തിത്വ ഭീ ഹൈ ഐസാ നിശ്ചിത കരനാ ചാഹിയേ. വേ അസ്തിത്വമേം നിയത ഹോനേ പര ഭീ
[ജിസപ്രകാര ബര്തനമേം രഹനേവാലാ ഘീ ബര്തനസേ അന്യമയ ഹൈ ഉസീപ്രകാര] അസ്തിത്വസേ അന്യമയ നഹീം ഹൈ;
ക്യോംകി വേ സദൈവ അപനേസേ നിഷ്പന്ന [അര്ഥാത് അപനേസേ സത്] ഹോനേകേ കാരണ [അസ്തിത്വസേ] അനന്യമയ ഹൈ
[ജിസപ്രകാര അഗ്നി ഉഷ്ണതാസേ അനന്യമയ ഹൈ ഉസീപ്രകാര]. ‘അസ്തിത്വസേ അനന്യമയ’ ഹോനേ പര ഭീ ഉനകാ
‘അസ്തിത്വമേം നിയതപനാ’ നയപ്രയോഗസേ ഹൈ. ഭഗവാനനേ ദോ നയ കഹേ ഹൈ – ദ്രവ്യാര്ഥിക ഔര പര്യായാര്ഥിക. വഹാ
കഥന ഏക നയകേ ആധീന നഹീം ഹോതാ കിന്തു ഉന ദോനോം നയോംകേ ആധീന ഹോതാ ഹൈ. ഇസലിയേ വേ
പര്യായാര്ഥിക കഥനസേ ജോ അപനേസേ കഥംചിത് ഭിന്ന ഭീ ഹൈ ഐസേ അസ്തിത്വമേം വ്യവസ്ഥിത [നിശ്ചിത സ്ഥിത] ഹൈം
ഔര ദ്രവ്യാര്ഥിക കഥനസേ സ്വയമേവ സത് [–വിദ്യമാന] ഹോനേകേ കാരണ അസ്തിത്വസേ അനന്യമയ ഹൈം.
---------------------------------------------------------------------------

അന്വര്ഥ=അര്ഥകാ അനുസരണ കരതീ ഹുഈ; അര്ഥാനുസാര. [പാ ച അസ്തികായോംകേ നാമ ഉനകേ അര്ഥാനുസാര ഹൈം.]