Page -8 of 264
PDF/HTML Page 21 of 293
single page version

പ്രശ്നഃ– വ്യവഹാരനയ പരകോ ഉപദേശ കരനേമേം ഹീ കാര്യകാരീ ഹൈ യാ സ്വയംകാ ഭീ പ്രയോജന സാധതാ ഹൈ?

ഉത്തരഃ– സ്വയം ഭീ ജബ തക നിശ്ചയനയസേ പ്രരൂപതി വസ്തുകോ നഹീം ജാനതാ തബതക വ്യവഹാരമാര്ഗ ദ്വാരാ വസ്തുകാ നിശ്ചയ കരതാ ഹൈ. ഇസലിയേ നീചലീ ദശാമേം സ്വയംകോ ഭീ വ്യവഹാരനയ കാര്യകാരീ ഹൈ. പരന്തു വ്യവഹാരകോ ഉപചാരമാത്ര മാനകര ഉസകേ ദ്വാരാ വസ്തുകാ ശ്രദ്ധാന ബരാബര കിയാ ജാവേ തോ വഹ കാര്യകാരീ ഹോ, ഔര യദി നിശ്ചയകീ ഭാ തി വ്യവഹാര ഭീ സത്യഭൂത മാനകര ‘വസ്തു ഐസീ ഹീ ഹൈ’ ഐസാ ശ്രദ്ധാന കിയാ ജാവേ തോ വഹ ഉല്ടാ അകാര്യകാരീ ഹോ ജായേ. യഹീ പുരുഷാര്ഥസിദ്ധയുപായമേം കഹാ ഹൈഃ–

അര്ഥഃ– മുനിരാജ, അജ്ഞാനീകോ സമഝാനേകേ ലിയേ അസത്യാര്ഥ ജോ വ്യവഹാരനയ ഉസകോ ഉപദേശ ദേതേ ഹൈം. ജോ കേവള വ്യവഹാരകോ ഹീ സമഝാതാ ഹൈ, ഉസേ തോ ഉപദേശ ഹീ ദേനാ യോഗ്യ നഹീം ഹൈ. ജിസ പ്രകാര ജോ സച്ചേ സിംഹകോ ന സമഝതാ ഉസേ തോ ബിലാവ ഹീ സിംഹ ഹൈ, ഉസീ പ്രകാര ജോ നിശ്ചയകോ നഹീം സമഝതാ ഉസകേ തോ വ്യവഹാര ഹീ നിശ്ചയപനേകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ.

Page -7 of 264
PDF/HTML Page 22 of 293
single page version

അബ, നിശ്ചയ–വ്യവഹാര ദോനോം നയോംകേ ആഭാസകാ അവലമ്ബന ലേതേ ഹൈം ഐസേ മിഥ്യാദ്രഷ്ടിയോംകാ നിരൂപണ കരതേ ഹൈംഃ––

കോഈ ഐസാ മാനതേ ഹൈം കി ജിനമതമേം നിശ്ചയ ഔര വ്യവഹാര ദോ നയ കഹേ ഹൈം ഇസലിയേ ഹമേം ഉന ദോനോംകാ അംഗീകാര കരനാ ചാഹിയേ. ഐസാ വിചാരകര, ജിസ പ്രകാര കേവളനിശ്ചയഭാസകേ അവലിമ്ബയോംകാ കഥന കിയാ ഥാ തദനുസാര തോ വേ നിശ്ചയകാ അംഗീകാര കരതേ ഹൈം ഔര ജിസ പ്രകാര കേവലവ്യവഹാരാഭാസകേ അവലിമ്ബയോംകാ കഥന കിയാ ഥാ തദനുസാര വ്യവഹാരകാ അംഗീകാര കരതേ ഹൈം. യദ്യപി ഇസ പ്രകാര അംഗീകാര കരനേമേം ദോനോം നയോംമേം വിരോധ ഹൈ, തഥാപി കരേം ക്യാ? ദോനോം നയോംകാ സച്ചാ സ്വരൂപ തോ ഭാസിത ഹുആ നഹീം ഹൈ ഔര ജിനമതമേം ദോ നയ കഹേ ഹൈം ഉനമേംസേ കിസീകോ ഛോഡാ ഭീ നഹീം ജാതാ. ഇസലിയേ ഭ്രമപൂര്വക ദോനോം നയോകാം സാധന സാധതേ ഹൈം. ഉന ജീവോംകോ ഭീ മിഥ്യാദ്രഷ്ടി ജാനനാ.

അബ ഉനകീ പ്രവൃത്തികീ വിശേഷതാ ദര്ശാതേ ഹൈംഃ–

അംതരംഗമേം സ്വയംകോ തോ നിര്ധാര കരകേ യഥാവത് നിശ്ചയ–വ്യവഹാര മോക്ഷമാര്ഗകോ പഹിചാനാ നഹീം ഹൈ പരന്തു ജിന–ആജ്ഞാ മാനകര നിശ്ചയ–വ്യവഹാരരൂപ ദോ പ്രകാരകേ മോക്ഷമാര്ഗ മാനതേ ഹൈം. അബ മോക്ഷമാര്ഗ തോ കഹീം ദോ ഹൈം നഹീം, മോക്ഷമാര്ഗകാ നിരൂപണ ദോ പ്രകാരസേ ഹൈ. ജഹാ ം സച്ചേ മോക്ഷമാര്ഗകോ മോക്ഷമാര്ഗ നിരൂപണ കിയാ ഹൈ വഹ നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ, ഔര ജഹാ ംം മോക്ഷമാര്ഗ തോ ഹൈ നഹീം കിന്തു മോക്ഷമാര്ഗകാ നിമിത്ത ഹൈേ അഥവാ സഹചാരീ ഹൈ, ഉസേ ഉപചാരസേ മോക്ഷമാര്ഗ കഹേം വഹ വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ; ക്യോംകി നിശ്ചയ–വ്യവഹാരകാ സര്വത്ര ഐസാ ഹീ ലക്ഷണ ഹൈ. സച്ചാ നിരൂപണ സോ നിശ്ചയ, ഉപചാര നിരൂപണ സോ വ്യവഹാര. ഇസലിയേ നിരൂപണകീ അപേക്ഷാസേ ദോ പ്രകാസേ മോക്ഷമാര്ഗ ജാനനാ. പരംതു ഏക നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ തഥാ ഏക വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ ഇസ പ്രകാര ദോ മോക്ഷമാര്ഗ മാനനാ മിഥ്യാ ഹൈ.

പുനശ്ച, വേ നിശ്ചയ–വ്യവഹാര ദോനോംകോ ഉപാദേയ മാനതേ ഹൈം. വഹ ഭീ ഭ്രമ ഹൈ, ക്യോംകി നിശ്ചയ ഔര വ്യവഹാരകാ സ്വരൂപ തോ പരസ്പര വിരോധ സഹിത ഹൈ –

Page -6 of 264
PDF/HTML Page 23 of 293
single page version

വിഷയ

൧ ഷഡ്ദ്രവ്യപംചാസ്തികായവര്ണന

ഷഡ്ദ്രവ്യപംചാസ്തികായകേ സാമാന്യ

ശാസ്ത്രകേ ആദിമേം ഭാവനമസ്കാരരൂപ

അസാധാരണ മംഗല

സമയ അര്ഥാത ആഗമകോ പ്രണാമ കരകേ ഉസകാ കഥന കരനേ സമ്ബന്ധീ

ശ്രീമദ്കുന്ദകുന്ദാചാര്യ ദേവകീ പ്രതിജ്ഞാ

ശബ്ദരൂപസേ, ജ്ഞാനരൂപസേ ഔര അര്ഥരൂപസേ

ഐസേ തീന പ്രകാരകാ ‘സമയ’ ശബ്ദകാ

അര്ഥ തഥാ ലോക–അലോകരൂപ വിഭാഗ

പാ ച അസ്തികായോംകീ വിശേഷ സംജ്ഞാ, സാമാന്യ

–വിശേഷ അസ്തിത്വ തഥാ കായത്വകാ കഥന

പാ ച അസ്തികായോംകാ അസ്തിത്വ കിസ പ്രകാര

സേ ഹൈ ഔര കായത്വ കിസ പ്രകാരസേ ഹൈ

ഉസകാ കഥന

പാ ച അസ്തികായോംകോ തഥാ കാലകോ ദ്രവ്യ–

പനേകാ കാ കഥന

ഛഹ ദ്രവ്യോംകാ പരസ്പര അത്യംത സംകര ഹോനേപര

ഭീ വേ അപനേ അപനേ നിശ്ചിത സ്വരൂപസേ

ച്യുത നഹീം ഹോതേ ഐസാ കഥന

അസ്തിത്വ കാ സ്വരൂപ

സത്താ ഔര ദ്രവ്യകാ അര്ഥാന്തരപനാ ഹോനേകാ

ഖണ്ഡന

തീന പ്രകാരസേ ദ്രവ്യകാ ലക്ഷണ

Page -5 of 264
PDF/HTML Page 24 of 293
single page version

വിഷയ

ജീവദ്രവ്യാസ്തികായകാ വ്യാഖ്യാന

സാംസാരദശാവാലേ ആത്മാകാ സൌപാധി ഔര

നിരുപാധി സ്വരൂപ

മുക്തദശാവാലേ ആത്മാകാ നിരുപാധി സ്വരൂപ

സിദ്ധകേ നിരുപാധി ജ്ഞാന ദര്ശന ഔര

സുഖകാ സമര്ഥന

ജീവത്വഗുണകീ വ്യാഖ്യാ

ജീവോംകാ സ്വാഭാവിക പ്രമാണ തഥാ ഉനകാ

മുക്ത ഔര അമുക്ത ഐസാ വിഭാഗ

ജീവകേ ദേഹപ്രമാണപനേകേ ദ്രഷ്ടാന്തകാ കഥന

ജീവകാ ദേഹസേ ദേഹാന്തരമേം അസ്തിത്വ, ദേഹ സേ പൃഥകത്വ തഥാ ദേഹാന്തരമേം ഗമന കാ

കാരണ

സിദ്ധ ഭഗവന്തോംകേ ജീവത്വ ഏവം ദേഹ– പ്രമാണത്വകീ വ്യവസ്ഥാ

സിദ്ധഭഗവാനകോ കാര്യപനാ ഔര

കാരണപനാ ഹോനേകാ നിരാകരണ

‘ജീവകാ അഭാവ സോ മുക്തി’ –ഇസ ബാത

കാ ഖണ്ഡന

ചേതയിതൃത്വ ഗുണകീ വ്യാഖ്യാ

കിസ ജീവകോ കൌനസീ ചേതനാ ഹോതീ ഹൈ

ഉസകാ കഥന

ഉപയോഗ ഗുണകേ വ്യാഖ്യാനകാ പ്രാരമ്ഭ

ജ്ഞാനോപയോഗകേ ഭേദോംകേ നാമ ഔര

സ്വരൂപകാ കഥന

ദര്ശനോപയോഗകേ ഭേദോംകേ നാമ ഔര

സ്വരൂപകാ കഥന

ഏക ആത്മാ അനേക ജ്ഞാനാത്മക ഹോനേകാ

സമര്ഥന

ദ്രവ്യകാ ഗുണോംസേ ഭിന്നത്വ ഔര ഗുണോംകാ

ദ്രവ്യസേ ഭിന്നത്വ ഹോനേമേം ദോഷ

ദ്രവ്യ ഔര ഗുണോംകാ സ്വോചിത അനന്യപനാ

Page -4 of 264
PDF/HTML Page 25 of 293
single page version

വിഷയ

കര്മകോ ജീവഭാവകാ കര്താപനാ ഹോനേകേ

സമ്ബന്ധമേംം പൂര്വപക്ഷ

൫൯ വീം ഗാഥാമേം കഹേ ഹുഏ പൂര്വപക്ഷകേ

സമാധാനരൂപ സിദ്ധാന്ത

നിശ്ചനയ സേ ജീവ കോ അപനേ ഭാവോം കാ

കര്താപനാ ഔര പുദ്ഗലകര്മോംകാ അകര്താപനാ

നിശ്ചനയസേ അഭിന്ന കാരക ഹോനേസേ കര്മ

ഔര ജീവ സ്വയം അപനേ–അപനേ രൂപകേ

കര്താ ഹൈം– തത്സമ്ബന്ധീ നിരൂപണ

യദി കര്മ ജീവകോ അനയോന്യ അകര്താപനാ

ഹോ, തോ അന്യകാ ദിയാ ഹുആ ഫല അന്യ

ഭോഗേ, ഐസാ പ്രസംഗ ആയേഗാ, –ഐസാ ദോഷ

ബതലാകര പൂര്വപക്ഷകാ നിരൂപണ

കര്മയോഗ്യ പുദ്ഗല സമസ്ത ലോകമേം വ്യാപ്ത

ഹൈം; ഇസലിയേ ജഹാ ആത്മാ ഹൈ വഹാ , ബിനാ

ലായേ ഹീ, വേ വിദ്യമാന ഹൈം–––തത്സമ്ബന്ധീ

കഥന

അന്യ ദ്വാരാ കിയേ ബിനാ കര്മ കീ ഉത്ത്പത്തി

കിസ പ്രകാര ഹോതീ ഹൈ ഉസകാ കഥന

കര്മോംകീ വിചിത്രതാ അന്യ ദ്വാരാ നഹീം കീ

ജാതീ ––––തത്സമ്ബന്ധീ കഥന

നിശ്ചയസേ ജീവ ഔര കര്മകോ നിജ–നിജ

രൂപകാ ഹീ കര്താപനാ ഹോനേ പര ഭീ,

വ്യവഹാരസേ ജീവകോ കര്മ ദ്വാരാ ദിയേ ഗയേ

ഫല കാ ഉപഭോഗ വിരോധകോ പ്രാപ്ത നഹീം

ഹോതാ––– തത്സമ്ബന്ധീ കഥന

കര്തൃത്വ ഔര ഭോക്തൃത്വകീ വ്യാഖ്യാന കാ

ഉപസംഹാര

കര്മസംയുക്തപനേ കീ മുഖ്യതാ സേ പ്രഭുത്വഗുണ

കാ വ്യാഖ്യാന

Page -3 of 264
PDF/HTML Page 26 of 293
single page version

വിഷയ

ധര്മ ഔര അധര്മകേ ഉദാസീനപനേ സമ്ബന്ധീ

ഹേതു

ആകാശദ്രവ്യാസ്തികായ വ്യാഖ്യാന

ആകാശകാ സ്വരൂപ

ലോകകേ ബാഹര ഭീ ആകാശ ഹോനേകീ സൂചനാ

ആകാശമേം ഗതിഹേതുത്വ ഹോനേമേം

ദോഷകാ നിരൂപണ

൯൨ വീം ഗാഥാ മേം ഗതിപക്ഷസമ്ബന്ധീ കഥന

കരനേകേ പശ്ചാത സ്ഥിതിപക്ഷസമ്ബന്ധീ കഥന

ആകാശകോ ഗതിസ്ഥിതിഹേതുത്വകാ അഭാവ

ഹോനേകേ സമ്ബന്ധമേം ഹേതു

ആകാശകോ ഗതിസ്ഥിതിഹേതുത്വ ഹോനേകേ

ഖണ്ഡന സമ്ബന്ധീ കഥനകാ ഉപസംഹാര

ധര്മ, അ ധര്മ ഔര ലോകാകാശകാ

അവഗാഹകീ അപേക്ഷാസേ ഏകത്വ ഹോനേപര ഭീ

വസ്തുരൂപസേ അന്യത്വ

ദ്രവ്യോംകാ മൂര്താമൂര്തപനാ ഔര

ചേതനാചേതനപനാ

ദ്രവ്യോംകാ സക്രിയ– നിഷ്ക്രിയപനാ

മൂര്ത ഔര അമൂര്തകേ ലക്ഷണ

വ്യവഹാരകാല തഥാ നിശ്ചയകാലകാ സ്വരൂപ

കാലകേ ‘നിത്യ’ ഔര ‘ക്ഷണിക’ ഐസേ

ദോ വിഭാഗ

കാലകോ ദ്രവ്യപനേകാ വിധാന ഔര

അസ്തികായപനേകാ നിഷേധ

പംചാസ്തികാതകേ അവബോധകാ ഫല കഹകര

ഉസകേ വ്യാഖ്യാനകാ ഉപസംഹാര

Page -2 of 264
PDF/HTML Page 27 of 293
single page version

വിഷയ

ജീവവ്യാഖ്യാനകേ ഉപസംഹാരകീ തഥാ

അജീവവ്യാഖ്യാനകേ പ്രാരംഭകീ സൂചനാ

അജീവപദാര്ഥകാ വ്യാഖ്യാന

ആകാശാദികാ അജീവപനാ ദര്ശാനേകേ

ഹേതു

ആകാശാദികാ അചേതനത്വസാമാന്യ

നിശ്ചിത കരനേകേ ലിയേ അനുമാന

ജീവ–പുദ്ഗലകേ സംയോഗമേം ഭീ, ഉനകേ

ഭേദകേ കാരണഭൂത സ്വരൂപകാ കഥന

ജീവ–പുദ്ഗലകേ സംയോഗസേ നിഷ്പന്ന

ഹോനേവാലേ അന്യ സാത പദാര്ഥോംകേ

ഉപോദ്ഘാത ഹേതു ജീവകര്മ ഔര

പുദ്കര്മകേ ചക്രകാ വര്ണന

പുണ്യ–പാപപദാര്ഥകാ വ്യാഖ്യാന

പുണ്യ–പാപകോ യോഗ്യ ഭാവകേ

സ്വഭാവകാ കഥന

പുണ്യ–പാപകാ സ്വരൂപ

മൂര്തകര്മകാ സമര്ഥന

മൂര്തകര്മകാ മൂര്തകര്മകേ സാഥ ജോ ബന്ധ–

പ്രകാര തഥാ അമൂര്ത ജീവകാ മൂര്ത–കര്മകേ

സാഥ ജോ ബന്ധ പ്രകാര ഉസകീ സൂചനാ

ആസ്ത്രവപദാര്ഥകാ വ്യാഖ്യാന

പുണ്യാസ്ത്രവകാ സ്വരൂപ

പ്രശസ്ത രാഗകാ സ്വരൂപ

അനുകമ്പാകാ സ്വരൂപ

ചിത്തകീ കലുശതാകാ സ്വരൂപ

പാപാസ്ത്രവകാ സ്വരൂപ

പാപാസ്ത്രവഭൂത ഭാവോംകാ വിസ്താര

സംവരപദാര്ഥകാ വ്യാഖ്യാന

പപകേ സംവരകാ കഥന

Page -1 of 264
PDF/HTML Page 28 of 293
single page version

വിഷയ

സ്വചാരിത്രമേം പ്രവര്തന കരനേവാലേകാ

സ്വരൂപ

ശുദ്ധ സ്വചാരിത്രപ്രവൃത്തികാ മാര്ഗ

നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗകേ സാധനരൂപസേ,

പൂര്വോദിഷ്ട വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗകാ നിര്ദേശ

വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗകേ സാധ്യരൂപസേ,

നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗകാ കഥന

ആത്മാകേ ചാരിത്ര–ജ്ഞാന–ദര്ശനപനേകാ

പ്രകാശന

സര്വ സംസാരീ ആത്മാ മോക്ഷമാര്ഗകേ യോഗ്യ

ഹോനേകാ നിരാകരണ

ദര്ശന–ജ്ഞാന ചാരിത്രകാ കഥംചിത്

ബംധഹേതുപനാ ഔര ജീവസ്വഭാവമേം നിയത

ചാരിത്രകാ സാക്ഷാത മോക്ഷഹേതുപനാ

സൂക്ഷ്മ പരസമയകാ സ്വരൂപ

ശുദ്ധസമ്പ്രയോഗകോ കഥംചിത ബംധഹേതുപനാ

ഹോനേസേ ഉസേ മോക്ഷമാര്ഗപനേകാ നിഷേധ

Page 0 of 264
PDF/HTML Page 29 of 293
single page version

.. ശ്രീപരമഗുരവേ നമഃ, പരമ്പരാചാര്യഗുരവേ നമഃ ..

സകലകലുഷവിധ്വംസകം, ശ്രേയസാം പരിവര്ധകം, ധര്മസമ്ബന്ധകം, ഭവ്യജീവമനഃപ്രതിബോധകാരകം, പുണ്യപ്രകാശകം, പാപപ്രണാശകമിദം ശാസ്ത്രം ശ്രീ പംചാസ്തികായനാമധേയം, അസ്യ മൂലഗ്രന്ഥകര്താരഃ ശ്രീസര്വജ്ഞദേവാസ്തദുത്തരഗ്രന്ഥകര്താരഃ ശ്രീഗണധരദേവാഃ പ്രതിഗണധരദേവാസ്തേഷാം വചനാനുസാരമാസാദ്യ ആചാര്യശ്രീകുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവവിരചിതം, ശ്രോതാരഃ സാവധാനതയാ ശ്രൃണവന്തു..

Page 1 of 264
PDF/HTML Page 30 of 293
single page version

[പ്രഥമ, ഗ്രന്ഥകേ ആദിമേം ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവപ്രണീത പ്രാകൃതഗാഥാബദ്ധ ഇസ ‘പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ’ നാമക ശാസ്ത്രകീ ‘സമയവ്യാഖ്യാ’ നാമക സംസ്കൃത ടീകാ രചനേവാലേ ആചാര്യ ശ്രീ അമൃതചന്ദ്രാചാര്യദേവ ശ്ലോക ദ്വാരാ മംഗലകേ ഹേതു പരമാത്മാകോ നമസ്കാര കരതേ ഹൈംഃ–– [ശ്ലോകാര്ഥഃ––] സഹജ ആനന്ദ ഏവം സഹജ ചൈതന്യപ്രകാശമയ ഹോനേസേ ജോ അതി മഹാന ഹൈ തഥാ അനേകാന്തമേം സ്ഥിത ജിസകീ മഹിമാ ഹൈ, ഉസ പരമാത്മാകോ നമസ്കാര ഹോ. [൧]

Page 2 of 264
PDF/HTML Page 31 of 293
single page version

൨

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

[അബ ടീകാകാര ആചാര്യദേവ ശ്ലോക ദ്വാരാ ജിനവാണീകീ സ്തുതി കരതേ ഹൈംഃ––]

[ശ്ലോകാര്ഥഃ–] ൧സ്യാത്കാര ജിസകാ ജീവന ഹൈ ഐസീ ജൈനീ [–ജിനഭഗവാനകീ] സിദ്ധാംതപദ്ധതി – ജോ കി ൨ദുര്നിവാര നയസമൂഹകേ ൩വിരോധകാ നാശ കരനേവാലീ ഔഷധി ഹൈ വഹ– ജയവംത ഹോ. [൨]

[അബ ടീകാകാര ആചാര്യദേവ ശ്ലോക ദ്വാരാ ഇസ പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ നാമക ശാസ്ത്രകീ ടീകാ രചനേ കീ പ്രതിജ്ഞാ കരതേ ഹൈം]

[ശ്ലോകാര്ഥഃ–] അബ യഹാ സേ, ജോ സമ്യഗ്ജ്ഞാനരൂപീ നിര്മല ജ്യോതികീ ജനനീ ഹൈ ഐസീ ദ്വിനയാശ്രിത [ദോ നയോംകാ ആശ്രയ കരനാരീ] ൪സമയവ്യാഖ്യാ [പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ നാമക ശാസ്ത്രകീ സമയവ്യാഖ്യാ നാമക ടീകാ] സംക്ഷേപസേ കഹീ ജാതീ ഹൈ. [൩]

[അബ, തീന ശ്ലോകോം ദ്വാരാ ടീകാകാര ആചാര്യദേവ അത്യന്ത സംക്ഷേപമേം യഹ ബതലാതേ ഹൈം കി ഇസ പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ നാമക ശാസ്ത്രമേം കിന–കിന വിഷയോംകാ നിരൂപണ ഹൈഃ–––] ------------------------------------------------------- ൧ ‘സ്യാത്’ പദ ജിനദേവകീ സിദ്ധാന്തപദ്ധതികാ ജീവന ഹൈ. [സ്യാത് = കഥംചിത; കിസീ അപേക്ഷാസേ; കിസീ പ്രകാരസേ.] ൨ ദുര്നിവാര = നിവാരണ കരനാ കഠിന; ടാലനാ കഠിന. ൩ പ്രത്യേക വസ്തു നിത്യത്വ, അനിത്യത്വ ആദി അനേക അന്തമയ [ധര്മമയ] ഹൈ. വസ്തുകീ സര്വഥാ നിത്യതാ തഥാ സര്വഥാ

൪ സമയവ്യാഖ്യാ = സമയകീ വ്യാഖ്യാ; പംചാസ്തികായകീ വ്യാഖ്യാ; ദ്രവ്യകീ വ്യാഖ്യാ; പദാര്ഥകീ വ്യാഖ്യാ. [വ്യാഖ്യാ = വ്യാഖ്യാന; സ്പഷ്ട കഥന; വിവരണ; സ്പഷ്ടീകരണ.]

Page 3 of 264
PDF/HTML Page 32 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

പ്രരൂപണ കിയാ ഹൈ [അര്ഥാത് ഇസ ശാസ്ത്രകേ പ്രഥമ അധികാരമേം ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവനേ വിശ്വകേ മൂല പദാര്ഥോംകാ പാ ച അസ്തികായ ഔര ഛഹ ദ്രവ്യകീ പദ്ധതിസേ നിരൂപണ കിയാ ഹൈ]. [൪]

[ശ്ലോകാര്ഥഃ–] പശ്ചാത് [ദൂസരേ അധികാരമേം], ജീവ ഔര അജീവ– ഇന ദോ കീ പര്യായോംരൂപ നവ പദാര്ഥോംകീ–കി ജിനകേ മാര്ഗ അര്ഥാത് കാര്യ ഭിന്ന–ഭിന്ന പ്രകാരകേ ഹൈം ഉനകീ–വ്യവസ്ഥാ പ്രതിപാദിത കീ ഹൈ. [൫]

[ശ്ലോകാര്ഥഃ–] പശ്ചാത് [ദൂസരേ അധികാരകേ അന്തമേം] , തത്ത്വകേ പരിജ്ഞാനപൂര്വക [പംചാസ്തികായ, ഷഡ്ദ്രവ്യ തഥാ നവ പദാര്ഥോംകേ യഥാര്ഥ ജ്ഞാനപൂര്വക] ത്രയാത്മക മാര്ഗസേ [സമ്യഗ്ദര്ശന ജ്ഞാനചാരിത്രാത്മക മാര്ഗസേ] കല്യാണസ്വരൂപ ഉത്തമ മോക്ഷപ്രാപ്തി കഹീ ഹൈ. [൬] -------------------------------------------------------------------------- ഇസ ശാസ്ത്രകേ കര്താ ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവ ഹൈം. ഉനകേ ദൂസരേ നാമ പദ്മനംദീ, വക്രഗ്രീവാചാര്യ,

Page 4 of 264
PDF/HTML Page 33 of 293
single page version

] പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ

൪

അഥ സൂത്രാവതാരഃ–

അഥാത്ര ‘നമോ ജിനേഭ്യഃ’ ഇത്യനേന ജിനഭാവനമസ്കാരരൂപമസാധാരണം ശാസ്ത്രസ്യാദൌ മങ്ഗലമുപാത്തമ്. അനാദിനാ സംതാനേന പ്രവര്ത്തമാനാ അനാദിനൈവ സംതാനേന പ്രവര്ത്തമാനൈരിന്ദ്രാണാം ശതൈര്വന്ദിതാ യേ ഇത്യനേന സര്വദൈവ ---------------------------------------------------------------------------------------------------------

അബ [ശ്രീമദ്ഭഗത്വകുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവവിരചിത] ഗാഥാസൂത്രകാ അവതരണ കിയാ ജാതാ ഹൈഃ–––

അന്വയാര്ഥഃ– [ഇന്ദ്രശതവന്ദിതേഭ്യഃ] ജോ സോ ഇന്ദ്രോംസേ വന്ദിത ഹൈം, [ത്രിഭുവനഹിതമധുരവിശദവാക്യേഭ്യഃ] തീന ലോകകോ ഹിതകര, മധുര ഏവം വിശദ [നിര്മല, സ്പഷ്ട] ജിനകീ വാണീ ഹൈ, [അന്താതീതഗുണേഭ്യഃ] [ചൈതന്യകേ അനന്ത വിലാസസ്വരൂപ] അനന്ത ഗുണ ജിനകോ വര്തതാ ഹൈ ഔര [ജിതഭവേഭ്യഃ] ജിന്ഹോംനേ ഭവ പര വിജയ പ്രാപ്ത കീ ഹൈ, [ജിനേഭ്യഃ] ഉന ജിനോംകോ [നമഃ] നമസ്കാര ഹോ.

ടീകാഃ– യഹാ [ഇസ ഗാഥാമേം] ‘ജിനോംകോ നമസ്കാര ഹോ’ ഐസാ കഹകര ശാസ്ത്രകേ ആദിമേം ജിനകോ ഭാവനമസ്കാരരൂപ അസാധാരണ ൧മംഗല കഹാ. ‘ജോ അനാദി പ്രവാഹസേ പ്രവര്തതേ [–ചലേ ആരഹേ ] ഹുഏ അനാദി പ്രവാഹസേ ഹീ പ്രവര്തമാന [–ചലേ ആരഹേ] ൨സൌ സൌ ഇന്ദ്രോംസേംവന്ദിത ഹൈം’ ഐസാ കഹകര സദൈവ ദേവാധിദേവപനേകേ കാരണ വേ ഹീ [ജിനദേവ ഹീ] അസാധാരണ നമസ്കാരകേ യോഗ്യ ഹൈം ഐസാ കഹാ. --------------------------------------------------------------------------

നിഃസീമ ഗുണ ധരനാരനേ, ജിതഭവ നമും ജിനരാജനേ. ൧.

Page 5 of 264
PDF/HTML Page 34 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

ദേവധിദേവത്വാത്തേഷാമേവാസാധാരണനമസ്കാരാര്ഹത്വമുക്തമ്. ത്രിഭുവനമുര്ധ്വാധോമധ്യലോകവര്തീ സമസ്ത ഏവ ജീവലോകസ്തസ്മൈ നിര്വ്യോബാധവിശുദ്ധാത്മതത്ത്വോപലമ്ഭോ–പായാഭിധായിത്വാദ്ധിതം പരമാര്ഥരസികജനമനോഹാരിത്വാന്മധുരം, നിരസ്തസമസ്തശംകാദിദോഷാസ്പദത്വാദ്വി–ശദം വാക്യം ദിവ്യോ ധ്വനിര്യേഷാമിത്യനേന സമസ്തവസ്തുയാഥാത്മ്യോപദേശിത്വാത്പ്രേക്ഷാവത്പ്രതീക്ഷ്യത്വമാഖ്യാതമ്. അന്തമതീതഃ ക്ഷേത്രാനവച്ഛിന്നഃ കാലാനവച്ഛിന്നശ്ച പരമചൈതന്യശക്തിവിലാസലക്ഷണോ ഗുണോ യേഷാമിത്യനേന തു പരമാദ്ഭുതജ്ഞാനാതിശയപ്രകാശനാദവാപ്തജ്ഞാനാതിശയാനാമപി യോഗീന്ദ്രാണാം വന്ധത്വമുദിതമ്. ജിതോ ഭവ ആജവംജവോ യൈരിത്യനേന തു കുതകൃത്യത്വപ്രകടനാത്ത ഏവാന്യേഷാമകൃതകൃത്യാനാം ശരണമിത്യുപദിഷ്ടമ്. ഇതി സര്വപദാനാം താത്പര്യമ്.. ൧.. --------------------------------------------------------------------------------------------- ‘ജിനകീ വാണീ അര്ഥാത ദിവ്യധ്വനി തീന ലോകകോ –ഊര്ധ്വ–അധോ–മധ്യ ലോകവര്തീ സമസ്ത ജീവസമുഹകോ– നിര്ബാധ വിശുദ്ധ ആത്മതത്ത്വകീ ഉപലബ്ധികാ ഉപായ കഹനേവാലീ ഹോനേസേ ഹിതകര ഹൈ, പരമാര്ഥരസിക ജനോംകേ മനകോ ഹരനേവാലീ ഹോനേസേ മധുര ഹൈ ഔര സമസ്ത ശംകാദി ദോഷോംകേ സ്ഥാന ദൂര കര ദേനേസേ വിശദ [നിര്മല, സ്പഷ്ട] ഹൈ’ ––– ഐസാ കഹകര [ജിനദേവ] സമസ്ത വസ്തുകേ യഥാര്ഥ സ്വരൂപകേ ഉപദേശക ഹോനേസേ വിചാരവംത ബുദ്ധിമാന പുരുഷോംകേ ബഹുമാനകേ യോഗ്യ ഹൈം [അര്ഥാത് ജിനകാ ഉപദേശ വിചാരവംത ബുദ്ധിമാന പുരുഷോംകോ ബഹുമാനപൂര്വക വിചാരനാ ചാഹിയേ ഐസേ ഹൈം] ഐസാ കഹാ. ‘അനന്ത–ക്ഷേത്രസേ അന്ത രഹിത ഔര കാലസേ അന്ത രഹിത–––പരമചൈതന്യശക്തികേ വിലാസസ്വരൂപ ഗുണ ജിനകോ വര്തതാ ഹൈ’ ഐസാ കഹകര [ജിനോംകോ] പരമ അദഭുത ജ്ഞാനാതിശയ പ്രഗട ഹോനേകേ കാരണ ജ്ഞാനാതിശയകോ പ്രാപ്ത യോഗന്ദ്രോംസേ ഭീ വംദ്യ ഹൈ ഐസാ കഹാ. ‘ഭവ അര്ഥാത് സംസാര പര ജിന്ഹോംനേ വിജയ പ്രാപ്ത കീ ഹൈ’ ഐസാ കഹകര കൃതകൃത്യപനാ പ്രഗട ഹോ ജാനേസേ വേ ഹീ [ജിന ഹീ] അന്യ അകൃതകൃത്യ ജീവോംകോ ശരണഭൂത ഹൈം ഐസാ ഉപദേശ ദിയാ.– ഐസാ സര്വ പദോംകാ താത്പര്യ ഹൈ.

ഭാവാര്ഥഃ– യഹാ ജിനഭഗവന്തോംകേ ചാര വിശേഷണോംകാ വര്ണന കരകേ ഉന്ഹേം ഭാവനമസ്കാര കിയാ ഹൈ. [൧] പ്രഥമ തോ, ജിനഭഗവന്ത സൌ ഇന്ദ്രോംസേ വംദ്യ ഹൈം. ഐസേ അസാധാരണ നമസ്കാരകേ യോഗ്യ അന്യ കോഈ നഹീം ഹൈ, ക്യോംകി ദേവോം തഥാ അസുരോംമേം യുദ്ധ ഹോതാ ഹൈ ഇസലിഏ [ദേവാധിദേവ ജിനഭഗവാനകേ അതിരിക്ത] അന്യ കോഈ ഭീ ദേവ സൌ ഇന്ദ്രോംസേ വന്ദിത നഹീം ഹൈ. [൨] ദൂസരേ, ജിനഭഗവാനകീ വാണീ തീനലോകകോ ശുദ്ധ ആത്മസ്വരൂപകീ പ്രാപ്തികാ ഉപായ ദര്ശാതീ ഹൈ ഇസലിഏ ഹിതകര ഹൈ; വീതരാഗ നിര്വികല്പ സമാധിസേ ഉത്പന്ന സഹജ –അപൂര്വ പരമാനന്ദരൂപ പാരമാര്ഥിക സുഖരസാസ്വാദകേ രസിക ജനോംകേ മനകോ ഹരതീ ഹൈ ഇസലിഏ [അര്ഥാത് പരമ സമരസീഭാവകേ രസിക ജീവോംകോ മുദിത കരതീ ഹൈ ഇസലിഏ] മധുര ഹൈ;

Page 6 of 264
PDF/HTML Page 35 of 293
single page version

൬

ശുദ്ധ ജീവാസ്തികായാദി സാത തത്ത്വ, നവ പദാര്ഥ, ഛഹ ദ്രവ്യ ഔര പാ ച അസ്തികായകാ സംശയ–വിമോഹ– വിഭ്രമ രഹിത നിരൂപണ ക്രതീ ഹൈ ഇസലിഏ അഥവാ പൂര്വാപരവിരോധാദി ദോഷ രഹിത ഹോനേസേ അഥവാ യുഗപദ് സര്വ ജീവോംകോ അപനീ–അപനീ ഭാഷാമേം സ്പഷ്ട അര്ഥകാ പ്രതിപാദന കരതീ ഹൈ ഇസലിഏ വിശദ–സ്പഷ്ട– വ്യക്ത ഹൈ. ഇസപ്രകാര ജിനഭഗവാനകീ വാണീ ഹീ പ്രമാണഭൂത ഹൈ; ഏകാന്തരൂപ അപൌരുഷേയ വചന യാ വിചിത്ര കഥാരൂപ കല്പിത പുരാണവചന പ്രമാണഭൂത നഹീം ഹൈ. [൩] തീസരേ, അനന്ത ദ്രവ്യ–ക്ഷേത്ര–കാല–ഭാവകാ ജാനനേവാലാ അനന്ത കേവലജ്ഞാനഗുണ ജിനഭഗവന്തോംകോ വര്തതാ ഹൈ. ഇസപ്രകാര ബുദ്ധി ആദി സാത ഋദ്ധിയാ തഥാ മതിജ്ഞാനാദി ചതുര്വിധ ജ്ഞാനസേ സമ്പന്ന ഗണധരദേവാദി യോഗന്ദ്രോംസേ ഭീ വേ വംദ്യ ഹൈം. [൪] ചൌഥേ, പാ ച പ്രകാരകേ സംസാരകോ ജിനഭഗവന്തോംനേ ജീതാ ഹൈ. ഇസപ്രകാര കൃതകൃത്യപനേകേ കാരണ വേ ഹീ അന്യ അകൃതകൃത്യ ജീവോംകോ ശരണഭൂത ഹൈ, ദൂസരാ കോഈ നഹീം.– ഇസപ്രകാര ചാര വിശേഷണോംസേ യുക്ത ജിനഭഗവന്തോംകോ ഗ്രംഥകേ ആദിമേം ഭാവനമസ്കാര കരകേ മംഗല കിയാ.

പ്രശ്നഃ– ജോ ശാസ്ത്ര സ്വയം ഹീ മംഗല ഹൈം, ഉസകാ മംഗല കിസലിഏ കിയാ ജാതാ ഹൈ?

ഉത്തരഃ– ഭക്തികേ ഹേതുസേ മംഗലകാ ഭീ മംഗല കിയാ ജാതാ ഹൈ. സൂര്യകീ ദീപകസേ , മഹാസാഗരകീ ജലസേ, വാഗീശ്വരീകീ [സരസ്വതീ] കീ വാണീസേ ഔര മംഗലകീ മംഗലസേ അര്ചനാ കീ ജാതീ ഹൈ .. ൧..

-------------------------------------------------------------------------- ഇസ ഗാഥാകീ ശ്രീജയസേനാചാര്യദേവകൃത ടീകാമേം, ശാസ്ത്രകാ മംഗല ശാസ്ത്രകാ നിമിത്ത, ശാസ്ത്രകാ ഹേതു [ഫല], ശാസ്ത്രകാ

പുനശ്ച, ശ്രീ ജയസേനാചാര്യദേവനേ ഇസ ഗാഥാകേ ശബ്ദാര്ഥ, നയാര്ഥ, മതാര്ഥ, ആഗമാര്ഥ ഏവം ഭാവാര്ഥ സമഝാകര, ‘ഇസപ്രകാര വ്യാഖ്യാനകാലമേ സര്വത്ര ശബ്ദാര്ഥ, നയാര്ഥ, മതാര്ഥ, ആഗമാര്ഥ ഔര ഭാവാര്ഥ പ്രയുക്ത കരനേ യോഗ്യ ഹൈം’ ––– ഐസാ കഹാ ഹൈ.

Page 7 of 264
PDF/HTML Page 36 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

സമയോ ഹ്യാഗമഃ. തസ്യ പ്രണാമപൂര്വകമാത്മനാഭിധാനമത്ര പ്രതിജ്ഞാതമ്. യുജ്യതേ ഹി സ പ്രണന്തുമഭിധാതും ചാപ്തോപദിഷ്ഠത്വേ സതി സഫലത്വാത്. തത്രാപ്തോപദിഷ്ടത്വമസ്യ ശ്രമണമുഖോദ്ഗതാര്ഥത്ത്വാത്. ശ്രമണാ ഹി മഹാശ്രമണാഃ സര്വജ്ഞവീതരാഗാഃ. അര്ഥഃ പുനരനേകശബ്ദസംബന്ധേനാഭിധീയമാനോ വസ്തുതയൈകോഭിധേയ. സഫലത്വം തു ചതസൃണാം ---------------------------------------------------------------------------------------------

മുഖസേ കഹേ ഗയേ പദാര്ഥോംകാ കഥന കരനേവാലേ], [ചതുര്ഗതിനിവാരണം] ചാര ഗതികാ നിവാരണ കരനേവാലേ ഔര [സനിര്വാണമ്] നിര്വാണ സഹിത [–നിര്വാണകേ കാരണഭൂത] – [ഇമം സമയം] ഐസേ ഇസ സമയകോ [ശിരസാ പ്രണമ്യ] ശിരസാ നമന കരകേ [ഏഷവക്ഷ്യാമി] മൈം ഉസകാ കഥന കരതാ ഹൂ ; [ശ്രൃണുത] വഹ ശ്രവണ കരോ.

[ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവനേ] പ്രതിജ്ഞാ കീ ഹൈ. വഹ [സമയ] പ്രണാമ കരനേ ഏവം കഥന കരനേ യോഗ്യ ഹൈ, ക്യോംകി വഹ ആപ്ത ദ്വാരാ ഉപദിഷ്ട ഹോനേസേ സഫല ഹൈ. വഹാ , ഉസകാ ആപ്ത ദ്വാരാ ഉപദിഷ്ടപനാ ഇസലിഏ ഹൈ കി ജിസസേ വഹ ‘ശ്രമണകേ മുഖസേ നികലാ ഹുആ അര്ഥമയ’ ഹൈ. ‘ശ്രമണ’ അര്ഥാത് മഹാശ്രമണ– സര്വജ്ഞവീതരാഗദേവ; ഔര ‘അര്ഥ’ അര്ഥാത് അനേക ശബ്ദോംകേ സമ്ബന്ധസേ കഹാ ജാനേവാലാ, വസ്തുരൂപസേ ഏക ഐസാ പദാര്ഥ. പുനശ്ച ഉസകീ [–സമയകീ] സഫലതാ ഇസലിഏ ഹൈ കി ജിസസേ വഹ സമയ

--------------------------------------------------------------------------

Page 8 of 264
PDF/HTML Page 37 of 293
single page version

൮

നാരകതിര്യഗ്മനുഷ്യദേവത്വലക്ഷണാനാം ഗതീനാം നിവാരണത്വാത് പാരതംക്ര്യനിവൃത്തിലക്ഷണസ്യ നിര്വാണസ്യ ശുദ്ധാത്മതത്ത്വോപലമ്ഭരൂപസ്യ പരമ്പരയാ കാരണത്വാത് സ്വാതംക്ര്യപ്രാപ്തിലക്ഷണസ്യ ച ഫലസ്യ സദ്ഭാവാദിതി.. ൨..

---------------------------------------------------------------------------------------------

[൧] ‘നാരകത്വ’ തിര്യചത്വ, മനുഷ്യത്വ തഥാ ദേവത്വസ്വരൂപ ചാര ഗതിയോംകാ നിവാരണ’ കരനേ കേ കാരണ ഔര [൨] ശുദ്ധാത്മതത്ത്വകീ ഉപലബ്ധിരൂപ ‘നിര്വാണകാ പരമ്പരാസേ കാരണ’ ഹോനേകേ കാരണ [൧] പരതംത്രതാനിവൃതി ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ ഔര [൨] സ്വതംത്രതാപ്രാപ്തി ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ –– ഐസേ ൧ഫല സഹിത ഹൈ.

ഭാവാര്ഥഃ– വീതരാഗസര്വജ്ഞ മഹാശ്രമണകേ മുഖസേ നീകലേ ഹുഏ ശബ്ദസമയകോ കോഈ ആസന്നഭവ്യ പുരുഷ സുനകര, ഉസ ശബ്ദസമയകേ വാച്യഭൂത പംചാസ്തികായസ്വരൂപ അര്ഥ സമയകോ ജാനതാ ഹൈ ഔര ഉസമേം ആജാനേ വാലേ ശുദ്ധജീവാസ്തികായസ്വരൂപ അര്ഥമേം [പദാര്ഥമേം] വീതരാഗ നിര്വികല്പ സമാധി ദ്വാരാ സ്ഥിത രഹകര ചാര ഗതികാ നിവാരണ കരകേ, നിര്വാണ പ്രാപ്ത കരകേ, സ്വാത്മോത്പന്ന, അനാകുലതാലക്ഷണ, അനന്ത സുഖകോ പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ. ഇസ കാരണസേ ദ്രവ്യാഗമരൂപ ശബ്ദസമയ നമസ്കാര കരനേ തഥാ വ്യാഖ്യാന കരനേ യോഗ്യ ഹൈ..൨..

-------------------------------------------------------------------------- മൂല ഗാഥാമേം ‘സമവാഓ’ ശബ്ദ ഹൈേ; സംസ്കൃത ഭാഷാമേം ഉസകാ അര്ഥ ‘സമവാദഃ’ ഭീ ഹോതാ ഹൈ ഔര ‘ സമവായഃ’ ഭീ

൧. ചാര ഗതികാ നിവാരണ [അര്ഥാത് പരതന്ത്രതാകീ നിവൃതി] ഔര നിര്വാണകീ ഉത്പത്തി [അര്ഥാത് സ്വതന്ത്രതാകീ പ്രാപ്തി]

Page 9 of 264
PDF/HTML Page 38 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

തത്ര ച പഞ്ചാനാമസ്തികായാനാം സമോ മധ്യസ്ഥോ രാഗദ്വേഷാഭ്യാമനുപഹതോ വര്ണപദവാക്യ–സന്നിവേശവിശിഷ്ടഃ പാഠോ വാദഃ ശബ്ദസമയഃ ശബ്ദാഗമ ഇതി യാവത്. തേഷാമേവ മിഥ്യാദര്ശനോദയോച്ഛേദേ സതി സമ്യഗ്വായഃ പരിച്ഛേദോ ജ്ഞാനസമയോ ജ്ഞാനഗമ ഇതി യാവത്. തേഷാമേവാഭിധാനപ്രത്യയപരിച്ഛിന്നാനാം വസ്തുരൂപേണ സമവായഃ സംധാതോര്ഥസമയഃ സര്വപദാര്ഥസാര്ഥ ഇതി യാവത്. തദത്ര ജ്ഞാനസമയപ്രസിദ്ധയര്ഥ ശബ്ദസമയസമ്ബന്ധേനാര്ഥസമയ ോഭിധാതുമഭിപ്രേതഃ. അഥ തസ്യൈവാര്ഥസമയസ്യ ദ്വൈവിധ്യം ലോകാലോക–വികല്പാത്.

--------------------------------------------------------------------------------------------- ഉനകാ സമവായ [–പംചാസ്തികായകാ സമ്യക് ബോധ അഥവാ സമൂഹ] [സമയഃ] വഹ സമയ ഹൈ [ഇതി] ഐസാ [ജിനോത്തമൈഃ പ്രജ്ഞപ്തമ്] ജിനവരോംനേ കഹാ ഹൈ. [സഃ ച ഏവ ലോകഃ ഭവതി] വഹീ ലോക ഹൈ. [–പാ ച അസ്തികായകേ സമൂഹ ജിതനാ ഹീ ലോക ഹൈ.]; [തതഃ] ഉസസേ ആഗേ [അമിതഃ അലോകഃ] അമാപ അലോക [ഖമ്] ആകാശസ്വരൂപ ഹൈ.

ടീകാഃ– യഹാ [ഇസ ഗാഥാമേം ശബ്ദരൂപസേ, ജ്ഞാനരൂപസേ ഔര അര്ഥരൂപസേ [–ശബ്ദസമയ, ജ്ഞാനസമയ ഔര അര്ഥസമയ]– ഐസേ തീന പ്രകാരസേ ‘സമയ’ ശബ്ദകാ അര്ഥ കഹാ ഹൈ തഥാ ലോക–അലോകരൂപ വിഭാഗ കഹാ ഹൈ.

വഹാ , [൧] ‘സമ’ അര്ഥാത് മധ്യസ്ഥ യാനീ ജോ രാഗദ്വേഷസേ വികൃത നഹീം ഹുആ; ‘വാദ’ അര്ഥാത് വര്ണ [അക്ഷര], പദ [ശബ്ദ] ഔര വാക്യകേ സമൂഹവാലാ പാഠ. പാ ച അസ്തികായകാ ‘സമവാദ’ അര്ഥാത മധ്യസ്ഥ [–രാഗദ്വേഷസേ വികൃത നഹീം ഹുആ] പാഠ [–മൌഖിക യാ ശാസ്ത്രാരൂഢ നിരൂപണ] വഹ ശബ്ദസമയ ഹൈ, അര്ഥാത് ശബ്ദാഗമ വഹ ശബ്ദസമയ ഹൈ. [൨] മിഥ്യാദര്ശനകേ ഉദയകാ നാശ ഹോനേ പര, ഉസ പംചാസ്തികായകാ ഹീ സമ്യക് അവായ അര്ഥാത് സമ്യക് ജ്ഞാന വഹ ജ്ഞാനസമയ ഹൈ, അര്ഥാത് ജ്ഞാനാഗമ വഹ ജ്ഞാനസമയ ഹൈ. [൩] കഥനകേ നിമിത്തസേ ജ്ഞാത ഹുഏ ഉസ പംചാസ്തികായകാ ഹീ വസ്തുരൂപസേ സമവായ അര്ഥാത് സമൂഹ വഹ അര്ഥസമയ ഹൈ, അര്ഥാത് സര്വപദാര്ഥസമൂഹ വഹ അര്ഥസമയ ഹൈ. ഉസമേം യഹാ ജ്ഞാന സമയകീ പ്രസിദ്ധികേ ഹേതു ശബ്ദസമയകേ സമ്ബന്ധസേ അര്ഥസമയകാ കഥന [ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവ] കരനാ ചാഹതേ ഹൈം. -------------------------------------------------------------------------- സമവായ =[൧] സമ്+അവായ; സമ്യക് അവായ; സമ്യക് ജ്ഞാന. [൨] സമൂഹ. [ഇസ പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ ശാസ്ത്രമേം യഹാ

Page 10 of 264
PDF/HTML Page 39 of 293
single page version

൧൦

സ ഏവ പഞ്ചാസ്തികായസമവായോ യാവാംസ്താവാ ല്ലോകസ്തതഃ പരമമിതോനന്തോ ഹ്യലോകഃ, സ തു നാഭാവമാത്രം കിന്തു തത്സമവായാതിരിക്തപരിമാണമനന്തക്ഷേത്രം ഖമാകാശമിതി.. ൩..

--------------------------------------------------------------------------------------------- അബ, ഉസീ അര്ഥസമയകാ, ൧ലോക ഔര അലോകകേ ഭേദകേ കാരണ ദ്വിവിധപനാ ഹൈ. വഹീ പംചാസ്തികായസമൂഹ ജിതനാ ഹൈ, ഉതനാ ലോക ഹൈ. ഉസസേ ആഗേ അമാപ അര്ഥാത അനന്ത അലോക ഹൈ. വഹ അലോക അഭാവമാത്ര നഹീം ഹൈ കിന്തു പംചാസ്തികായസമൂഹ ജിതനാ ക്ഷേത്ര ഛോഡ കര ശേഷ അനന്ത ക്ഷേത്രവാലാ ആകാശ ഹൈ [അര്ഥാത അലോക ശൂന്യരൂപ നഹീം ഹൈ കിന്ംതു ശുദ്ധ ആകാശദ്രവ്യരൂപ ഹൈ.. ൩..

അന്വയാര്ഥഃ– [ജീവാഃ] ജീവ, [പുദ്ഗലകായാഃ] പുദ്ഗലകായ, [ധര്മാധര്മൌ] ധര്മ, അധര്മ [തഥാ ഏവ] തഥാ [ആകാശമ്] ആകാശ [അസ്തിത്വേ നിയതാഃ] അസ്തിത്വമേം നിയത, [അനന്യമയാഃ] [അസ്തിത്വസേ] അനന്യമയ [ച] ഔര [അണുമഹാന്തഃ] അണുമഹാന [പ്രദേശസേ ബഡേ] ഹൈം. -------------------------------------------------------------------------- ൧. ‘ലോക്യന്തേ ദ്രശ്യന്തേ ജീവാദിപദാര്ഥാ യത്ര സ ലോകഃ’ അര്ഥാത് ജഹാ ജീവാദിപദാര്ഥ ദിഖാഈ ദേതേ ഹൈം, വഹ ലോക ഹൈ. അണുമഹാന=[൧] പ്രദേശമേം ബഡേ അര്ഥാത് അനേകപ്രദേശീ; [൨] ഏകപ്രദേശീ [വ്യക്തി–അപേക്ഷാസേ] തഥാ അനേകപ്രദേശീ

Page 11 of 264
PDF/HTML Page 40 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

അത്ര പഞ്ചാസ്തികായാനാം വിശേഷസംജ്ഞാ സാമാന്യവിശേഷാസ്തിത്വം കായത്വം ചോക്തമ്. തത്ര ജീവാഃ പുദ്ഗലാഃ ധര്മാധര്മൌ ആകാശമിതി തേഷാം വിശേഷസംജ്ഞാ അന്വര്ഥാഃ പ്രത്യേയാഃ. സാമാന്യവിശേഷാസ്തിത്വഞ്ച തേഷാമുത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യമയ്യാം സാമാന്യവിശേഷസത്തായാം നിയതത്വാദ്വയ വസ്ഥിതത്വാദവസേയമ്. അസ്തിത്വേ നിയതാനാമപി ന തേഷാമന്യമയത്വമ്, യതസ്തേ സര്വദൈവാനന്യ–മയാ ആത്മനിര്വൃത്താഃ. അനന്യമയത്വേപി തേഷാമസ്തിത്വനിയതത്വം നയപ്രയോഗാത്. ദ്വൌ ഹി നയൌ ഭഗവതാ പ്രണീതൌ– ദ്രവ്യാര്ഥികഃ പര്യായാര്ഥികശ്ച. തത്ര ന ഖല്വേകനയായത്താദേശനാ കിന്തു തദുഭയായതാ. തതഃ പര്യായാര്ഥാദേശാദസ്തിത്വേ സ്വതഃ കഥംചിദ്ഭിന്നപി വ്യവസ്ഥിതാഃ ദ്രവ്യാര്ഥാദേശാത്സ്വയമേവ സന്തഃ സതോനന്യമയാ ഭവന്തീതി. കായത്വമപി തേഷാമണുമഹത്ത്വാത്. അണവോത്ര പ്രദേശാ മൂര്തോമൂര്താശ്ച നിര്വിഭാഗാംശാസ്തൈഃ മഹാന്തോണുമഹാന്തഃ പ്രദേശപ്രചയാത്മകാ ഇതി സിദ്ധം തേഷാം കായത്വമ്. അണുഭ്യാം. മഹാന്ത ഇതിഃ വ്യത്പത്ത്യാ ---------------------------------------------------------------------------------------------

ടീകാഃ– യഹാ [ഇസ ഗാഥാമേം] പാ ച അസ്തികായോംകീ വിശേഷസംജ്ഞാ, സാമാന്യ വിശേഷ–അസ്തിത്വ തഥാ കായത്വ കഹാ ഹൈ.

വഹാ ജീവ, പുദ്ഗല, ധര്മ, അധര്മ ഔര ആകാശ–യഹ ഉനകീ വിശേഷസംജ്ഞാഏ അന്വര്ഥ ജാനനാ.

ഉനകേ സാമാന്യവിശേഷ–അസ്തിത്വ ഭീ ഹൈ ഐസാ നിശ്ചിത കരനാ ചാഹിയേ. വേ അസ്തിത്വമേം നിയത ഹോനേ പര ഭീ [ജിസപ്രകാര ബര്തനമേം രഹനേവാലാ ഘീ ബര്തനസേ അന്യമയ ഹൈ ഉസീപ്രകാര] അസ്തിത്വസേ അന്യമയ നഹീം ഹൈ; ക്യോംകി വേ സദൈവ അപനേസേ നിഷ്പന്ന [അര്ഥാത് അപനേസേ സത്] ഹോനേകേ കാരണ [അസ്തിത്വസേ] അനന്യമയ ഹൈ [ജിസപ്രകാര അഗ്നി ഉഷ്ണതാസേ അനന്യമയ ഹൈ ഉസീപ്രകാര]. ‘അസ്തിത്വസേ അനന്യമയ’ ഹോനേ പര ഭീ ഉനകാ ‘അസ്തിത്വമേം നിയതപനാ’ നയപ്രയോഗസേ ഹൈ. ഭഗവാനനേ ദോ നയ കഹേ ഹൈ – ദ്രവ്യാര്ഥിക ഔര പര്യായാര്ഥിക. വഹാ കഥന ഏക നയകേ ആധീന നഹീം ഹോതാ കിന്തു ഉന ദോനോം നയോംകേ ആധീന ഹോതാ ഹൈ. ഇസലിയേ വേ പര്യായാര്ഥിക കഥനസേ ജോ അപനേസേ കഥംചിത് ഭിന്ന ഭീ ഹൈ ഐസേ അസ്തിത്വമേം വ്യവസ്ഥിത [നിശ്ചിത സ്ഥിത] ഹൈം ഔര ദ്രവ്യാര്ഥിക കഥനസേ സ്വയമേവ സത് [–വിദ്യമാന] ഹോനേകേ കാരണ അസ്തിത്വസേ അനന്യമയ ഹൈം. --------------------------------------------------------------------------- അന്വര്ഥ=അര്ഥകാ അനുസരണ കരതീ ഹുഈ; അര്ഥാനുസാര. [പാ ച അസ്തികായോംകേ നാമ ഉനകേ അര്ഥാനുസാര ഹൈം.]