Page -8 of 264
PDF/HTML Page 21 of 293
single page version
വ്യവഹാരകോ ഉപചാരമാത്ര മാനകര ഉസകേ ദ്വാരാ വസ്തുകാ ശ്രദ്ധാന ബരാബര കിയാ ജാവേ തോ വഹ കാര്യകാരീ
ഹോ, ഔര യദി നിശ്ചയകീ ഭാ തി വ്യവഹാര ഭീ സത്യഭൂത മാനകര ‘വസ്തു ഐസീ ഹീ ഹൈ’ ഐസാ ശ്രദ്ധാന കിയാ
ജാവേ തോ വഹ ഉല്ടാ അകാര്യകാരീ ഹോ ജായേ. യഹീ പുരുഷാര്ഥസിദ്ധയുപായമേം കഹാ ഹൈഃ–
വ്യവഹാരമേവ കേവലമവൈതി യസ്തസ്യ ദേശനാ നാസ്തി..
മാണവക ഏവ സിംഹോ യഥാ ഭവത്യനവഗീതസിംഹസ്യ.
വ്യവഹാര ഏവ ഹി തഥാ നിശ്ചയതാം യാത്യനിശ്ചയജ്ഞസ്യ..
സച്ചേ സിംഹകോ ന സമഝതാ ഉസേ തോ ബിലാവ ഹീ സിംഹ ഹൈ, ഉസീ പ്രകാര ജോ നിശ്ചയകോ നഹീം സമഝതാ
ഉസകേ തോ വ്യവഹാര ഹീ നിശ്ചയപനേകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ.
Page -7 of 264
PDF/HTML Page 22 of 293
single page version
കഥന കിയാ ഥാ തദനുസാര തോ വേ നിശ്ചയകാ അംഗീകാര കരതേ ഹൈം ഔര ജിസ പ്രകാര കേവലവ്യവഹാരാഭാസകേ
അവലിമ്ബയോംകാ കഥന കിയാ ഥാ തദനുസാര വ്യവഹാരകാ അംഗീകാര കരതേ ഹൈം. യദ്യപി ഇസ പ്രകാര അംഗീകാര
കരനേമേം ദോനോം നയോംമേം വിരോധ ഹൈ, തഥാപി കരേം ക്യാ? ദോനോം നയോംകാ സച്ചാ സ്വരൂപ തോ ഭാസിത ഹുആ നഹീം
ഹൈ ഔര ജിനമതമേം ദോ നയ കഹേ ഹൈം ഉനമേംസേ കിസീകോ ഛോഡാ ഭീ നഹീം ജാതാ. ഇസലിയേ ഭ്രമപൂര്വക ദോനോം
നയോകാം സാധന സാധതേ ഹൈം. ഉന ജീവോംകോ ഭീ മിഥ്യാദ്രഷ്ടി ജാനനാ.
കഹീം ദോ ഹൈം നഹീം, മോക്ഷമാര്ഗകാ നിരൂപണ ദോ പ്രകാരസേ ഹൈ. ജഹാ ം സച്ചേ മോക്ഷമാര്ഗകോ മോക്ഷമാര്ഗ നിരൂപണ
കിയാ ഹൈ വഹ നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ, ഔര ജഹാ ംം മോക്ഷമാര്ഗ തോ ഹൈ നഹീം കിന്തു മോക്ഷമാര്ഗകാ നിമിത്ത ഹൈേ അഥവാ
സഹചാരീ ഹൈ, ഉസേ ഉപചാരസേ മോക്ഷമാര്ഗ കഹേം വഹ വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ; ക്യോംകി നിശ്ചയ–വ്യവഹാരകാ സര്വത്ര
ഐസാ ഹീ ലക്ഷണ ഹൈ. സച്ചാ നിരൂപണ സോ നിശ്ചയ, ഉപചാര നിരൂപണ സോ വ്യവഹാര. ഇസലിയേ നിരൂപണകീ
അപേക്ഷാസേ ദോ പ്രകാസേ മോക്ഷമാര്ഗ ജാനനാ. പരംതു ഏക നിശ്ചയമോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ തഥാ ഏക വ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ ഇസ
പ്രകാര ദോ മോക്ഷമാര്ഗ മാനനാ മിഥ്യാ ഹൈ.
Page -6 of 264
PDF/HTML Page 23 of 293
single page version
ഉസകാ കഥന കരനേ സമ്ബന്ധീ
അഭാവ
കാ ഉത്പാദ നഹീം ഹോതാ ഉസകാ
ഹോനേ
വിഭാഗ
സാമാന്യ
കഥന
പ്രകാര
ദ്രവ്യ–
ഹോനേപര
ഹോനേകാ
Page -5 of 264
PDF/HTML Page 24 of 293
single page version
വിഷയ
സേ പൃഥകത്വ തഥാ ദേഹാന്തരമേം ഗമന കാ
പൂര്വക, ദ്രവ്യ ഔര ഗുണോംകേ അഭിന്ന–
പ്രമാണത്വകീ വ്യവസ്ഥാ
Page -4 of 264
PDF/HTML Page 25 of 293
single page version
വിഷയ
അകര്താപനാ
Page -3 of 264
PDF/HTML Page 26 of 293
single page version
വിഷയ
സമ്ബന്ധീ
സൂചനാ
കഥന
അഭാവ
സ്വരൂപ
കഹകര
Page -2 of 264
PDF/HTML Page 27 of 293
single page version
വിഷയ
൨൭
൩൦
സൂചനാ
Page -1 of 264
PDF/HTML Page 28 of 293
single page version
വിഷയ
നിയത
Page 0 of 264
PDF/HTML Page 29 of 293
single page version
കാമദം മോക്ഷദം ചൈവ
മുനിഭിരുപാസിതതീര്ഥാ സരസ്വതീ ഹരതു നോ ദുരിതാന്.. ൨ ..
ചക്ഷുരുന്മീലിതം യേന തസ്മൈ ശ്രീഗുരവേ നമഃ.. ൩ ..
ഭവ്യജീവമനഃപ്രതിബോധകാരകം, പുണ്യപ്രകാശകം, പാപപ്രണാശകമിദം ശാസ്ത്രം
ശ്രീ പംചാസ്തികായനാമധേയം, അസ്യ മൂലഗ്രന്ഥകര്താരഃ
ശ്രീസര്വജ്ഞദേവാസ്തദുത്തരഗ്രന്ഥകര്താരഃ ശ്രീഗണധരദേവാഃ പ്രതിഗണധരദേവാസ്തേഷാം
വചനാനുസാരമാസാദ്യ ആചാര്യശ്രീകുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവവിരചിതം, ശ്രോതാരഃ
സാവധാനതയാ ശ്രൃണവന്തു..
മംഗലം കുന്ദകുന്ദാര്യോ ജൈനധര്മോസ്തു മംഗലമ്.. ൯ ..
പ്രധാനം സര്വധര്മാണാം ജൈനം ജയതു ശാസനമ്.. ൨ ..
Page 1 of 264
PDF/HTML Page 30 of 293
single page version
നമോനേകാന്തവിശ്രാന്തമഹിമ്നേ പരമാത്മനേ.. ൧..
‘പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ’ നാമക ശാസ്ത്രകീ ‘സമയവ്യാഖ്യാ’ നാമക സംസ്കൃത ടീകാ രചനേവാലേ ആചാര്യ ശ്രീ
അമൃതചന്ദ്രാചാര്യദേവ ശ്ലോക ദ്വാരാ മംഗലകേ ഹേതു പരമാത്മാകോ നമസ്കാര കരതേ ഹൈംഃ––
Page 2 of 264
PDF/HTML Page 31 of 293
single page version
സ്യാത്കാരജീവിതാ ജീയാജ്ജൈനീ സിദ്ധാന്തപദ്ധതിഃ.. ൨..
സമ്യഗ്ജ്ഞാനാമലജ്യോതിര്ജനനീ ദ്വിനയാശ്രയാ.
അഥാതഃ സമയവ്യാഖ്യാ സംക്ഷേപേണാഭിധീയതേ.. ൩..
൨ ദുര്നിവാര = നിവാരണ കരനാ കഠിന; ടാലനാ കഠിന.
൩ പ്രത്യേക വസ്തു നിത്യത്വ, അനിത്യത്വ ആദി അനേക അന്തമയ [ധര്മമയ] ഹൈ. വസ്തുകീ സര്വഥാ നിത്യതാ തഥാ സര്വഥാ
പര്യായ– അപേക്ഷാസേ] അനിത്യതാ മാനനേമേം കിംചിത വിരോധ നഹീംം ആതാ–ഐസാ ജിനവാണീ സ്പഷ്ട സമഝാതീ ഹൈ. ഇസപ്രകാര
ജിനഭഗവാനകീ വാണീ സ്യാദ്വാദ ദ്വാരാ [അപേക്ഷാ–കഥനസേ] വസ്തുകാ പരമ യഥാര്ഥ നിരൂപണ കരകേ, നിത്യത്വ–
അനിത്യത്വാദി ധര്മോംമേം [തഥാ ഉന–ഉന ധര്മോംകോ ബതലാനേവാലേ നയോംമേം] അവിരോധ [സുമേല] അബാധിതരൂപസേ സിദ്ധ
കരതീ ഹൈ ഔര ഉന ധര്മോംകേ ബിനാ വസ്തുകീ നിഷ്പത്തി ഹീ നഹീം ഹോ സകതീ ഐസാ നിര്ബാധരൂപസേ സ്ഥാപിത കരതീ ഹൈ.
൪ സമയവ്യാഖ്യാ = സമയകീ വ്യാഖ്യാ; പംചാസ്തികായകീ വ്യാഖ്യാ; ദ്രവ്യകീ വ്യാഖ്യാ; പദാര്ഥകീ വ്യാഖ്യാ.
[വ്യാഖ്യാ = വ്യാഖ്യാന; സ്പഷ്ട കഥന; വിവരണ; സ്പഷ്ടീകരണ.]
Page 3 of 264
PDF/HTML Page 32 of 293
single page version
പൂര്വം മൂലപദാര്ഥാനാമിഹ സൂത്രകൃതാ കൃതമ്.. ൪..
തതോനവപദാര്ഥാനാം വ്യവസ്ഥാ പ്രതിപാദിതാ.. ൫..
തതസ്തത്ത്വപരിജ്ഞാനപൂര്വേണ ത്രിതയാത്മനാ.
പ്രോക്താ മാര്ഗേണ കല്യാണീ മോക്ഷപ്രാപ്തിരപശ്ചിമാ.. ൬..
പദാര്ഥോംകാ പാ ച അസ്തികായ ഔര ഛഹ ദ്രവ്യകീ പദ്ധതിസേ നിരൂപണ കിയാ ഹൈ]. [൪]
[൫]
മാര്ഗസേ] കല്യാണസ്വരൂപ ഉത്തമ മോക്ഷപ്രാപ്തി കഹീ ഹൈ. [൬]
കരതേ ഹുഏ ലിഖതേ ഹൈം കിഃ–– ‘അബ ശ്രീ കുമാരനംദീ–സിദ്ധാംതിദേവകേ ശിഷ്യ ശ്രീമത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവനേ–
ജിനകേ ദൂസരേ നാമ പദ്മനംദീ ആദി ഥേ ഉന്ഹോംനേ – പ്രസിദ്ധകഥാന്യായസേ പൂര്വവിദേഹമേം ജാകര വീതരാഗ–
സര്വജ്ഞ സീമംധരസ്വാമീ തീര്ഥംകരപരമദേവകേ ദര്ശന കരകേ, ഉനകേ മുഖകമലസേ നീകലീ ഹുഈ ദിവ്യ വാണീകേ
ശ്രവണസേ അവധാരിത പദാര്ഥ ദ്വാരാ ശുദ്ധാത്മതത്ത്വാദി സാരഭൂത അര്ഥ ഗ്രഹണ കരകേ, വഹാ സേ ലൌടകര
അംതഃതത്ത്വ ഏവം ബഹിഃതത്ത്വകേ ഗൌണ–മുഖ്യ പ്രതിപാദനകേ ഹേതു അഥവാ ശിവകുമാരമഹാരാജാദി സംക്ഷേപരുചി
ശിഷ്യോംകേ പ്രതിബോധനാര്ഥ രചേ ഹുഏ പംചാസ്തികായപ്രാഭൃതശാസ്ത്രകാ യഥാക്രമസേ അധികാരശുദ്ധിപൂര്വക
താത്പര്യാര്ഥരൂപ വ്യാഖ്യാന കിയാ ജാതാ ഹൈ.
Page 4 of 264
PDF/HTML Page 33 of 293
single page version
അംതാതീദഗുണാണം ണമോ ജിണാണം ജിദഭവാണം.. ൧..
അന്താതീതഗുണേഭ്യോ നമോ ജിനേഭ്യോ ജിതഭവേഭ്യഃ.. ൧..
[ചൈതന്യകേ അനന്ത വിലാസസ്വരൂപ] അനന്ത ഗുണ ജിനകോ വര്തതാ ഹൈ ഔര [ജിതഭവേഭ്യഃ] ജിന്ഹോംനേ ഭവ പര
വിജയ പ്രാപ്ത കീ ഹൈ, [ജിനേഭ്യഃ] ഉന ജിനോംകോ [നമഃ] നമസ്കാര ഹോ.
ഔര തിര്യംചോംകാ ൧– ഇസപ്രകാര കുല ൧൦൦ ഇന്ദ്ര അനാദി പ്രവാഹരൂപസേം ചലേ ആരഹേ ഹൈം .
Page 5 of 264
PDF/HTML Page 34 of 293
single page version
ജീവലോകസ്തസ്മൈ നിര്വ്യോബാധവിശുദ്ധാത്മതത്ത്വോപലമ്ഭോ–പായാഭിധായിത്വാദ്ധിതം
പരമാര്ഥരസികജനമനോഹാരിത്വാന്മധുരം, നിരസ്തസമസ്തശംകാദിദോഷാസ്പദത്വാദ്വി–ശദം വാക്യം ദിവ്യോ
ധ്വനിര്യേഷാമിത്യനേന സമസ്തവസ്തുയാഥാത്മ്യോപദേശിത്വാത്പ്രേക്ഷാവത്പ്രതീക്ഷ്യത്വമാഖ്യാതമ്. അന്തമതീതഃ
ക്ഷേത്രാനവച്ഛിന്നഃ കാലാനവച്ഛിന്നശ്ച പരമചൈതന്യശക്തിവിലാസലക്ഷണോ ഗുണോ യേഷാമിത്യനേന തു
പരമാദ്ഭുതജ്ഞാനാതിശയപ്രകാശനാദവാപ്തജ്ഞാനാതിശയാനാമപി യോഗീന്ദ്രാണാം വന്ധത്വമുദിതമ്. ജിതോ ഭവ
ആജവംജവോ യൈരിത്യനേന തു കുതകൃത്യത്വപ്രകടനാത്ത ഏവാന്യേഷാമകൃതകൃത്യാനാം ശരണമിത്യുപദിഷ്ടമ്. ഇതി
സര്വപദാനാം താത്പര്യമ്.. ൧..
‘ജിനകീ വാണീ അര്ഥാത ദിവ്യധ്വനി തീന ലോകകോ –ഊര്ധ്വ–അധോ–മധ്യ ലോകവര്തീ സമസ്ത ജീവസമുഹകോ–
നിര്ബാധ വിശുദ്ധ ആത്മതത്ത്വകീ ഉപലബ്ധികാ ഉപായ കഹനേവാലീ ഹോനേസേ ഹിതകര ഹൈ, പരമാര്ഥരസിക ജനോംകേ
മനകോ ഹരനേവാലീ ഹോനേസേ മധുര ഹൈ ഔര സമസ്ത ശംകാദി ദോഷോംകേ സ്ഥാന ദൂര കര ദേനേസേ വിശദ [നിര്മല,
സ്പഷ്ട] ഹൈ’ ––– ഐസാ കഹകര [ജിനദേവ] സമസ്ത വസ്തുകേ യഥാര്ഥ സ്വരൂപകേ ഉപദേശക ഹോനേസേ
വിചാരവംത ബുദ്ധിമാന പുരുഷോംകേ ബഹുമാനകേ യോഗ്യ ഹൈം [അര്ഥാത് ജിനകാ ഉപദേശ വിചാരവംത ബുദ്ധിമാന പുരുഷോംകോ
ബഹുമാനപൂര്വക വിചാരനാ ചാഹിയേ ഐസേ ഹൈം] ഐസാ കഹാ. ‘അനന്ത–ക്ഷേത്രസേ അന്ത രഹിത ഔര കാലസേ അന്ത
രഹിത–––പരമചൈതന്യശക്തികേ വിലാസസ്വരൂപ ഗുണ ജിനകോ വര്തതാ ഹൈ’ ഐസാ കഹകര [ജിനോംകോ] പരമ
അദഭുത ജ്ഞാനാതിശയ പ്രഗട ഹോനേകേ കാരണ ജ്ഞാനാതിശയകോ പ്രാപ്ത യോഗന്ദ്രോംസേ ഭീ വംദ്യ ഹൈ ഐസാ കഹാ. ‘ഭവ
അര്ഥാത് സംസാര പര ജിന്ഹോംനേ വിജയ പ്രാപ്ത കീ ഹൈ’ ഐസാ കഹകര കൃതകൃത്യപനാ പ്രഗട ഹോ ജാനേസേ വേ
ഹീ [ജിന ഹീ] അന്യ അകൃതകൃത്യ ജീവോംകോ ശരണഭൂത ഹൈം ഐസാ ഉപദേശ ദിയാ.– ഐസാ സര്വ പദോംകാ താത്പര്യ
ഹൈ.
ക്യോംകി ദേവോം തഥാ അസുരോംമേം യുദ്ധ ഹോതാ ഹൈ ഇസലിഏ [ദേവാധിദേവ ജിനഭഗവാനകേ അതിരിക്ത] അന്യ കോഈ ഭീ
ദേവ സൌ ഇന്ദ്രോംസേ വന്ദിത നഹീം ഹൈ. [൨] ദൂസരേ, ജിനഭഗവാനകീ വാണീ തീനലോകകോ ശുദ്ധ ആത്മസ്വരൂപകീ
പ്രാപ്തികാ ഉപായ ദര്ശാതീ ഹൈ ഇസലിഏ ഹിതകര ഹൈ; വീതരാഗ നിര്വികല്പ സമാധിസേ ഉത്പന്ന സഹജ –അപൂര്വ
പരമാനന്ദരൂപ പാരമാര്ഥിക സുഖരസാസ്വാദകേ രസിക ജനോംകേ മനകോ ഹരതീ ഹൈ ഇസലിഏ [അര്ഥാത് പരമ
സമരസീഭാവകേ രസിക ജീവോംകോ മുദിത കരതീ ഹൈ ഇസലിഏ] മധുര ഹൈ;
Page 6 of 264
PDF/HTML Page 35 of 293
single page version
വിഭ്രമ രഹിത നിരൂപണ ക്രതീ ഹൈ ഇസലിഏ അഥവാ പൂര്വാപരവിരോധാദി ദോഷ രഹിത ഹോനേസേ അഥവാ യുഗപദ് സര്വ
ജീവോംകോ അപനീ–അപനീ ഭാഷാമേം സ്പഷ്ട അര്ഥകാ പ്രതിപാദന കരതീ ഹൈ ഇസലിഏ വിശദ–സ്പഷ്ട– വ്യക്ത ഹൈ.
ഇസപ്രകാര ജിനഭഗവാനകീ വാണീ ഹീ പ്രമാണഭൂത ഹൈ; ഏകാന്തരൂപ അപൌരുഷേയ വചന യാ വിചിത്ര കഥാരൂപ
കല്പിത പുരാണവചന പ്രമാണഭൂത നഹീം ഹൈ. [൩] തീസരേ, അനന്ത ദ്രവ്യ–ക്ഷേത്ര–കാല–ഭാവകാ ജാനനേവാലാ
അനന്ത കേവലജ്ഞാനഗുണ ജിനഭഗവന്തോംകോ വര്തതാ ഹൈ. ഇസപ്രകാര ബുദ്ധി ആദി സാത ഋദ്ധിയാ തഥാ
മതിജ്ഞാനാദി ചതുര്വിധ ജ്ഞാനസേ സമ്പന്ന ഗണധരദേവാദി യോഗന്ദ്രോംസേ ഭീ വേ വംദ്യ ഹൈം. [൪] ചൌഥേ, പാ ച പ്രകാരകേ
സംസാരകോ ജിനഭഗവന്തോംനേ ജീതാ ഹൈ. ഇസപ്രകാര കൃതകൃത്യപനേകേ കാരണ വേ ഹീ അന്യ അകൃതകൃത്യ ജീവോംകോ
ശരണഭൂത ഹൈ, ദൂസരാ കോഈ നഹീം.–
ഐസാ കഹാ ഹൈ.
Page 7 of 264
PDF/HTML Page 36 of 293
single page version
സര്വജ്ഞവീതരാഗാഃ. അര്ഥഃ പുനരനേകശബ്ദസംബന്ധേനാഭിധീയമാനോ വസ്തുതയൈകോഭിധേയ. സഫലത്വം തു ചതസൃണാം
ഔര [സനിര്വാണമ്] നിര്വാണ സഹിത [–നിര്വാണകേ കാരണഭൂത] – [ഇമം സമയം] ഐസേ ഇസ സമയകോ
[ശിരസാ പ്രണമ്യ] ശിരസാ നമന കരകേ [ഏഷവക്ഷ്യാമി] മൈം ഉസകാ കഥന കരതാ ഹൂ ; [ശ്രൃണുത] വഹ
ശ്രവണ കരോ.
ഹൈ, ക്യോംകി വഹ
സര്വജ്ഞവീതരാഗദേവ; ഔര ‘അര്ഥ’ അര്ഥാത് അനേക ശബ്ദോംകേ സമ്ബന്ധസേ കഹാ ജാനേവാലാ, വസ്തുരൂപസേ ഏക ഐസാ
പദാര്ഥ. പുനശ്ച ഉസകീ [–സമയകീ] സഫലതാ ഇസലിഏ ഹൈ കി ജിസസേ വഹ സമയ
ഹൈം ഔര വേ വീതരാഗ [മോഹരാഗദ്വേഷരഹിത] ഹോനേകേ കാരണ ഉന്ഹേം അസത്യ കഹനേകാ ലേശമാത്ര പ്രയോജന നഹീം രഹാ ഹൈ;
ഇസലിഏ വീതരാഗ–സര്വജ്ഞദേവ സചമുച ആപ്ത ഹൈം. ഐസേ ആപ്ത ദ്വാരാ ആഗമ ഉപദിഷ്ട ഹോനേസേ വഹ [ആഗമ] സഫല
ഹൈം.]
ജിനവദനനിര്ഗത–അര്ഥമയ, ചഉഗതിഹരണ, ശിവഹേതു ഛേ. ൨.
Page 8 of 264
PDF/HTML Page 37 of 293
single page version
ശുദ്ധാത്മതത്ത്വോപലമ്ഭരൂപസ്യ പരമ്പരയാ കാരണത്വാത് സ്വാതംക്ര്യപ്രാപ്തിലക്ഷണസ്യ ച ഫലസ്യ സദ്ഭാവാദിതി..
൨..
പരതംത്രതാനിവൃതി ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ ഔര [൨] സ്വതംത്രതാപ്രാപ്തി ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ –– ഐസേ
ഭാവാര്ഥഃ– വീതരാഗസര്വജ്ഞ മഹാശ്രമണകേ മുഖസേ നീകലേ ഹുഏ ശബ്ദസമയകോ കോഈ ആസന്നഭവ്യ പുരുഷ
വാലേ ശുദ്ധജീവാസ്തികായസ്വരൂപ അര്ഥമേം [പദാര്ഥമേം] വീതരാഗ നിര്വികല്പ സമാധി ദ്വാരാ സ്ഥിത രഹകര ചാര
ഗതികാ നിവാരണ കരകേ, നിര്വാണ പ്രാപ്ത കരകേ, സ്വാത്മോത്പന്ന, അനാകുലതാലക്ഷണ, അനന്ത സുഖകോ പ്രാപ്ത
കരതാ ഹൈ. ഇസ കാരണസേ ദ്രവ്യാഗമരൂപ ശബ്ദസമയ നമസ്കാര കരനേ തഥാ വ്യാഖ്യാന കരനേ യോഗ്യ ഹൈ..൨..
തേ ലോക ഛേ, ആഗള അമാപ അലോക ആഭസ്വരൂപ ഛേ. ൩.
Page 9 of 264
PDF/HTML Page 38 of 293
single page version
പരിച്ഛേദോ ജ്ഞാനസമയോ ജ്ഞാനഗമ ഇതി യാവത്. തേഷാമേവാഭിധാനപ്രത്യയപരിച്ഛിന്നാനാം വസ്തുരൂപേണ സമവായഃ
സംധാതോര്ഥസമയഃ സര്വപദാര്ഥസാര്ഥ ഇതി യാവത്. തദത്ര ജ്ഞാനസമയപ്രസിദ്ധയര്ഥ ശബ്ദസമയസമ്ബന്ധേനാര്ഥസമയ
ോഭിധാതുമഭിപ്രേതഃ. അഥ തസ്യൈവാര്ഥസമയസ്യ ദ്വൈവിധ്യം ലോകാലോക–വികല്പാത്.
[ജിനോത്തമൈഃ പ്രജ്ഞപ്തമ്] ജിനവരോംനേ കഹാ ഹൈ. [സഃ ച ഏവ ലോകഃ ഭവതി] വഹീ ലോക ഹൈ. [–പാ ച
അസ്തികായകേ സമൂഹ ജിതനാ ഹീ ലോക ഹൈ.]; [തതഃ] ഉസസേ ആഗേ [അമിതഃ അലോകഃ] അമാപ അലോക
[ഖമ്] ആകാശസ്വരൂപ ഹൈ.
കഹാ ഹൈ.
[–രാഗദ്വേഷസേ വികൃത നഹീം ഹുആ] പാഠ [–മൌഖിക യാ ശാസ്ത്രാരൂഢ നിരൂപണ] വഹ ശബ്ദസമയ ഹൈ, അര്ഥാത്
ശബ്ദാഗമ വഹ ശബ്ദസമയ ഹൈ. [൨] മിഥ്യാദര്ശനകേ ഉദയകാ നാശ ഹോനേ പര, ഉസ പംചാസ്തികായകാ ഹീ
സമ്ബന്ധസേ അര്ഥസമയകാ കഥന [ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവ] കരനാ ചാഹതേ ഹൈം.
സമവായ വഹ സമയ ഹൈ.’ ഐസാ കഹാ ഹൈ; ഇസലിയേ ‘ഛഹ ദ്രവ്യകാ സമവായ വഹ സമയ ഹൈ’ ഐസേ കഥനകേ ഭാവകേ സാഥ
ഇസ കഥനകേ ഭാവകാ വിരോധ നഹീം സമഝനാ ചാഹിയേ, മാത്ര വിവക്ഷാഭേദ ഹൈ ഐസാ സമഝനാ ചാഹിയേ. ഔര ഇസീ പ്രകാര
അന്യ സ്ഥാന പര ഭീ വിവക്ഷാ സമഝകര അവിരുദ്ധ അര്ഥ സമഝ ലേനാ ചാഹിയേ]
Page 10 of 264
PDF/HTML Page 39 of 293
single page version
കിന്തു
അസ്തിത്വേ ച നിയതാ അനന്യമയാ അണുമഹാന്തഃ.. ൪..
നഹീം ഹൈ കിന്തു പംചാസ്തികായസമൂഹ ജിതനാ ക്ഷേത്ര ഛോഡ കര ശേഷ അനന്ത ക്ഷേത്രവാലാ ആകാശ ഹൈ [അര്ഥാത
അലോക ശൂന്യരൂപ നഹീം ഹൈ കിന്ംതു ശുദ്ധ ആകാശദ്രവ്യരൂപ ഹൈ.. ൩..
അനന്യമയ [ച] ഔര [അണുമഹാന്തഃ]
൧. ‘ലോക്യന്തേ ദ്രശ്യന്തേ ജീവാദിപദാര്ഥാ യത്ര സ ലോകഃ’ അര്ഥാത് ജഹാ ജീവാദിപദാര്ഥ ദിഖാഈ ദേതേ ഹൈം, വഹ ലോക ഹൈ.
അസ്തിത്വനിയത, അനന്യമയ നേ അണുമഹാന പദാര്ഥ ഛേ. ൪.
Page 11 of 264
PDF/HTML Page 40 of 293
single page version
തത്ര ജീവാഃ പുദ്ഗലാഃ ധര്മാധര്മൌ ആകാശമിതി തേഷാം വിശേഷസംജ്ഞാ അന്വര്ഥാഃ പ്രത്യേയാഃ.
വസ്ഥിതത്വാദവസേയമ്. അസ്തിത്വേ നിയതാനാമപി ന തേഷാമന്യമയത്വമ്, യതസ്തേ സര്വദൈവാനന്യ–മയാ
ആത്മനിര്വൃത്താഃ. അനന്യമയത്വേപി തേഷാമസ്തിത്വനിയതത്വം നയപ്രയോഗാത്. ദ്വൌ ഹി നയൌ ഭഗവതാ പ്രണീതൌ–
ദ്രവ്യാര്ഥികഃ പര്യായാര്ഥികശ്ച. തത്ര ന ഖല്വേകനയായത്താദേശനാ കിന്തു തദുഭയായതാ. തതഃ
പര്യായാര്ഥാദേശാദസ്തിത്വേ സ്വതഃ കഥംചിദ്ഭിന്നപി വ്യവസ്ഥിതാഃ ദ്രവ്യാര്ഥാദേശാത്സ്വയമേവ സന്തഃ സതോനന്യമയാ
ഭവന്തീതി. കായത്വമപി തേഷാമണുമഹത്ത്വാത്. അണവോത്ര പ്രദേശാ മൂര്തോമൂര്താശ്ച നിര്വിഭാഗാംശാസ്തൈഃ
മഹാന്തോണുമഹാന്തഃ പ്രദേശപ്രചയാത്മകാ ഇതി സിദ്ധം തേഷാം കായത്വമ്. അണുഭ്യാം. മഹാന്ത ഇതിഃ വ്യത്പത്ത്യാ
ടീകാഃ– യഹാ [ഇസ ഗാഥാമേം] പാ ച അസ്തികായോംകീ വിശേഷസംജ്ഞാ, സാമാന്യ വിശേഷ–അസ്തിത്വ തഥാ
[ജിസപ്രകാര ബര്തനമേം രഹനേവാലാ ഘീ ബര്തനസേ അന്യമയ ഹൈ ഉസീപ്രകാര] അസ്തിത്വസേ അന്യമയ നഹീം ഹൈ;
ക്യോംകി വേ സദൈവ അപനേസേ നിഷ്പന്ന [അര്ഥാത് അപനേസേ സത്] ഹോനേകേ കാരണ [അസ്തിത്വസേ] അനന്യമയ ഹൈ
[ജിസപ്രകാര അഗ്നി ഉഷ്ണതാസേ അനന്യമയ ഹൈ ഉസീപ്രകാര]. ‘അസ്തിത്വസേ അനന്യമയ’ ഹോനേ പര ഭീ ഉനകാ
‘അസ്തിത്വമേം നിയതപനാ’ നയപ്രയോഗസേ ഹൈ. ഭഗവാനനേ ദോ നയ കഹേ ഹൈ – ദ്രവ്യാര്ഥിക ഔര പര്യായാര്ഥിക. വഹാ
കഥന ഏക നയകേ ആധീന നഹീം ഹോതാ കിന്തു ഉന ദോനോം നയോംകേ ആധീന ഹോതാ ഹൈ. ഇസലിയേ വേ
പര്യായാര്ഥിക കഥനസേ ജോ അപനേസേ കഥംചിത് ഭിന്ന ഭീ ഹൈ ഐസേ അസ്തിത്വമേം വ്യവസ്ഥിത [നിശ്ചിത സ്ഥിത] ഹൈം
ഔര ദ്രവ്യാര്ഥിക കഥനസേ സ്വയമേവ സത് [–വിദ്യമാന] ഹോനേകേ കാരണ അസ്തിത്വസേ അനന്യമയ ഹൈം.