Page 32 of 264
PDF/HTML Page 61 of 293
single page version

൩൨

ഗന്ധവര്ണപൃഗ്ഥഭൂതപുദ്ഗലവദ്ഗുണൈര്വിനാ ദ്രവ്യം ന സംഭവതി. തതോ ദ്രവ്യഗുണാനാമപ്യാദേശവശാത് കഥംചിദ്ഭേദേപ്യേകാസ്തിത്വനിയതത്വാദന്യോന്യാജഹദ്വൃത്തീനാം വസ്തുത്വേനാഭേദ ഇതി.. ൧൩..

അത്ര ദ്രവ്യസ്യാദേശവശേനോക്താ സപ്തഭങ്ഗീ. സ്യാദസ്തി ദ്രവ്യം, സ്യാന്നാസ്തി ദ്രവ്യം, സ്യാദസ്തി ച നാസ്തി ച ദ്രവ്യം, സ്യാദവക്തവ്യം ദ്രവ്യം, സ്യാദസ്തി ചാവക്തവ്യം ച ദ്രവ്യം, സ്യാന്നാസ്തി ചാവക്തവ്യം ച ദ്രവ്യം, സ്യാദസ്തി ച നാസ്തി ചാവക്തവ്യം ച ദ്രവ്യമിതി. അത്ര സര്വഥാത്വനിഷേധകോ ----------------------------------------------------------------------------- നഹീം ഹോതാ. ഇസലിയേ, ദ്രവ്യ ഔര ഗുണോംകാ ആദേശവശാത് കഥംചിത ഭേദ ഹൈ തഥാപി, വേ ഏക അസ്തിത്വമേം നിയത ഹോനേകേ കാരണ അന്യോന്യവൃത്തി നഹീം ഛോഡതേ ഇസലിഏ വസ്തുരൂപസേ ഉനകാ ഭീ അഭേദ ഹൈ [അര്ഥാത് ദ്രവ്യ ഔര പര്യായോംകീ ഭാ തി ദ്രവ്യ ഔര ഗുണോംകാ ഭീ വസ്തുരൂപസേ അഭേദ ഹൈ].. ൧൩..

അന്വയാര്ഥഃ– [ദ്രവ്യം] ദ്രവ്യ [ആദേശവശേന] ആദേശവശാത് [–കഥനകേ വശ] [ഖുല] വാസ്തവമേം [സ്യാത് അസ്തി] സ്യാത് അസ്തി, [നാസ്തി] സ്യാത് നാസ്തി, [ഉഭയമ്] സ്യാത് അസ്തി–നാസ്തി, [അവക്തവ്യമ്] സ്യാത് അവക്തവ്യ [പുനഃ ച] ഔര ഫിര [തത്ത്രിതയമ്] അവക്തവ്യതായുക്ത തീന ഭംഗവാലാ [– സ്യാത് അസ്തി–അവക്തവ്യ, സ്യാത് നാസ്തി–അവക്തവ്യ ഔര സ്യാത് അസ്തി–നാസ്തി–അവക്തവ്യ] [–സപ്തധങ്ഗമ്] ഇസപ്രകാര സാത ഭംഗവാലാ [സമ്ഭവതി] ഹൈ.

ടീകാഃ– യഹാ ദ്രവ്യകേ ആദേശകേ വശ സപ്തഭംഗീ കഹീ ഹൈ.

[൧] ദ്രവ്യ ‘സ്യാത് അസ്തി’ ഹൈ; [൨] ദ്രവ്യ ‘സ്യാത് നാസ്തി’ ഹൈ; [൩] ദ്രവ്യ ‘സ്യാത് അസ്തി ഔര നാസ്തി’ ഹൈ; [൪] ദ്രവ്യ ‘സ്യാത് അവക്തവ്യ’ ഹൈേ; [൫] ദ്രവ്യ ‘സ്യാത് അസ്തി ഔര അവക്തവ്യ’ ഹൈ; [൬] ദ്രവ്യ ‘സ്യാത് നാസ്തി ഔര അവക്തവ്യ’ ഹൈ; [൭] ദ്രവ്യ ‘സ്യാത് അസ്തി, നാസ്തി ഔര അവക്തവ്യ’ ഹൈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 33 of 264
PDF/HTML Page 62 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

നേകാന്തദ്യോതകഃ കഥംചിദര്ഥേ സ്യാച്ഛബ്ദോ നിപാതഃ. തത്ര സ്വദ്രവ്യക്ഷേത്രകാലഭാവൈരാദ്ഷ്ടിമസ്തി ദ്രവ്യം, പരദ്രവ്യക്ഷേത്രകാലഭാവൈരാദിഷ്ടം നാസ്തി ദ്രവ്യം, സ്വദ്രവ്യക്ഷേത്രകാലഭാവൈഃ പരദ്രവ്യക്ഷേത്രകാലഭാവൈശ്ച ക്രമേണാ– ദിഷ്ടമസ്തി ച നാസ്തി ച ദവ്യം, സ്വദ്രവ്യക്ഷേത്രകാലഭാവൈഃ പരദ്രവ്യക്ഷേത്രകാലഭാവൈശ്ച യുഗപദാദിഷ്ടമവക്തവ്യം ദ്രവ്യം, സ്വദ്രവ്യക്ഷേത്രകാലഭാവൈര്യുഗപത്സ്വപരദ്രവ്യക്ഷേത്രകാലഭാവൈശ്ചാദിഷ്ടമസ്തി ചാവക്തവ്യം ച ദ്രവ്യം, ചരദ്രവ്യ– ക്ഷേത്രകാലഭാവൈര്യുഗപത്സ്വപരദ്രവ്യക്ഷേത്രകാലഭാവൈശ്ചാദിഷ്ടം നാസ്തി ചാവക്തവ്യം ച ദ്രവ്യം, സ്വദ്രവ്യക്ഷേത്ര–കാലഭാവൈഃ പരദ്രവ്യക്ഷേത്രകാലഭാവൈശ്ച യുഗപത്സ്വപരദ്രവ്യക്ഷേത്രകാലഭാവൈശ്ചാദിഷ്ടമസ്തി ച നാസ്തി ചാവക്തവ്യം ച ദ്രവ്യമിതി. ന ചൈതദനുപപന്നമ്, സര്വസ്യ വസ്തുനഃ സ്വരൂപാദിനാ അശൂന്യത്വാത്, പരരൂപാദിനാ ശൂന്യത്വാത്, -----------------------------------------------------------------------------

അര്ഥമേം അവ്യയരൂപസേ പ്രയുക്ത ഹുആ ഹൈ. വഹാ –[൧] ദ്രവ്യ സ്വദ്രവ്യ–ക്ഷേത്ര–കാല–ഭാവസേ കഥന കിയാ ജാനേ പര ‘അസ്തി’ ഹൈ; [൨] ദ്രവ്യ പരദ്രവ്യ–ക്ഷേത്ര–കാല–ഭാവസേ കഥന കിയാ ജാനേ പര ‘നാസ്തി’ ഹൈേ; [൩] ദ്രവ്യ സ്വദ്രവ്യ–ക്ഷേത്ര–കാല–ഭാവസേ ഔര പരദ്രവ്യ–ക്ഷേത്ര–കാല–ഭാവസേ ക്രമശഃ കഥന കിയാ ജാനേ പര ‘അസ്തി ഔര നാസ്തി’ ഹൈ; [൪] ദ്രവ്യ സ്വദ്രവ്യ–ക്ഷേത്ര–കാല–ഭാവസേ ഔര പരദ്രവ്യ–ക്ഷേത്ര–കാല–ഭാവസേ യുഗപദ് കഥന കിയാ ജാനേ പര ‘൨അവക്തവ്യ’ ഹൈ; [൫] ദ്രവ്യ സ്വദ്രവ്യ–ക്ഷേത്ര–കാല–ഭാവസേ ഔര യുഗപദ് സ്വപര– ദ്രവ്യ–ക്ഷേത്ര–കാല–ഭാവസേ കഥന കിയാ ജാനേ പര ‘അസ്തി ഔര അവക്തവ്യ’ ഹൈ; [൬] ദ്രവ്യ പരദ്രവ്യ–ക്ഷേത്ര– കാല–ഭാവസേ ഔര യുഗപദ് സ്വപരദ്രവ്യ–ക്ഷേത്ര–കാല–ഭാവസേ കഥന കിയാ ജാനേ പര ‘നാസ്തി ഔര അവക്തവ്യ’ ഹൈ; [൭] ദ്രവ്യ സ്വദ്രവ്യ–ക്ഷേത്ര–കാല–ഭാവസേ, പരദ്രവ്യ–ക്ഷേത്ര–കാല–ഭാവസേ ഔര യുഗപദ് സ്വപരദ്രവ്യ–ക്ഷേത്ര–കാല–ഭാവസേ കഥന കിയാ ജാനേ പര ‘അസ്തി, നാസ്തി ഔര അവക്തവ്യ’ ഹൈ. – യഹ [ഉപര്യുക്ത ബാത] അയോഗ്യ നഹീം ഹൈ, ക്യോംകി സര്വ വസ്തു [൧] സ്വരൂപാദിസേ ‘൩അശൂന്യ’ ഹൈ, [൨] പരരൂപാദിസേ ‘൪ശൂന്യ’ ഹൈ, [൩] ദോനോംസേ [സ്വരൂപാദിസേ ഔര പരരൂപാദിസേ] ‘അശൂന്യ ഔര ശൂന്യ’ ഹൈ [൪] ദോനോംസേ [സ്വരൂപാദിസേ ഔര -------------------------------------------------------------------------- ൧ സ്യാത്=കഥംചിത്; കിസീ പ്രകാര; കിസീ അപേക്ഷാസേ. [‘സ്യാത്’ ശബ്ദ സര്വഥാപനേകാ നിഷേധ കരതാ ഹൈ ഔര അനേകാന്തകോ

൨. അവക്തവ്യ=ജോ കഹാ ന ജാ സകേ; അവാച്യ. [ഏകഹീ സാഥ സ്വചതുഷ്ടയ തഥാ പരചതുഷ്ടയകീ അപേക്ഷാസേ ദ്രവ്യ കഥനമേം

൩. അശൂന്യ=ജോ ശൂന്യ നഹീം ഹൈ ഐസാ; അസ്തിത്വ വാലാ; സത്. ൪. ശൂന്യ=ജിസകാ അസ്തിത്വ നഹീം ഹൈ ഐസാ; അസത്.

Page 34 of 264
PDF/HTML Page 63 of 293
single page version

൩൪

ഉഭാഭ്യാമശൂന്യശൂന്യത്വാത്, സഹാവാച്യത്വാത്, ഭങ്ഗസംയോഗാര്പണായാമശൂന്യാവാച്യത്വാത്, ശൂന്യാവാച്യ–ത്വാത്,

----------------------------------------------------------------------------- പരരൂപാദിസേ] ഏകഹീ സാഥ ‘അവാച്യ’ ഹൈ, ഭംഗോംകേ സംയോഗസേ കഥന കരനേ പര [൫] ‘അശൂന്യ ഔര അവാച്യ’ ഹൈ, [൬] ‘ശൂന്യ ഔര അവാച്യ’ ഹൈ, [൭] ‘അശൂന്യ, ശൂന്യ ഔര അവാച്യ’ ഹൈ.

ഭാവാര്ഥഃ– [൧] ദ്രവ്യ സ്വചതുഷ്ടയകീ അപേക്ഷാസേ ‘ഹൈ’. [൨] ദ്രവ്യ പരചതുഷ്ടയകീ അപേക്ഷാസേ ‘നഹീം ഹൈ’. [൩] ദ്രവ്യ ക്രമശഃ സ്വചതുഷ്ടയകീ ഔര പരചതുഷ്ടയകീ അപേക്ഷാസേ ‘ഹൈ ഔര നഹീം ഹൈ’. [൪] ദ്രവ്യ യുഗപദ് സ്വചതുഷ്ടയകീ ഔര പരചതുഷ്ടയകീ അപേക്ഷാസേ ‘അവക്തവ്യ ഹൈ’. [൫] ദ്രവ്യ സ്വചതുഷ്ടയകീ ഔര യുഗപദ് സ്വപരചതുഷ്ടയകീ അപേക്ഷാസേ ‘ഹൈ ഔര അവക്തവ്യ ഹൈേ’. [൬] ദ്രവ്യ പരചതുഷ്ടയകീ, ഔര യുഗപദ് സ്വപരചതുഷ്ടയകീ അപേക്ഷാസേ ‘നഹീം ഔര അവക്തവ്യ ഹൈ’. [൭] ദ്രവ്യ സ്വചതുഷ്ടയകീ, പരചതുഷ്ടയകീ ഔര യുഗപദ് സ്വപരചതുഷ്ടയകീ അപേക്ഷാസേ ‘ഹൈ, നഹീം ഹൈ ഔര അവക്തവ്യ ഹൈ’. – ഇസപ്രകാര യഹാ സപ്തഭംഗീ കഹീ ഗഈ ഹൈ.. ൧൪..

അന്വയാര്ഥഃ– [ഭാവസ്യ] ഭാവകാ [സത്കാ] [നാശഃ] നാശ [ന അസ്തി] നഹീം ഹൈ [ച ഏവ] തഥാ [അഭാവസ്യ] അഭാവകാ [അസത്കാ] [ഉത്പാദഃ] ഉത്പാദ [ന അസ്തി] നഹീം ഹൈ; [ഭാവാഃ] ഭാവ [സത് ദ്രവ്യോം] [ഗുണപര്യായഷു] ഗുണപര്യായോംമേം [ഉത്പാദവ്യയാന്] ഉത്പാദവ്യയ [പ്രകൃര്വന്തി] കരതേ ഹൈം. -------------------------------------------------------------------------- സ്വദ്രവ്യ, സ്വക്ഷേത്ര, സ്വകാല ഔര സ്വഭാവകോ സ്വചതുഷ്ടയ കഹാ ജാതാ ഹൈ . സ്വദ്രവ്യ അര്ഥാത് നിജ ഗുണപര്യായോംകേ

Page 35 of 264
PDF/HTML Page 64 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

അത്രാസത്പ്രാദുര്ഭാവത്വമുത്പാദസ്യ സദുച്ഛേദത്വം വിഗമസ്യ നിഷിദ്ധമ്.

ഭാവസ്യ സതോ ഹി ദ്രവ്യസ്യ ന ദ്രവ്യത്വേന വിനാശഃ, അഭാവസ്യാസതോന്യദ്രവ്യസ്യ ന ദ്രവ്യത്വേനോത്പാദഃ. കിന്തു ഭാവാഃ സന്തി ദ്രവ്യാണി സദുച്ഛേദമസദുത്പാദം ചാന്തരേണൈവ ഗുണപര്യായേഷു വിനാശമുത്പാദം ചാരഭന്തേ. യഥാ ഹി ഘൃതോത്പതൌ ഗോരസസ്യ സതോ ന വിനാശഃ ന ചാപി ഗോരസവ്യതിരിക്തസ്യാര്ഥാന്തരസ്യാസതഃ ഉത്പാദഃ കിന്തു ഗോരസസ്യൈവ സദുച്ഛേദമസദുത്പാദം ചാനുപലഭ–മാനസ്യ സ്പര്ശരസഗന്ധവര്ണാദിഷു പരിണാമിഷു ഗുണേഷു പൂര്വാവസ്ഥയാ വിനശ്യത്സൂത്തരാവസ്ഥയാ പ്രാദര്ഭവത്സു നശ്യതി ച നവനീതപര്യായോ ഘതൃപര്യായ ഉത്പദ്യതേ, തഥാ സര്വഭാവാനാമപീതി.. ൧൫..

-----------------------------------------------------------------------------

ടീകാഃ– യഹാ ഉത്പാദമേം അസത്കേ പ്രാദുര്ഭാവകാ ഔര വ്യയമേം സത്കേ വിനാശകാ നിഷേധ കിയാ ഹൈ [അര്ഥാത് ഉത്പാദ ഹോനേസേ കഹീം അസത്കീ ഉത്പത്തി നഹീം ഹോതീ ഔര വ്യയ ഹോനേസേ കഹീം സത്കാ വിനാശ നഹീം ഹോതാ ––ഐസാ ഇസ ഗാഥാമേം കഹാ ഹൈ].

ഭാവകാ–സത് ദ്രവ്യകാ–ദ്രവ്യരൂപസേ വിനാശ നഹീം ഹൈ, അഭാവകാ –അസത് അന്യദ്രവ്യകാ –ദ്രവ്യരൂപസേ ഉത്പാദ നഹീം ഹൈ; പരന്തു ഭാവ–സത് ദ്രവ്യോം, സത്കേ വിനാശ ഔര അസത്കേ ഉത്പാദ ബിനാ ഹീ, ഗുണപര്യായോംമേം വിനാശ ഔര ഉത്പാദ കരതേ ഹൈം. ജിസപ്രകാര ഘീകീ ഉത്പത്തിമേം ഗോരസകാ–സത്കാ–വിനാശ നഹീം ഹൈ തഥാ ഗോരസസേ ഭിന്ന പദാര്ഥാന്തരകാ–അസത്കാ–ഉത്പാദ നഹീം ഹൈ, കിന്തു ഗോരസകോ ഹീ, സത്കാ വിനാശ ഔര അസത്കാ ഉത്പാദ കിയേ ബിനാ ഹീ, പൂര്വ അവസ്ഥാസേ വിനാശ പ്രാപ്ത ഹോനേ വാലേ ഔര ഉത്തര അവസ്ഥാസേ ഉത്പന്ന ഹോനേ വാലേ സ്പര്ശ–രസ–ഗംധ–വര്ണാദിക പരിണാമീ ഗുണോംമേം മക്ഖനപര്യായ വിനാശകോ പ്രാപ്ത ഹോതീ ഹൈ തഥാ ഘീപര്യായ ഉത്പന്ന ഹോതീ ഹൈ; ഉസീപ്രകാര സര്വ ഭാവോംകാ ഭീ വൈസാ ഹീ ഹൈ [അര്ഥാത് സമസ്ത ദ്രവ്യോംകോ നവീന പര്യായകീ ഉത്പത്തിമേം സത്കാ വിനാശ നഹീം ഹൈ തഥാ അസത്കാ ഉത്പാദ നഹീം ഹൈ, കിന്തു സത്കാ വിനാശ ഔര അസത്കാ ഉത്പാദ കിയേ ബിനാ ഹീ, പഹലേകീ [പുരാനീ] അവസ്ഥാസേ വിനാശകോ പ്രാപ്ത ഹോനേവാലേ ഔര ബാദകീ [നവീന] അവസ്ഥാസേ ഉത്പന്ന ഹോനേവാലേ പരിണാമീ ഗുണോംമേം പഹലേകീ പര്യായ വിനാശ ഔര ബാദകീ പര്യായകീ ഉത്പത്തി ഹോതീ ഹൈ].. ൧൫.. -------------------------------------------------------------------------- പരിണാമീ=പരിണമിത ഹോനേവാലേ; പരിണാമവാലേ. [പര്യായാര്ഥിക നയസേ ഗുണ പരിണാമീ ഹൈം അര്ഥാത് പരിണമിത ഹോതേ ഹൈം.]

Page 36 of 264
PDF/HTML Page 65 of 293
single page version

൩൬

അത്ര ഭാവഗുണപര്യായാഃ പ്രജ്ഞാപിതാഃ.

ഭാവാ ഹി ജീവാദയഃ ഷട് പദാര്ഥാഃ. തേഷാം ഗുണാഃ പര്യായാശ്ച പ്രസിദ്ധാഃ. തഥാപി ജീവസ്യ വക്ഷ്യമാണോദാഹരണപ്രസിദ്ധയഥര്മഭിധീയന്തേ. ഗുണാ ഹി ജീവസ്യ ജ്ഞാനാനുഭൂതിലക്ഷണാ ശുദ്ധചേതനാ, കാര്യാനുഭൂതിലക്ഷണാ കര്മഫലാനുഭൂതിലക്ഷണാ ചാശുദ്ധചേതനാ, ചൈതന്യാനുവിധായിപരിണാമലക്ഷണഃ സ– വികല്പനിര്വികല്പരൂപഃ ശുദ്ധാശുദ്ധതയാ സകലവികലതാം -----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [ജീവാദ്യാഃ] ജീവാദി [ദ്രവ്യ] വേ [ഭാവാഃ] ‘ഭാവ’ ഹൈം. [ജീവഗുണാഃ] ജീവകേ ഗുണ [ചേതനാ ച ഉപയോഗഃ] ചേതനാ തഥാ ഉപയോഗ ഹൈം [ച] ഔര [ജീവസ്യ പര്യായാഃ] ജീവകീ പര്യായേം [സുരനരനാരകതിര്യഞ്ചഃ] ദേവ–മനുഷ്യ–നാരക–തിര്യംചരൂപ [ബഹവഃ] അനേക ഹൈം.

ടീകാഃ– യഹാ ഭാവോം [ദ്രവ്യോം], ഗുണോംം ഔര പര്യായേം ബതലായേ ഹൈം.

ജീവാദി ഛഹ പദാര്ഥ വേ ‘ഭാവ’ ഹൈം. ഉനകേ ഗുണ ഔര പര്യായേം പ്രസിദ്ധ ഹൈം, തഥാപി ൧ആഗേ [അഗലീ ഗാഥാമേം] ജോ ഉദാഹരണ ദേനാ ഹൈ ഉസകീ പ്രസിദ്ധികേ ഹേതു ജീവകേ ഗുണോം ഔര പര്യായോം കഥന കിയാ ജാതാ ഹൈഃ–

ജീവകേ ഗുണോം ൨ജ്ഞാനാനുഭൂതിസ്വരൂപ ശുദ്ധചേതനാ തഥാ കാര്യാനുഭൂതിസ്വരൂപ ഔര കര്മഫലാനുഭൂതി– സ്വരൂപ അശുദ്ധചേതനാ ഹൈ ഔര ൩ചൈതന്യാനുവിധായീ–പരിണാമസ്വരൂപ, സവികല്പനിര്വികല്പരൂപ, ശുദ്ധതാ– -------------------------------------------------------------------------- ൧. അഗലീ ഗാഥാമേം ജീവകീ ബാത ഉദാഹരണകേ രൂപമേം ലേനാ ഹൈ, ഇസലിയേ ഉസ ഉദാഹരണകോ പ്രസിദ്ധ കരനേകേ ലിയേ യഹാ

൨. ശുദ്ധചേതനാ ജ്ഞാനകീ അനുഭൂതിസ്വരൂപ ഹൈ ഔര അശുദ്ധചേതനാ കര്മകീ തഥാ കര്മഫലകീ അനുഭൂതിസ്വരൂപ ഹൈ. ൩. ചൈതന്യ–അനുവിധായീ പരിണാമ അര്ഥാത് ചൈതന്യകാ അനുസരണ കരനേവാലാ പരിണാമ വഹ ഉപയോഗ ഹൈ. സവികല്പ

Page 37 of 264
PDF/HTML Page 66 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

ദധാനോ ദ്വേധോപയോഗശ്ച. പര്യായാസ്ത്വഗുരുലഘുഗുണഹാനിവൃദ്ധിനിര്വൃത്താഃ ശുദ്ധാഃ, സൂത്രോപാത്താസ്തു സുരനാരക– തിര്യങ്മനുഷ്ലക്ഷണാഃ പരദ്രവ്യസമ്ബന്ധനിര്വൃത്തത്വാദശുദ്ധാശ്ചേതി.. ൧൬..

ഇദം ഭാവനാശാഭാവോത്പാദനിഷേധോദാഹരണമ്. ----------------------------------------------------------------------------- അശുദ്ധതാകേ കാരണ സകലതാ–വികലതാ ധാരണ കരനേവാലാ, ദോ പ്രകാരകാ ഉപയോഗ ഹൈ [അര്ഥാത് ജീവകേ ഗുണോം ശുദ്ധ–അശുദ്ധ ചേതനാ തഥാ ദോ പ്രകാരകേ ഉപയോഗ ഹൈം].

ജീവകീ പര്യായേം ഇസപ്രകാര ഹൈംഃ–– അഗുരുലഘുഗുണകീ ഹാനിവൃദ്ധിസേ ഉത്പന്ന പര്യായേം ശുദ്ധ പര്യായേം ഹൈം ഔര സുത്രമേം [–ഇസ ഗാഥാമേം] കഹീ ഹുഈ, ദേവ–നാരക–തിര്യംച–മനുഷ്യസ്വരൂപ പര്യായേം പരദ്രവ്യകേ സമ്ബന്ധസേ ഉത്പന്ന ഹോതീ ഹൈ ഇസലിയേ അശുദ്ധ പര്യായേം ഹൈം.. ൧൬..

അന്വയാര്ഥഃ– [മനുഷ്യത്വേന] മനുഷ്യപത്വസേ [നഷ്ടഃ] നഷ്ട ഹുആ [ദേഹീ] ദേഹീ [ജീവ] [ദേവഃ വാ ഇതരഃ] ദേവ അഥവാ അന്യ [ഭവതി] ഹോതാ ഹൈ; [ഉഭയത്ര] ഉന ദോനോംമേം [ജീവഭാവഃ] ജീവഭാവ [ന നശ്യതി] നഷ്ട നഹീം ഹോതാ ഔര [അന്യഃ] ദൂസരാ ജീവഭാവ [ന ജായതേ] ഉത്പന്ന നഹീം ഹോതാ.

ടീകാഃ– ‘ഭാവകാ നാശ നഹീം ഹോതാ ഔര അഭാവകാ ഉത്പാദ നഹീം ഹോതാ’ ഉസകാ യഹ ഉദാഹരണ ഹൈ. -------------------------------------------------------------------------- പര്യായാര്ഥികനയസേ ഗുണ ഭീ പരിണാമീ ഹൈം. [ദഖിയേ, ൧൫ വീം ഗാഥാകീ ടീകാ.]

Page 38 of 264
PDF/HTML Page 67 of 293
single page version

൩൮

പ്രതിസമയസംഭവദഗുരുലഘുഗുണഹാനിവൃദ്ധിനിര്വൃത്തസ്വഭാവപര്യായസംതത്യവിച്ഛേദകേനൈകേന സോപാധിനാ മനുഷ്യത്വലക്ഷണേന പര്യായേണ വിനശ്യതി ജീവഃ, തഥാവിധേന ദേവത്വലക്ഷണേന നാരകതിര്യക്ത്വലക്ഷണേന വാന്യേന പര്യായേണോത്പദ്യതേ. ന ച മനുഷ്യത്വേന നാശേ ജീവത്വേനാപി നശ്യതി, ദേവത്വാദിനോത്പാദേ ജീവത്വേനാപ്യുത്പദ്യതേഃ കിം തു സദുച്ഛേദമസദുത്പാദമന്തരേണൈവ തഥാ വിവര്തത ഇതി..൧൭..

അത്ര കഥംചിദ്വയയോത്പാദവത്ത്വേപി ദ്രവ്യസ്യ സദാവിനഷ്ടാനുത്പന്നത്വം ഖ്യാപിതമ്. യദേവ പൂര്വോത്തരപര്യായവിവേകസംപര്കാപാദിതാമുഭയീമവസ്ഥാമാത്മസാത്കുര്വാണമുച്ഛിദ്യമാനമുത്പദ്യ–മാനം ച -----------------------------------------------------------------------------

പ്രതിസമയ ഹോനേവാലീ അഗുരുലധുഗുണകീ ഹാനിവൃദ്ധിസേ ഉത്പന്ന ഹോനേവാലീ സ്വഭാവപര്യായോംകീ സംതതികാ വിച്ഛേദ ന കരനേവാലീ ഏക സോപാധിക മനുഷ്യത്വസ്വരൂപ പര്യായസേ ജീവ വിനാശകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ ഔര തഥാവിധ [–സ്വഭാവപര്യായോംകേ പ്രവാഹകോ ന തോഡനേവാലീ സോപാധിക] ദേവത്വസ്വരൂപ, നാരകത്വസ്വരൂപ യാ തിര്യംചത്വസ്വരൂപ അന്യ പര്യായസേ ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹൈ. വഹാ ഐസാ നഹീം ഹൈ കി മനുഷ്യപത്വസേ വിനഷ്ട ഹോനേപര ജീവത്വസേ ഭീ നഷ്ട ഹോതാ ഹൈ ഔര ദേവത്വസേ ആദിസേ ഉത്പാദ ഹോനേപര ജീവത്വ ഭീ ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹൈ, കിന്തു സത്കേ ഉച്ഛേദ ഔര അസത്കേ ഉത്പാദ ബിനാ ഹീ തദനുസാര വിവര്തന [–പരിവര്തന, പരിണമന] കരതാ ഹൈ.. ൧൭..

അന്വയാര്ഥഃ– [സഃ ച ഏവ] വഹീ [യാതി] ജന്മ ലേതാ ഹൈ ഔര [മരണംയാതി] മൃത്യു പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ തഥാപി [ന ഏവ ഉത്പന്നഃ] വഹ ഉത്പന്ന നഹീം ഹോതാ [ച] ഔര [ന നഷ്ടഃ] നഷ്ട നഹീം ഹോതാ; [ദേവഃ മനുഷ്യഃ] ദേവ, മുനഷ്യ [ഇതി പര്യായഃ] ഐസീ പര്യായ [ഉത്പന്നഃ] ഉത്പന്ന ഹോതീ ഹൈ [ച] ഔര [വിനഷ്ടഃ] വിനഷ്ട ഹോതീ ഹൈ.

ടീകാഃ– യഹാ , ദ്രവ്യ കഥംചിത് വ്യയ ഔര ഉത്പാദവാലാ ഹോനേപര ഭീ ഉസകാ സദാ അവിനഷ്ടപനാ ഔര അനുത്പന്നപനാ കഹാ ഹൈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 39 of 264
PDF/HTML Page 68 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

ദ്രവ്യമാലക്ഷ്യതേ, തദേവ തഥാവിധോഭയാവസ്ഥാവ്യാപിനാ പ്രതിനിയതൈക– വസ്തുത്വനിബന്ധനഭൂതേന സ്വഭാവേനാവിനഷ്ടമനുത്പന്നം വാ വേദ്യതേ. പര്യായാസ്തു തസ്യ പൂര്വപൂര്വപരിണാമോ–പമര്ദോത്തരോത്തരപരിണാമോത്പാദരൂപാഃ പ്രണാശസംഭവധര്മാണോഭിധീയന്തേ. തേ ച വസ്തുത്വേന ദ്രവ്യാദപൃഥഗ്ഭൂതാ ഏവോക്താഃ. തതഃ പര്യായൈഃ സഹൈകവസ്തുത്വാജ്ജായമാനം മ്രിയമാണമതി ജീവദ്രവ്യം സര്വദാനുത്പന്നാ വിനഷ്ടം ദ്രഷ്ടവ്യമ്. ദേവമനുഷ്യാദിപര്യായാസ്തു ക്രമവര്തിത്വാദുപസ്ഥിതാതിവാഹിതസ്വസമയാ ഉത്പദ്യന്തേ വിനശ്യന്തി ചേതി.. ൧൮..

----------------------------------------------------------------------------- ജോ ദ്രവ്യ ൧പൂര്വ പര്യായകേ വിയോഗസേ ഔര ൨ഉത്തര പര്യായകേ സംയോഗസേ ഹോനേവാലീ ഉഭയ അവസ്ഥാകോ ആത്മസാത് [അപനേരൂപ] കരതാ ഹുആ വിനഷ്ട ഹോതാ ഔര ഉപജതാ ദിഖാഈ ദേതാ ഹൈ, വഹീ [ദ്രവ്യ] വൈസീ ഉഭയ അവസ്ഥാമേം വ്യാപ്ത ഹോനേവാലാ ജോ പ്രതിനിയത ഏകവസ്തുത്വകേ കാരണഭൂത സ്വഭാവ ഉസകേ ദ്വാരാ [–ഉസ സ്വഭാവകീ അപേക്ഷാസേ] അവിനഷ്ട ഏവം അനുത്പന്ന ജ്ഞാത ഹോതാ ഹൈ; ഉസകീ പര്യായേം പൂര്വ–പൂര്വ പരിണാമകേ നാശരൂപ ഔര ഉത്തര–ഉത്തര പരിണാമകേ ഉത്പാദരൂപ ഹോനേസേ വിനാശ–ഉത്പാദധര്മവാലീ [–വിനാശ ഏവം ഉത്പാദരൂപ ധര്മവാലീ] കഹീ ജാതീ ഹൈ, ഔര വേ [പര്യായേം] വസ്തുരൂപസേ ദ്രവ്യസേ അപൃഥഗ്ഭൂത ഹീ കഹീ ഗഈ ഹൈ. ഇസലിയേ, പര്യായോംകേ സാഥ ഏകവസ്തുപനേകേ കാരണ ജന്മതാ ഔര മരതാ ഹോനേ പര ഭീ ജീവദ്രവ്യ സര്വദാ അനുത്പന്ന ഏവം അവിനഷ്ട ഹീ ദേഖനാ [–ശ്രദ്ധാ കരനാ]; ദേവ മനുഷ്യാദി പര്യായേം ഉപജതീ ഹൈ ഔര വിനഷ്ട ഹോതീ ഹൈം ക്യോംകി വേ ക്രമവര്തീ ഹോനേസേ ഉനകാ സ്വസമയ ഉപസ്ഥിത ഹോതാ ഹൈ ഔര ബീത ജാതാ ഹൈ.. ൧൮..

അന്വയാര്ഥഃ– [ഏവം] ഇസപ്രകാര [ജീവസ്യ] ജീവകോ [സതഃ വിനാശഃ] സത്കാ വിനാശ ഔര [അസതഃ ഉത്പാദഃ] അസത്കാ ഉത്പാദ [ന അസ്തി] നഹീം ഹൈ; [‘ദേവ ജന്മതാ ഹൈേ ഔര മനുഷ്യ മരതാ ഹൈ’ – ഐസാ കഹാ ജാതാ ഹൈ ഉസകാ യഹ കാരണ ഹൈ കി] [ജീവാനാമ്] ജീവോംകീ [ദേവഃ മനുഷ്യഃ] ദേവ, മനുഷ്യ [ഇതി ഗതിനാമ] ഐസാ ഗതിനാമകര്മ [താവത്] ഉതനേ ഹീ കാലകാ ഹോതാ ഹൈ. -------------------------------------------------------------------------- ൧. പൂര്വ = പഹലേകീ. ൨. ഉത്തര = ബാദകീ

Page 40 of 264
PDF/HTML Page 69 of 293
single page version

൪൦

അത്ര സദസതോരവിനാശാനുത്പാദൌ സ്ഥിതിപക്ഷത്വേനോപന്യസ്തൌ.

യദി ഹി ജീവോ യ ഏവ മ്രിയതേ സ ഏവ ജായതേ, യ ഏവ ജായതേ സ ഏവ മ്രിയതേ, തദൈവം സതോ വിനാശോസത് ഉത്പാദശ്ച നാസ്തീതി വ്യവതിഷ്ഠതേ. യത്തു ദേവോ ജായതേ മനുഷ്യോ മ്രിയതേ ഇതി വ്യപദിശ്യതേ തദവധൃതകാലദേവമനുഷ്യത്വപര്യായനിര്വര്തകസ്യ ദേവമനുഷ്യഗതിനാമ്നസ്തന്മാത്രത്വാദവിരുദ്ധമ്. യഥാ ഹി മഹതോ വേണുദണ്ഡസ്യൈകസ്യ ക്രമവൃത്തീന്യനേ കാനി പര്വാണ്യാത്മീയാത്മീയപ്രമാണാവച്ഛിന്നത്വാത് പര്വാന്തരമഗച്ഛന്തി സ്വസ്ഥാനേഷു ഭാവഭാജ്ജി പരസ്ഥാനേഷ്വഭാവഭാജ്ജി ഭവന്തി, വേണുദണ്ഡസ്തു സര്വേഷ്വപി പര്വസ്ഥാനേഷു ഭാവഭാഗപി പര്വാന്തരസംബന്ധേന പര്വാന്തരസംബന്ധാഭാവാദഭാവഭാഗ്ഭവതി; തഥാ നിരവധിത്രി–കാലാവസ്ഥായിനോ ജീവദ്രവ്യസ്യൈകസ്യ ക്രമവൃത്തയോനേകേഃ മനുഷ്യത്വാദിപര്യായാ ആത്മീയാത്മീയപ്രമാണാ–വച്ഛിന്നത്വാത് പര്യായാന്തരമഗച്ഛന്തഃ സ്വസ്ഥാനേഷു ഭാവഭാജഃ പരസ്ഥാനേഷ്വഭാവഭാജോ ഭവന്തി, ജീവദ്രവ്യം തു സര്വപര്യായസ്ഥാനേഷു ഭാവഭാഗപി പര്യായാന്തരസംബന്ധേന പര്യായാന്തരസംബന്ധാഭാവാദഭാവഭാഗ്ഭവതി..൧൯.. -----------------------------------------------------------------------------

ടീകാഃ– യഹാ സത്കാ അവിനാശ ഔര അസത്കാ അനുത്പാദ ധ്രുവതാകേ പക്ഷസേ കഹാ ഹൈ [അര്ഥാത് ധ്രുവതാകീ അപേക്ഷാസേ സത്കാ വിനാശ യാ അസത്കാ ഉത്പാദ നഹീം ഹോതാ–– ഐസാ ഇസ ഗാഥാമേം കഹാ ഹൈ].

യദി വാസ്തവമേം ജോ ജീവ മരതാ ഹൈ വഹീ ജന്മതാ ഹൈ, ജോ ജീവ ജന്മതാ ഹൈ വഹീ മരതാ ഹൈ, തോ ഇസപ്രകാര സത്കാ വിനാശ ഔര അസത്കാ ഉത്പാദ നഹീം ഹൈ ഐസാ നിശ്ചിത ഹോതാ ഹൈ. ഔര ‘ദേവ ജന്മതാ ഹൈേ ഔര മനുഷ്യ മരതാ ഹൈ’ ഐസാ ജോ കഹാ ജാതാ ഹൈ വഹ [ഭീ] അവിരുദ്ധ ഹൈ ക്യോംകി മര്യാദിത കാലകീ ദേവത്വപര്യായ ഔര മനുഷ്യത്വപര്യായകോ രചനേ വാലേ ദേവഗതിനാമകര്മ ഔര മനുഷ്യഗതിനാമകര്മ മാത്ര ഉതനേ കാല ജിതനേ ഹീ ഹോതേ ഹൈം. ജിസപ്രകാര ഏക ബഡേ ബാ സകേ ക്ര്രമവര്തീ അനേക ൧പര്വ അപനേ–അപനേ മാപമേം മര്യാദിത ഹോനേസേ അന്യ പര്വമേം ന ജാതേ ഹുഏ അപനേ–അപനേ സ്ഥാനോംമേം ഭാവവാലേ [–വിദ്യമാന] ഹൈം ഔര പര സ്ഥാനോംമേം അഭാവവാലേ [–അവിദ്യമാന] ഹൈം തഥാ ബാ സ തോ സമസ്ത പര്വസ്ഥാനോംമേം ഭാവവാലാ ഹോനേപര ഭീ അന്യ പര്വകേ സമ്ബന്ധ ദ്വാരാ അന്യ പര്വകേ സമ്ബന്ധകാ അഭാവ ഹോനേസേ അഭാവവാലാ [ഭീ] ഹൈ; ഉസീപ്രകാര നിരവധി ത്രികാല സ്ഥിത രഹനേവാലേ ഏക ജീവദ്രവ്യകീ ക്രമവര്തീ അനേക മനുഷ്യത്വാദിപര്യായ അപനേ–അപനേ മാപമേം മര്യാദിത ഹോനേസേ അന്യ പര്യായമേം ന ജാതീ ഹുഈ അപനേ–അപനേ സ്ഥാനോംമേം ഭാവവാലീ ഹൈം ഔര പര സ്ഥാനോംമേം അഭാവവാലീ ഹൈം തഥാ ജീവദ്രവ്യ തോ സര്വപര്യായസ്ഥാനോമേം ഭാവവാലാ ഹോനേ പര ഭീ അന്യ പര്യായകേ സമ്ബന്ധ ദ്വാരാ അന്യ പര്യായകേ സമ്ബന്ധകാ അഭാവ ഹോനേസേ അഭാവവാലാ [ഭീ] ഹൈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 41 of 264
PDF/HTML Page 70 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

-----------------------------------------------------------------------------

ഭാവാര്ഥഃ– ജീവകോ ധ്രൌവ്യ അപേക്ഷാസേ സത്കാ വിനാശ ഔര അസത്കാ ഉത്പാദ നഹീം ഹൈ. ‘മനുഷ്യ മരതാ ഹൈ ഔര ദേവ ജന്മതാ ഹൈ’ –ഐസാ ജോ കഹാ ജാതാ ഹൈ വഹ ബാത ഭീ ഉപര്യുക്ത വിവരണകേ സാഥ വിരോധകോ പ്രാപ്ത നഹീം ഹോതീ. ജിസപ്രകാര ഏക ബഡേ ബാ സകീ അനേക പോരേം അപനേ–അപനേ സ്ഥാനോംമേം വിദ്യമാന ഹൈം ഔര ദൂസരീ പോരോംകേ സ്ഥാനോംമേം അവിദ്യമാന ഹൈം തഥാ ബാ സ തോ സര്വ പോരോംകേ സ്ഥാനോംമേം അന്വയരൂപസേ വിദ്യമാന ഹോനേ പര ഭീ പ്രഥമാദി പോരകേ രൂപമേം ദ്വിതീയാദി പോരമേം ന ഹോനേസേ അവിദ്യമാന ഭീ കഹാ ജാതാ ഹൈ; ഉസീപ്രകാര ത്രികാല–അവസ്ഥായീ ഏക ജീവകീ നരനാരകാദി അനേക പര്യായേം അപനേ–അപനേ കാലമേം വിദ്യമാന ഹൈം ഔര ദൂസരീ പര്യായോംകേ കാലമേം അവിദ്യമാന ഹൈം തഥാ ജീവ തോ സര്വ പര്യായോംമേം അന്വയരൂപസേ വിദ്യമാന ഹോനേ പര ഭീ മനുഷ്യാദിപര്യായരൂപസേ ദേവാദിപര്യായമേം ന ഹോനേസേ അവിദ്യമാന ഭീ കഹാ ജാതാ ഹൈ.. ൧൯..

അന്വയാര്ഥഃ– [ജ്ഞാനാവരണാദ്യാഃ ഭാവാഃ] ജ്ഞാനാവരണാദി ഭാവ [ജീവേന] ജീവകേ സാഥ [സുഷ്ഠു] ഭലീ ഭാ തി [അനുബദ്ധാഃ] അനുബദ്ധ ഹൈ; [തേഷാമ് അഭാവം കൃത്വാ] ഉനകാ അഭാവ കരകേ വഹ [അഭൂതപൂര്വഃ സിദ്ധഃ] അഭൂതപൂര്വ സിദ്ധ [ഭവതി] ഹോതാ ഹൈ.

ടീകാഃ– യഹാ സിദ്ധകോ അത്യന്ത അസത്–ഉത്പാദകാ നിഷേധ കിയാ ഹൈ. [അര്ഥാത് സിദ്ധത്വ ഹോനേസേ സര്വഥാ അസത്കാ ഉത്പാദ നഹീം ഹോതാ ഐസാ കഹാ ഹൈ].

--------------------------------------------------------------------------

Page 42 of 264
PDF/HTML Page 71 of 293
single page version

൪൨

അത്രാത്യന്താസദുത്പാദത്വം സിദ്ധസ്യ നിഷിദ്ധമ്. യഥാ സ്തോകകാലാന്വയിഷു നാമകര്മവിശേഷോദയനിര്വൃത്തേഷു ജീവസ്യ ദേവാദിപര്യായേഷ്വേകസ്മിന് സ്വകാരണനിവൃതൌ നിവൃത്തേഭൂതപൂര്വ ഏവ ചാന്യസ്മിന്നുത്പന്നേ നാസദുത്പത്തിഃ, തഥാ ദീര്ധകാലാ– ന്വയിനി ജ്ഞാനാവരണാദികര്മസാമാന്യോദയനിര്വൃത്തിസംസാരിത്വപര്യായേ ഭവ്യസ്യ സ്വകാരണനിവൃത്തൌ നിവൃത്തേ സുമുത്പന്നേ ചാഭൂതപൂര്വേ സിദ്ധത്വപര്യായേ നാസദുത്പത്തിരിതി. കിം ച–യഥാ ദ്രാഘീയസി വേണുദണ്ഡേ വ്യവഹിതാ– വ്യവഹിതവിചിത്രചിത്രകിര്മീരതാഖചിതാധസ്തനാര്ധഭാഗേ ഏകാന്തവ്യവഹിതസുവിശുദ്ധോര്ധ്വാര്ധഭാഗേവതാരിതാ ദ്രഷ്ടിഃ സമന്തതോ വിചിത്രചിത്രകിര്മീരതാവ്യാപ്തിം പശ്യന്തീ സമുനമിനോതി തസ്യ സര്വത്രാവിശുദ്ധത്വം, തഥാ ക്വചിദപി ജീവദ്രവ്യേ വ്യവഹിതാവ്യവഹിതജ്ഞാനാവരണാദികര്മകിര്മീരതാഖചിതബഹുതരാധസ്തനഭാഗേ ഏകാന്ത– വ്യവഹിതസുവിശുദ്ധബഹുതരോര്ധ്വഭാഗേവതാരിതാ ബുദ്ധിഃ സമന്തതോ ജ്ഞാനാവരണാദികര്മകിര്മീരതാവ്യാപ്തി വ്യവസ്യന്തീ സമനുമിനോതി തസ്യ സര്വത്രാവിശുദ്ധത്വമ്. യഥാ ച തത്ര വേണുദണ്ഡേ വ്യാപ്തിജ്ഞാനാഭാസനി– ബന്ധനവിചിത്രചിത്ര കിര്മീരതാന്വയഃ തഥാ ച ക്വചിജ്ജീവദ്രവ്യേ ജ്ഞാനാവര– ----------------------------------------------------------------------------- ജിസപ്രകാര കുഛ സമയ തക അന്വയരൂപസേ [–സാഥ–സാഥ] രഹനേ വാലീ, നാമകര്മവിശേഷകേ ഉദയസേ ഉത്പന്ന ഹോനേവാലീ ജോ ദേവാദിപര്യായേം ഉനമേംസേ ജീവകോ ഏക പര്യായ സ്വകാരണകീ നിവൃത്തി ഹോനേപര നിവൃത്ത ഹോ തഥാ അന്യ കോഈ അഭൂതപൂര്വ പര്യായഹീ ഉത്പന്നഹോ, വഹാ അസത്കീ ഉത്പത്തി നഹീം ഹൈ; ഉസീപ്രകാര ദീര്ധ കാല തക അന്വയരൂപസേ രഹനേവാലീ, ജ്ഞാനവരണാദികര്മസാമാന്യകേ ഉദയസേ ഉത്പന്ന ഹോനേവാലീ സംസാരിത്വപര്യായ ഭവ്യകോ സ്വകാരണകീ നിവൃത്തി ഹോനേ പര നിവൃത്ത ഹോ ഔര അഭൂതപൂര്വ [–പൂര്വകാലമേം നഹീം ഹുഈ ഐസീ] സിദ്ധത്വപര്യായ ഉത്പന്ന ഹോ, വഹാ അസത്കീ ഉത്പത്തി നഹീം ഹൈ.

പുനശ്ച [വിശേഷ സമഝായാ ജാതാ ഹൈ.]ഃ–

ജിസ പ്രകാര ജിസകാ വിചിത്ര ചിത്രോംസേ ചിത്രവിചിത്ര നീചേകാ അര്ധ ഭാഗ കുഛ ഢ കാഹുആ ഔര കുഛ ബിന ഢ കാ ഹോ തഥാ സുവിശുദ്ധ [–അചിത്രിത] ഊപരകാ അര്ധ ഭാഗ മാത്ര ഢ കാ ഹുആ ഹീ ഹോ ഐസേ ബഹുത ലംബേ ബാ സ പര ദ്രഷ്ടി ഡാലനേസേ വഹ ദ്രഷ്ടി സര്വത്ര വിചിത്ര ചത്രോംസേ ഹുഏ ചിത്രവിചിത്രപനേകീ വ്യാപ്തികാ നിര്ണയ കരതീ ഹുഈ ‘വഹ ബാ സ സര്വത്ര അവിശുദ്ധ ഹൈ [അര്ഥാത് സമ്പൂര്ണ രംഗബിരംഗാ ഹൈ]’ ഐസാ അനുമാന കരതീ ഹൈ; ഉസീപ്രകാര ജിസകാ ജ്ഞാനാവരണാദി കര്മോംസേ ഹുആ ചിത്രവിചിത്രതായുക്ത [–വിവിധ വിഭാവപര്യായവാലാ] ബഹുത ബഡാ നീചേകാ ഭാഗ കുഛ ഢ കാ ഹുആ ഔര കുഛ ബിന ഢ കാ ഹൈ തഥാ സുവിശുദ്ധ [സിദ്ധപര്യായവാലാ], ബഹുത ബഡാ ഊപരകാ ഭാഗ മാത്ര ഢ കാ ഹുആ ഹീ ഹൈ ഐസേ കിസീ ജീവദ്രവ്യമേം ബുദ്ധി ലഗാനേസേ വഹ ബുദ്ധി സര്വത്ര ജ്ഞാനാവരണാദി കര്മസേ ഹുഏ ചിത്രവിചിത്രപനേകീ വ്യാപ്തികാ നിര്ണയ കരതീ ഹുഈ ‘വഹ ജീവ സര്വത്ര അവിശുദ്ധ ഹൈ [അര്ഥാത് സമ്പൂര്ണ സംസാരപര്യായവാലാ ഹൈ]’ ഐസാ അനുമാന കരതീ ഹൈ. പുനശ്ച ജിസ പ്രകാര ഉസ ബാ സമേം വ്യാപ്തിജ്ഞാനാഭാസകാ കാരണ [നീചേകേ ഖുലേ ഭാഗമേം] വിചിത്ര ചിത്രോംസേ ഹുഏ ചിത്രവിചിത്രപനേകാ അന്വയ [– സംതതി, പ്രവാഹ] ഹൈ, ഉസീപ്രകാര ഉസ ജീവദ്രവ്യമേം വ്യാപ്തിജ്ഞാനാഭാസകാ കാരണ [നിചേകേ ഖുലേ ഭാഗമേം]

Page 43 of 264
PDF/HTML Page 72 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

ണാദികര്മകിര്മീരതാന്വയഃ. യഥൈവ ച തത്ര വേണുദണ്ഡേ വിചിത്രചിത്രകിര്മീരതാന്വയാഭാവാത്സുവിശുദ്ധത്വം, തഥൈവ ച ക്വചിജ്ജീവദ്രവ്യേ ജ്ഞാനവരണാദികര്മ കിര്മീരതാന്വയാഭാവാദാപ്താഗമസമ്യഗനുമാനാതീന്ദ്രിയ– ജ്ഞാനപരിച്ഛിന്നാത്സിദ്ധത്വമിതി.. ൨൦.. ----------------------------------------------------------------------------- ജ്ഞാനാവരണാദി കര്മസേ ഹുഏ ചിത്രവിചിത്രപനേകാ അന്വയ ഹൈ. ഔര ജിസ പ്രകാര ബാം സമേം [ഉപരകേ ഭാഗമേം] സുവിശുദ്ധപനാ ഹൈ ക്യോംകി [വഹാ ] വിചിത്ര ചിത്രോംസേ ഹുഏ ചിത്രവിചിത്രപനേകേ അന്വയകാ അഭാവ ഹൈ, ഉസീപ്രകാര ഉസ ജീവദ്രവ്യമേം [ഉപരകേ ഭാഗമേം] സിദ്ധപനാ ഹൈ ക്യോംകി [വഹാ ] ജ്ഞാനാവരണാദി കര്മസേ ഹുഏ ചിത്രവിചിത്രപനേകേ അന്വയകാ അഭാവ ഹൈ– കി ജോ അഭാവ ആപ്ത– ആഗമകേ ജ്ഞാനസേ സമ്യക് അനുമാനജ്ഞാനസേ ഔര അതീന്ദ്രിയ ജ്ഞാനസേ ജ്ഞാത ഹോതാ ഹൈ.

ഭാവാര്ഥഃ– സംസാരീ ജീവകീ പ്രഗട സംസാരീ ദശാ ദേഖകര അജ്ഞാനീ ജീവകോ ഭ്രമ ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹൈ കി – ‘ജീവ സദാ സംസാരീ ഹീ രഹതാ ഹൈ, സിദ്ധ ഹോ ഹീ നഹീം സകതാ; യദി സിദ്ധ ഹോ തോ സര്വഥാ അസത്– ഉത്പാദകാ പ്രസംഗ ഉപസ്ഥിത ഹോ.’ കിന്തു അജ്ഞാനീകീ യഹ ബാത യോഗ്യ നഹീം ഹൈ.

ജിസ പ്രകാര ജീവകോ ദേവാദിരൂപ ഏക പര്യായകേ കാരണകാ നാശ ഹോനേ പര ഉസ പര്യായകാ നാശ ഹോകര അന്യ പര്യായകീ ഉത്പന്ന ഹോതീ ഹൈ, ജീവദ്രവ്യ തോ ജോ ഹൈ വഹീ രഹതാ ഹൈ; ഉസീ പ്രകാര ജീവകോ സംസാരപര്യായകേ കാരണഭൂത മോഹരാഗദ്വേഷാദികാ നാശ ഹോനേ പര സംസാരപര്യായകാ നാശ ഹോകര സിദ്ധപര്യായ ഉത്പന്ന ഹോതീ ഹൈ, ജീവദ്രവ്യ തോ ജോ ഹൈ വഹീ രഹതാ ഹൈ. സംസാരപര്യായ ഔര സിദ്ധപര്യായ ദോനോം ഏക ഹീ ജീവദ്രവ്യകീ പര്യായേം ഹൈം.

പുനശ്ച, അന്യ പ്രകാരസേ സമഝാതേ ഹൈംഃ– മാന ലോ കി ഏക ലംബാ ബാ സ ഖഡാ രഖാ ഗയാ ഹൈ; ഉസകാ നീചേകാ കുഛ ഭാഗ രംഗബിരംഗാ കിയാ ഗയാ ഹൈ ഔര ശേഷ ഉപരകാ ഭാഗ അരംഗീ [–സ്വാഭാവിക ശുദ്ധ] ഹൈ. ഉസ ബാ സകേ രംഗബിരംഗേ ഭാഗമേംസേ കുഛ ഭാഗ ഖുലാ രഖാ ഗയാ ഹൈ ഔര ശേഷ സാരാ രംഗബിരംഗാ ഭാഗ ഔര പൂരാ അരംഗീ ഭാഗ ഢക ദിയാ ഗയാ ഹൈ. ഉസ ബാ സകാ ഖുലാ ഭാഗ രംഗബിേരംഗാ ദേഖകര അവിചാരീ ജീവ ‘ജഹാ –ജഹാ ബാ സ ഹോ വഹാ –വഹാ രംഗബിരംഗീപനാ ഹോതാ ഹൈ’ ഐസീ വ്യാപ്തി [–നിയമ, അവിനാഭാവസമ്ബന്ധ] കീ കല്പനാ കര ലേതാ ഹൈ ഔര ഐസേ മിഥ്യാ വ്യാപ്തിജ്ഞാന ദ്വാരാ ഐസാ അനുമാന ഖീംച ലേതാ ഹൈ കി ‘നീചേസേ ഉപര തക സാരാ

Page 44 of 264
PDF/HTML Page 73 of 293
single page version

൪൪

----------------------------------------------------------------------------- ബാ സ രംഗബിരംഗാ ഹൈ.’ യഹ അനുമാന മിഥ്യാ ഹൈ; ക്യോംകി വാസ്തവമേം തോ ഉസ ബാ സകേ ഊപരകാ ഭാഗ രംഗബിരംഗേപനേകേ അഭാവവാലാ ഹൈ, അരംഗീ ഹൈ. ബാ സകേ ദ്രഷ്ടാംതകീ ഭാ തി–കോഈ ഏക ഭവ്യ ജീവ ഹൈ; ഉസകാ നീചേകാ കുഛ ഭാഗ [അര്ഥാത് അനാദി കാലസേ വര്തമാന കാല തകകാ ഔര അമുക ഭവിഷ്യ കാല തകകാ ഭാഗ] സംസാരീ ഹൈ ഔര ഊപരകാ അനന്ത ഭാഗ സിദ്ധരൂപ [–സ്വാഭാവിക ശുദ്ധ] ഹൈ. ഉസ ജീവകേ സംസാരീ ഭാഗമേം സേ കുഛ ഭാഗ ഖുലാ [പ്രഗട] ഹൈ ഔര ശേഷ സാരാ സംസാരീ ഭാഗ ഔര പൂരാ സിദ്ധരൂപ ഭാഗ ഢ കാ ഹുആ [അപ്രഗട] ഹൈേ. ഉസ ജീവകാ ഖുലാ [പ്രഗട] ഭാഗ സംസാരീ ദേഖകര അജ്ഞാനീ ജീവ ‘ജഹാ – ജഹാ ജീവ ഹോ വഹാ –വഹാ സംസാരീപനാ ഹൈ’ ഐസീ വ്യാപ്തികീ കല്പനാ കര ലേതാ ഹൈ ഔര ഐസേ മിഥ്യാ വ്യാപ്തിജ്ഞാന ദ്വാരാ ഐസാ അനുമാന കരതാ ഹൈ കി ‘അനാദി–അനന്ത സാരാ ജീവ സംസാരീ ഹൈ.’ യഹ അനുമാന മിഥ്യാ ഹൈേ; ക്യോംകി ഉസ ജീവകാ ഉപരകാ ഭാഗ [–അമുക ഭവിഷ്യ കാലകേ ബാദകാ അനന്ത ഭാഗ] സംസാരീപനേകേ അഭാവവാലാ ഹൈ, സിദ്ധരൂപ ഹൈ– ഐസാ സര്വജ്ഞപ്രണീത ആഗമകേ ജ്ഞാനസേ, സമ്യക് അനുമാനജ്ഞാനസേ തഥാ അതീന്ദ്രിയ ജ്ഞാനസേ സ്പഷ്ട ജ്ഞാത ഹോതാ ഹൈ.

ഇസ തരഹ അനേക പ്രകാരസേ നിശ്ചിത ഹോതാ ഹൈ കി ജീവ സംസാരപര്യായ നഷ്ട കരകേ സിദ്ധരൂപപര്യായരൂപ പരിണമിത ഹോ വഹാ സര്വഥാ അസത്കാ ഉത്പാദ നഹീം ഹോതാ.. ൨൦.. --------------------------------------------------------------------------

Page 45 of 264
PDF/HTML Page 74 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

ജീവസ്യോത്പാദവ്യയസദുച്ഛേദാസദുത്പാദകര്തൃത്വോപപത്ത്യുപസംഹാരോയമ്. ദ്രവ്യം ഹി സര്വദാവിനഷ്ടാനുത്പന്നമാമ്നതമ് തതോ ജീവദ്രവ്യസ്യ ദ്രവ്യരൂപേണ നിത്യത്വമുപന്യസ്തമ് തസ്യൈവ ദേവാദിപര്യായരൂപേണ പ്രാദുര്ഭവതോ ഭാവകര്തൃത്വമുക്തം; തസ്യൈവ ച മനുഷ്യാദിപര്യായരൂപേണ വ്യയതോഭാവകര്തൃത്വമാഖ്യാതം; തസ്യൈവ ച സതോ ദേവാദിപര്യായസ്യോച്ഛേദമാരഭമാണസ്യ ഭാവാഭാവ– കര്തൃത്വമുദിതം; തസ്യൈവ ചാസതഃ പുനര്മനുഷ്യാദിപര്യായസ്യോത്പാദമാരഭമാണസ്യാഭാവഭാവകര്തൃത്വമഭിഹിതമ് സര്വമിദമനവദ്യം ദ്രവ്യപര്യായാണാമന്യതരഗുണമുഖ്യത്വേന വ്യാഖ്യാനാത് തഥാ ഹി–യദാ ജീവഃ പര്യായ–ഗുണത്വേന ദ്രവ്യമുഖ്യത്വേന വിവക്ഷ്യതേ തദാ നോത്പദ്യതേ, ന വിനശ്യതി, ന ച ക്രമവൃത്ത്യാവര്തമാനത്വാത് -----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [ഏവമ്] ഇസപ്രകാര [ഗുണപര്യയൈഃ സഹിത] ഗുണപര്യായ സഹിത [ജീവഃ] ജീവ [സംസരന്] സംസരണ കരതാ ഹുആ [ഭാവമ്] ഭാവ, [അഭാവമ്] അഭാവ, [ഭാവാഭാവമ്] ഭാവാഭാവ [ച] ഔര [അഭാവഭാവമ്] അഭാവഭാവകോ [കരോതി] കരതാ ഹൈ.

ടീകാഃ– യഹ, ജീവ ഉത്പാദ, വ്യയ, സത്–വിനാശ ഔര അസത്–ഉത്പാദകാ കര്തൃത്വ ഹോനേകീ സിദ്ധിരൂപ ഉപസംഹാര ഹൈ.

ദ്രവ്യ വാസ്തവമേം സര്വദാ അവിനഷ്ട ഔര അനുത്പന്ന ആഗമമേം കഹാ ഹൈ; ഇസലിയേ ജീവദ്രവ്യകോ ദ്രവ്യരൂപസേ നിത്യപനാ കഹാ ഗയാ. [൧] ദേവാദിപര്യായരൂപസേ ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹൈ ഇസലിയേ ഉസീകോ [–ജീവദ്രവ്യകോ ഹീ] ഭാവകാ [–ഉത്പാദകാ] കര്തൃത്വ കഹാ ഗയാ ഹൈ; [൨] മനുഷ്യാദിപര്യായരൂപസേ നാശകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ ഇസലിയേ ഉസീകോ അഭാവകാ [–വ്യയകാ] കര്തൃത്വ കഹാ ഗയാ ഹൈ; [൩] സത് [വിദ്യമാന] ദേവാദിപര്യായകാ നാശ കരതാ ഹൈ ഇസലിയേ ഉസീകോ ഭാവാഭാവകാ [–സത്കേ വിനാശകാ] കര്തൃത്വ കഹാ ഗയാ ഹൈ; ഔര [൪] ഫിരസേ അസത് [–അവിദ്യമാന] മനുഷ്യാദിപര്യായകാ ഉത്പാദ കരതാ ഹൈ ഇസലിയേ ഉസീകോ അഭാവഭാവകാ [– അസത്കേ ഉത്പാദകാ] കര്തൃത്വ കഹാ ഗയാ ഹൈ.

–യഹ സബ നിരവദ്യ [നിര്ദോഷ, നിര്ബാധ, അവിരുദ്ധ] ഹൈ, ക്യോംകി ദ്രവ്യ ഔര പര്യായോമേംസേ ഏകകീ ഗൌണതാസേ ഔര അന്യകീ മുഖ്യതാസേ കഥന കിയാ ജാതാ ഹൈ. വഹ ഇസ പ്രകാര ഹൈഃ––

Page 46 of 264
PDF/HTML Page 75 of 293
single page version

൪൬

സത്യപര്യായജാതമുച്ഛിനത്തി, നാസദുത്പാദയതി യദാ തു ദ്രവ്യഗുണത്വേന പര്യായമുഖ്യത്വേന വിവക്ഷ്യതേ തദാ പ്രാദുര്ഭവതി, വിനശ്യതി, സത്പര്യായജാതമതിവാഹിതസ്വകാലമുച്ഛിനത്തി, അസദുപസ്ഥിത–സ്വകാലമുത്പാദ യതി ചേതി. സ ഖല്വയം പ്രസാദോനേകാന്തവാദസ്യ യദീദ്രശോപി വിരോധോ ന വിരോധഃ..൨൧..

-----------------------------------------------------------------------------

ജബ ജീവ, പര്യായകീ ഗൌണതാസേ ഔര ദ്രവ്യകീ മുഖ്യതാസേ വിവക്ഷിത ഹോതാ ഹൈ തബ വഹ [൧] ഉത്പന്ന നഹീം ഹോതാ, [൨] വിനഷ്ട നഹീം ഹോതാ, [൩] ക്രമവൃത്തിസേ വര്തന നഹീം കരതാ ഇസലിയേ സത് [–വിദ്യമാന] പര്യായസമൂകോേ വിനഷ്ട നഹീം കരതാ ഔര [൪] അസത്കോ [–അവിദ്യമാന പര്യായസമൂഹകോ] ഉത്പന്ന നഹീം കരതാ; ഔര ജബ ജീവ ദ്രവ്യകീ ഗൌണതാസേ ഔര പര്യായകീ മുഖ്യതാസേ വിവക്ഷിത ഹോതാ ഹൈ തബ വഹ [൧] ഉപജതാ ഹൈ, [൨] വിനഷ്ട ഹോതാ ഹൈ, [൩] ജിസകാ സ്വകാല ബീത ഗയാ ഹൈ ഐസേ സത് [–വിദ്യമാന] പര്യായസമൂഹകോ വിനഷ്ട കരതാ ഹൈ ഔര [൪] ജിസകാ സ്വകാല ഉപസ്ഥിത ഹുആ ഹൈ [–ആ പഹു ചാ ഹൈ] ഐസേ അസത്കോ [–അവിദ്യമാന പര്യായസമൂഹകോ] ഉത്പന്ന കരതാ ഹൈ.

വഹ പ്രസാദ വാസ്തവമേം അനേകാന്തവാദകാ ഹൈ കി ഐസാ വിരോധ ഭീ [വാസ്തവമേം] വിരോധ നഹീം ഹൈ.. ൨൧..

ഇസപ്രകാര ഷഡ്ദ്രവ്യകീ സാമാന്യ പ്രരൂപണാ സമാപ്ത ഹുഈ.

അന്വയാര്ഥഃ– [ജീവാഃ] ജീവ, [പുദ്ഗലകായാഃ] പുദ്ഗലകായ, [ആകാശമ്] ആകാശ ഔര [ശേഷൌ അസ്തികായൌ] ശേഷ ദോ അസ്തികായ [അമയാഃ] അകൃത ഹൈം, [അസ്തിത്വമയാഃ] അസ്തിത്വമയ ഹൈം ഔര [ഹി] വാസ്തവമേം [ലോകസ്യ കാരണഭൂതാഃ] ലോകകേ കാരണഭൂത ഹൈം.

ടീകാഃ– യഹാ [ഇസ ഗാഥാമേം], സാമാന്യതഃ ജിനകാ സ്വരൂപ [പഹലേ] കഹാ ഗയാ ഹൈ ഐസേ ഛഹ ദ്രവ്യോംമേംസേ പാ ചകോ അസ്തികായപനാ സ്ഥാപിത കിയാ ഗയാ ഹൈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 47 of 264
PDF/HTML Page 76 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

അത്ര സാമാന്യേനോക്തലക്ഷണാനാം ഷണ്ണാം ദ്രവ്യാണാം മധ്യാത്പശ്ചാനാമസ്തികായത്വം വ്യവസ്ഥാപിതമ്. അകൃതത്വാത് അസ്തിത്വമയത്വാത് വിചിത്രാത്മപരിണതിരൂപസ്യ ലോകസ്യ കാരണത്വാച്ചാഭ്യുപഗമ്യമാനേഷു ഷട്സു ദവ്യേഷു ജീവപുദ്ഗലാകാശധര്മാധര്മാഃ പ്രദേശപ്രചയാത്മകത്വാത് പഞ്ചാസ്തികായാഃ. ന ഖലു കാലസ്തദഭാവാദസ്തികായ ഇതി സാമര്ഥ്യാദവസീയത ഇതി.. ൨൨..

അത്രാസിതകായത്വേനാനുക്തസ്യാപി കാലസ്യാര്ഥാപന്നത്വം ദ്യോതിതമ്. -----------------------------------------------------------------------------

ഹോനേസേ ജോ സ്വീകാര [–സമ്മത] കിയേ ഗയേ ഹൈം ഐസേ ഛഹ ദ്രവ്യോംമേം ജീവ, പുദ്ഗല, ആകാശ, ധര്മ ഔര അധര്മ പ്രദേശപ്രചയാത്മക [–പ്രദേശോംകേ സമൂഹമയ] ഹോനേസേ വേ പാ ച അസ്തികായ ഹൈം. കാലകോ പ്രദേശപ്രചയാത്മകപനേകാ അഭാവ ഹോനേസേ വാസ്തവമേം അസ്തികായ നഹീം ഹൈം ഐസാ [ബിനാ–കഥന കിയേ ഭീ] സാമര്ഥ്യസേ നിശ്ചിത ഹോതാ ഹൈ.. ൨൨..

അന്വയാര്ഥഃ– [സദ്ഭാവസ്വഭാവാനാമ്] സത്താസ്വഭാവവാലേ [ജീവാനാമ് തഥാ ഏവ പുദ്ഗലാനാമ് ച] ജീവ ഔര പുദ്ഗലോംകേ [പരിവര്തനസമ്ഭൂതഃ] പരിവര്തനസേ സിദ്ധ ഹോനേ വാലേ [കാലഃ] ഐസാ കാല [നിയമേന പ്രജ്ഞപ്തഃ] [സര്വജ്ഞോം ദ്വാരാ] നിയമസേ [നിശ്ചയസേ] ഉപദേശ ദിയാ ഗയാ ഹൈ.

ടീകാഃ– കാല അസ്തികായരൂപസേ അനുക്ത [–നഹീം കഹാ ഗയാ] ഹോനേ പര ഭീ ഉസേ അര്ഥപനാ [പദാര്ഥപനാ] സിദ്ധ ഹോതാ ഹൈ ഐസാ യഹാ ദര്ശായാ ഹൈ. -------------------------------------------------------------------------- ൧. ലോക ഛഹ ദ്രവ്യോംകേ അനേകവിധ പരിണാമരൂപ [–ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യരൂപ] ഹൈേ; ഇസലിയേ ഛഹ ദ്രവ്യ സചമുച ലോകകേ കാരണ ഹൈം.

Page 48 of 264
PDF/HTML Page 77 of 293
single page version

൪൮

ഇഹ ഹി ജീവാനാം പുദ്ഗലാനാം ച സത്താസ്വഭാവത്വാദസ്തി പ്രതിക്ഷണമുത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യൈകവൃത്തിരൂപഃ പരിണാമഃ. സ ഖലു സഹകാരികാരണസദ്ഭാവേ ദ്രഷ്ടഃ, ഗതിസ്ഥിത്യവഗാഹപരിണാമവത്. യസ്തു സഹകാരികാരണം സ കാലഃ. തത്പരിണാമാന്യഥാനുപപതിഗമ്യമാനത്വാദനുക്തോപി നിശ്ചയകാലോ–സ്തീതി നിശ്ചീയതേ. യസ്തു നിശ്ചയകാലപര്യായരൂപോ വ്യവഹാരകാലഃ സ ജീവപദ്ഗലപരിണാമേനാഭി–വ്യജ്യമാനത്വാത്തദായത്ത ഏവാഭിഗമ്യത ഏവേതി.. ൨൩.. -----------------------------------------------------------------------------

ഇസ ജഗതമേം വാസ്തവമേം ജീവോംകോ ഔര പുദ്ഗലോംകോ സത്താസ്വഭാവകേ കാരണ പ്രതിക്ഷണ ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യകീ ഏകവൃത്തിരൂപ പരിണാമ വര്തതാ ഹൈ. വഹ [–പരിണാമ] വാസ്തവമേം സഹകാരീ കാരണകേ സദ്ഭാവമേം ദിഖാഈ ദേതാ ഹൈ, ഗതി–സ്ഥിത–അവഗാഹപരിണാമകീ ഭാ തി. [ജിസപ്രകാര ഗതി, സ്ഥിതി ഔര അവഗാഹരൂപ പരിണാമ ധര്മ, അധര്മ ഔര ആകാശരൂപ സഹകാരീ കാരണോംകേ സദ്ഭാവമേം ഹോതേ ഹൈം, ഉസീ പ്രകാര ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യകീ ഏകതാരൂപ പരിണാമ സഹകാരീ കാരണകേ സദ്ഭാവമേം ഹോതേ ഹൈം.] യഹ ജോ സഹകാരീ കാരണ സോ കാല ഹൈ. ൧ജീവ–പുദ്ഗലകേ പരിണാമകീ ൨അന്യഥാ അനുപപത്തി ദ്വാരാ ജ്ഞാത ഹോതാ ഹൈ ഇസലിഏ, നിശ്ചയകാല–[അസ്തികായരൂപസേ] അനുക്ത ഹോനേ പര ഭീ–[ദ്രവ്യരൂപസേ] വിദ്യമാന ഹൈ ഐസാ നിശ്ചിത ഹോതാ ഹൈ. ഔര ജോ നിശ്ചയകാലകീ പര്യായരൂപ വ്യവഹാരകാല വഹ, ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമസേ വ്യക്ത [–ഗമ്യ] ഹോതാ ഹൈ ഇസലിയേ അവശ്യ തദാശ്രിത ഹീ [–ജീവ തഥാ പുദ്ഗലകേ പരിണാമകേ ആശ്രിത ഹീ] ഗിനാ ജാതാ ഹൈ ..൨൩.. --------------------------------------------------------------------------

Page 49 of 264
PDF/HTML Page 78 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

-----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [കാലഃ ഇതി] കാല [നിശ്ചയകാല] [വ്യപഗതപഞ്ചവര്ണരസഃ] പാ ച വര്ണ ഔര പാ ച രസ രഹിത, [വ്യപഗതദ്വിഗന്ധാഷ്ടസ്പര്ശഃ ച] ദോ ഗംധ ഔര ആഠ സ്പര്ശ രഹിത, [അഗുരുലഘുകഃ ] അഗുരുലഘു, [അമൂര്തഃ] അമൂര്ത [ച] ഔര [വര്തനലക്ഷണഃ] വര്തനാലക്ഷണവാലാ ഹൈ.

ലോകാകാശകേ പ്രത്യേക പ്രദേശമേം ഏക–ഏക കാലാണു [കാലദ്രവ്യ] സ്ഥിത ഹൈ. വഹ കാലാണു [കാലദ്രവ്യ] സോ നിശ്ചയകാല ഹൈ. അലോകാകാശമേം കാലാണു [കാലദ്രവ്യ] നഹീം ഹൈ.

വഹ കാല [നിശ്ചയകാല] വര്ണ–ഗംധ–രസ–സ്പര്ശ രഹിത ഹൈ, വര്ണാദി രഹിത ഹോനേസേ അമൂര്ത ഹൈ ഔര അമൂര്ത ഹോനേസേ സൂക്ഷ്മ, അതന്ദ്രിയജ്ഞാനഗ്രാഹ്യ ഹൈ. ഔര വഹ ഷട്ഗുണഹാനിവൃദ്ധിസഹിത അഗുരുലഘുത്വസ്വഭാവവാലാ ഹൈ. കാലകാ ലക്ഷണ വര്തനാഹേതുത്വ ഹൈ; അര്ഥാത് ജിസ പ്രകാര ശീതഋതുമേം സ്വയം അധ്യയനക്രിയാ കരതേ ഹുഏ പുരുഷകോ അഗ്നി സഹകാരീ [–ബഹിരംഗ നിമിത്ത] ഹൈ ഔര ജിസ പ്രകാര സ്വയം ഘുമനേ കീ ക്രിയാ കരതേ ഹുഏ കുമ്ഭാരകേ ചാകകോ നീചേകീ കീലീ സഹകാരീ ഹൈ ഉസീ പ്രകാര നിശ്ചയസേ സ്വയമേവ പരിണാമകോ പ്രാപ്ത ജീവ– പുദ്ഗലാദി ദ്രവ്യോംകോ [വ്യവഹാരസേ] കാലാണുരൂപ നിശ്ചയകാല ബഹിരംഗ നിമിത്ത ഹൈ.

പ്രശ്നഃ– അലോകമേം കാലദ്രവ്യ നഹീം ഹൈ വഹാ ആകാശകീ പരിണതി കിസ പ്രകാര ഹോ സകതീ ഹൈ? -------------------------------------------------------------------------- ശ്രീ അമൃതചദ്രാചാര്യദേവനേ ഇസ ൨൪വീം ഗാഥാകീ ടീകാ ലിഖീ നഹീം ഹൈ ഇസലിഏ അനുവാദമേം അന്വയാര്ഥകേ ബാദ തുരന്ത

Page 50 of 264
PDF/HTML Page 79 of 293
single page version

൫൦

അത്ര വ്യവഹാരകാലസ്യ കഥംചിത്പരായത്തത്വം ദ്യോതിതമ്. പരമാണുപ്രചലനായത്തഃ സമയഃ. നയനപുടഘടനായത്തോ നിമിഷഃ. തത്സംഖ്യാവിശേഷതഃ കാഷ്ഠാ കലാ നാലീ -----------------------------------------------------------------------------

ഉത്തരഃ– ജിസ പ്രകാര ലടകതീ ഹുഈ ലമ്ബീ ഡോരീകോ, ലമ്ബേ ബാ സകോ യാ കുമ്ഹാരകേ ചാകകോ ഏക ഹീ സ്ഥാന പര സ്പര്ശ കരനേ പര സര്വത്ര ചലന ഹോതാ ഹൈ, ജിസ പ്രകാര മനോജ്ഞ സ്പര്ശനേന്ദ്രിയവിഷയകാ അഥവാ രസനേന്ദ്രിയവിഷയകാ ശരീരകേ ഏക ഹീ ഭാഗമേം സ്പര്ശ ഹോനേ പര ഭീ സമ്പൂര്ണ ആത്മാമേം സുഖാനുഭവ ഹോതാ ഹൈ ഔര ജിസ പ്രകാര സര്പദംശ യാ വ്രണ [ഘാവ] ആദി ശരീരകേ ഏക ഹീ ഭാഗമേം ഹോനേ പര ഭീ സമ്പൂര്ണ ആത്മാമേം ദുഃഖവേദനാ ഹോതീ ഹൈ, ഉസീ പ്രകാര കാലദ്രവ്യ ലോകാകാശമേം ഹീ ഹോനേ പര ഭീ സമ്പൂര്ണ ആകാശമേം പരിണതി ഹോതീ ഹൈ ക്യോംകി ആകാശ അഖണ്ഡ ഏക ദ്രവ്യ ഹൈ.

യഹാ യഹ ബാത മുഖ്യതഃ ധ്യാനമേം രഖനാ ചാഹിയേ കി കാല കിസീ ദ്രവ്യകോ പരിണമിത നഹീം കരതാ, സമ്പൂര്ണ സ്വതംത്രതാസേ സ്വയമേവ പരിണമിത ഹോനേവാലേ ദ്രവ്യോംകോ വഹ ബാഹ്യനിമിത്തമാത്ര ഹൈ .

അന്വയാര്ഥഃ– [സമയഃ] സമയ, [നിമിഷഃ] നിമേഷ, [കാഷ്ഠാ] കാഷ്ഠാ, [കലാ ച] കലാ, [നാലീ] ഘഡീ, [തതഃ ദിവാരാത്രഃ] അഹോരാത്ര, [–ദിവസ], [മാസര്ത്വയനസംവത്സരമ്] മാസ, ഋതു, അയന ഔര വര്ഷ – [ഇതി കാലഃ] ഐസാ ജോ കാല [അര്ഥാത് വ്യവഹാരകാല] [പരായത്തഃ] വഹ പരാശ്രിത ഹൈ.

ടീകാഃ– യഹാ വ്യവഹാരകാലകാ കഥംചിത് പരാശ്രിതപനാ ദര്ശായാ ഹൈ.

പരമാണുകേ ഗമനകേ ആശ്രിത സമയ ഹൈ; ആംഖകേ മിചനേകേ ആശ്രിത നിമേഷ ഹൈ; ഉസകീ [–നിമേഷകീ] അമുക സംഖ്യാസേ കാഷ്ഠാ, കലാ ഔര ഘഡീ ഹോതീ ഹൈ; സൂര്യകേ ഗമനകേ ആശ്രിത അഹോരാത്ര ഹോതാ ഹൈ; ഔര ഉസകീ [–അഹോരാത്രകീ] അമുക സംഖ്യാസേ മാസ, ഋതു, അയന ഔര വര്ഷ ഹോതേ ഹൈം. –ഐസാ വ്യവഹാരകാല

Page 51 of 264
PDF/HTML Page 80 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

ച. ഗഗനമണിഗമനായത്തോ ദിവാരാത്രഃ. തത്സംഖ്യാവിശേഷതഃ മാസഃ, ഋതുഃ അയനം, സംവത്സരമിതി. ഏവംവിധോ ഹി വ്യവഹാരകാലഃ കേവലകാലപര്യായമാത്രത്വേനാവധാരയിതുമശക്യത്വാത് പരായത്ത ഇത്യുപമീയത ഇതി.. ൨൫..

----------------------------------------------------------------------------- കേവല കാലകീ പര്യായമാത്രരൂപസേ അവധാരനാ അശകയ ഹോനസേ [അര്ഥാത് പരകീ അപേക്ഷാ ബിനാ– പരമാണു, ആംഖ, സൂര്യ ആദി പര പദാര്ഥോകീ അപേക്ഷാ ബിനാ–വ്യവഹാരകാലകാ മാപ നിശ്ചിത കരനാ അശകയ ഹോനേസേ] ഉസേ ‘പരാശ്രിത’ ഐസീ ഉപമാ ദീ ജാതീ ഹൈ.

ഭാവാര്ഥഃ– ‘സമയ’ നിമിത്തഭൂത ഐസേ മംദ ഗതിസേ പരിണത പുദ്ഗല–പരമാണു ദ്വാരാ പ്രഗട ഹോതാ ഹൈ– മാപാ ജാതാ ഹൈ [അര്ഥാത് പരമാണുകോ ഏക ആകാശപ്രദേശസേ ദൂസരേ അനന്തര ആകാശപ്രദേശമേം മംദഗതിസേ ജാനേമേം ജോ സമയ ലഗേ ഉസേ സമയ കഹാ ജാതാ ഹൈ]. ‘നിമേഷ’ ആ ഖകേ മിചനേസേ പ്രഗട ഹോതാ ഹൈ [അര്ഥാത് ഖുലീ ആ ഖകേ മിചനേമേം ജോ സമയ ലഗേ ഉസേ നിമേഷ കഹാ ജാതാ ഹൈ ഔര വഹ ഏക നിമേഷ അസംഖ്യാത സമയകാ ഹോതാ ഹൈ]. പന്ദ്രഹ നിമേഷകാ ഏക ‘കാഷ്ഠാ’, തീസ കാഷ്ഠാകീ ഏക ‘കലാ’, ബീസസേ കുഛ അധിക കലാകീ ഏക ‘ഘഡീ’ ഔര ദോ ഘഡീകാ ഏക ‘മഹൂര്ത ബനതാ ഹൈ]. ‘അഹോരാത്ര’ സൂര്യകേ ഗമനസേ പ്രഗട ഹോതാ ഹൈ [ഔര വഹ ഏക അഹോരാത്ര തീസ മുഹൂര്തകാ ഹോതാ ഹൈ] തീസ അഹോരാത്രകാ ഏക ‘മാസ’, ദോ മാസകീ ഏക ‘ഋതു’ തീന ഋതുകാ ഏക ‘അയന’ ഔര ദോ അയനകാ ഏക ‘വര്ഷ’ ബനതാ ഹൈ. – യഹ സബ വ്യവഹാരകാല ഹൈേ. ‘പല്യോപമ’, ‘സാഗരോപമ’ ആദി ഭീ വ്യവഹാരകാലകേ ഭേദ ഹൈം.

ഉപരോക്ത സമയ–നിമേഷാദി സബ വാസ്തവമേം മാത്ര നിശ്ചയകാലകീ ഹീ [–കാലദ്രവ്യകീ ഹീ] പര്യായേം ഹൈം പരന്തു വേ പരമാണു ആദി ദ്വാരാ പ്രഗട ഹോതീ ഹൈം ഇസലിയേ [അര്ഥാത് പര പദാര്ഥോം ദ്വാരാ മാപീ സകതീ ഹൈം ഇസലിയേ] ഉന്ഹേം ഉപചാരസേ പരാശ്രിത കഹാ ജാതാ ഹൈ.. ൨൫.. --------------------------------------------------------------------------