Page 172 of 264
PDF/HTML Page 201 of 293
single page version
୧୧୩..
ଜାଣଂତି ରସଂ ଫାସଂ ଜେ ତେ ବେଇଂଦିଯା
ଜାନନ୍ତି ରସଂ ସ୍ପର୍ଶଂ ଯେ ତେ ଦ୍ଵୀନ୍ଦ୍ରିଯାଃ ଜୀଵାଃ.. ୧୧୪..
ଜୀଵତ୍ଵକା ଭୀ ନିଶ୍ଚଯ କିଯା ଜାତା ହୈ; କ୍ଯୋଂକି ଦୋନୋଂମେଂ ବୁଦ୍ଧିପୂର୍ଵକ ଵ୍ଯାପାରକା
ଆଗମ, ଅନୁମାନ ଇତ୍ଯାଦିସେ ନିଶ୍ଚିତ କିଯା ଜା ସକତା ହୈ.
ନିମିତ୍ତସେ ଅପନେକୋ ଏକେନ୍ଦ୍ରିଯ ଔର ଦୁଃଖୀ କରତା ହୈ.. ୧୧୩..
ଜାନତେ ହୈଂ [ତେ] ଵେ–[ଦ୍ଵୀନ୍ଦ୍ରିଯାଃ ଜୀଵାଃ] ଦ୍ଵୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଜୀଵ ହୈଂ.
–ଜେ ଜାଣତା ରସସ୍ପର୍ଶନେ, ତେ ଜୀଵ ଦ୍ଵୀଂଦ୍ରିଯ ଜାଣଵା. ୧୧୪.
Page 173 of 264
PDF/HTML Page 202 of 293
single page version
ଜାଣଂତି ରସଂ ଫାସଂ ଗଂଧଂ ତେଇଂଦିଯା ଜୀଵା.. ୧୧୫..
ଜାନନ୍ତି ରସଂ ସ୍ପର୍ଶଂ ଗଂଧଂ ତ୍ରୀଂଦ୍ରିଯାଃ ଜୀଵାଃ.. ୧୧୫..
ହୋନେସେ ସ୍ପର୍ଶ ଔର ରସକୋ ଜାନନେଵାଲେ ଯହ [ଶଂବୂକ ଆଦି] ଜୀଵ ମନରହିତ ଦ୍ଵୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଜୀଵ ହୈଂ.. ୧୧୪..
ଜୀଵାଃ] ଵେ ତ୍ରୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଜୀଵ ହୈଂ.
ଆଦି] ଜୀଵ ମନରହିତ ତ୍ରୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଜୀଵ ହୈଂ.. ୧୧୫..
ରସ, ଗଂଧ ତେମ ଜ ସ୍ପର୍ଶ ଜାଣେ, ଜୀଵ ତ୍ରୀନ୍ଦ୍ରିଯ ତେହ ଛେ. ୧୧୫.
Page 174 of 264
PDF/HTML Page 203 of 293
single page version
ରୂଵଂ ରସଂ ଚ ଗଂଧଂ ଫାସଂ ପୁଣ ତେ ଵିଜାଣଂତି.. ୧୧୬..
ରୂପଂ ରସଂ ଚ ଗଂଧଂ ସ୍ପର୍ଶଂ ପୁନସ୍ତେ ଵିଜାନନ୍ତି.. ୧୧୬..
ଏତେ ସ୍ପର୍ଶନରସନଘ୍ରାଣଚକ୍ଷୁରିନ୍ଦ୍ରିଯାଵରଣକ୍ଷଯୋପଶମାତ୍ ଶ୍ରୋତ୍ରେନ୍ଦ୍ରିଯାଵରଣୋଦଯେ ନୋଇନ୍ଦ୍ରିଯା–ଵରଣୋଦଯେ ଚ
[ଚ] ଔର [ସ୍ପର୍ଶଂ] ସ୍ପର୍ଶକୋ [ଵିଜାନନ୍ତି] ଵଜାନତେ ହୈଂ. [ଵେ ଚତୁରିନ୍ଦ୍ରିଯ ଜୀଵ ହୈଂ.]
ଜାନନେଵାଲେ ଯହ [ଡାଁସ ଆଦି] ଜୀଵ ମନରହିତ ଚତୁରିନ୍ଦ୍ରିଯ ଜୀଵ ହୈଂ.. ୧୧୬..
ତେ ଜୀଵ ଜାଣେ ସ୍ପର୍ଶନେ, ରସ, ଗଂଧ ତେମ ଜ ରୂପନେ. ୧୧୬.
ସ୍ପର୍ଶାଦି ପଂଚକ ଜାଣତାଂ ତିର୍ଯଂଚ–ନାରକ–ସୁର–ନରୋ
Page 175 of 264
PDF/HTML Page 204 of 293
single page version
ଜଲଚରସ୍ଥଲଚରଖଚରା ବଲିନଃ ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯା ଜୀଵାଃ.. ୧୧୭..
ଅଥ ସ୍ପର୍ଶନରସନଘ୍ରାଣଚକ୍ଷୁଃଶ୍ରୋତ୍ରେନ୍ଦ୍ରିଯାଵରଣକ୍ଷଯୋପଶମାତ୍ ନୋଇନ୍ଦ୍ରିଯାଵରଣୋଦଯେ ସତି ସ୍ପର୍ଶ–
ସମନସ୍କାଶ୍ଚ ଭଵନ୍ତି. ତତ୍ର ଦେଵମନୁଷ୍ଯନାରକାଃ ସମନସ୍କା ଏଵ, ତିର୍ଯଂଚ ଉଭଯଜାତୀଯା ଇତି..୧୧୭..
ତିରିଯା ବହୁପ୍ପଯାରା ଣେରଇଯା
ତିର୍ଯଂଚଃ ବହୁପ୍ରକାରାଃ ନାରକାଃ ପୃଥିଵୀଭେଦଗତାଃ.. ୧୧୮..
-----------------------------------------------------------------------------
ଖେଚର ହୋତେ ହୈଂ ଵେ –[ବଲିନଃ ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯାଃ ଜୀଵାଃ] ବଲଵାନ ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯ ଜୀଵ ହୈଂ.
ମନରହିତ ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯ ଜୀଵ ହୈଂ; କତିପଯ [ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯ ଜୀଵ] ତୋ, ଉନ୍ହେଂ ମନକେ ଆଵରଣକା ଭୀ କ୍ଷଯୋପଶମ
ହୋନେସେ, ମନସହିତ [ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯ ଜୀଵ] ହୋତେ ହୈଂ.
Page 176 of 264
PDF/HTML Page 205 of 293
single page version
ଦେଵଗତିନାମ୍ନୋ ଦେଵାଯୁଷଶ୍ଚୋଦଯାଦ୍ଦେଵାଃ, ତେ ଚ ଭଵନଵାସିଵ୍ଯଂତରଜ୍ଯୋତିଷ୍କଵୈମାନିକନିକାଯ–ଭେଦାଚ୍ଚତୁର୍ଧା.
ମନୁଷ୍ଯଗତିନାମ୍ନୋ ମନୁଷ୍ଯାଯୁଷଶ୍ଚ ଉଦଯାନ୍ମନୁଷ୍ଯାଃ. ତେ କର୍ମଭୋଗଭୂମିଜଭେଦାତ୍
ଚତୁଷ୍ପଦାଦିଭେଦାଦନେକଧା. ନରକଗତିନାମ୍ନୋ ନରକାଯୁଷଶ୍ଚ ଉଦଯାନ୍ନାରକାଃ. ତେ ରତ୍ନଶର୍କରାଵାଲୁକା–
ପଙ୍କଧୂମତମୋମହାତମଃପ୍ରଭାଭୂମିଜଭେଦାତ୍ସପ୍ତଧା. ତତ୍ର ଦେଵମନୁଷ୍ଯନାରକାଃ ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯା ଏଵ. ତିର୍ଯଂଚସ୍ତୁ
କେଚିତ୍ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯାଃ, କେଚିଦେକ–ଦ୍ଵି–ତ୍ରି–ଚତୁରିନ୍ଦ୍ରିଯା ଅପୀତି.. ୧୧୮..
ପ୍ରକାରକେ ହୈଂ [ପୁନଃ] ଔର [ନାରକାଃ ପୃଥିଵୀଭେଦଗତାଃ] ନାରକୋଂକେ ଭେଦ ଉନକୀ ପୃଥ୍ଵିଯୋଂକେ ଭେଦ ଜିତନେ ହୈଂ.
ଉପସଂହାର କିଯା ଗଯା ହୈ].
ଐସେ ଭେଦୋଂକେ କାରଣ ଦୋ ପ୍ରକାରକେ ହୈଂ. ତିର୍ଯଂଚଗତିନାମ ଔର ତିର୍ଯଂଚାଯୁକେ ଉଦଯସେ ତିର୍ଯଂଚ ହୋତେ ହୈଂ; ଵେ ପୃଥ୍ଵୀ,
ଶଂବୂକ, ଜୂଂ, ଡାଁସ, ଜଲଚର, ଉରଗ, ପକ୍ଷୀ, ପରିସର୍ପ, ଚତୁଷ୍ପାଦ [ଚୌପାଯେ] ଇତ୍ଯାଦି ଭେଦୋଂକେ କାରଣ ଅନେକ
ପ୍ରକାରକେ ହୈଂ. ନରକଗତିନାମ ଔର ନରକାଯୁକେ ଉଦଯସେ ନାରକ ହୋତେ ହୈଂ; ଵେ
ମହାତମଃପ୍ରଭାଭୂମିଜ ଐସେ ଭେଦୋଂକେ କାରଣ ସାତ ପ୍ରକାରକେ ହୈଂ.
୨. ରତ୍ନପ୍ରଭାଭୂମିଜ = ରତ୍ନପ୍ରଭା ନାମକୀ ଭୂମିମେଂ [–ପ୍ରଥମ ନରକମେଂ] ଉତ୍ପନ୍ନ .
Page 177 of 264
PDF/HTML Page 206 of 293
single page version
ପାଉଣ୍ଣଂତି ଯ ଅଣ୍ଣଂ ଗଦିମାଉସ୍ସଂ ସଲେସ୍ସଵସା.. ୧୧୯..
ପ୍ରାପ୍ନୁଵନ୍ତି ଚାନ୍ଯାଂ ଗତିମାଯୁଷ୍କଂ ସ୍ଵଲେଶ୍ଯାଵଶାତ୍.. ୧୧୯..
ଭାଵନାସେ ରହିତ ଜୀଵ ଜୋ ଚତୁର୍ଗତିନାମକର୍ମ ଉପାର୍ଜିତ କରତେ ହୈଂ ଉସକେ ଉଦଯଵଶ ଵେ ଦେଵାଦି ଗତିଯୋଂମେଂ
ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତେ ହୈଂ.. ୧୧୮..
ଆଯୁଷ୍କଂ ଚ] ଅନ୍ଯ ଗତି ଔର ଆଯୁଷ୍ଯ [ପ୍ରାପ୍ନୁଵନ୍ତି] ପ୍ରାପ୍ତ କରତେ ହୈଂ.
ଐସା ଦର୍ଶାଯା ଗଯା ହୈ.
ତ୍ଯାଂ ଅନ୍ଯ ଗତି–ଆଯୁଷ୍ଯ ପାମେ ଜୀଵ ନିଜଲେଶ୍ଯାଵଶେ. ୧୧୯.
Page 178 of 264
PDF/HTML Page 207 of 293
single page version
ଗତିନାମାଯୁଃକର୍ମଭ୍ଯାମନାତ୍ମସ୍ଵଭାଵଭୂତାଭ୍ଯାମପି ଚିରମନୁଗମ୍ଯମାନାଃ ସଂସରଂତ୍ଯାତ୍ମାନମଚେତଯମାନା ଜୀଵା
ଇତି.. ୧୧୯..
ଦେହଵିହୂଣା ସିଦ୍ଧା ଭଵ୍ଵା ସଂସାରିଣୋ ଅଭଵ୍ଵା ଯ.. ୧୨୦..
ଦେହଵିହୀନାଃ ସିଦ୍ଧାଃ ଭଵ୍ଯାଃ ସଂସାରିଣୋଽଭଵ୍ଯାଶ୍ଚ.. ୧୨୦..
-----------------------------------------------------------------------------
କାରଣ ହୋତୀ ହୈ], ଇସଲିଯେ ଉସକେ ଉଚିତ ହୀ ଅନ୍ଯ ଗତି ତଥା ଅନ୍ଯ ଆଯୁଷ ଵେ ପ୍ରାପ୍ତ କରତେ ହୈଂ. ଇସ
ପ୍ରକାର
ରହତେ ହୈଂ ଇସଲିଯେ, ଆତ୍ମାକୋ ନହୀଂ ଚେତନେଵାଲେ ଜୀଵ ସଂସରଣ କରତେ ହୈଂ [ଅର୍ଥାତ୍ ଆତ୍ମାକା ଅନୁଭଵ ନହୀଂ
କରନେଵାଲେ ଜୀଵ ସଂସାରମେଂ ପରିଭ୍ରମଣ କରତେ ହୈଂ].
ଔର ଇସଲିଯେ ଉସକେ ଯୋଗ୍ଯ ହୀ ଅନ୍ଯ ଗତି–ଆଯୁଷ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତୀ ହୈ] .. ୧୧୯..
ନେ ଦେହଵିରହିତ ସିଦ୍ଧ ଛେ; ସଂସାରୀ ଭଵ୍ଯ–ଅଭଵ୍ଯ ଛେ. ୧୨୦.
Page 179 of 264
PDF/HTML Page 208 of 293
single page version
ସ୍ଵରୂପୋପଲମ୍ଭଶକ୍ତିସଦ୍ଭାଵାସଦ୍ଭାଵାଭ୍ଯାଂ ପାଚ୍ଯାପାଚ୍ଯମୁଦ୍ଗଵଦଭିଧୀଯଂତ ଇତି.. ୧୨୦..
ଜଂ ହଵଦି ତେସୁ ଣାଣଂ ଜୀଵୋ ତ୍ତି ଯ ତଂ ପରୂଵେଂତି.. ୧୨୧..
ଯଦ୍ଭଵତି ତେଷୁ ଜ୍ଞାନଂ ଜୀଵ ଇତି ଚ ତତ୍ପ୍ରରୂପଯନ୍ତି.. ୧୨୧..
ଵର୍ତନେକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ସଂସାରୀ ଜୀଵୋଂକା ଏକ ପ୍ରକାର ହୋନେ ପର ଭୀ ଵେ ଭଵ୍ଯ ଔର ଅଭଵ୍ଯ ଐସେ ଦୋ ପ୍ରକାରକେ ହୈଂ.
‘
ହୈଂ .. ୧୨୦..
୨. ଅପାଚ୍ଯ = ନହୀଂ ପକନେଯୋଗ୍ଯ; ରଂଧନେ–ସୀଝନେକୀ ଯୋଗ୍ଯତା ରହିତ; କୋରା.
୩. ଉପଲବ୍ଧି = ପ୍ରାପ୍ତି; ଅନୁଭଵ.
ଛେ ତେମନାମାଂ ଜ୍ଞାନ ଜେ ବସ ତେ ଜ ଜୀଵ ନିର୍ଦିଷ୍ଟ ଛେ. ୧୨୧.
Page 180 of 264
PDF/HTML Page 209 of 293
single page version
କାଯାଃ ଜୀଵଲକ୍ଷଣଭୂତଚୈତନ୍ଯସ୍ଵଭାଵାଭାଵାନ୍ନ ଜୀଵା ଭଵଂତୀତି. ତେଷ୍ଵେଵ ଯତ୍ସ୍ଵପରପରିଚ୍ଛିତ୍ତିରୂପେଣ
ପ୍ରକାଶମାନଂ ଜ୍ଞାନଂ ତଦେଵ ଗୁଣଗୁଣିନୋଃ କଥଞ୍ଚିଦଭେଦାଜ୍ଜୀଵତ୍ଵେନ ପ୍ରରୂପ୍ଯତ ଇତି.. ୧୨୧..
କୁଵ୍ଵଦି ହିଦମହିଦଂ ଵା ଭୁଂଜଦି ଜୀଵୋ ଫଲଂ ତେସିଂ.. ୧୨୨..
କରୋତି ହିତମହିତଂ ଵା ଭୁଂକ୍ତେ ଜୀଵଃ ଫଲଂ ତଯୋଃ.. ୧୨୨..
ଵହ ଜୀଵ ହୈ [ଇତି ଚ ପ୍ରରୂପଯନ୍ତି] ଐସୀ [ଜ୍ଞାନୀ] ପ୍ରରୂପଣା କରତେ ହୈଂ.
ଯହାଁ ସମଝାଯା ହୈ].
ଜାତେ ହୈଂ. ନିଶ୍ଚଯନଯସେ ଉନମେଂ ସ୍ପର୍ଶନାଦି ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଁ ତଥା ପୃଥ୍ଵୀ–ଆଦି କାଯେଂ, ଜୀଵକେ ଲକ୍ଷଣଭୂତ
ଚୈତନ୍ଯସ୍ଵଭାଵକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ, ଜୀଵ ନହୀଂ ହୈଂ; ଉନ୍ହୀଂମେଂ ଜୋ ସ୍ଵପରକୋ ଜ୍ଞପ୍ତିରୂପସେ ପ୍ରକାଶମାନ ଜ୍ଞାନ ହୈ
ଵହୀ, ଗୁଣ–ଗୁଣୀକେ କଥଂଚିତ୍ ଅଭେଦକେ କାରଣ, ଜୀଵରୂପସେ ପ୍ରରୂପିତ କିଯା ଜାତା ହୈ.. ୧୨୧..
ହିତ–ଅହିତ ଜୀଵ କରେ ଅନେ ହିତ–ଅହିତନୁଂ ଫଳ ଭୋଗଵେ. ୧୨୨.
Page 181 of 264
PDF/HTML Page 210 of 293
single page version
ଚୈତନ୍ଯଵିଵର୍ତରୂପସଙ୍କଲ୍ପପ୍ରଭଵତ୍ଵାତ୍ସ ଏଵ କର୍ତା, ନାନ୍ଯଃ. ଶୁଭାଶୁଭାକର୍ମଫଲଭୂତାଯା ଇଷ୍ଟାନିଷ୍ଟ–
ଵିଷଯୋପଭୋଗକ୍ରିଯାଯାଶ୍ଚ ସୁଖଦୁଃଖସ୍ଵରୂପସ୍ଵପରିଣାମକ୍ରିଯାଯା ଇଵ ସ ଏଵ କର୍ତା, ନାନ୍ଯଃ.
ଏତେନାସାଧାରଣକାର୍ଯାନୁମେଯତ୍ଵଂ ପୁଦ୍ଗଲଵ୍ଯତିରିକ୍ତସ୍ଯାତ୍ମନୋ ଦ୍ଯୋତିତମିତି.. ୧୨୨..
ଭୋଗତା ହୈ.
ଉସୀ ପ୍ରକାର. [ଚୈତନ୍ଯସ୍ଵଭାଵକେ କାରଣ ଜାନନେ ଔର ଦେଖନେ କୀ କ୍ରିଯାକା ଜୀଵ ହୀ କର୍ତା ହୈ; ଜହାଁ ଜୀଵ
ହୈ ଵହାଁ ଚାର ଅରୂପୀ ଅଚେତନ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଭୀ ହୈଂ ତଥାପି ଵେ ଜିସ ପ୍ରକାର ଜାନନେ ଔର ଦେଖନେ କୀ କ୍ରିଯାକେ
କର୍ତା ନହୀଂ ହୈ ଉସୀ ପ୍ରକାର ଜୀଵକେ ସାଥ ସମ୍ବନ୍ଧମେଂ ରହେ ହୁଏ କର୍ମ–ନୋକର୍ମରୂପ ପୁଦ୍ଗଲ ଭୀ ଉସ କ୍ରିଯାକେ
କର୍ତା ନହୀଂ ହୈ.] ଚୈତନ୍ଯକେ ଵିଵର୍ତରୂପ [–ପରିଵର୍ତନରୂପ] ସଂକଲ୍ପକୀ ଉତ୍ପତ୍ତି [ଜୀଵମେଂ] ହୋନେକେ କାରଣ,
ସୁଖକୀ ଅଭିଲାଷାରୂପ କ୍ରିଯାକା, ଦୁଃଖକେ ଉଦ୍ଵେଗରୂପ କ୍ରିଯାକା ତଥା ସ୍ଵସଂଵେଦିତ ହିତ–ଅହିତକୀ
ନିଷ୍ପତ୍ତିରୂପ କ୍ରିଯାକା [–ଅପନେସେ ସଂଚେତନ କିଯେ ଜାନେଵାଲେ ଶୁଭ–ଅଶୁଭ ଭାଵୋଂକୋ ରଚନେରୂପ କ୍ରିଯାକା]
ଜୀଵ ହୀ କର୍ତା ହୈ; ଅନ୍ଯ ନହୀଂ ହୈ. ଶୁଭାଶୁଭ କର୍ମକେ ଫଲଭୂତ
Page 182 of 264
PDF/HTML Page 211 of 293
single page version
ଅଭିଗଚ୍ଛଦୁ ଅଜ୍ଜୀଵଂ ଣାଣଂତରିଦେହିଂ ଲିଂଗେହିଂ.. ୧୨୩..
ଅଭିଗଚ୍ଛତ୍ଵଜୀଵଂ ଜ୍ଞାନାଂତରିତୈର୍ଲିଙ୍ଗୈଃ.. ୧୨୩..
ହୈ ଯା ଉନକେ ଫଲକୋ ନହୀଂ ଭୋଗତେ; ଇସଲିଯେ ଜୋ ଜାନତା ହୈ ଔର ଦେଖତା ହୈ, ସୁଖକୀ ଇଚ୍ଛା କରତା ହୈ,
ଦୁଃଖସେ ଭଯଭୀତ ହୋତା ହୈ, ଶୁଭ–ଅଶୁଭ ଭାଵୋଂମେଂ ପ୍ରଵର୍ତତା ହୈ ଔର ଉନକେ ଫଲକୋ ଭୋଗତା ହୈ, ଵହ, ଅଚେତନ
ପଦାର୍ଥୋଂକେ ସାଥ ରହନେ ପର ଭୀ ସର୍ଵ ଅଚେତନ ପଦାର୍ଥୋଂକୀ କ୍ରିଯାଓଂସେ ବିଲକୁଲ ଵିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରକାରକୀ କ୍ରିଯାଏଁ
କରନେଵାଲା, ଏକ ଵିଶିଷ୍ଟ ପଦାର୍ଥ ହୈ. ଇସପ୍ରକାର ଜୀଵ ନାମକା ଚୈତନ୍ଯସ୍ଵଭାଵୀ ପଦାର୍ଥଵିଶେଷ–କି ଜିସକା
ଜ୍ଞାନୀ ସ୍ଵଯଂ ସ୍ପଷ୍ଟ ଅନୁଭଵ କରତେ ହୈଂ ଵହ–ଅପନୀ ଅସାଧାରଣ କ୍ରିଯାଓଂ ଦ୍ଵାରା ଅନୁମେଯ ଭୀ ହୈ.. ୧୨୨..
[ଅଜୀଵମ୍ ଅଭିଗଚ୍ଛତୁ] ଅଜୀଵ ଜାନୋ.
Page 183 of 264
PDF/HTML Page 212 of 293
single page version
କଦାଚିତ୍ତଦଭାଵାଚ୍ଛୁଦ୍ଧୈଶ୍ଚୈତନ୍ଯଵିଵର୍ତଗ୍ରନ୍ଥିରୂପୈର୍ବହୁଭିଃ ପର୍ଯାଯୈଃ ଜୀଵମଧିଗଚ୍ଛେତ୍. ଅଧିଗମ୍ଯ ଚୈଵମଚୈତନ୍ଯ–
ସ୍ଵଭାଵତ୍ଵାତ୍ ଜ୍ଞାନାଦର୍ଥାଂତରଭୂତୈରିତଃ ପ୍ରପଂଚ୍ଯମାନୈର୍ଲିଙ୍ଗୈର୍ଜୀଵସଂବଦ୍ଧମସଂବଦ୍ଧଂ ଵା ସ୍ଵତୋ ଭେଦବୁଦ୍ଧି–ପ୍ରସିଦ୍ଧଯ
ର୍ଥମଜୀଵମଧିଗଚ୍ଛେଦିତି.. ୧୨୩..
୨. ପ୍ରପଂଚିତ = ଵିସ୍ତାରପୂର୍ଵକ କହୀ ଗଈ.
୩. ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷପରିଣତିକେ କାରଣା ଜୀଵକୋ ଵିଶ୍ଵରୂପତା ଅର୍ଥାତ୍ ଅନେକରୂପତା ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତୀ ହୈ.
୪. ଗ୍ରନ୍ଥି = ଗାଁଠ. [ଜୀଵକୀ କଦାଚିତ୍ ଅଶୁଦ୍ଧ ଔର କଦାଚିତ୍ ଶୁଦ୍ଧ ଐସୀ ପର୍ଯାଯେଂ ଚୈତନ୍ଯଵିଵର୍ତକୀ–ଚୈତନ୍ଯପରିଣମନକୀ–
୫. ଜ୍ଞାନସେ ଅର୍ଥାଂନ୍ତରଭୂତ = ଜ୍ଞାନସେ ଅନ୍ଯଵସ୍ତୁଭୂତ; ଜ୍ଞାନସେ ଅନ୍ଯ ଅର୍ଥାତ୍ ଜଡ଼଼଼. [ଅଜୀଵକା ସ୍ଵଭାଵ ଅଚୈତନ୍ଯ ହୋନେକେ
୬. ଜୀଵକେ ସାଥ ସମ୍ବଦ୍ଧ ଯା ଜୀଵ ସାଥ ଅସମ୍ବଦ୍ଧ ଐସେ ଅଜୀଵକୋ ଜାନନେକା ପ୍ରଯୋଜନ ଯହ ହୈ କି ସମସ୍ତ ଅଜୀଵ
Page 184 of 264
PDF/HTML Page 213 of 293
single page version
ତେସିଂ ଅଚେଦଣତ୍ତଂ ଭଣିଦଂ ଜୀଵସ୍ସ
ତେଷାମଚେତନତ୍ଵଂ ଭଣିତଂ ଜୀଵସ୍ଯ ଚେତନତା.. ୧୨୪..
ଦିତି.. ୧୨୪..
ଜସ୍ସ ଣ ଵିଜ୍ଜଦି ଣିଚ୍ଚଂ
ଅଚେତନପନା କହା ହୈ, [ଜୀଵସ୍ଯ ଚେତନତା] ଜୀଵକୋ ଚେତନତା କହୀ ହୈ.
ହୀ ଚେତନତ୍ଵସାମାନ୍ଯ ହୈ.. ୧୨୪..
ତେମାଂ ଅଚେତନତା କହୀ, ଚେତନପଣୁଂ କହ୍ଯୁଂ ଜୀଵମାଂ. ୧୨୪.
ସୁଖଦୁଃଖସଂଚେତନ, ଅହିତନୀ ଭୀତି, ଉଦ୍ଯମ ହିତ ଵିଷେ
ଜେନେ କଦୀ ହୋତାଂ ନଥୀ, ତେନେ ଅଜୀଵ ଶ୍ରମଣୋ କହେ. ୧୨୫.
ଯସ୍ଯ ନ ଵିଦ୍ଯତେ ନିତ୍ଯଂ ତଂ ଶ୍ରମଣା ବ୍ରୁଵନ୍ତ୍ଯଜୀଵମ୍.. ୧୨୫..
Page 185 of 264
PDF/HTML Page 214 of 293
single page version
ସୁଖଦୁଃଖଜ୍ଞାନସ୍ଯ ହିତପରିକର୍ମଣୋଽହିତଭୀରୁତ୍ଵସ୍ଯ ଚେତି ଚୈତନ୍ଯଵିଶେଷାଣାଂ ନିତ୍ଯମନୁପଲବ୍ଧେର–
[ଶ୍ରମଣାଃ] ଶ୍ରମଣ [ଅଜୀଵମ୍ ବ୍ରୁଵନ୍ତି] ଅଜୀଵ କହତେ ହୈଂ.
ନିଶ୍ଚିତ ହୋତା ହୈ କି] ଆକାଶାଦି ଅଜୀଵୋଂକୋ ଚୈତନ୍ଯସାମାନ୍ଯ ଵିଦ୍ଯମାନ ନହୀଂ ହୈ.
ହିତ କେ ଲିଏ ପ୍ରଯତ୍ନ ଔର ଅହିତକେ ଲିଏ ଭୀତି–ଯହ ଚେତନତ୍ଵଵିଶେଷ କଭୀ ଦେଖେ ନହୀଂ ଜାତେ; ଇସଲିଯେ
ନିଶ୍ଚିତ ହୋତା ହୈ କି ଆକାଶାଦିକୋ ଚେତନତ୍ଵସାମାନ୍ଯ ଭୀ ନହୀଂ ହୈ, ଅର୍ଥାତ୍ ଅଚେତନତ୍ଵସାମାନ୍ଯ ହୀ ହୈ..
୧୨୫..
ନିଶ୍ଚଯରତ୍ନତ୍ରଯପରିଣତ ପରମାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯକୋ ହିତ ସମଝତେ ହୈଂ ଔର ଆକୁଲତାକେ ଉତ୍ପାଦକ ଐସେ ଦୁଃଖକୋ ତଥା ଉସକେ
କାରଣଭୂତ ମିଥ୍ଯାତ୍ଵରାଗାଦିପରିଣତ ଆତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯକୋ ଅହିତ ସମଝତେ ହୈଂ.
Page 186 of 264
PDF/HTML Page 215 of 293
single page version
ଅରସମରୂଵମଗଂଧଂ
ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରଭଵା ଭଵନ୍ତି ଗୁଣାଃ ପର୍ଯାଯାଶ୍ଚ ବହଵଃ.. ୧୨୬..
ଅରସମରୂପମଗଂଧମଵ୍ଯକ୍ତଂ ଚେତନାଗୁଣମଶବ୍ଦମ୍.
ଜାନୀହ୍ଯଲିଙ୍ଗଗ୍ରହଣଂ ଜୀଵମନିର୍ଦିଷ୍ଟସଂସ୍ଥାନମ୍.. ୧୨୭..
ଜୋ ବହୁ ଗୁଣ ଔର ପର୍ଯାଯେଂ ହୈଂ, [ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରଭଵାଃ ଭଵନ୍ତି] ଵେ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯନିଷ୍ପନ୍ନ ହୈ.
କହା ଐସା ହୈ], [ଚେତନାଗୁଣମ୍] ଚେତନାଗୁଣଵାଲା ହୈ ଔର [ଅଲିଙ୍ଗଗ୍ରହଣମ୍] ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ଦ୍ଵାରା ଅଗ୍ରାହ୍ଯ ହୈ,
[ଜୀଵଂ ଜାନୀହି] ଉସେ ଜୀଵ ଜାନୋ.
ଭିନ୍ନ ସ୍ଵରୂପକା ଯହ କଥନ ହୈ].
ତେ ବହୁ ଗୁଣୋ ନେ ପର୍ଯଯୋ ପୁଦ୍ଗଲଦରଵନିଷ୍ପନ୍ନ ଛେ. ୧୨୬.
ଜେ ଚେତନାଗୁଣ, ଅରସରୂପ,
Page 187 of 264
PDF/HTML Page 216 of 293
single page version
ନିର୍ଦିଷ୍ଟସଂସ୍ଥାନତ୍ଵାଦଵ୍ଯକ୍ତତ୍ଵାଦିପର୍ଯାଯୈଃ ପରିଣତତ୍ଵାଚ୍ଚ ନେନ୍ଦ୍ରିଯଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ଯଂ, ତଚ୍ଚେତନା–
ଗୁଣତ୍ଵାତ୍ ରୂପିଭ୍ଯୋଽରୂପିଭ୍ଯଶ୍ଚାଜୀଵେଭ୍ଯୋ ଵିଶିଷ୍ଟଂ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯମ୍. ଏଵମିହ ଜୀଵାଜୀଵଯୋର୍ଵାସ୍ତଵୋ ଭେଦଃ
ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନିନାଂ ମାର୍ଗପ୍ରସିଦ୍ଧଯର୍ଥଂ ପ୍ରତିପାଦିତ ଇତି.. ୧୨୬–୧୨୭..
ଇନ୍ଦ୍ରିଯଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ଯ ହୈ, ଵହ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈେ; ଔର [୨] ଜୋ ସ୍ପର୍ଶ–ରସ–ଗନ୍ଧ–ଵର୍ଣଗୁଣ ରହିତ ହୋନେକେ
କାରଣ, ଅଶବ୍ଦ ହୋନେକେ କାରଣ, ଅନିର୍ଦିଷ୍ଟସଂସ୍ଥାନ ହୋନେକେ କାରଣ ତଥା
ଅଜୀଵୋଂସେ
ମୁକ୍ତିକା ମାର୍ଗ ପ୍ରାପ୍ତ କରାନେକେ ହେତୁ ଯହାଁ ଜଡ଼ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଔର ଚେତନ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଵୀତରାଗସର୍ଵଜ୍ଞକଥିତ
ଲକ୍ଷଣ କହେ ଗଏ. ଜୋ ଜୀଵ ଉନ ଲକ୍ଷଣୋଂକୋ ଜାନକର, ଅପନେକୋ ଏକ ସ୍ଵତଃସିଦ୍ଧ ସ୍ଵତଂତ୍ର ଦ୍ରଵ୍ଯରୂପସେ
ପହିଚାନକର, ଭେଦଵିଜ୍ଞାନୀ ଅନୁଭଵୀ ହୋତା ହୈ, ଵହ ନିଜାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ଲୀନ ହୋକର ମୋକ୍ଷମାର୍ଗକୋ ସାଧକର
ଶାଶ୍ଵତ ନିରାକୁଲ ସୁଖକା ଭୋକ୍ତା ହୋତା ହୈ.] ୧୨୬–୧୨୭..
୨. ଅଵ୍ଯକ୍ତତ୍ଵାଦି = ଅଵ୍ଯକ୍ତତ୍ଵ ଆଦି; ଅପ୍ରକଟତ୍ଵ ଆଦିେ.
୩. ଵିଶିଷ୍ଟ = ଭିନ୍ନ; ଵିଲକ୍ଷଣ; ଖାସ ପ୍ରକାରକା.
Page 188 of 264
PDF/HTML Page 217 of 293
single page version
ପରିଣାମାଦୋ କମ୍ମଂ କମ୍ମାଦୋ ହୋଦି ଗଦିସୁ
ପରିଣାମାତ୍କର୍ମ କର୍ମଣୋ ଭଵତି ଗତିଷୁ ଗତିଃ.. ୧୨୮..
ଗତିମଧିଗତସ୍ଯ ଦେହୋ ଦେହାଦିନ୍ଦ୍ରିଯାଣି ଜାଯଂତେ.
ତୈସ୍ତୁ ଵିଷଯଗ୍ରହଣଂ ତତୋ ରାଗୋ ଵା ଦ୍ଵେଷୋ ଵା.. ୧୨୯..
ଜାଯତେ ଜୀଵସ୍ଯୈଵଂ ଭାଵଃ ସଂସାରଚକ୍ରଵାଲେ.
ଇତି ଜିନଵରୈର୍ଭଣିତୋଽନାଦିନିଧନଃ ସନିଧନୋ ଵା.. ୧୩୦..
ଗତିପ୍ରାପ୍ତନେ ତନ ଥାଯ, ତନଥୀ ଇଂଦ୍ରିଯୋ ଵଳୀ ଥାଯ ଛେ,
ଏନାଥୀ ଵିଷଯ ଗ୍ରହାଯ, ରାଗଦ୍ଵେଷ ତେଥୀ ଥାଯ ଛେ. ୧୨୯.
ଏ ରୀତ ଭାଵ ଅନାଦିନିଧନ ଅନାଦିସାଂତ ଥଯା କରେ
ସଂସାରଚକ୍ର ଵିଷେ ଜୀଵୋନେ–ଏମ ଜିନଦେଵୋ କହେ. ୧୩୦.
Page 189 of 264
PDF/HTML Page 218 of 293
single page version
ପରିଣାମାତ୍ପୁନଃ ପୁଦ୍ଗଲପରିଣାମାତ୍ମକଂ କର୍ମ. କର୍ମଣୋ ନାରକାଦିଗତିଷୁ ଗତିଃ. ଗତ୍ଯଧିଗମନା–ଦ୍ଦେହଃ.
ପରିଣାମାତ୍ପୁନଃ ପୁଦ୍ଗଲପରିଣାମାତ୍ମକଂ କର୍ମ. କର୍ମଣଃ ପୁନର୍ନାରକାଦିଗତିଷୁ ଗତିଃ. ଗତ୍ଯଧିଗମନାତ୍ପୁନର୍ଦେହଃ.
ଦେହାତ୍ପୁନରିନ୍ଦ୍ରିଯାଣି. ଇନ୍ଦ୍ରିଯେଭ୍ଯଃ ପୁନର୍ଵିଷଯଗ୍ରହଣମ୍. ଵିଷଯଗ୍ରହଣାତ୍ପୁନା ରାଗଦ୍ଵେଷୌ. ରାଗଦ୍ଵେଷାଭ୍ଯାଂ ପୁନରପି
ସ୍ନିଗ୍ଧଃ ପରିଣାମଃ. ଏଵମିଦମନ୍ଯୋନ୍ଯକାର୍ଯକାରଣଭୂତଜୀଵପୁଦ୍ଗଲ–ପରିଣାମାତ୍ମକଂ କର୍ମଜାଲଂ ସଂସାରଚକ୍ରେ
ଜୀଵସ୍ଯାନାଦ୍ଯନିଧନଂ ଅନାଦିସନିଧନଂ ଵା ଚକ୍ରଵତ୍ପରିଵର୍ତତେ. ତଦତ୍ର ପୁଦ୍ଗଲପରିଣାମନିମିତ୍ତୋ ଜୀଵପରିଣାମୋ
ଜୀଵପରିଣାମନିମିତ୍ତଃ ପୁଦ୍ଗଲପରିଣାମଶ୍ଚ ଵକ୍ଷ୍ଯମାଣ–ପଦାର୍ଥବୀଜତ୍ଵେନ ସଂପ୍ରଧାରଣୀଯ ଇତି.. ୧୨୮–୧୩୦..
କର୍ମ] ପରିଣାମସେ କର୍ମ ଔର [କର୍ମଣଃ] କର୍ମସେ [ଗତିଷୁ ଗତିଃ ଭଵତି] ଗତିଯୋଂମେଂ ଗମନ ହୋତା ହୈ.
ଵିଷଯଗ୍ରହଣସେ ରାଗ ଅଥଵା ଦ୍ଵେଷ ହୋତା ହୈ.
ଐସା ଜିନଵରୋଂନେ କହା ହୈ.
ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଁ, ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂସେ ଵିଷଯଗ୍ରହଣ, ଵିଷଯଗ୍ରହଣସେ ରାଗଦ୍ଵେଷ, ରାଗଦ୍ଵେଷସେ ଫିର ସ୍ନିଗ୍ଧ ପରିଣାମ, ପରିଣାମସେ ଫିର
ପୁଦ୍ଗଲପରିଣାମାତ୍ମକ କର୍ମ, କର୍ମସେ ଫିର ନରକାଦି ଗତିଯୋଂମେଂ ଗମନ, ଗତିକୀ ପ୍ରାପ୍ତିସେ ଫିର ଦେହ, ଦେହସେ
ଫିର ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଁ, ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂସେ ଫିର ଵିଷଯଗ୍ରହଣ, ଵିଷଯଗ୍ରହଣସେ ଫିର ରାଗଦ୍ଵେଷ, ରାଗଦ୍ଵେଷସେ ଫିର ପୁନଃ ସ୍ନିଗ୍ଧ
ପରିଣାମ. ଇସ ପ୍ରକାର ଯହ ଅନ୍ଯୋନ୍ଯ
ପୁନଃ ହୋତେ ରହତେ ହୈଂ.
ଜୀଵକୋ ଅନାଦି–ସାନ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ.]
Page 190 of 264
PDF/HTML Page 219 of 293
single page version
ପଦାର୍ଥୋଂକେ ବୀଜରୂପ ଅଵଧାରନା.
ସଂସାରକା କାରଣ ଆସ୍ରଵ ଔର ବନ୍ଧ ଦୋ ହୈଂ [ଅଥଵା ଵିସ୍ତାରପୂର୍ଵକ କହେ ତୋ ପୁଣ୍ଯ, ପାପ, ଆସ୍ରଵ ଔର ବନ୍ଧ
ଚାର ହୈଂ] ଔର ଉନକା କାରଣ ମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନ–ଜ୍ଞାନ–ଚାରିତ୍ର ହୈ. ସୁଖ ଵହ ଉପାଦେଯ ତତ୍ତ୍ଵ ହୈ, ଉସକା କାରଣ
ମୋକ୍ଷ ହୈ, ମୋକ୍ଷକା କାରଣ ସଂଵର ଔର ନିର୍ଜରା ହୈ ଔର ଉନକା କାରଣ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନ–ଜ୍ଞାନ–ଚାରିତ୍ର ହୈ. ଯହ
ପ୍ରଯୋଜନଭୂତ ବାତ ଭଵ୍ଯ ଜୀଵୋଂକୋ ପ୍ରଗଟରୂପସେ ଦର୍ଶାନେକେ ହେତୁ ପୁଣ୍ଯାଦି
ଦ୍ଵାରା, ଭଵିଷ୍ଯକାଲମେଂ ପାପକା ଅନୁବନ୍ଧ କରନେଵାଲେ ପୁଣ୍ଯପଦାର୍ଥକା ଭୀ କର୍ତା ହୋତା ହୈ. ଜୋ ଜ୍ଞାନୀ ଜୀଵ ହୈ ଵହ,
ନିର୍ଵିକାର–ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵଵିଷଯକ ରୁଚି, ତଦ୍ଵିଷଯକ ଜ୍ଞପ୍ତି ଔର ତଦ୍ଵିଷଯକ ନିଶ୍ଚଲ ଅନୁଭୂତିରୂପ ଅଭେଦରତ୍ନତ୍ରଯପରିଣାମ
ଦ୍ଵାରା, ସଂଵର–ନିର୍ଜରା–ମୋକ୍ଷପଦାର୍ଥୋଂକା କର୍ତା ହୋତା ହୈ; ଔର ଜୀଵ ଜବ ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ନିଶ୍ଚଯରତ୍ନତ୍ରଯମେଂ ସ୍ଥିର ନହୀଂ ରହ
ସକତା ତବ ନିର୍ଦୋଷପରମାତ୍ମସ୍ଵରୂପ ଅର୍ହଂତ–ସିଦ୍ଧୋଂକୀ ତଥା ଉନକା [ନିର୍ଦୋଷ ପରମାତ୍ମାକା] ଆରାଧନ କରନେଵାଲେ
ଆଚାର୍ଯ–ଉପାଧ୍ଯାଯ–ସାଧୁଓଂକୀ ନିର୍ଭର ଅସାଧାରଣ ଭକ୍ତିରୂପ ଐସା ଜୋ ସଂସାରଵିଚ୍ଛେଦକେ କାରଣଭୂତ, ପରମ୍ପରାସେ
ମୁକ୍ତିକାରଣଭୂତ, ତୀର୍ଥଂକରପ୍ରକୃତି ଆଦି ପୁଣ୍ଯକା ଅନୁବନ୍ଧ କରନେଵାଲା ଵିଶିଷ୍ଟ ପୁଣ୍ଯ ଉସେ ଅନୀହିତଵୃତ୍ତିସେ ନିଦାନରହିତ
ପରିଣାମସେ କରତା ହୈ. ଇସ ପ୍ରକାର ଅଜ୍ଞାନୀ ଜୀଵ ପାପାଦି ଚାର ପଦାର୍ଥୋଂକା କର୍ତା ହୈ ଔର ଜ୍ଞାନୀ ସଂଵରାଦି ତୀନ
ପଦାର୍ଥୋଂକା କର୍ତା ହୈେ.
Page 191 of 264
PDF/HTML Page 220 of 293
single page version
ଵିଦ୍ଯତେ ତସ୍ଯ ଶୁଭୋ ଵା ଅଶୁଭୋ ଵା ଭଵତି ପରିଣାମଃ.. ୧୩୧..
ଅଶୁଭ [ପରିଣାମଃ] ପରିଣାମ [ଭଵତି] ହୈ.
ହୋତା ହୈ ତବ ଉସକେ ସାଥ ଅନିଚ୍ଛିତଵୃତ୍ତିସେ ଵର୍ତତେ ହୁଏ ଵିଶିଷ୍ଟ ପୁଣ୍ଯମେଂ ସଂସାରଵିଚ୍ଛେଦକେ କାରଣପନେକା ଆରୋପ କିଯା
ଜାତା ହୈ. ଵହ ଆରୋପ ଭୀ ଵାସ୍ତଵିକ କାରଣକେ–ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନାଦିକେ –ଅସ୍ତିତ୍ଵମେଂ ହୀ ହୋ ସକତା ହୈ.]
ତେ ଜୀଵନେ ଶୁଭ ଵା ଅଶୁଭ ପରିଣାମନୋ ସଦ୍ଭାଵ ଛେ. ୧୩୧.