Page 195 of 264
PDF/HTML Page 224 of 293
single page version

କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ

ମୂର୍ତକର୍ମ ସ୍ପୃଶତି, ତତସ୍ତନ୍ମୂର୍ତଂ ତେନ ସହ ସ୍ନେହଗୁଣଵଶାଦ୍ବଂଧମନୁଭଵତି. ଏଷ ମୂର୍ତଯୋଃ କର୍ମଣୋର୍ବଂଧ–ପ୍ରକାରଃ. ଅଥ ନିଶ୍ଚଯନଯେନାମୂର୍ତୋ ଜୀଵୋଽନାଦିମୂର୍ତକର୍ମନିମିତ୍ତରାଗାଦିପରିଣାମସ୍ନିଗ୍ଧଃ ସନ୍ ଵିଶିଷ୍ଟତଯା ମୂର୍ତାନି ----------------------------------------------------------------------------- ସକତା ହୈ କି ଚୂହେକା ଵିଷକା ମୂର୍ତ ହୈ; ଉସୀ ପ୍ରକାର କର୍ମକା ଫଲ (–ଵିଷଯ) ମୂର୍ତ ହୈ ଔର ମୂର୍ତ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ସମ୍ବନ୍ଧ ଦ୍ଵାରା ଅନୁଭଵମେଂ ଆତା ହୈ–ଭୋଗା ଜାତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ଅନୁମାନ ହୋ ସକତା ହୈ କି କର୍ମ ମୂର୍ତ ହୈ.] ୧୩୩..

[ବଂଧମ୍ ଅନୁଭଵତି] ବନ୍ଧକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ; [ମୂର୍ତିଵିରହିତଃ ଜୀଵଃ] ମୂର୍ତତ୍ଵରହିତ ଜୀଵ [ତାନି ଗାହତି] ମୂର୍ତକର୍ମୋଂକୋ ଅଵଗାହତା ହୈ ଔର [ତୈଃ ଅଵଗାହ୍ଯତେ] ମୂର୍ତକର୍ମ ଜୀଵକୋ ଅଵଗାହତେ ହୈଂ [ଅର୍ଥାତ୍ ଦୋନୋଂ ଏକଦୂସରେମେଂ ଅଵଗାହ ପ୍ରାପ୍ତ କରତେ ହୈଂ].

ଟୀକାଃ– ଯହ, ମୂର୍ତକର୍ମକା ମୂର୍ତକର୍ମକେ ସାଥ ଜୋ ବନ୍ଧପ୍ରକାର ତଥା ଅମୂର୍ତ ଜୀଵକା ମୂର୍ତକର୍ମକେ ସାଥ ଜୋ ବନ୍ଧପ୍ରକାର ଉସକୀ ସୂଚନା ହୈ.

ଯହାଁ [ଇସ ଲୋକମେଂ], ସଂସାରୀ ଜୀଵମେଂ ଅନାଦି ସଂତତିସେ [–ପ୍ରଵାହସେ] ପ୍ରଵର୍ତତା ହୁଆ ମୂର୍ତକର୍ମ ଵିଦ୍ଯମାନ ହୈ. ଵହ, ସ୍ପର୍ଶାଦିଵାଲା ହୋନେକେ କାରଣ, ଆଗାମୀ ମୂର୍ତକର୍ମକୋ ସ୍ପର୍ଶ କରତା ହୈ; ଇସଲିଯେ ମୂର୍ତ ଐସା ଵହ ଵହ ଉସକେ ସାଥ, ସ୍ନିଗ୍ଧତ୍ଵଗୁଣକେ ଵଶ [–ଅପନେ ସ୍ନିଗ୍ଧରୂକ୍ଷତ୍ଵପର୍ଯାଯକେ କାରଣ], ବନ୍ଧକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ. ଯହ, ମୂର୍ତକର୍ମକା ମୂର୍ତକର୍ମକେ ସାଥ ବନ୍ଧପ୍ରକାର ହୈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 196 of 264
PDF/HTML Page 225 of 293
single page version

୧୯୬

କର୍ମାଣ୍ଯଵଗାହତେ, ତତ୍ପରିଣାମନିମିତ୍ତଲବ୍ଧାତ୍ମପରିଣାମୈଃ ମୂର୍ତକର୍ମଭିରପି ଵିଶିଷ୍ଟତଯାଽଵଗାହ୍ଯତେ ଚ. ଅଯଂ ତ୍ଵନ୍ଯୋନ୍ଯାଵଗାହାତ୍ମକୋ ଜୀଵମୂର୍ତକର୍ମଣୋର୍ବଂଧପ୍ରକାରଃ. ଏଵମମୂର୍ତସ୍ଯାପି ଜୀଵସ୍ଯ ମୂର୍ତେନ ପୁଣ୍ଯପାପକର୍ମଣା କଥଞ୍ଚିଦ୍ବନ୍ଧୋ ନ ଵିରୁଧ୍ଯତେ.. ୧୩୪..

ଅଥ ଆସ୍ରଵପଦାର୍ଥଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମ୍.

-----------------------------------------------------------------------------

ପୁନଶ୍ଚ [ଅମୂର୍ତ ଜୀଵକା ମୂର୍ତକର୍ମୋଂକେ ସାଥ ବନ୍ଧପ୍ରକାର ଇସ ପ୍ରକାର ହୈ କି], ନିଶ୍ଚଯନଯସେ ଜୋ ଅମୂର୍ତ ହୈ ଐସା ଜୀଵ, ଅନାଦି ମୂର୍ତକର୍ମ ଜିସକା ନିମିତ୍ତ ହୈ ଐସେ ରାଗାଦିପରିଣାମ ଦ୍ଵାରା ସ୍ନିଗ୍ଧ ଵର୍ତତା ହୁଆ, ମୂର୍ତକର୍ମୋଂକୋ ଵିଶିଷ୍ଟରୂପସେ ଅଵଗାହତା ହୈ [ଅର୍ଥାତ୍ ଏକ–ଦୂସରେକୋ ପରିଣାମମେଂ ନିମିତ୍ତମାତ୍ର ହୋଂ ଐସେ ସମ୍ବନ୍ଧଵିଶେଷ ସହିତ ମୂର୍ତକର୍ମୋଂକେ କ୍ଷେତ୍ରମେଂ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋତା ହୈ] ଔର ଉସ ରାଗାଦିପରିଣାମକେ ନିମିତ୍ତସେ ଜୋ ଅପନେ [ଜ୍ଞାନାଵରଣାଦି] ପରିଣାମକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ ଐସେ ମୂର୍ତକର୍ମ ଭୀ ଜୀଵକୋ ଵିଶିଷ୍ଟରୂପସେ ଅଵଗାହତେ ହୈଂ [ଅର୍ଥାତ୍ ଜୀଵକେ ପ୍ରଦେଶୋଂକେ ସାଥ ଵିଶିଷ୍ଟତାପୂର୍ଵକ ଏକକ୍ଷେତ୍ରାଵଗାହକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ]. ଯହ, ଜୀଵ ଔର ମୂର୍ତକର୍ମକା ଅନ୍ଯୋନ୍ଯ–ଅଵଗାହସ୍ଵରୂପ ବନ୍ଧପ୍ରକାର ହୈ. ଇସ ପ୍ରକାର ଅମୂର୍ତ ଐସେ ଜୀଵକା ଭୀ ମୂର୍ତ ପୁଣ୍ଯପାପକର୍ମକେ ସାଥ କଥଂଚିତ୍ [–କିସୀ ପ୍ରକାର] ବନ୍ଧ ଵିରୋଧକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତା.. ୧୩୪..

ଇସ ପ୍ରକାର ପୁଣ୍ଯ–ପାପପଦାର୍ଥକା ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନ ସମାପ୍ତ ହୁଆ.

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଯସ୍ଯ] ଜିସ ଜୀଵକୋ [ପ୍ରଶସ୍ତଃ ରାଗଃ] ପ୍ରଶସ୍ତ ରାଗ ହୈ, [ଅନୁକମ୍ପାସଂଶ୍ରିତଃ ପରିଣାମଃ] ଅନୁକମ୍ପାଯୁକ୍ତ ପରିଣାମ ହୈେ [ଚ] ଔର [ଚିତ୍ତେ କାଲୁଷ୍ଯଂ ନ ଅସ୍ତି] ଚିତ୍ତମେଂ କଲୁଷତାକା ଅଭାଵ ହୈ, [ଜୀଵସ୍ଯ] ଉସ ଜୀଵକୋ [ପୁଣ୍ଯମ୍ ଆସ୍ରଵତି] ପୁଣ୍ଯ ଆସ୍ରଵିତ ହୋତା ହୈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 197 of 264
PDF/HTML Page 226 of 293
single page version

କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ

ପୁଣ୍ଯାସ୍ରଵସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ୍. ପ୍ରଶସ୍ତରାଗୋଽନୁକମ୍ପାପରିଣତିଃ ଚିତ୍ତସ୍ଯାକଲୁଷତ୍ଵଞ୍ଚେତି ତ୍ରଯଃ ଶୁଭା ଭାଵାଃ ଦ୍ରଵ୍ଯପୁଣ୍ଯାସ୍ରଵସ୍ଯ ନିମିତ୍ତମାତ୍ରତ୍ଵେନ କାରଣଭୁତତ୍ଵାତ୍ତଦାସ୍ରଵକ୍ଷଣାଦୂର୍ଧ୍ଵଂ ଭାଵପୁଣ୍ଯାସ୍ରଵଃ. ତନ୍ନିମିତ୍ତଃ ଶୁଭକର୍ମପରିଣାମୋ ଯୋଗଦ୍ଵାରେଣ ପ୍ରଵିଶତାଂ ପୁଦ୍ଗଲାନାଂ ଦ୍ରଵ୍ଯପୁଣ୍ଯାସ୍ରଵ ଇତି.. ୧୩୫..

-----------------------------------------------------------------------------

ପ୍ରଶସ୍ତ ରାଗ, ଅନୁକମ୍ପାପରିଣତି ଔର ଚିତ୍ତକୀ ଅକଲୁଷତା–ଯହ ତୀନ ଶୁଭ ଭାଵ ଦ୍ରଵ୍ଯପୁଣ୍ଯାସ୍ରଵକୋ ନିମିତ୍ତମାତ୍ରରୂପସେ କାରଣଭୂତ ହୈଂ ଇସଲିଯେ ‘ଦ୍ରଵ୍ଯପୁଣ୍ଯାସ୍ରଵ’ କେ ପ୍ରସଂଗକା ୧ଅନୁସରଣ କରକେ [–ଅନୁଲକ୍ଷ କରକେ] ଵେ ଶୁଭ ଭାଵ ଭାଵପୁଣ୍ଯାସ୍ରଵ ହୈଂ ଔର ଵେ [ଶୁଭ ଭାଵ] ଜିସକା ନିମିତ୍ତ ହୈଂ ଐସେ ଜୋ ଯୋଗଦ୍ଵାରା ପ୍ରଵିଷ୍ଟ ହୋନେଵାଲେ ପୁଦ୍ଗଲୋଂକେ ଶୁଭକର୍ମପରିଣାମ [–ଶୁଭକର୍ମରୂପ ପରିଣାମ] ଵେ ଦ୍ରଵ୍ଯପୁଣ୍ଯାସ୍ରଵ ହୈଂ.. ୧୩୫..

ଚେଷ୍ଟା] ଧର୍ମମେଂ ଯଥାର୍ଥତଯା ଚେଷ୍ଟା [ଅନୁଗମନମ୍ ଅପି ଗୁରୂଣାମ୍] ଔର ଗୁରୁଓଂକା ଅନୁଗମନ, [ପ୍ରଶସ୍ତରାଗଃ ଇତି ବ୍ରୁଵନ୍ତି] ଵହ ‘ପ୍ରଶସ୍ତ ରାଗ’ କହଲାତା ହୈ. -------------------------------------------------------------------------- ୧. ସାତାଵେଦନୀଯାଦି ପୁଦ୍ଗଲପରିଣାମରୂପ ଦ୍ରଵ୍ଯପୁଣ୍ଯାସ୍ରଵକା ଜୋ ପ୍ରସଙ୍ଗ ବନତା ହୈ ଉସମେଂ ଜୀଵକେ ପ୍ରଶସ୍ତ ରାଗାଦି ଶୁଭ ଭାଵ

Page 198 of 264
PDF/HTML Page 227 of 293
single page version

୧୯୮

ପ୍ରଶସ୍ତରାଗସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ୍.

ଅର୍ହତ୍ସିଦ୍ଧସାଧୁଷୁ ଭକ୍ତିଃ, ଧର୍ମେ ଵ୍ଯଵହାରଚାରିତ୍ରାନୁଷ୍ଠାନେ ଵାସନାପ୍ରଧାନା ଚେଷ୍ଟା, -----------------------------------------------------------------------------

ଟୀକାଃ– ଯହ, ପ୍ରଶସ୍ତ ରାଗକେ ସ୍ଵରୂପକା କଥନ ହୈ.

୧ଅର୍ହନ୍ତ–ସିଦ୍ଧ–ସାଧୁଓଂକେ ପ୍ରତି ଭକ୍ତି, ଧର୍ମମେଂ–ଵ୍ଯଵହାରଚାରିତ୍ରକେ ୨ଅନୁଷ୍ଠାନମେଂ– ୩ଭାଵନାପ୍ରଧାନ ଚେଷ୍ଟା ଔର ଗୁରୁଓଂକା–ଆଚାର୍ଯାଦିକା–ରସିକଭାଵସେ ୪ଅନୁଗମନ, ଯହ ‘ପ୍ରଶସ୍ତ ରାଗ’ ହୈ କ୍ଯୋଂକି ଉସକା ଵିଷଯ ପ୍ରଶସ୍ତ ହୈ. -------------------------------------------------------------------------- ୧. ଅର୍ହନ୍ତ–ସିଦ୍ଧ–ସାଧୁଓଂମେଂ ଅର୍ହନ୍ତ, ସିଦ୍ଧ, ଆଚାର୍ଯ, ଉପାଧ୍ଯାଯ ଔର ସାଧୁ ପାଁଚୋଂକା ସମାଵେଶ ହୋ ଜାତା ହୈ କ୍ଯୋଂକି

ନିଶ୍ଚଯ–ଚତୁର୍ଵିଧ–ଆରାଧନା ଦ୍ଵାରା ଜୋ ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମସ୍ଵରୂପକୀ ସାଧନା କରତେ ହୈଂ, ଵେ ସାଧୁ ହୈଂ.] ୨. ଅନୁଷ୍ଠାନ = ଆଚରଣ; ଆଚରନା; ଅମଲମେଂ ଲାନା. ୩. ଭାଵନାପ୍ରଧାନ ଚେଷ୍ଟା = ଭାଵପ୍ରଧାନ ପ୍ରଵୃତ୍ତି; ଶୁଭଭାଵପ୍ରଧାନ ଵ୍ଯାପାର. ୪. ଅନୁଗମନ = ଅନୁସରଣ; ଆଜ୍ଞାଂକିତପନା; ଅନୁକୂଲ ଵର୍ତନ. [ଗୁରୁଓଂକେ ପ୍ରତି ରସିକଭାଵସେ (ଉଲ୍ଲାସସେ, ଉତ୍ସାହସେ)

Page 199 of 264
PDF/HTML Page 228 of 293
single page version

କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ

ଗୁରୂଣାମାଚାର୍ଯାଦୀନାଂ ରସିକତ୍ଵେନାନୁଗମନମ୍–ଏଷଃ ପ୍ରଶସ୍ତୋ ରାଗଃ ପ୍ରଶସ୍ତଵିଷଯତ୍ଵାତ୍. ଅଯଂ ହି ସ୍ଥୂଲଲକ୍ଷ୍ଯତଯା କେଵଲଭକ୍ତିପ୍ରଧାନସ୍ଯାଜ୍ଞାନିନୋ ଭଵତି. ଉପରିତନଭୂମିକାଯାମଲବ୍ଧାସ୍ପଦସ୍ଯାସ୍ଥାନ– ରାଗନିଷେଧାର୍ଥଂ ତୀଵ୍ରରାଗଜ୍ଵରଵିନୋଦାର୍ଥଂ ଵା କଦାଚିଜ୍ଜ୍ଞାନିନୋଽପି ଭଵତୀତି.. ୧୩୬..

-----------------------------------------------------------------------------

ଅଜ୍ଞାନୀକୋ ହୋତା ହୈ; ଉଚ୍ଚ ଭୂମିକାମେଂ [–ଉପରକେ ଗୁଣସ୍ଥାନୋଂମେଂ] ସ୍ଥିତି ପ୍ରାପ୍ତ ନ କୀ ହୋ ତବ, ୨ଅସ୍ଥାନକା ରାଗ ରୋକନେକେ ହେତୁ ଅଥଵା ତୀଵ୍ର ରାଗଜ୍ଵର ହଠାନେକେ ହେତୁ, କଦାଚିତ୍ ଜ୍ଞାନୀକୋ ଭୀ ହୋତା ହୈ.. ୧୩୬..

ଦେଖକର [ଯଃ ତୁ] ଜୋ ଜୀଵ [ଦୁଃଖିତମନାଃ] ମନମେଂ ଦୁଃଖ ପାତା ହୁଆ [ତଂ କୃପଯା ପ୍ରତିପଦ୍ଯତେ] ଉସକେ ପ୍ରତି କରୁଣାସେ ଵର୍ତତା ହୈ, [ତସ୍ଯ ଏଷା ଅନୁକମ୍ପା ଭଵତି] ଉସକା ଵହ ଭାଵ ଅନୁକମ୍ପା ହୈ.

କିସୀ ତୃଷାଦିଦୁଃଖସେ ପୀଡ଼ିତ ପ୍ରାଣୀକୋ ଦେଖକର କରୁଣାକେ କାରଣ ଉସକା ପ୍ରତିକାର [–ଉପାଯ] କରନେ କୀ ଇଚ୍ଛାସେ ଚିତ୍ତମେଂ ଆକୁଲତା ହୋନା ଵହ ଅଜ୍ଞାନୀକୀ ଅନୁକମ୍ପା ହୈ. ଜ୍ଞାନୀକୀ ଅନୁକମ୍ପା ତୋ, ନୀଚଲୀ ଭୂମିକାମେଂ ଵିହରତେ ହୁଏ [–ସ୍ଵଯଂ ନୀଚଲେ ଗୁଣସ୍ଥାନୋଂମେଂ ଵର୍ତତା ହୋ ତବ], ଜନ୍ମାର୍ଣଵମେଂ ନିମଗ୍ନ ଜଗତକେ ------------------------------------------------------------------------- ୧. ଅଜ୍ଞାନୀକା ଲକ୍ଷ୍ଯ [–ଧ୍ଯେଯ] ସ୍ଥୂଲ ହୋତା ହୈ ଇସଲିଯେ ଉସେ କେଵଲ ଭକ୍ତିକୀ ହୀ ପ୍ରଧାନତା ହୋତୀ ହୈ. ୨. ଅସ୍ଥାନକା = ଅଯୋଗ୍ଯ ସ୍ଥାନକା, ଅଯୋଗ୍ଯ ଵିଷଯକୀ ଓରକା ; ଅଯୋଗ୍ଯ ପଦାର୍ଥୋଂକା ଅଵଲମ୍ବନ ଲେନେ ଵାଲା.

Page 200 of 264
PDF/HTML Page 229 of 293
single page version

୨୦୦

ଅନୁକମ୍ପାସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ୍. କଞ୍ଚିଦୁଦନ୍ଯାଦିଦୁଃଖପ୍ଲୁତମଵଲୋକ୍ଯ କରୁଣଯା ତତ୍ପ୍ରତିଚିକୀର୍ଷାକୁଲିତଚିତ୍ତତ୍ଵମଜ୍ଞାନିନୋଽନୁ–କମ୍ପା. ଜ୍ଞାନିନସ୍ତ୍ଵଧସ୍ତନଭୂମିକାସୁ ଵିହରମାଣସ୍ଯ ଜନ୍ମାର୍ଣଵନିମଗ୍ନଜଗଦଵଲୋକନାନ୍ମନାଗ୍ମନଃଖେଦ ଇତି.. ୧୩୭..

ଚିତ୍ତକଲୁଷତ୍ଵସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ୍. କ୍ରୋଧମାନମାଯାଲୋଭାନାଂ ତୀଵ୍ରୋଦଯେ ଚିତ୍ତସ୍ଯ କ୍ଷୋଭଃ କାଲୁଷ୍ଯମ୍. ତେଷାମେଵ ମଂଦୋଦଯେ ତସ୍ଯ ପ୍ରସାଦୋଽକାଲୁଷ୍ଯମ୍. ତତ୍ କାଦାଚିତ୍କଵିଶିଷ୍ଟକଷାଯକ୍ଷଯୋପଶମେ ସତ୍ଯଜ୍ଞାନିନୋ ଭଵତି. କଷାଯୋଦଯାନୁ– ଵୃତ୍ତେରସମଗ୍ରଵ୍ଯାଵର୍ତିତୋପଯୋଗସ୍ଯାଵାଂତରଭୂମିକାସୁ କଦାଚିତ୍ ଜ୍ଞାନିନୋଽପି ଭଵତୀତି.. ୧୩୮.. ----------------------------------------------------------------------------- ଅଵଲୋକନସେ [ଅର୍ଥାତ୍ ସଂସାରସାଗରମେଂ ଡୁବେ ହୁଏ ଜଗତକୋ ଦେଖନେସେ] ମନମେଂ କିଂଚିତ୍ ଖେଦ ହୋନା ଵହ ହୈ.. ୧୩୭..

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଯଦା] ଜବ [କ୍ରୋଧଃ ଵା] କ୍ରୋଧ, [ମାନଃ] ମାନ, [ମାଯା] ମାଯା [ଵା] ଅଥଵା [ଲୋଭଃ] ଲୋଭ [ଚିତ୍ତମ୍ ଆସାଦ୍ଯ] ଚିତ୍ତକା ଆଶ୍ରଯ ପାକର [ଜୀଵସ୍ଯ] ଜୀଵକୋ [କ୍ଷୋଭଂ କରୋତି] କ୍ଷୋଭ କରତେ ହୈୈଂ, ତବ [ତଂ] ଉସେ [ବୁଧାଃ] ଜ୍ଞାନୀ [କାଲୁଷ୍ଯମ୍ ଇତି ଚ ବ୍ରୁଵନ୍ତି] ‘କଲୁଷତା’ କହତେ ହୈଂ.

ଟୀକାଃ– ଯହ, ଚିତ୍ତକୀ କଲୁଷତାକେ ସ୍ଵରୂପକା କଥନ ହୈ. ------------------------------------------------------------------------- ଇସ ଗାଥାକୀ ଆଚାର୍ଯଵର ଶ୍ରୀ ଜଯସେନାଚାର୍ଯଦେଵକୃତ ଟୀକାମେଂ ଇସ ପ୍ରକାର ଵିଵରଣ ହୈଃ– ତୀଵ୍ର ତୃଷା, ତୀଵ୍ର କ୍ଷୁଧା, ତୀଵ୍ର

Page 201 of 264
PDF/HTML Page 230 of 293
single page version

କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ

ପାପାସ୍ରଵସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ୍. ପ୍ରମାଦବହୁଲଚର୍ଯାପରିଣତିଃ, କାଲୁଷ୍ଯପରିଣତିଃ, ଵିଷଯଲୌଲ୍ଯପରିଣତିଃ, ପରପରିତାପପରିଣତିଃ, ପରାପଵାଦପରିଣତିଶ୍ଚେତି ପଞ୍ଚାଶୁଭା ଭାଵା ଦ୍ରଵ୍ଯପାପାସ୍ରଵସ୍ଯ ନିମିତ୍ତମାତ୍ରତ୍ଵେନ କାରଣଭୂତତ୍ଵା– ତ୍ତଦାସ୍ରଵକ୍ଷଣାଦୂର୍ଧ୍ଵଂ ଭାଵପାପାସ୍ରଵଃ. ତନ୍ନିମିତ୍ତୋଽଶୁଭକର୍ମପରିଣାମୋ ଯୋଗଦ୍ଵାରେଣ ପ୍ରଵିଶତାଂ ପୁଦ୍ଗଲାନାଂ ଦ୍ରଵ୍ଯପାପାସ୍ରଵ ଇତି.. ୧୩୯.. -----------------------------------------------------------------------------

କ୍ରୋଧ, ମାନ, ମାଯା ଔର ଲୋଭକେ ତୀଵ୍ର ଉଦଯସେ ଚିତ୍ତକା କ୍ଷୋଭ ସୋ କଲୁଷତା ହୈ. ଉନ୍ହୀଂକେ [– କ୍ରୋଧାଦିକେ ହୀ] ମଂଦ ଉଦଯସେ ଚିତ୍ତକୀ ପ୍ରସନ୍ନତା ସୋ ଅକଲୁଷତା ହୈ. ଵହ ଅକଲୁଷତା, କଦାଚିତ୍ କଷାଯକା ଵିଶିଷ୍ଟ [–ଖାସ ପ୍ରକାରକା] କ୍ଷଯୋପଶମ ହୋନେ ପର, ଅଜ୍ଞାନୀକୋ ହୋତୀ ହୈ; କଷାଯକେ ଉଦଯକା ଅନୁସରଣ କରନେଵାଲୀ ପରିଣତିମେଂସେ ଉପଯୋଗକୋ ୧ଅସମଗ୍ରରୂପସେ ଵିମୁଖ କିଯା ହୋ ତବ [ଅର୍ଥାତ୍ କଷାଯକେ ଉଦଯକା ଅନୁସରଣ କରନେଵାଲେ ପରିଣମନମେଂସେ ଉପଯୋଗକୋ ପୂର୍ଣ ଵିମୁଖ ନ କିଯା ହୋ ତବ], ମଧ୍ଯମ ଭୂମିକାଓଂମେଂ [– ମଧ୍ଯମ ଗୁଣସ୍ଥାନୋଂମେଂ], କଦାଚିତ୍ ଜ୍ଞାନୀକୋ ଭୀ ହୋତୀ ହୈ.. ୧୩୮..

ଲୋଲତା] ଵିଷଯୋଂକେ ପ୍ରତି ଲୋଲୁପତା, [ପରପରିତାପାପଵାଦଃ] ପରକୋ ପରିତାପ କରନା ତଥା ପରକେ ଅପଵାଦ ବୋଲନା–ଵହ [ପାପସ୍ଯ ଚ ଆସ୍ରଵଂ କରୋତି] ପାପକା ଆସ୍ରଵ କରତା ହୈ.

ବହୁ ପ୍ରମାଦଵାଲୀ ଚର୍ଯାରୂପ ପରିଣତି [–ଅତି ପ୍ରମାଦସେ ଭରେ ହୁଏ ଆଚରଣରୂପ ପରିଣତି], କଲୁଷତାରୂପ ପରିଣତି, ଵିଷଯଲୋଲୁପତାରୂପ ପରିଣତି, ପରପରିତାପରୂପ ପରିଣତି [–ପରକୋ ଦୁଃଖ ଦେନେରୂପ ପରିଣତି] ଔର ପରକେ ଅପଵାଦରୂପ ପରିଣତି–ଯହ ପାଁଚ ଅଶୁଭ ଭାଵ ଦ୍ରଵ୍ଯପାପାସ୍ରଵକୋ ନିମିତ୍ତମାତ୍ରରୂପସେ ------------------------------------------------------------------------- ୧. ଅସମଗ୍ରରୂପସେ = ଅପୂର୍ଣରୂପସେ; ଅଧୂରେରୂପସେ; ଅଂଶତଃ.

Page 202 of 264
PDF/HTML Page 231 of 293
single page version

୨୦୨

ପାପାସ୍ରଵଭୂତଭାଵପ୍ରପଞ୍ଚାଖ୍ଯାନମେତତ୍. ତୀଵ୍ରମୋହଵିପାକପ୍ରଭଵା ଆହାରଭଯମୈଥୁନପରିଗ୍ରହସଂଜ୍ଞାଃ, ତୀଵ୍ରକଷାଯୋଦଯାନୁରଂଜିତଯୋଗପ୍ରଵୃତ୍ତି–ରୂପାଃ କୃଷ୍ଣନୀଲକାପୋତଲେଶ୍ଯାସ୍ତିସ୍ରଃ, ରାଗଦ୍ଵେଷୋଦଯପ୍ରକର୍ଷାଦିନ୍ଦ୍ରିଯାଧୀନତ୍ଵମ୍, ----------------------------------------------------------------------------- କାରଣଭୂତ ହୈଂ ଇସଲିଯେ ‘ଦ୍ରଵ୍ଯପାପାସ୍ରଵ’ କେ ପ୍ରସଂଗକା ୧ଅନୁସରଣ କରକେ [–ଅନୁଲକ୍ଷ କରକେ] ଵେ ଅଶୁଭ ଭାଵ ଭାଵପାପାସ୍ରଵ ହୈଂ ଔର ଵେ [ଅଶୁଭ ଭାଵ] ଜିନକା ନିମିତ୍ତ ହୈଂ ଐସେ ଜୋ ଯୋଗଦ୍ଵାରା ପ୍ରଵିଷ୍ଟ ହୋନେଵାଲେ ପୁଦ୍ଗଲୋଂକେ ଅଶୁଭକର୍ମପରିଣାମ [–ଅଶୁଭକର୍ମରୂପ ପରିଣାମ] ଵେ ଦ୍ରଵ୍ଯପାପାସ୍ରଵ ହୈଂ.. ୧୩୯..

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ସଂଜ୍ଞାଃ ଚ] [ଚାରୋଂ] ସଂଜ୍ଞାଏଁ, [ତ୍ରିଲେଶ୍ଯା] ତୀନ ଲେଶ୍ଯାଏଁ, [ଇନ୍ଦ୍ରିଯଵଶତା ଚ] ଇନ୍ଦ୍ରିଯଵଶତା, [ଆର୍ତରୌଦ୍ରେ] ଆର୍ତ–ରୌଦ୍ରଧ୍ଯାନ, [ଦୁଃପ୍ରଯୁକ୍ତଂ ଜ୍ଞାନଂ] ଦୁଃପ୍ରଯୁକ୍ତ ଜ୍ଞାନ [–ଦୁଷ୍ଟରୂପସେ ଅଶୁଭ କାର୍ଯମେଂ ଲଗା ହୁଆ ଜ୍ଞାନ] [ଚ] ଔର [ମୋହଃ] ମୋହ–[ପାପପ୍ରଦାଃ ଭଵନ୍ତି] ଯହ ଭାଵ ପାପପ୍ରଦ ହୈ.

ଟୀକାଃ– ଯହ, ପାପାସ୍ରଵଭୂତ ଭାଵୋଂକେ ଵିସ୍ତାରକା କଥନ ହୈ.

ତୀଵ୍ର ମୋହକେ ଵିପାକସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେଵାଲୀ ଆହାର–ଭଯ–ମୈଥୁନ–ପରିଗ୍ରହସଂଜ୍ଞାଏଁ; ତୀଵ୍ର କଷାଯକେ ଉଦଯସେ ୨ଅନୁରଂଜିତ ଯୋଗପ୍ରଵୃତ୍ତିରୂପ କୃଷ୍ଣ–ନୀଲ–କାପୋତ ନାମକୀ ତୀନ ଲେଶ୍ଯାଏଁ; ------------------------------------------------------------------------- ୧. ଅସାତାଵେଦନୀଯାଦି ପୁଦ୍ଗଲପରିଣାମରୂପ ଦ୍ରଵ୍ଯପାପାସ୍ରଵକା ଜୋ ପ୍ରସଂଗ ବନତା ହୈ ଉସମେଂ ଜୀଵକେ ଅଶୁଭ ଭାଵ

୨. ଅନୁରଂଜିତ = ରଂଗୀ ହୁଈ. [କଷାଯକେ ଉଦଯସେ ଅନୁରଂଜିତ ଯୋଗପ୍ରଵୃତ୍ତି ଵହ ଲେଶ୍ଯା ହୈ. ଵହାଁ, କୃଷ୍ଣାଦି ତୀନ ଲେଶ୍ଯାଏଁ

Page 203 of 264
PDF/HTML Page 232 of 293
single page version

କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ

ରାଗଦ୍ଵେଷୋଦ୍ରେକାତ୍ପ୍ରିଯ–ସଂଯୋଗାପ୍ରିଯଵିଯୋଗଵେଦନାମୋକ୍ଷଣନିଦାନାକାଂକ୍ଷଣରୂପମାର୍ତମ୍, କଷାଯକ୍ରୂରାଶଯତ୍ଵାଦ୍ଧିଂସାଽସତ୍ଯସ୍ତେଯଵିଷଯ–ସଂରକ୍ଷଣାନଂଦରୂପଂ ରୌଦ୍ରମ୍, ନୈଷ୍କର୍ମ୍ଯଂ ତୁ ଶୁଭକର୍ମଣଶ୍ଚାନ୍ଯତ୍ର ଦୁଷ୍ଟତଯା ପ୍ରଯୁକ୍ତଂ ଜ୍ଞାନମ୍, ସାମାନ୍ଯେନ ଦର୍ଶନ–ଚାରିତ୍ରମୋହନୀଯୋଦଯୋପଜନିତାଵିଵେକରୂପୋ ମୋହଃ, –ଏଷଃ ଭାଵପାପାସ୍ରଵପ୍ରପଞ୍ଚୋ ଦ୍ରଵ୍ଯପାପାସ୍ରଵପ୍ରପଞ୍ଚପ୍ରଦୋ ଭଵତୀତି.. ୧୪୦..

ଅଥ ସଂଵରପଦାର୍ଥଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମ୍.

----------------------------------------------------------------------------- ରାଗଦ୍ଵେଷକେ ଉଦଯକେ ୧ପ୍ରକର୍ଷକେ କାରଣ ଵର୍ତତା ହୁଆ ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଧୀନପନା; ରାଗଦ୍ଵେଷକେ ୨ଉଦ୍ରେକକେ କାରଣ ପ୍ରିଯକେ ସଂଯୋଗକୀ, ଅପ୍ରିଯକେ ଵିଯୋଗକୀ, ଵେଦନାସେ ଛୁଟକାରାକୀ ତଥା ନିଦାନକୀ ଇଚ୍ଛାରୂପ ଆର୍ତଧ୍ଯାନଃ କଷାଯ ଦ୍ଵାରା ୩କ୍ରୂର ଐସେ ପରିଣାମକେ କାରଣ ହୋନେଵାଲା ହିଂସାନନ୍ଦ, ଅସତ୍ଯାନନ୍ଦ, ସ୍ତେଯାନନ୍ଦ ଏଵଂ ଵିଷଯସଂରକ୍ଷଣାନନ୍ଦରୂପ ରୌଦ୍ରଧ୍ଯାନ; ନିଷ୍ପ୍ରଯୋଜନ [–ଵ୍ଯର୍ଥ] ଶୁଭ କର୍ମସେ ଅନ୍ଯତ୍ର [–ଅଶୁଭ କାର୍ଯମେଂ] ଦୁଷ୍ଟରୂପସେ ଲଗା ହୁଆ ଜ୍ଞାନ; ଔର ସାମାନ୍ଯରୂପସେ ଦର୍ଶନଚାରିତ୍ର ମୋହନୀଯକେ ଉଦଯସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ଅଵିଵେକରୂପ ମୋହ;– ଯହ, ଭାଵପାପାସ୍ରଵକା ଵିସ୍ତାର ଦ୍ରଵ୍ଯପାପାସ୍ରଵକେ ଵିସ୍ତାରକୋ ପ୍ରଦାନ କରନେଵାଲା ହୈ [ଅର୍ଥାତ୍ ଉପରୋକ୍ତ ଭାଵପାପାସ୍ରଵରୂପ ଅନେକଵିଧ ଭାଵ ଵୈସେ–ଵୈସେ ଅନେକଵିଧ ଦ୍ରଵ୍ଯପାପାସ୍ରଵମେଂ ନିମିତ୍ତଭୂତ ହୈଂ].. ୧୪୦..

ଇସ ପ୍ରକାର ଆସ୍ରଵପଦାର୍ଥକା ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନ ସମାପ୍ତ ହୁଆ.

ଅବ, ସଂଵରପଦାର୍ଥକା ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନ ହୈ. -------------------------------------------------------------------------

Page 204 of 264
PDF/HTML Page 233 of 293
single page version

୨୦୪

ଅନନ୍ତରତ୍ଵାତ୍ପାପସ୍ଯୈଵ ସଂଵରାଖ୍ଯାନମେତତ୍.

ମାର୍ଗୋ ହି ସଂଵରସ୍ତନ୍ନିମିତ୍ତମିନ୍ଦ୍ରିଯାଣି କଷାଯାଃ ସଂଜ୍ଞାଶ୍ଚ ଯାଵତାଂଶେନ ଯାଵନ୍ତଂ ଵା କାଲଂ ନିଗୃହ୍ଯନ୍ତେ ତାଵତାଂଶେନ ତାଵନ୍ତଂ ଵା କାଲଂ ପାପାସ୍ରଵଦ୍ଵାରଂ ପିଧୀଯତେ. ଇନ୍ଦ୍ରିଯକଷାଯସଂଜ୍ଞାଃ ଭାଵପାପାସ୍ରଵୋ ଦ୍ରଵ୍ଯପାପାସ୍ରଵହେତୁଃ ପୂର୍ଵମୁକ୍ତଃ. ଇହ ତନ୍ନିରୋଧୋ ଭାଵପାପସଂଵରୋ ଦ୍ରଵ୍ଯପାପସଂଵରହେତୁରଵଧାରଣୀଯ ଇତି..୧୪୧..

-----------------------------------------------------------------------------

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଯୈଃ] ଜୋ [ସୁଷ୍ଠୁ ମାର୍ଗେ] ଭଲୀ ଭାଁତି ମାର୍ଗମେଂ ରହକର [ଇନ୍ଦ୍ରିଯକଷାଯସଂଜ୍ଞାଃ] ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଁ, କଷାଯୋଂ ଔର ସଂଜ୍ଞାଓଂକା [ଯାଵତ୍ ନିଗୃହୀତାଃ] ଜିତନା ନିଗ୍ରହ କରତେ ହୈଂ, [ତାଵତ୍] ଉତନା [ପାପାସ୍ରଵଛିଦ୍ରମ୍] ପାପାସ୍ରଵକା ଛିଦ୍ର [ତେଷାମ୍] ଉନକୋ [ପିହିତମ୍] ବନ୍ଧ ହୋତା ହୈ.

ଟୀକାଃ– ପାପକେ ଅନନ୍ତର ହୋନେସେେ, ପାପକେ ହୀ ସଂଵରକା ଯହ କଥନ ହୈ [ଅର୍ଥାତ୍ ପାପକେ କଥନକେ ପଶ୍ଚାତ ତୁରନ୍ତ ହୋନେସେେ, ଯହାଁ ପାପକେ ହୀ ସଂଵରକା କଥନ କିଯା ଗଯା ହୈ].

ମାର୍ଗ ଵାସ୍ତଵମେଂ ସଂଵର ହୈ; ଉସକେ ନିମିତ୍ତସେ [–ଉସକେ ଲିଯେ] ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂ, କଷାଯୋଂ ତଥା ସଂଜ୍ଞାଓଂକା ଜିତନେ ଅଂଶମେଂ ଅଥଵା ଜିତନେ କାଲ ନିଗ୍ରହ କିଯା ଜାତା ହୈ, ଉତନେ ଅଂଶମେଂ ଅଥଵା ଉତନେ କାଲ ପାପାସ୍ରଵଦ୍ଵାରା ବନ୍ଧ ହୋତା ହୈ.

ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂ, କଷାଯୋଂ ଔର ସଂଜ୍ଞାଓଂ–ଭାଵପାପାସ୍ରଵ––କୋ ଦ୍ରଵ୍ଯପାପାସ୍ରଵକା ହେତୁ [–ନିମିତ୍ତ] ପହଲେ [୧୪୦ ଵୀଂ ଗାଥାମେଂ] କହା ଥା; ଯହାଁ [ଇସ ଗାଥାମେଂ] ଉନକା ନିରୋଧ [–ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂ, କଷାଯୋଂ ଔର ସଂଜ୍ଞାଓଂକା ନିରୋଧ]–ଭାଵପାପସଂଵର–ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପାପସଂଵରକା ହେତୁ ଅଵଧାରନା [–ସମଝନା].. ୧୪୧.. -------------------------------------------------------------------------

Page 205 of 264
PDF/HTML Page 234 of 293
single page version

କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ

ସାମାନ୍ଯସଂଵରସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ୍.

ଯସ୍ଯ ରାଗରୂପୋ ଦ୍ଵେଷରୂପୋ ମୋହରୂପୋ ଵା ସମଗ୍ରପରଦ୍ରଵ୍ଯେଷୁ ନ ହି ଵିଦ୍ଯତେ ଭାଵଃ ତସ୍ଯ ନିର୍ଵିକାରଚୈତନ୍ଯତ୍ଵାତ୍ସମସୁଖଦୁଃଖସ୍ଯ ଭିକ୍ଷୋଃ ଶୁଭମଶୁଭଞ୍ଚ କର୍ମ ନାସ୍ରଵତି, କିନ୍ତୁ ସଂଵ୍ରିଯତ ଏଵ. ତଦତ୍ର ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷପରିଣାମନିରୋଧୋ ଭାଵସଂଵରଃ. ତନ୍ନିମିତ୍ତଃ ଶୁଭାଶୁଭକର୍ମପରିଣାମନିରୋଧୋ ଯୋଗଦ୍ଵାରେଣ ପ୍ରଵିଶତାଂ ପୁଦ୍ଗଲାନାଂ ଦ୍ରଵ୍ଯସଂଵର ଇତି.. ୧୪୨.. -----------------------------------------------------------------------------

[ମୋହଃ] ମୋହ [ନ ଵିଦ୍ଯତେ] ନହୀଂ ହୈ, [ସମସୁଖଦୁଃଖସ୍ଯ ଭିକ୍ଷୋଃ] ଉସ ସମସୁଖଦୁଃଖ ଭିକ୍ଷୁକୋ [– ସୁଖଦୁଃଖକେ ପ୍ରତି ସମଭାଵଵାଲେ ମୁନିକୋ] [ଶୁଭମ୍ ଅଶୁଭମ୍] ଶୁଭ ଔର ଅଶୁଭ କର୍ମ [ନ ଆସ୍ରଵତି] ଆସ୍ରଵିତ ନହୀଂ ହୋତେ.

ଟୀକାଃ– ଯହ, ସାମାନ୍ଯରୂପସେ ସଂଵରକେ ସ୍ଵରୂପକା କଥନ ହୈ.

ଜିସେ ସମଗ୍ର ପରଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ପ୍ରତି ରାଗରୂପ, ଦ୍ଵେଷରୂପ ଯା ମୋହରୂପ ଭାଵ ନହୀଂ ହୈ, ଉସ ଭିକ୍ଷୁକୋ – ଜୋ କି ନିର୍ଵିକାରଚୈତନ୍ଯପନେକେ କାରଣ ୧ସମସୁଖଦୁଃଖ ହୈ ଉସେେ–ଶୁଭ ଔର ଅଶୁଭ କର୍ମକା ଆସ୍ରଵ ନହୀଂ ହୋତା, ପରନ୍ତୁ ସଂଵର ହୀ ହୋତା ହୈ. ଇସଲିଯେ ଯହାଁ [ଐସା ସମଝନା କି] ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷପରିଣାମକା ନିରୋଧ ସୋ ଭାଵସଂଵର ହୈ, ଔର ଵହ [ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷରୂପ ପରିଣାମକା ନିରୋଧ] ଜିସକା ନିମିତ୍ତ ହୈ ଐସା ଜୋ ଯୋଗଦ୍ଵାରା ପ୍ରଵିଷ୍ଟ ହୋନେଵାଲେ ପୁଦ୍ଗଲୋଂକେ ଶୁଭାଶୁଭକର୍ମପରିଣାମକା [ଶୁଭାଶୁଭକର୍ମରୂପ ପରିଣାମକା] ନିରୋଧ ସୋ ଦ୍ରଵ୍ଯସଂଵର ହୈ.. ୧୪୨.. ------------------------------------------------------------------------- ୧. ସମସୁଖଦୁଃଖ = ଜିସେ ସୁଖଦୁଃଖ ସମାନ ହୈ ଐସେଃ ଇଷ୍ଟାନିଷ୍ଟ ସଂଯୋଗୋମେଂ ଜିସେ ହର୍ଷଶୋକାଦି ଵିଷମ ପରିଣାମ ନହୀଂ ହୋତେ

Page 206 of 264
PDF/HTML Page 235 of 293
single page version

୨୦୬

ଵିଶେଷେଣ ସଂଵରସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ୍.

ଯସ୍ଯ ଯୋଗିନୋ ଵିରତସ୍ଯ ସର୍ଵତୋ ନିଵୃତ୍ତସ୍ଯ ଯୋଗେ ଵାଙ୍ମନଃକାଯକର୍ମଣି ଶୁଭପରିଣାମରୂପଂ ପୁଣ୍ଯମଶୁଭପରିଣାମରୂପଂ ପାପଞ୍ଚ ଯଦା ନ ଭଵତି ତସ୍ଯ ତଦା ଶୁଭାଶୁଭଭାଵକୃତସ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମଣଃ ସଂଵରଃ ସ୍ଵକାରଣାଭାଵାତ୍ପ୍ରସିଦ୍ଧଯତି. ତଦତ୍ର ଶୁଭାଶୁଭପରିଣାମନିରୋଧୋ ଭାଵପୁଣ୍ଯପାପସଂଵରୋ ଦ୍ରଵ୍ଯପୁଣ୍ଯପାପ–ସଂଵରସ୍ଯ ହେତୁଃ ପ୍ରଧାନୋଽଵଧାରଣୀଯ ଇତି.. ୧୪୩..

-----------------------------------------------------------------------------

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଯସ୍ଯ] ଜିସେ [–ଜିସ ମୁନିକୋ], [ଵିରତସ୍ଯ] ଵିରତ ଵର୍ତତେ ହୁଏ [ଯୋଗେ] ଯୋଗମେଂ [ପୁଣ୍ଯଂ ପାପଂ ଚ] ପୁଣ୍ଯ ଔର ପାପ [ଯଦା] ଜବ [ଖଲୁ] ଵାସ୍ତଵମେଂ [ନ ଅସ୍ତି] ନହୀଂ ହୋତେ, [ତଦା] ତବ [ତସ୍ଯ] ଉସେ [ଶୁଭାଶୁଭକୃତସ୍ଯ କର୍ମଣାଃ] ଶୁଭାଶୁଭଭାଵକୃତ କର୍ମକା [ସଂଵରଣମ୍] ସଂଵର ହୋତା ହୈ.

ଟୀକାଃ– ଯହ, ଵିଶେଷରୂପସେ ସଂଵରକା ସ୍ଵରୂପକା କଥନ ହୈ.

ଜିସ ଯୋଗୀକୋ, ଵିରତ ଅର୍ଥାତ୍ ସର୍ଵଥା ନିଵୃତ୍ତ ଵର୍ତତେ ହୁଏ, ଯୋଗମେଂ–ଵଚନ, ମନ ଔର କାଯସମ୍ବନ୍ଧୀ କ୍ରିଯାମେଂଂ–ଶୁଭପରିଣାମରୂପ ପୁଣ୍ଯ ଔର ଅଶୁଭପରିଣାମରୂପ ପାପ ଜବ ନହୀଂ ହୋତେ, ତବ ଉସେ ଶୁଭାଶୁଭଭାଵକୃତ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମକା [–ଶୁଭାଶୁଭଭାଵ ଜିସକା ନିମିତ୍ତ ହୋତା ହୈ ଐସେ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମକା], ସ୍ଵକାରଣକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ ସଂଵର ହୋତା ହୈ. ଇସଲିଯେ ଯହାଁ [ଇସ ଗାଥାମେଂ] ଶୁଭାଶୁଭ ପରିଣାମକା ନିରୋଧ–ଭାଵପୁଣ୍ଯପାପସଂଵର– ଦ୍ରଵ୍ଯପୁଣ୍ଯପାପସଂଵରକା ପ୍ରଧାନ ହେତୁ ଅଵଧାରନା [–ସମଝନା].. ୧୪୩..

ଇସ ପ୍ରକାର ସଂଵରପଦାର୍ଥକା ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନ ସମାପ୍ତ ହୁଆ. ------------------------------------------------------------------------- ପ୍ରଧାନ ହେତୁ = ମୁଖ୍ଯ ନିମିତ୍ତ. [ଦ୍ରଵ୍ଯସଂଵରମେଂ ‘ମୁଖ୍ଯ ନିମିତ୍ତ’ ଜୀଵକେ ଶୁଭାଶୁଭ ପରିଣାମକା ନିରୋଧ ହୈ. ଯୋଗକା ନିରୋଧ ନହୀଂ ହୈ. [ ଯହାଁ ଯହ ଧ୍ଯାନ ରଖନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈ କି ଦ୍ରଵ୍ଯସଂଵରକା ଉପାଦାନ କାରଣ– ନିଶ୍ଚଯ କାରଣ ତୋ ପୁଦ୍ଗଲ ସ୍ଵଯଂ ହୀ ହୈ.]

Page 207 of 264
PDF/HTML Page 236 of 293
single page version

କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ

ଅଥ ନିର୍ଜରାପଦାର୍ଥଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମ୍.

ନିର୍ଜରାସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ୍.

ଶୁଭାଶୁଭପରିଣାମନିରୋଧଃ ସଂଵରଃ, ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୋ ଯୋଗଃ. ତାଭ୍ଯାଂ ଯୁକ୍ତସ୍ତପୋଭିରନଶନାଵମୌଦର୍ଯ– ଵୃତ୍ତିପରିସଂଖ୍ଯାନରସପରିତ୍ଯାଗଵିଵିକ୍ତଶଯ୍ଯାସନକାଯକ୍ଲେଶାଦିଭେଦାଦ୍ବହିରଙ୍ଗୈଃ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଵିନଯଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯ– ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯଵ୍ଯୁତ୍ସର୍ଗଧ୍ଯାନଭେଦାଦନ୍ତରଙ୍ଗୈଶ୍ଚ ବହୁଵିଧୈର୍ଯଶ୍ଚେଷ୍ଟତେ ସ ଖଲୁ -----------------------------------------------------------------------------

ଅବ ନିର୍ଜରାପଦାର୍ଥକା ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନ ହୈ.

ଜୀଵ [ବହୁଵିଧୈଃ ତପୋଭିଃ ଚେଷ୍ଟତେ] ବହୁଵିଧ ତପୋଂ ସହିତ ପ୍ରଵର୍ତତା ହୈ, [ସଃ] ଵହ [ନିଯତମ୍] ନିଯମସେ [ବହୁକାନାମ୍ କର୍ମଣାମ୍] ଅନେକ କର୍ମୋଂକୀ [ନିର୍ଜରଣଂ କରୋତି] ନିର୍ଜରା କରତା ହୈ.

ସଂଵର ଅର୍ଥାତ୍ ଶୁଭାଶୁଭ ପରିଣାମକା ନିରୋଧ, ଔର ଯୋଗ ଅର୍ଥାତ୍ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ; ଉନସେ [–ସଂଵର ଔର ଯୋଗସେ] ଯୁକ୍ତ ଐସା ଜୋ [ପୁରୁଷ], ଅନଶନ, ଅଵମୌଦର୍ଯ, ଵୃତ୍ତିପରିସଂଖ୍ଯାନ, ରସପରିତ୍ଯାଗ, ଵିଵିକ୍ତଶଯ୍ଯାସନ ତଥା କାଯକ୍ଲେଶାଦି ଭେଦୋଂଵାଲେ ବହିରଂଗ ତପୋଂ ସହିତ ଔର ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ, ଵିନଯ, ଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯ, ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯ, ଵ୍ଯୁତ୍ସର୍ଗ ଔର ଧ୍ଯାନ ଐସେ ଭେଦୋଂଵାଲେ ଅଂତରଂଗ ତପୋଂ ସହିତ–ଇସ ପ୍ରକାର ବହୁଵିଧ ୧ତପୋଂ ସହିତ -------------------------------------------------------------------------

Page 208 of 264
PDF/HTML Page 237 of 293
single page version

୨୦୮

ବହୂନାଂ କର୍ମଣାଂ ନିର୍ଜରଣଂ କରୋତି. ତଦତ୍ର କର୍ମଵୀର୍ଯଶାତନସମର୍ଥୋ ବହିରଙ୍ଗାନ୍ତରଙ୍ଗତପୋଭିର୍ବୃଂହିତଃ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୋ ଭାଵନିର୍ଜରା, ତଦନୁଭାଵନୀରସୀଭୂତାନାମେକଦେଶସଂକ୍ଷଯଃ ସମୁପାତ୍ତକର୍ମପୁଦ୍ଗଲାନାଂ ଦ୍ରଵ୍ଯ–ନିର୍ଜରେତି.. ୧୪୪..

----------------------------------------------------------------------------- ପ୍ରଵର୍ତତା ହୈ, ଵହ [ପୁରୁଷ] ଵାସ୍ତଵମେଂ ବହୁତ କର୍ମୋଂକୀ ନିର୍ଜରା କରତା ହୈ. ଇସଲିଯେ ଯହାଁ [ଇସ ଗାଥାମେଂ ଐସା କହା କି], କର୍ମକେ ଵୀର୍ଯକା [–କର୍ମକୀ ଶକ୍ତିକା] ଶାତନ କରନେମେଂ ସମର୍ଥ ଐସା ଜୋ ବହିରଂଗ ଔର ଅଂତରଂଗ ତପୋଂ ଦ୍ଵାରା ଵୃଦ୍ଧିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ ସୋ ଭାଵନିର୍ଜରା ହୈେ ଔର ଉସକେ ପ୍ରଭାଵସେ [–ଵୃଦ୍ଧିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକେ ନିମିତ୍ତସେ] ନୀରସ ହୁଏ ଐସେ ଉପାର୍ଜିତ କର୍ମପୁଦ୍ଗଲୋଂକା ଏକଦେଶ ସଂକ୍ଷଯ ସୋ ଦ୍ରଵ୍ଯ ନିର୍ଜରା ହୈ.. ୧୪୪..

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ସଂଵରେଣ ଯୁକ୍ତଃ] ସଂଵରସେ ଯୁକ୍ତ ଐସା [ଯଃ] ଜୋ ଜୀଵ, [ଆତ୍ମାର୍ଥ– ପ୍ରସାଧକଃ ହି] ------------------------------------------------------------------------- ୧. ଶାତନ କରନା = ପତଲା କରନା; ହୀନ କରନା; କ୍ଷୀଣ କରନା; ନଷ୍ଟ କରନା. ୨. ଵୃଦ୍ଧିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ = ବଢ଼ା ହୁଆ; ଉଗ୍ର ହୁଆ. [ସଂଵର ଔର ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଵାଲେ ଜୀଵକୋ ଜବ ଉଗ୍ର ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ ହୋତା ହୈ ତବ

୩. ସଂକ୍ଷଯ = ସମ୍ଯକ୍ ପ୍ରକାରସେ କ୍ଷଯ.

Page 209 of 264
PDF/HTML Page 238 of 293
single page version

କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ

ମୁଖ୍ଯନିର୍ଜରାକାରଣୋପନ୍ଯାସୋଽଯମ୍.

ଯୋ ହି ସଂଵରେଣ ଶୁଭାଶୁଭପରିଣାମପରମନିରୋଧେନ ଯୁକ୍ତଃ ପରିଜ୍ଞାତଵସ୍ତୁସ୍ଵରୂପଃ ପରପ୍ରଯୋଜନେଭ୍ଯୋ ଵ୍ଯାଵୃତ୍ତବୁଦ୍ଧିଃ କେଵଲଂ ସ୍ଵପ୍ରଯୋଜନସାଧନୋଦ୍ଯତମନାଃ ଆତ୍ମାନଂ ସ୍ଵୋପଲଭ୍ଭେନୋପଲଭ୍ଯ ଗୁଣଗୁଣିନୋର୍ଵସ୍ତୁ– ତ୍ଵେନାଭେଦାତ୍ତଦେଵ ଜ୍ଞାନଂ ସ୍ଵଂ ସ୍ଵେନାଵିଚଲିତମନାସ୍ସଂଚେତଯତେ ସ ଖଲୁ ନିତାନ୍ତନିସ୍ସ୍ନେହଃ ପ୍ରହୀଣ– ସ୍ନେହାଭ୍ଯଙ୍ଗପରିଷ୍ଵଙ୍ଗଶୁଦ୍ଧସ୍ଫଟିକସ୍ତମ୍ଭଵତ୍ ପୂର୍ଵୋପାତ୍ତଂ କର୍ମରଜଃ ସଂଧୁନୋତି ଏତେନ ନିର୍ଜରାମୁଖ୍ଯତ୍ଵେ ହେତୁତ୍ଵଂ ଧ୍ଯାନସ୍ଯ ଦ୍ଯୋତିତମିତି.. ୧୪୫.. ----------------------------------------------------------------------------- ଵାସ୍ତଵମେଂ ଆତ୍ମାର୍ଥକା ପ୍ରସାଧକ [ସ୍ଵପ୍ରଯୋଜନକା ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ସାଧକ] ଵର୍ତତା ହୁଆ, [ଆତ୍ମାନମ୍ ଜ୍ଞାତ୍ଵା] ଆତ୍ମାକୋ ଜାନକର [–ଅନୁଭଵ କରକେ] [ଜ୍ଞାନଂ ନିଯତଂ ଧ୍ଯାଯତି] ଜ୍ଞାନକୋ ନିଶ୍ଚଲରୂପସେ ଧ୍ଯାତା ହୈ, [ସଃ] ଵହ [କର୍ମରଜଃ] କର୍ମରଜକୋ [ସଂଧୁନୋତି] ଖିରା ଦେତା ହୈ.

ଉପାଦେଯ ତତ୍ତ୍ଵକୋ] ବରାବର ଜାନତା ହୁଆ ପରପ୍ରଯୋଜନସେ ଜିସକୀ ବୁଦ୍ଧି ଵ୍ଯାଵୃତ୍ତ ହୁଈ ହୈ ଔର କେଵଲ ସ୍ଵପ୍ରଯୋଜନ ସାଧନେମେଂ ଜିସକା ୨ମନ ଉଦ୍ଯତ ହୁଆ ହୈ ଐସା ଵର୍ତତା ହୁଆ, ଆତ୍ମାକୋ ସ୍ଵୋପଲବ୍ଧିସେ ଉପଲବ୍ଧ

କରକେ [–ଅପନେକୋ ସ୍ଵାନୁଭଵ ଦ୍ଵାରା ଅନୁଭଵ କରକେ], ଗୁଣ–ଗୁଣୀକା ଵସ୍ତୁରୂପସେ ଅଭେଦ ହୋନେକେ କାରଣ ଉସୀ

୫ନିଃସ୍ନେହ ଵର୍ତତା ହୁଆ –ଜିସକୋ ୬ସ୍ନେହକେ ଲେପକା ସଂଗ ପ୍ରକ୍ଷୀଣ ହୁଆ ହୈ ଐସେ ଶୁଦ୍ଧ ସ୍ଫଟିକକେ ସ୍ତଂଭକୀ

ଭାଁତି–ପୂର୍ଵୋପାର୍ଜିତ କର୍ମରଜକୋ ଖିରା ଦେତୀ ହୈ. ------------------------------------------------------------------------- ୧. ଵ୍ଯାଵୃତ୍ତ ହୋନା = ନିଵର୍ତନା; ନିଵୃତ୍ତ ହୋନା; ଵିମୁଖ ହୋନା. ୨. ମନ = ମତି; ବୁଦ୍ଧି; ଭାଵ; ପରିଣାମ. ୩. ଉଦ୍ଯତ ହୋନା = ତତ୍ପର ହୋନା ; ଲଗନା; ଉଦ୍ଯମଵଂତ ହୋନା ; ମୁଡ଼଼ନା; ଢଲନା. ୪. ଗୁଣୀ ଔର ଗୁଣମେଂ ଵସ୍ତୁ–ଅପେକ୍ଷାସେ ଅଭେଦ ହୈ ଇସଲିଯେ ଆତ୍ମା କହୋ ଯା ଜ୍ଞାନ କହୋ–ଦୋନୋଂ ଏକ ହୀ ହୈଂ. ଉପର ଜିସକା

୫. ନିଃସ୍ନେହ = ସ୍ନେହ ରହିତ; ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷ ରହିତ. ୬. ସ୍ନେହ = ତେଲ; ଚିକନା ପଦାର୍ଥ; ସ୍ନିଗ୍ଧତା; ଚିକନାପନ.

Page 210 of 264
PDF/HTML Page 239 of 293
single page version

୨୧୦

ଜସ୍ସ ଣ ଵିଜ୍ଜଦି ରାଗୋ ଦୋସୋ ମୋହୋ ଵ ଜୋଗପରିକମ୍ମୋ.

ଧ୍ଯାନସ୍ଵରୂପାଭିଧାନମେତତ୍.

ଶୁଦ୍ଧସ୍ଵରୂପେଽଵିଚଲିତଚୈତନ୍ଯଵୃତ୍ତିର୍ହି ଧ୍ଯାନମ୍. ଅଥାସ୍ଯାତ୍ମଲାଭଵିଧିରଭିଧୀଯତେ. ଯଦା ଖଲୁ ଯୋଗୀ ଦର୍ଶନଚାରିତ୍ରମୋହନୀଯଵିପାକଂ ପୁଦ୍ଗଲକର୍ମତ୍ଵାତ୍ କର୍ମସୁ ସଂହୃତ୍ଯ, ତଦନୁଵୃତ୍ତେଃ ଵ୍ଯାଵୃତ୍ତ୍ଯୋପଯୋଗମ– ମୁହ୍ଯନ୍ତମରଜ୍ଯନ୍ତମଦ୍ଵିଷନ୍ତଂ ଚାତ୍ଯନ୍ତଶୁଦ୍ଧ ଏଵାତ୍ମନି ନିଷ୍କମ୍ପଂ -----------------------------------------------------------------------------

ଇସସେ [–ଇସ ଗାଥାସେ] ଐସା ଦର୍ଶାଯା କି ନିର୍ଜରାକା ମୁଖ୍ଯ ହେତୁ ୧ଧ୍ଯାନ ହୈ.. ୧୪୫..

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଯସ୍ଯ] ଜିସେ [ମୋହଃ ରାଗଃ ଦ୍ଵେଷଃ] ମୋହ ଔର ରାଗଦ୍ଵେଷ [ନ ଵିଦ୍ଯତେ] ନହୀଂ ହୈ [ଵା] ତଥା [ଯୋଗପରିକର୍ମ] ଯୋଗୋଂକା ସେଵନ ନହୀଂ ହୈ [ଅର୍ଥାତ୍ ମନ–ଵଚନ–କାଯାକେ ପ୍ରତି ଉପେକ୍ଷା ହୈ], [ତସ୍ଯ] ଉସେ [ଶୁଭାଶୁଭଦହନଃ] ଶୁଭାଶୁଭକୋ ଜଲାନେଵାଲୀ [ଧ୍ଯାନମଯଃ ଅଗ୍ନିଃ] ଧ୍ଯାନମଯ ଅଗ୍ନି [ଜାଯତେ] ପ୍ରଗଟ ହୋତୀ ହୈ.

ଟୀକାଃ– ଯହ, ଧ୍ଯାନକେ ସ୍ଵରୂପକା କଥନ ହୈ.

ଶୁଦ୍ଧ ସ୍ଵରୂପମେଂ ଅଵିଚଲିତ ଚୈତନ୍ଯପରିଣତି ସୋ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଧ୍ଯାନ ହୈ. ଵହ ଧ୍ଯାନ ପ୍ରଗଟ ହୋନେକୀ ଵିଧି ଅବ କହୀ ଜାତୀ ହୈ; ଜବ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଯୋଗୀ, ଦର୍ଶନମୋହନୀଯ ଔର ଚାରିତ୍ରମୋହନୀଯକା ଵିପାକ ପୁଦ୍ଗଲକର୍ମ ହୋନେସେ ଉସ ଵିପାକକୋ [ଅପନେସେ ଭିନ୍ନ ଐସେ ଅଚେତନ] କର୍ମୋଂମେଂ ସମେଟକର, ତଦନୁସାର ପରିଣତିସେ ଉପଯୋଗକୋ ଵ୍ଯଵୃତ୍ତ କରକେ [–ଉସ ଵିପାକକେ ଅନୁରୂପ ପରିଣମନମେଂସେ ଉପଯୋଗକା ନିଵର୍ତନ କରକେ], ମୋହୀ, ରାଗୀ ଔର ଦ୍ଵେଷୀ ନ ହୋନେଵାଲେ ଐସେ ଉସ ଉପଯୋଗକୋ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମାମେଂ ହୀ ନିଷ୍କମ୍ପରୂପସେ ଲୀନ କରତା ------------------------------------------------------------------------- ୧. ଯହ ଧ୍ଯାନ ଶୁଦ୍ଧଭାଵରୂପ ହୈ.

Page 211 of 264
PDF/HTML Page 240 of 293
single page version

କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ

ନିଵେଶଯତି, ତଦାସ୍ଯ ନିଷ୍କ୍ରିଯଚୈତନ୍ଯରୂପସ୍ଵରୂପଵିଶ୍ରାନ୍ତସ୍ଯ ଵାଙ୍ମନଃକାଯାନଭାଵଯତଃ ସ୍ଵକର୍ମସ୍ଵ– ଵ୍ଯାପାରଯତଃ ସକଲଶୁଭାଶୁଭକର୍ମେନ୍ଧନଦହନସମର୍ଥତ୍ଵାତ୍ ଅଗ୍ନିକଲ୍ପଂ ପରମପୁରୁଷାର୍ଥସିଦ୍ଧଯୁପାଯଭୂତଂ ଧ୍ଯାନଂ ଜାଯତେ ଇତି. ତଥା ଚୋକ୍ତମ୍– ‘‘ଅଜ୍ଜ ଵି ତିରଯଣସୁଦ୍ଧା ଅପ୍ପା ଝାଏଵି ଲହଇ ଇଂଦତ୍ତଂ. ଲୋଯଂତିଯଦେଵତ୍ତଂ ତତ୍ଥ ଚୁଆ ଣିଵ୍ଵୁଦିଂ ଜଂତି’’.. ‘‘ଅଂତୋ ଣତ୍ଥି ସୁଈଣଂ କାଲୋ ଥୋଓ ଵଯଂ ଚ ଦୁମ୍ମେହା. ତଣ୍ଣଵରି ସିକ୍ଖିଯଵ୍ଵଂ ଜଂ ଜରମରଣଂ ଖଯଂ କୁଣଈ’’.. ୧୪୬.. ----------------------------------------------------------------------------- ହୈ, ତବ ଉସ ଯୋଗୀକୋ– ଜୋ କି ଅପନେ ନିଷ୍କ୍ରିଯ ଚୈତନ୍ଯରୂପ ସ୍ଵରୂପମେଂ ଵିଶ୍ରାନ୍ତ ହୈ, ଵଚନ–ମନ–କାଯାକୋ ନହୀଂ ୧ଭାତା ଔର ସ୍ଵକର୍ମୋମେଂ ୨ଵ୍ଯାପାର ନହୀଂ କରତା ଉସେ– ସକଲ ଶୁଭାଶୁଭ କର୍ମରୂପ ଈଂଧନକୋ ଜଲାନେମେଂ ସମର୍ଥ ହୋନେସେ ଅଗ୍ନିସମାନ ଐସା, ୩ପରମପୁରୁଷାର୍ଥସିଦ୍ଧିକେ ଉପାଯଭୂତ ଧ୍ଯାନ ପ୍ରଗଟ ହୋତା ହୈ.

[ଅର୍ଥଃ– ଇସ ସମଯ ଭୀ ତ୍ରିରତ୍ନଶୁଦ୍ଧ ଜୀଵ [– ଇସ କାଲ ଭୀ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ରରୂପ ତୀନ ରତ୍ନୋଂସେ ଶୁଦ୍ଧ ଐସେ ମୁନି] ଆତ୍ମାକା ଧ୍ଯାନ କରକେ ଇନ୍ଦ୍ରପନା ତଥା ଲୌକାନ୍ତିକ–ଦେଵପନା ପ୍ରାପ୍ତ କରତେ ହୈଂ ଔର ଵହାଁ ସେ ଚଯ କର [ମନୁଷ୍ଯଭଵ ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ] ନିର୍ଵାଣକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରତେ ହୈଂ.

ଇସଲିଯେ ଵହୀ କେଵଲ ସୀଖନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈ କି ଜୋ ଜରା–ମରଣକା କ୍ଷଯ କରେ.] ------------------------------------------------------------------------- ଇନ ଦୋ ଉଦ୍ଧଵତ ଗାଥାଓଂମେଂସେ ପହଲୀ ଗାଥା ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵତ୍କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵପ୍ରଣୀତ ମୋକ୍ଷପ୍ରାଭୃତକୀ ହୈ. ୧. ଭାନା = ଚିଂତଵନ କରନା; ଧ୍ଯାନା; ଅନୁଭଵ କରନା. ୨. ଵ୍ଯାପାର = ପ୍ରଵୃତ୍ତି [ସ୍ଵରୂପଵିଶ୍ରାନ୍ତ ଯୋଗୀକୋ ଅପନେ ପୂର୍ଵୋପାର୍ଜିତ କର୍ମୋଂମେଂ ପ୍ରଵର୍ତନ ନହୀଂ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଵହ ମୋହନୀଯକର୍ମକେ

୩. ପୁରୁଷାର୍ଥ = ପୁରୁଷକା ଅର୍ଥ; ପୁରୁଷକା ପ୍ରଯୋଜନ; ଆତ୍ମାକା ପ୍ରଯୋଜନ; ଆତ୍ମପ୍ରଯୋଜନ. [ପରମପୁରୁଷାର୍ଥ ଅର୍ଥାତ୍ ଆତ୍ମାକା