Page 12 of 264
PDF/HTML Page 41 of 293
single page version
ନାମେକପ୍ରଦେଶାତ୍ମକତ୍ଵେଽପି ତତ୍ସିଦ୍ଧିଃ. ଵ୍ଯକ୍ତଯପେକ୍ଷଯା ଶକ୍ତଯପେକ୍ଷଯା ଚ ପ୍ରଦେଶ ପ୍ରଚଯାତ୍ମକସ୍ଯ
ମହତ୍ତ୍ଵସ୍ଯାଭାଵାତ୍କାଲାଣୂନାମସ୍ତିତ୍ଵନିଯତତ୍ଵେଽପ୍ଯକାଯତ୍ଵମନେନୈଵ ସାଧିତମ୍. ଅତ ଏଵ ତେଷାମସ୍ତିକାଯ–
ପ୍ରକରଣେ ସତାମପ୍ଯନୁପାଦାନମିତି.. ୪..
ଉନକେ କାଯପନା ଭୀ ହୈ କ୍ଯୋଂକି ଵେ ଅଣୁମହାନ ହୈଂ. ଯହାଁ ଅଣୁ ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରଦେଶ–ମୂର୍ତ ଔର ଅମୂର୍ତ
ପ୍ରଦେଶପ୍ରଚଯାତ୍ମକ [–ପ୍ରଦେଶୋଂକେ ସମୂହମଯ] ହୋ ଵହ ଅଣୁମହାନ ହୈ. ଇସପ୍ରକାର ଉନ୍ହେଂ [ଉପର୍ଯୁକ୍ତ ପାଁଚ
ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକୋ] କାଯତ୍ଵ ସିଦ୍ଧ ହୁଆ. [ଉପର ଜୋ ଅଣୁମହାନକୀ ଵ୍ଯୁତ୍ପତ୍ତି କୀ ଉସମେଂ ଅଣୁଓଂକେ ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରଦେଶୋଂକେ
ଲିଯେ ବହୁଵଚନକା ଉପଯୋଗ କିଯା ହୈ ଔର ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାକେ ନିଯମାନୁସାର ବହୁଵଚନମେଂ ଦ୍ଵିଵଚନକା ସମାଵେଶ
ନହୀଂ ହୋତା ଇସଲିଯେ ଅବ ଵ୍ଯୁତ୍ପତ୍ତିମେଂ କିଂଚିତ୍ ଭାଷାକା ପରିଵର୍ତନ କରକେ ଦ୍ଵି–ଅଣୁକ ସ୍କଂଧୋଂକୋ ଭୀ ଅଣୁମହାନ
ବତଲାକର ଉନକା କାଯତ୍ଵ ସିଦ୍ଧ କିଯା ଜାତା ହୈଃ] ‘ଦୋ ଅଣୁଓଂ [–ଦୋ ପ୍ରଦେଶୋଂ] ଦ୍ଵାରା ମହାନ ହୋ’ ଵହ
ଅଣୁମହାନ– ଐସୀ ଵ୍ଯୁତ୍ପତ୍ତିସେ ଦ୍ଵି–ଅଣୁକ ପୁଦ୍ଗଲସ୍କଂଧୋଂକୋ ଭୀ [ଅଣୁମହାନପନା ହୋନେସେ] କାଯତ୍ଵ ହୈ.
[ଅବ, ପରମାଣୁଓଂକୋ ଅଣୁମହାନପନା କିସପ୍ରକାର ହୈ ଵହ ବତଲାକର ପରମାଣୁଓଂକୋ ଭୀ କାଯତ୍ଵ ସିଦ୍ଧ କିଯା
ଜାତା ହୈ;] ଵ୍ଯକ୍ତି ଔର ଶକ୍ତିରୂପସେ ‘ଅଣୁ ତଥା ମହାନ’ ହୋନେସେ [ଅର୍ଥାତ୍ ପରମାଣୁ ଵ୍ଯକ୍ତିରୂପସେ ଏକ ପ୍ରଦେଶୀ
ତଥା ଶକ୍ତିରୂପସେ ଅନେକ ପ୍ରଦେଶୀ ହୋନେକେ କାରଣ] ପରମାଣୁଓଂକୋ ଭୀ , ଉନକେ ଏକ ପ୍ରଦେଶାତ୍ମକପନା ହୋନେ
ପର ଭୀ [ଅଣୁମହାନପନା ସିଦ୍ଧ ହୋନେସେ] କାଯତ୍ଵ ସିଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ. କାଲାଣୁଓଂକୋ ଵ୍ଯକ୍ତି–ଅପେକ୍ଷାସେ ତଥା
ଶକ୍ତି–ଅପେକ୍ଷାସେ ପ୍ରଦେଶପ୍ରଚଯାତ୍ମକ ମହାନପନେକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ, ଯଦ୍ଯପି ଵେ ଅସ୍ତିତ୍ଵମେଂ ନିଯତ ହୈ ତଥାପି,
ଉନକେ ଅକାଯତ୍ଵ ହୈ ––ଐସା ଇସୀସେ [–ଇସ କଥନସେ ହୀ] ସିଦ୍ଧ ହୁଆ. ଇସଲିଯେ, ଯଦ୍ଯପି ଵେ ସତ୍
[ଵିଦ୍ଯମାନ] ହୈଂ ତଥାପି, ଉନ୍ହେଂ ଅସ୍ତିକାଯକେ ପ୍ରକରଣମେଂ ନହୀଂ ଲିଯା ହୈ.
ଯେ ପାଁଚୋଂ ଦ୍ରଵ୍ଯ ପର୍ଯାଯାର୍ଥିକ ନଯସେ ଅପନେସେ କଥଂଚିତ ଭିନ୍ନ ଐସେ ଅସ୍ତିତ୍ଵମେଂ ଵିଦ୍ଯମାନ ହୈଂ ଔର
Page 13 of 264
PDF/HTML Page 42 of 293
single page version
ତେ ହୋଂତି ଅତ୍ଥିକାଯା ଣିପ୍ପିଣ୍ଣଂ ଜେହିଂ ତଇଲ୍ଲୁକ୍କଂ.. ୫..
ତେ ଭଵନ୍ତ୍ଯସ୍ତିକାଯାଃ ନିଷ୍ପନ୍ନଂ ଯୈସ୍ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯମ୍.. ୫..
ଅଣୁମହାନ୍ତଃ ଅର୍ଥାତ ଜୋ ବହୁ ପ୍ରଦେଶୋଂ ଦ୍ଵାରା [– ଦୋ ସେ ଅଧିକ ପ୍ରଦେଶୋଂ ଦ୍ଵାରା] ବଡେ଼ ହୋଂ ଵେ ଅଣୁମହାନ ହୈଂ.
ଇସ ଵ୍ଯୁତ୍ପତ୍ତିକେ ଅନୁସାର ଜୀଵ, ଧର୍ମ ଔର ଅଧର୍ମ ଅସଂଖ୍ଯପ୍ରଦେଶୀ ହୋନେସେ ଅଣୁମହାନ ହୈଂ; ଆକାଶ ଅନଂତପ୍ରଦେଶୀ
ହୋନେସେ ଅଣୁମହାନ ହୈ; ଔର ତ୍ରି–ଅଣୁକ ସ୍କଂଧସେ ଲେକର ଅନନ୍ତାଣୁକ ସ୍କଂଧ ତକକେ ସର୍ଵ ସ୍କନ୍ଧ ବହୁପ୍ରଦେଶୀ
ହୋନେସେ ଅଣୁମହାନ ହୈ. [୨] ଅଣୁଭ୍ଯାମ୍ ମହାନ୍ତଃ ଅଣୁମହାନ୍ତଃ ଅର୍ଥାତ ଜୋ ଦୋ ପ୍ରଦେଶୋଂ ଦ୍ଵାରା ବଡେ଼ ହୋଂ ଵେ
ଅଣୁମହାନ ହୈଂ. ଇସ ଵ୍ଯୁତ୍ପତ୍ତିକେ ଅନୁସାର ଦ୍ଵି–ଅଣୁକ ସ୍କଂଧ ଅଣୁମହାନ ହୈଂ. [୩] ଅଣଵଶ୍ଚ ମହାନ୍ତଶ୍ଚ
ଅଣୁମହାନ୍ତଃ ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ ଅଣୁରୂପ [–ଏକ ପ୍ରଦେଶୀ] ଭୀ ହୋଂ ଔର ମହାନ [ଅନେକ ପ୍ରଦେଶୀ] ଭୀ ହୋଂ ଵେ
ଅଣୁମହାନ ହୈଂ. ଇସ ଵ୍ଯୁତ୍ପତ୍ତିକେ ଅନୁସାର ପରମାଣୁ ଅଣୁମହାନ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଵ୍ଯକ୍ତି–ଅପେକ୍ଷାସେ ଵେ ଏକପ୍ରଦେଶୀ ହୈଂ
ଔର ଶକ୍ତି–ଅପେକ୍ଷାସେ ଅନେକପ୍ରଦେଶୀ ଭୀ [ଉପଚାରସେ] ହୈଂ. ଇସପ୍ରକାର ଉପର୍ଯୁକ୍ତ ପାଁଚୋଂ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଅଣୁମହାନ
ହୋନେସେ କାଯତ୍ଵଵାଲେ ହୈଂ ଐସା ସିଦ୍ଧ ହୁଆ.
କାଲାଣୁକୋ ଅସ୍ତିତ୍ଵ ହୈ କିନ୍ତୁ କିସୀ ପ୍ରକାର ଭୀ କାଯତ୍ଵ ନହୀଂ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଵହ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ କିନ୍ତୁ
[ଅସ୍ତିକାଯାଃ ଭଵନ୍ତି] ଅସ୍ତିକାଯ ହୈ [ଯୈଃ] କି ଜିନସେ [ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯମ୍] ତୀନ ଲୋକ [ନିଷ୍ପନ୍ନମ୍] ନିଷ୍ପନ୍ନ
ହୈ.
କିନ୍ତୁ ଵିସ୍ତାରକ୍ରମକେ ଅଂଶ ଅସ୍ତିକାଯକେ ହୀ ହୋତେ ହୈଂ.]
ତେ ଅସ୍ତିକାଯୋ ଜାଣଵା, ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯରଚନା ଜେ ଵଡେ. ୫.
Page 14 of 264
PDF/HTML Page 43 of 293
single page version
ପ୍ରଲୀଯମାନସ୍ଯାନ୍ଯେନୋପଜାଯମାନସ୍ଯାନ୍ଵଯିନା ଗୁଣେନ ଧ୍ରୌଵ୍ଯଂ ବିଭ୍ରାଣସ୍ଯୈକସ୍ଯାଽପି ଵସ୍ତୁନଃ
ସମୁଚ୍ଛେଦୋତ୍ପାଦଧ୍ରୌଵ୍ଯଲକ୍ଷଣମସ୍ତିତ୍ଵମୁପପଦ୍ଯତ ଏଵ. ଗୁଣପର୍ଯାଯୈଃ ସହ ସର୍ଵଥାନ୍ଯତ୍ଵେ ତ୍ଵନ୍ଯୋ ଵିନଶ୍ଯତ୍ଯନ୍ଯଃ
ପ୍ରାଦୁର୍ଭଵତ୍ଯନ୍ଯୋ ଧ୍ରଵୁତ୍ଵମାଲମ୍ବତ ଇତି ସର୍ଵଂ ଵିପ୍ଲଵତେ. ତତଃ ସାଧ୍ଵସ୍ତିତ୍ଵସଂଭଵ–ପ୍ରକାରକଥନମ୍.
କାଯତ୍ଵସଂଭଵପ୍ରକାରସ୍ତ୍ଵଯମୁପଦିଶ୍ଯତେ. ଅଵଯଵିନୋ ହି ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲଧର୍ମାଧର୍ମାକାଶ–ପଦାର୍ଥାସ୍ତେଷାମଵଯଵା ଅପି
ପ୍ରଦେଶାଖ୍ଯାଃ ପରସ୍ପରଵ୍ଯତିରେକିତ୍ଵାତ୍ପର୍ଯାଯାଃ ଉଚ୍ଯନ୍ତେ. ତେଷାଂ ତୈଃ ସହାନନ୍ଯତ୍ଵେ କାଯତ୍ଵସିଦ୍ଧିରୂପପତ୍ତିମତୀ.
ନିରଵଯଵସ୍ଯାପି ପରମାଣୋଃ ସାଵଯଵତ୍ଵଶକ୍ତିସଦ୍ଭାଵାତ୍ କାଯତ୍ଵସିଦ୍ଧିରନପଵାଦା. ନ ଚୈତଦାଙ୍କଯମ୍
ଵସ୍ତୁକୋ
[ଉତ୍ପାଦକୋ] ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଗା ଔର ଅନ୍ଯ କୋଈ ଧ୍ରୁଵ ରହେଗା – ଇସପ୍ରକାର ସବ
ଯୋଗ୍ଯ–ନ୍ଯାଯଯୁକ୍ତ ହୈେ.
ଵିଶେଷ ହୈଂ.]
୪. ଵିପ୍ଲଵ=ଅଂଧାଧୂ୍ରନ୍ଧୀ; ଉଥଲପୁଥଲ; ଗଡ଼଼ବଡ଼଼ୀ; ଵିରୋଧ.
Page 15 of 264
PDF/HTML Page 44 of 293
single page version
କଲ୍ପେତ ତଦା ଯଦେଵ ଘଟାକାଶଂ ତଦେଵାଘଟାକାଶଂ ସ୍ଯାତ୍. ନ ଚ ତଦିଷ୍ଟମ୍. ତତଃ କାଲାଣୁଭ୍ଯୋଽନ୍ଯତ୍ର ସର୍ଵେଷାଂ
କାଯତ୍ଵାଖ୍ଯଂ ସାଵଯଵତ୍ଵମଵସେଯମ୍. ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯରୂପେଣ ନିଷ୍ପନ୍ନତ୍ଵମପି ତେଷାମସ୍ତିକାଯତ୍ଵସାଧନପରମୁପନ୍ଯସ୍ତମ୍.
ତଥା ଚ–ତ୍ରଯାଣାମୂର୍ଧ୍ଵାଽଧୋମଧ୍ଯଲୋକାନାମୁତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯଵନ୍ତସ୍ତଦ୍ଵିଶେଷାତ୍ମକା ଭାଵା ଭଵନ୍ତସ୍ତେଷାଂ ମୂଲ–
ଅବ, [ଉନ୍ହେଂ] କାଯତ୍ଵ କିସ ପ୍ରକାର ହୈ ଉସକା ଉପଦେଶ କିଯା ଜାତା ହୈଃ– ଜୀଵ, ପୁଦ୍ଗଲ, ଧର୍ମ,
[ ପଟାକାଶ] ହୈ’ ଐସୀ ଵିଭାଗକଲ୍ପନା ଦ୍ରଷ୍ଟିଗୋଚର ହୋତୀ ହୀ ହୈ. ଯଦି ଵହାଁ [କଥଂଚିତ୍] ଵିଭାଗକୀ
କଲ୍ପନା ନ କୀ ଜାଯେ ତୋ ଜୋ ଘଟାକାଶ ହୈେ ଵହୀ [ସର୍ଵଥା] ଅଘଟାକାଶ ହୋ ଜାଯେଗା; ଔର ଵହ ତୋ ଈଷ୍ଟ
[ମାନ୍ଯ] ନହୀଂ ହୈ. ଇସଲିଯେ କାଲାଣୁଓଂକେ ଅତିରିକ୍ତ ଅନ୍ଯ ସର୍ଵମେଂ କାଯତ୍ଵ ନାମକା ସାଵଯଵପନା ନିଶ୍ଚିତ
କରନା ଚାହିଯେ.
୨. ପର୍ଯାଯକା ଲକ୍ଷଣ ପରସ୍ପର ଵ୍ଯତିରେକ ହୈ. ଵହ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରଦେଶୋଂମେଂ ଭୀ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଏକ ପ୍ରଦେଶ ଦୂସରେ ପ୍ରଦେଶରୂପ ନ
୪. ନିରପଵାଦ=ଅପଵାଦ ରହିତ. [ପାଁଚ ଅସ୍ତିକାଯୋଂକୋ କାଯପନା ହୋନେମେଂ ଏକ ଭୀ ଅପଵାଦ ନହୀଂ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି [ଉପଚାରସେ]
Page 16 of 264
PDF/HTML Page 45 of 293
single page version
ଧୋମଧ୍ଯଲୋକଵିଭାଗରୂପେଣ ପରିଣମନାତ୍କାଯତ୍ଵାଖ୍ଯଂ ସାଵଯଵତ୍ଵମ୍. ଝଵିାନାମପି
ଶକ୍ତେସ୍ତଦନୁମୀଯତ ଏଵ. ପୁଦ୍ଗଲାନାମପ୍ଯୂର୍ଧ୍ଵାଧୋମଧ୍ଯଲୋକଵିଭାଗରୂପପରିଣତମହାସ୍କନ୍ଧତ୍ଵପ୍ରାପ୍ତିଵ୍ଯକ୍ତି–
ଶକ୍ତିଯୋଗିତ୍ଵାତ୍ତଥାଵିଧା ସାଵଯଵତ୍ଵସିଦ୍ଧିରସ୍ତ୍ଯେଵେତି.. ୫..
କରତେ ହୈଂ. [ତୀନ ଲୋକକେ ଭାଵ ସଦୈଵ କଥଂଚିତ୍ ସଦ୍ରଶ ରହତେ ହୈଂ ଔର କଥଂଚିତ୍ ବଦଲତେ ରହତେ ହୈଂ ଵେ ଐସା
ସିଦ୍ଧ କରତେ ହୈ କି ତୀନ ଲୋକକେ ମୂଲ ପଦାର୍ଥ କଥଂଚିତ୍ ସଦ୍ରଶ ରହତେ ହୈଂ ଔର କଥଂଚିତ୍ ପରିଵର୍ତିତ ହୋତେ
ରହତେ ହୈଂ ଅର୍ଥାତ୍ ଉନ ମୂଲ ପଦାର୍ଥୋଂକା ଉତ୍ପାଦ–ଵ୍ଯଯ–ଧୌଵ୍ଯଵାଲା ଅଥଵା ଗୁଣପର୍ଯାଯଵାଲା ଅସ୍ତିତ୍ଵ ହୈ.]
୧. ଯଦି ଲୋକକେ ଊର୍ଧ୍ଵ, ଅଧଃ ଔର ମଧ୍ଯ ଐସେ ତୀନ ଭାଗ ହୈଂ ତୋ ଫିର ‘ଯହ ଊର୍ଧ୍ଵଲୋକକା ଆକାଶଭାଗ ହୈ, ଯହ
ଅଧୋଲୋକକା ଆକାଶଭାଗ ହୈ ଔର ଯହ ମଧ୍ଯଲୋକକା ଆକାଶଭାଗ ହୈେ’ – ଇସପ୍ରକାର ଆକାଶକେ ଭୀ ଵିଭାଗ କିଯେ ଜା
ସକତେ ହୈଂ ଔର ଇସଲିଯେ ଯହ ସାଵଯଵ ଅର୍ଥାତ୍ କାଯତ୍ଵଵାଲା ହୈ ଐସା ସିଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ. ଇସୀପ୍ରକାର ଧର୍ମ ଔର ଅଧର୍ମ ଭୀ
ସାଵଯଵ ଅର୍ଥାତ କାଯତ୍ଵଵାଲେ ହୈଂ.
Page 17 of 264
PDF/HTML Page 46 of 293
single page version
ଗଚ୍ଛଂତି ଦଵିଯଭାଵଂ ପରିଯଟ୍ଟଣଲିଂଗସଂଜୁତା.. ୬..
ଗଚ୍ଛଂତି ଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵଂ ପରିଵର୍ତନଲିଙ୍ଗସଂଯୁକ୍ତାଃ.. ୬..
ଲୋକପୂରଣ ଅଵସ୍ଥାରୂପ ଵ୍ଯକ୍ତିକୀ ଶକ୍ତିକା ସଦୈଵ ସଦ୍ଭାଵ ହୋନେସେ ଜୀଵୋଂକୋ ଭୀ କାଯତ୍ଵ ନାମକା
ସାଵଯଵପନା ହୈ ଐସା ଅନୁମାନ କିଯା ହୀ ଜା ସକତା ହୈ. ପୁଦ୍ଗଲୋ ଭୀ ଊର୍ଧ୍ଵ ଅଧୋ–ମଧ୍ଯ ଐସେ ଲୋକକେ
[ତୀନ] ଵିଭାଗରୂପ ପରିଣତ ମହାସ୍କଂଧପନେକୀ ପ୍ରାପ୍ତିକୀ ଵ୍ଯକ୍ତିଵାଲେ ଅଥଵା ଶକ୍ତିଵାଲେ ହୋନେସେ ଉନ୍ହେଂ ଭୀ
ଵୈସୀ [କାଯତ୍ଵ ନାମକୀ] ସାଵଯଵପନେକୀ ସିଦ୍ଧି ହୈ ହୀ.. ୫..
ପରିଵର୍ତନଲିଂଗ [କାଲ] ସହିତ, [ଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି] ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ [ଅର୍ଥାତ୍ ଵେ ଛହୋଂ ଦ୍ରଵ୍ଯ
ହୈଂ.]
ଜା ସକତେ ହୈ. ଐସୀ ତ୍ରିଲୋକଵ୍ଯାପୀ ଦଶା [ଅଵସ୍ଥା] କୀ ଶକ୍ତି ତୋ ଜୀଵୋଂମେଂ ସଦୈଵ ହୈ ଇସଲିଯେ ଜୀଵ ସଦୈଵ
ସାଵଯଵ ଅର୍ଥାତ୍ କାଯତ୍ଵଵାଲେ ହୈଂଐସା ସିଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ.]
ଏ ପାଁଚ ତେମ ଜ କାଲ ଵର୍ତନଲିଂଗ ସର୍ଵେ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଛେ. ୬.
Page 18 of 264
PDF/HTML Page 47 of 293
single page version
କାଲସ୍ଯ ଚାସ୍ତି ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵମ୍. ନ ଚ ତେଷାଂ ଭୂତଭଵଦ୍ଭଵିଷ୍ଯଦ୍ଭାଵାତ୍ମନା ପରିଣମମାନାନାମନିତ୍ଯତ୍ଵମ୍, ଯତସ୍ତେ
ଭୂତଭଵଦ୍ଭଵିଷ୍ଯଦ୍ଭାଵାଵସ୍ଥାସ୍ଵପି ପ୍ରତିନିଯତସ୍ଵରୂପାପରିତ୍ଯାଗା–ନ୍ନିତ୍ଯା ଏଵ. ଅତ୍ର କାଲଃ
ପୁଦ୍ଗଲାଦିପରିଵର୍ତନହେତୁତ୍ଵାତ୍ପୁଦ୍ଗଲାଦିପରିଵର୍ତନଗମ୍ଯମାନପର୍ଯାଯତ୍ଵା–ଚ୍ଚାସ୍ତିକାଯେଷ୍ଵନ୍ତର୍ଭାଵାର୍ଥ ସ ପରିଵର୍ତନ–
ଲିଙ୍ଗ ଇତ୍ଯୁକ୍ତ ଇତି.. ୬..
[ପାଁଚ] ଅସ୍ତିକାଯ ଔର
ପ୍ରତିନିଯତ [–ଅପନେ–ଅପନେ ନିଶ୍ଵିତ] ସ୍ଵରୂପକୋ ନହୀଂ ଛୋଡ଼ତେ ଇସଲିଯେ ଵେ ନିତ୍ଯ ହୀ ହୈ.
‘
ପଦାର୍ଥକା [କାଲକା] ଅଥଵା ଉସ ପରିଵର୍ତନ ଦ୍ଵାରା ଜିନକୀ ପର୍ଯାଯେଂ ଵ୍ଯକ୍ତ ହୋତୀ ହୈଂ ଉସ ପଦାର୍ଥକା
[କାଲକା] ଵର୍ଣନ କରନା ଅନୁଚିତ ନହୀଂ କହା ଜା ସକତା. ଇସପ୍ରକାର ପଂଚାସ୍ତିକାଯକେ ଵର୍ଣନମେଂ କାଲକେ
ଵର୍ଣନକା ସମାଵେଶ କରନା ଅନୁଚିତ ନହୀଂ ହୈ ଐସା ଦର୍ଶାନେକେ ହେତୁ ଇସ ଗାଥାସୂତ୍ରମେଂ କାଲକେ ଲିଯେ
‘ପରିଵର୍ତନଲିଂଗ’ ଶବ୍ଦକା ଉପଯୋଗ କିଯା ହୈ.].. ୬..
ଇସଲିଯେ କାଲ ‘ପରିଵର୍ତନଲିଂଗ’ ହୈ. [୨] ଔର ପୁଦ୍ଗଲାଦିକେ ପରିଵର୍ତନ ଦ୍ଵାରା କାଲକୀ ପର୍ଯାଯେଂ [–‘କର୍ମ ସମଯ’,
‘ଅଧିକ ସମଯ ଐସୀ କାଲକୀ ଅଵସ୍ଥାଏଁ] ଗମ୍ଯ ହୋତୀ ହୈଂ ଇସଲିଯେ ଭୀ କାଲ ‘ପରିଵର୍ତନଲିଂଗ’ ହୈ.
Page 19 of 264
PDF/HTML Page 48 of 293
single page version
ମ୍େଲଂତା ଵି ଯ ଣିଚ୍ଚଂ ସଗଂ ସଭାଵଂ ଣ ଵିଜହଂତି.. ୭..
ମିଲନ୍ତ୍ଯପି ଚ ନିତ୍ଯଂ ସ୍ଵକଂ ସ୍ଵଭାଵଂ ନ ଵିଜହନ୍ତି.. ୭..
ଚ] ତଥାପି [ନିତ୍ଯଂ] ସଦା [ସ୍ଵକଂ ସ୍ଵଭାଵଂ] ଅପନେ–ଅପନେ ସ୍ଵଭାଵକୋ [ନ ଵିଜହନ୍ତି] ନହୀଂ ଛୋଡ଼ତେ.
ଇସଲିଯେ], ପରିଣାମଵାଲେ ହୋନେ ପର ଭୀ ଵେ ନିତ୍ଯ ହୈଂ–– ଐସା ପହଲେ [ଛଠଵୀ ଗାଥାମେଂ] କହା ଥା; ଔର
ଇସଲିଯେ ଵେ ଏକତ୍ଵକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତେ; ଔର ଯଦ୍ଯପି ଜୀଵ ତଥା କର୍ମକୋ ଵ୍ଯଵହାରନଯକେ କଥନସେ
ଏକତ୍ଵ [କହା ଜାତା] ହୈ ତଥାପି ଵେ [ଜୀଵ ତଥା କର୍ମ] ଏକ–ଦୂସରେକେ ସ୍ଵରୂପକୋ ଗ୍ରହଣ ନହୀଂ କରତେ..
୭..
ସଂକର=ମିଲନ; ମିଲାପ; [ଅନ୍ଯୋନ୍ଯ–ଅଵଗାହରୂପ] ମିଶ୍ରିତପନା.
ଅନ୍ଯୋନ୍ଯ ମିଲନ, ଛତାଂ କଦୀ ଛୋଡେ଼ ନ ଆପସ୍ଵଭାଵନେ. ୭.
Page 20 of 264
PDF/HTML Page 49 of 293
single page version
ମଂଗୁପ୍ପାଦଧୁଵତ୍ତା ସପ୍ପଡିଵକ୍ଖା ହଵଦି
ଭଙ୍ଗୋତ୍ପାଦଧ୍ରୌଵ୍ଯାତ୍ମିକା ସପ୍ରତିପକ୍ଷା ମଵତ୍ଯେକା.. ୮..
ଅସ୍ତିତ୍ଵଂ ହି ସତ୍ତା ନାମ ସତୋ ଭାଵଃ ସତ୍ତ୍ଵମ୍. ନ ସର୍ଵଥା ନିତ୍ଯତଯା ସର୍ଵଥା କ୍ଷଣିକତଯା ଵା
ସର୍ଵଥା କ୍ଷଣିକସ୍ଯ ଚ ତତ୍ତ୍ଵତଃ ପ୍ରତ୍ଯଭିଜ୍ଞାନାଭାଵାତ୍ କୁତ ଏକସଂତାନତ୍ଵମ୍. ତତଃ ପ୍ରତ୍ଯଭିଜ୍ଞାନହେତୁଭୂତେନ
କେନଚିତ୍ସ୍ଵରୂପେଣ ଧ୍ରୌଵ୍ଯମାଲମ୍ବ୍ଯମାନଂ କାଭ୍ଯାଂଚିତ୍କ୍ରମପ୍ରଵୃତ୍ତାଭ୍ଯାଂ ସ୍ଵରୂପାଭ୍ଯାଂ ପ୍ରଲୀଯମାନମୁପଜାଯମାନଂ
ଚୈକକାଲମେଵ ପରମାର୍ଥତସ୍ତ୍ରିତଯୀମଵସ୍ଥାଂ ବିଭ୍ରାଣଂ ଵସ୍ତୁ ସଦଵବୋଧ୍ଯମ୍. ଅତ ଏଵ
ସତ୍ତାପ୍ଯୁତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯାତ୍ମିକାଽଵବୋଦ୍ଧଵ୍ଯା, ଭାଵଭାଵଵତୋଃ କଥଂଚିଦେକସ୍ଵରୂପତ୍ଵାତ୍. ସା ଚ ତ୍ରିଲକ୍ଷଣସ୍ଯ
[ସପ୍ରତିପକ୍ଷା] ସପ୍ରତିପକ୍ଷ [ଭଵତି] ହୈ.
ହୋଗା? ଔର ସର୍ଵଥା କ୍ଷଣିକ ଵସ୍ତୁମେଂ ଵାସ୍ତଵମେଂ
ସ୍ଵରୂପୋଂସେ ନଷ୍ଟ ହୋତୀ ହୁଈ ତଥା ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତୀ ହୁଈ – ଇସପ୍ରକାର ପରମାର୍ଥତଃ ଏକ ହୀ କାଲମେଂ ତିଗୁନୀ [ତୀନ
ଅଂଶଵାଲୀ] ଅଵସ୍ଥାକୋ ଧାରଣ କରତୀ ହୁଈ ଵସ୍ତୁ ସତ୍ ଜାନନା. ଇସଲିଯେ ‘ସତ୍ତା’ ଭୀ
୨. ଵସ୍ତୁ ସର୍ଵଥା କ୍ଷଣିକ ହୋ ତୋ ‘ଜୋ ପହଲେ ଦେଖନେମେଂ [–ଜାନନେମେଂ] ଆଈ ଥୀ ଵହୀ ଯହ ଵସ୍ତୁ ହୈ’ ଐସା ଜ୍ଞାନ ନହୀଂ ହୋ
ସର୍ଵାର୍ଥପ୍ରାପ୍ତ, ସଵିଶ୍ଵରୂପ, ଅନଂତପର୍ଯଯଵଂତ ଛେ,
ସତ୍ତା ଜନମ–ଲଯ–ଧ୍ରୌଵ୍ଯମଯ ଛେ, ଏକ ଛେ, ସଵିପକ୍ଷ ଛେ. ୮.
Page 21 of 264
PDF/HTML Page 50 of 293
single page version
ସଦିତ୍ଯଭିଧାନସ୍ଯ ସଦିତି ପ୍ରତ୍ଯଯସ୍ଯ ଚ ସର୍ଵପଦାର୍ଥେଷୁ ତନ୍ମୂଲସ୍ଯୈଵୋପଲମ୍ଭାତ୍. ସଵିଶ୍ଵରୂପା ଚ ଵିଶ୍ଵସ୍ଯ
ସମସ୍ତଵସ୍ତୁଵିସ୍ତାରସ୍ଯାପି ରୂପୈସ୍ତ୍ରିଲକ୍ଷଣୈଃ ସ୍ଵଭାଵୈଃ ସହ ଵର୍ତମାନତ୍ଵାତ୍. ଅନନ୍ତପର୍ଯାଯା
ଚାନନ୍ତାଭିର୍ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯଵ୍ଯକ୍ତିଭିସ୍ତ୍ରିଲକ୍ଷଣାଭିଃ ପରିଗମ୍ଯମାନତ୍ଵାତ୍ ଏଵଂଭୂତାପି ସା ନ ଖଲୁ ନିରକୁଶା କିନ୍ତୁ
ସପ୍ରତିପକ୍ଷା. ପ୍ରତିପକ୍ଷୋ ହ୍ଯସତ୍ତା ସତ୍ତାଯାଃ ଅତ୍ରିଲକ୍ଷଣତ୍ଵଂ ତ୍ରିଲକ୍ଷଣାଯାଃ, ଅନେକତ୍ଵମେକସ୍ଯାଃ,
ଏକପଦାର୍ଥସ୍ଥିତତ୍ଵଂ ସର୍ଵପଦାର୍ଥସ୍ଥିତାଯାଃ, ଏକରୂପତ୍ଵଂ ସଵିଶ୍ଵରୂପାଯାଃ, ଏକପର୍ଯାଯତ୍ଵମନନ୍ତପର୍ଯାଯାଯା
ଇତି.
‘ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯାତ୍ମକ’ [ତ୍ରିଲକ୍ଷଣା] ଜାନନା; କ୍ଯୋଂକି
ସୂଚିତ କରତୀ ହୈ. ଔର ଵହ [ସତ୍ତା] ‘ସର୍ଵପଦାର୍ଥସ୍ଥିତ’ ହୈ; କ୍ଯୋଂକି ଉସକେ କାରଣ ହୀ [–ସତ୍ତାକେ କାରଣ
ହୀ] ସର୍ଵ ପଦାର୍ଥୋମେଂ ତ୍ରିଲକ୍ଷଣକୀ [–ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯକୀ], ‘ସତ୍’ ଐସେ କଥନକୀ ତଥା ‘ସତ’ ଐସୀ
ପ୍ରତୀତିକୀ ଉପଲବ୍ଧି ହୋତୀ ହୈ. ଔର ଵହ [ସତ୍ତା] ‘ସଵିଶ୍ଵରୂପ’ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଵହ ଵିଶ୍ଵକେ ରୂପୋଂ ସହିତ
ଅର୍ଥାତ୍ ସମସ୍ତ ଵସ୍ତୁଵିସ୍ତାରକେ ତ୍ରିଲକ୍ଷଣଵାଲେ ସ୍ଵଭାଵୋଂ ସହିତ ଵର୍ତତୀ ହୈ. ଔର ଵହ [ସତ୍ତା]
‘ଅନଂତପର୍ଯାଯମଯ’ ହୈ. କ୍ଯୋଂକି ଵହ ତ୍ରିଲକ୍ଷଣଵାଲୀ ଅନନ୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯରୂପ ଵ୍ଯକ୍ତିଯୋଂସେ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୈ. [ଇସପ୍ରକାର
ସର୍ଵପଦାର୍ଥସ୍ଥିତକୋ ଏକପଦାର୍ଥସ୍ଥିତପନା ପ୍ରତିପକ୍ଷ ହୈ; [୫] ସଵିଶ୍ଵରୂପକୋ ଏକରୂପପନା ପ୍ରତିପକ୍ଷ ହୈ;
[୬]ଅନନ୍ତପର୍ଯାଯମଯକୋ ଏକପର୍ଯାଯମଯପନା ପ୍ରତିପକ୍ଷ ହୈ.
୨. ଯହାଁ ‘ସାମାନ୍ଯାତ୍ମକ’କା ଅର୍ଥ ‘ମହା’ ସମଝନା ଚାହିଯେ ଔର ‘ଵିଶେଷାତ୍ମକ’ କା ଅର୍ଥ ‘ଅଵାନ୍ତର’ ସମଝନା ଚାହିଯେ.
୩. ନିରଂକୁଶ=ଅଂକୁଶ ରହିତ; ଵିରୁଦ୍ଧ ପକ୍ଷ ରହିତ ; ନିଃପ୍ରତିପକ୍ଷ. [ସାମାନ୍ଯଵିଶେଷାତ୍ମକ ସତ୍ତାକା ଊପର ଜୋ ଵର୍ଣନ କିଯା
ଅପେକ୍ଷାସେ] ଵିରୁଦ୍ଧ ପ୍ରକାରକୀ ହୈେ.]
୪. ସପ୍ରତିପକ୍ଷ=ପ୍ରତିପକ୍ଷ ସହିତ; ଵିପକ୍ଷ ସହିତ; ଵିରୁଦ୍ଧ ପକ୍ଷ ସହିତ.
Page 22 of 264
PDF/HTML Page 51 of 293
single page version
ମହାସତ୍ତା ପ୍ରୋକ୍ତୈଵ. ଅନ୍ଯା ତୁ ପ୍ରତିନିଯତଵସ୍ତୁଵର୍ତିନୀ ସ୍ଵରୂପାସ୍ତିତ୍ଵସୂଚିକାଽଵାନ୍ତରସତ୍ତା. ତତ୍ର
ମହାସତ୍ତାଽଵାନ୍ତରସତ୍ତାରୂପେଣାଽ–ସତ୍ତାଽଵାନ୍ତରସତ୍ତା ଚ ମହାସତ୍ତାରୂପେଣାଽସତ୍ତେତ୍ଯସତ୍ତା ସତ୍ତାଯାଃ. ଯେନ
ସ୍ଵରୂପେଣୋତ୍ତ୍ପାଦସ୍ତତ୍ତଥୋ–ତ୍ପାଦୈକଲକ୍ଷଣମେଵ, ଯେନ ସ୍ଵରୂପେଣୋଚ୍ଛେଦସ୍ତତ୍ତଥୋଚ୍ଛେୁଦୈକଲକ୍ଷଣମେଵ, ଯେନ ସ୍ଵରୂପେଣ
ଧ୍ରୋଵ୍ଯଂ ତତ୍ତଥା ଧ୍ରୌଵ୍ଯୈକଲକ୍ଷଣମେଵ, ତତ ଉତ୍ପଦ୍ଯମାନୋଚ୍ଛିଦ୍ଯମାନାଵତିଷ୍ଠମାନାନାଂ ଵସ୍ତୁନଃ ସ୍ଵରୂପାଣାଂ ପ୍ରତ୍ଯେକଂ
ତ୍ରୈଲକ୍ଷଣ୍ଯାଭାଵାଦତ୍ରିଲକ୍ଷଣତ୍ଵଂଃ ତ୍ରିଲକ୍ଷଣାଯାଃ. ଏକସ୍ଯ ଵସ୍ତୁନଃ ସ୍ଵରୂପସତ୍ତା ନାନ୍ଯସ୍ଯ ଵସ୍ତୁନଃ ସ୍ଵରୂପସତ୍ତା
ଭଵତୀତ୍ଯନେକତ୍ଵମେକସ୍ଯାଃ. ପ୍ରତିନିଯତପଦାର୍ଥସ୍ଥିତାଭିରେଵ ସତ୍ତାଭିଃ ପଦାର୍ଥାନାଂ ପ୍ରତିନିଯମୋ
[ଉପର୍ଯୁକ୍ତ ସପ୍ରତିପକ୍ଷପନା ସ୍ପଷ୍ଟ ସମଝାଯା ଜାତା ହୈଃ–]
ସତ୍ତା ଦ୍ଵିଵିଧ ହୈଃ ମହାସତ୍ତା ଔର ଅଵାନ୍ତରସତ୍ତା . ଉନମେଂ ସର୍ଵ ପଦାର୍ଥସମୂହମେଂ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋନେଵାଲୀ,
ପ୍ରତିନିଶ୍ଚିତ [–ଏକ–ଏକ ନିଶ୍ଚିତ] ଵସ୍ତୁମେଂ ରହେନେଵାଲୀ, ସ୍ଵରୂପ–ଅସ୍ତିତ୍ଵକୋ ସୂଚିତ କରନେଵାଲୀ
ଅଵାନ୍ତରସତ୍ତା [ଵିଶେଷସତ୍ତା] ହୈ. [୧] ଵହାଁ ମହାସତ୍ତା ଅଵାନ୍ତରସତ୍ତାରୂପସେ ଅସତ୍ତା ହୈେ ଔର ଅଵାନ୍ତରସତ୍ତା
ମହାସତ୍ତାରୂପସେ ଅସତ୍ତା ହୈ ଇସଲିଯେ ସତ୍ତାକୋ ଅସତ୍ତା ହୈ [ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ ସାମାନ୍ଯଵିଶେଷାତ୍ମକ ସତ୍ତା
ମହାସତ୍ତାରୂପ ହୋନେସେ ‘ସତ୍ତା’ ହୈ ଵହୀ ଅଵାନ୍ତରସତ୍ତାରୂପ ଭୀ ହୋନେସେ ‘ଅସତ୍ତା’ ଭୀ ହୈ]. [୨] ଜିସ
ସ୍ଵରୂପସେ ଉତ୍ପାଦ ହୈ ଉସକା [–ଉସ ସ୍ଵରୂପକା] ଉସପ୍ରକାରସେ ଉତ୍ପାଦ ଏକ ହୀ ଲକ୍ଷଣ ହୈ, ଜିସ
ସ୍ଵରୂପସେ ଵ୍ଯଯ ହୈେ ଉସକା [–ଉସ ସ୍ଵରୂପକା] ଉସପ୍ରକାରସେ ଵ୍ଯଯ ଏକ ହୀ ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଔର ଜିସ ସ୍ଵରୂପସେ
ଧ୍ରୌଵ୍ଯ ହୈ ଉସକା [–ଉସ ସ୍ଵରୂପକା] ଉସପ୍ରକାରସେ ଧ୍ରୌଵ୍ଯ ଏକ ହୀ ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଇସଲିଯେ ଵସ୍ତୁକେ ଉତ୍ପନ୍ନ
ହୋେନେଵାଲେ, ନଷ୍ଟ ହୋେନେଵାଲେ ଔର ଧ୍ରୁଵ ରହନେତଵାଲେ ସ୍ଵରୂପୋଂମେଂସେ ପ୍ରତ୍ଯେକକୋ ତ୍ରିଲକ୍ଷଣକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ
ତ୍ରିଲକ୍ଷଣା [ସତ୍ତା] କୋ ଅତ୍ରିଲକ୍ଷଣପନା ହୈ. [ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ ସାମାନ୍ଯଵିଶେଷାତ୍ମକ ସତ୍ତା ମହାସତ୍ତାରୂପ ହୋନେସେ
‘ତ୍ରିଲକ୍ଷଣା’ ହୈ ଵହୀ ଯହାଁ କହୀ ହୁଈ ଅଵାନ୍ତରସତ୍ତାରୂପ ଭୀ ହୋନେସେ ‘ଅତ୍ରିଲକ୍ଷଣା’ ଭୀ ହୈ]. [୩] ଏକ
ଵସ୍ତୁକୀ ସ୍ଵରୂପସତ୍ତା ଅନ୍ଯ ଵସ୍ତୁକୀ ସ୍ଵରୂପସତ୍ତା ନହୀଂ ହୈ ଇସଲିଯେ ଏକ [ସତ୍ତା] କୋ ଅନେକପନା ହୈ.
[ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ ସାମାନ୍ଯଵିଶେଷାତ୍ମକ ସତ୍ତା ମହାସତ୍ତାରୂପ ହୋନେସେ ‘ଏକ’ ହୈ ଵହୀ ଯହାଁ କହୀ ହୁଈ
ଅଵାନ୍ତରସତ୍ତାରୂପ ଭୀ ହୋନେସେ ‘ଅନେକ’ ଭୀ ହୈ]. [୪] ପ୍ରତିନିଶ୍ଚିତ [ଵ୍ଯକ୍ତିଗତ ନିଶ୍ଚିତ] ପଦାର୍ଥମେଂ ସ୍ଥିତ
ସତ୍ତାଓଂ ଦ୍ଵାରା ହୀ ପଦାର୍ଥୋଂକା ପ୍ରତିନିଶ୍ଚିତପନା [–ଭିନ୍ନ–ଭିନ୍ନ ନିଶ୍ଚିତ ଵ୍ଯକ୍ତିତ୍ଵ] ହୋତା ହୈ ଇସଲିଯେ
ସର୍ଵପଦାର୍ଥସ୍ଥିତ [ସତ୍ତା] କୋ ଏକପଦାର୍ଥସ୍ଥିତପନା ହୈ. [ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ ସାମାନ୍ଯଵିଶେଷାତ୍ମକ ସତ୍ତା
ମହାସତ୍ତାରୂପ ହୋନେସେ
Page 23 of 264
PDF/HTML Page 52 of 293
single page version
ଵସ୍ତୂନାଂ ଭଵତୀତ୍ଯେକରୂପତ୍ଵଂ ସଵିଶ୍ଵରୂପାଯାଃ ପ୍ରତିପର୍ଯାଯନିଯତାଭିରେଵ ସତ୍ତାଭିଃ
ପ୍ରତିନିଯତୈକପର୍ଯାଯାଣାମାନନ୍ତ୍ଯଂ ଭଵତୀତ୍ଯେକପର୍ଯାଯ–ତ୍ଵମନନ୍ତପର୍ଯାଯାଯାଃ. ଇତି ସର୍ଵମନଵଦ୍ଯଂ
ସାମାନ୍ଯଵିଶେଷପ୍ରରୂପଣପ୍ରଵଣନଯଦ୍ଵଯାଯତ୍ତତ୍ଵାତ୍ତଦ୍ଦେଶନାଯାଃ.. ୮..
‘ସର୍ଵପଦାର୍ଥସ୍ଥିତ’ ହୈ ଵହୀ ଯହାଁ କହୀ ହୁଈ ଅଵାନ୍ତରସତ୍ତାରୂପ ଭୀ ହୋନେସେ ‘ଏକପଦାର୍ଥସ୍ଥିତ’ ଭୀ ହୈ.] [୫]
ପ୍ରତିନିଶ୍ଚିତ ଏକ–ଏକ ରୂପଵାଲୀ ସତ୍ତାଓଂ ଦ୍ଵାରା ହୀ ଵସ୍ତୁଓଂକା ପ୍ରତିନିଶ୍ଚିତ ଏକ ଏକରୂପ ହୋତା ହୈ ଇସଲିଯେ
ସଵିଶ୍ଵରୂପ [ସତ୍ତା] କୋ ଏକରୂପପନା ହୈ [ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ ସାମାନ୍ଯଵିଶେଷାତ୍ମକ ସତ୍ତା ମହାସତ୍ତାରୂପ ହୋନେସେ
‘ସଵିଶ୍ଵରୂପ’ ହୈ ଵହୀ ଯହାଁ କହୀ ହୁଈ ଅଵାନ୍ତରସତ୍ତାରୂପ ଭୀ ହୋନେସେ ‘ଏକରୂପ’ ଭୀ ହୈ]. [୬] ପ୍ରତ୍ଯେକ
ପର୍ଯାଯମେଂ ସ୍ଥିତ [ଵ୍ଯକ୍ତିଗତ ଭିନ୍ନ–ଭିନ୍ନ] ସତ୍ତାଓଂ ଦ୍ଵାରା ହୀ ପ୍ରତିନିଶ୍ଵିତ ଏକ–ଏକ ପର୍ଯାଯୋଂକା ଅନନ୍ତପନା
ହୋତା ହୈ ଇସଲିଯେ ଅନଂତପର୍ଯାଯମଯ [ସତ୍ତା] କୋ ଏକପର୍ଯାଯମଯପନା ହୈ [ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ ସାମାନ୍ଯଵିଶେଷାତ୍ମକ
ସତ୍ତା ମହାସତ୍ତାରୂପ ହୋନେସେ ‘ଅନଂତପର୍ଯାଯମଯ’ ହୈ ଵହୀ ଯହାଁ କହୀ ହୁଈ ଅଵାନ୍ତରସତ୍ତାରୂପ ଭୀ ହୋନେସେ
‘ଏକପର୍ଯାଯମଯ’ ଭୀ ହୈ].
ଓର ଢଲତେ ହୁଏ ଦୋ ନଯୋଂକେ ଆଧୀନ ହୈ.
ଭାଵାର୍ଥଃ– ସାମାନ୍ଯଵିଶେଷାତ୍ମକ ସତ୍ତାକେ ଦୋ ପକ୍ଷ ହୈଂଃ–– ଏକ ପକ୍ଷ ଵହ ମହାସତ୍ତା ଔର ଦୂସରା ପକ୍ଷ
ଅସତ୍ତା ହୈେ; ଇସଲିଯେ ଯଦି ମହାସତ୍ତାକୋ ‘ସତ୍ତା’ କହେ ତୋ ଅଵାନ୍ତରସତ୍ତାକୋ ‘ଅସତ୍ତା’ କହା ଜାଯଗା.
[୨] ମହାସତ୍ତା ଉତ୍ପାଦ, ଵ୍ଯଯ ଔର ଧ୍ରୌଵ୍ଯ ଐସେ ତୀନ ଲକ୍ଷଣଵାଲୀ ହୈ ଇସଲିଯେ ଵହ ‘ତ୍ରିଲକ୍ଷଣା’ ହୈ. ଵସ୍ତୁକେ
ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେଵାଲେ ସ୍ଵରୂପକା ଉତ୍ପାଦ ହୀ ଏକ ଲକ୍ଷଣ ହୈ, ନଷ୍ଟ ହୋନେଵାଲେ ସ୍ଵରୂପକା ଵ୍ଯଯ ହୀ ଏକ ଲକ୍ଷଣ ହୈ
ଔର ଧ୍ରୁଵ ରହନେଵାଲେ ସ୍ଵରୂପକା ଧ୍ରୌଵ୍ଯ ହୀ ଏକ ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଇସଲିଯେ ଉନ ତୀନ ସ୍ଵରୂପୋଂମେଂସେ ପ୍ରତ୍ଯେକକୀ
ଅଵାନ୍ତରସତ୍ତା ଏକ ହୀ ଲକ୍ଷଣଵାଲୀ ହୋନେସେ ‘ଅତ୍ରିଲକ୍ଷଣା’ ହୈ. [୩] ମହାସତ୍ତା ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥସମୂହମେଂ ‘ସତ୍,
ସତ୍, ସତ୍’ ଐସା ସମାନପନା ଦର୍ଶାତୀ ହୈ ଇସଲିଯେ ଏକ ହୈେ. ଏକ ଵସ୍ତୁକୀ ସ୍ଵରୂପସତ୍ତା ଅନ୍ଯ କିସୀ ଵସ୍ତୁକୀ
ସ୍ଵରୂପସତ୍ତା ନହୀଂ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଜିତନୀ ଵସ୍ତୁଏଁ ଉତନୀ ସ୍ଵରୂପସତ୍ତାଏଁ; ଇସଲିଯେ ଐସୀ ସ୍ଵରୂପସତ୍ତାଏଁ ଅଥଵା
ଅଵାନ୍ତରସତ୍ତାଏଁ ‘ଅନେକ’ ହୈଂ.
Page 24 of 264
PDF/HTML Page 53 of 293
single page version
ଦଵିଯଂ
ଦ୍ରଵ୍ଯ ତତ୍ ଭଣନ୍ତି ଅନନ୍ଯଭୂତଂ ତୁ ସତ୍ତାତଃ.. ୯..
[୪] ସର୍ଵ ପଦାର୍ଥ ସତ୍ ହୈ ଇସଲିଯେ ମହାସତ୍ତା ‘ସର୍ଵ ପଦାର୍ଥୋଂମେଂ ସ୍ଥିତ’ ହୈ. ଵ୍ଯକ୍ତିଗତ ପଦାର୍ଥୋଂମେଂ ସ୍ଥିତ
ଭିନ୍ନ–ଭିନ୍ନ ଵ୍ଯକ୍ତିଗତ ସତ୍ତାଓଂ ଦ୍ଵାରା ହୀ ପଦାର୍ଥୋଂକା ଭିନ୍ନ–ଭିନ୍ନ ନିଶ୍ଚିତ ଵ୍ଯକ୍ତିତ୍ଵ ରହ ସକତା ହୈ, ଇସଲିଯେ
ଉସ–ଉସ ପଦାର୍ଥକୀ ଅଵାନ୍ତରସତ୍ତା ଉସ–ଉସ ‘ଏକ ପଦାର୍ଥମେଂ ହୀ ସ୍ଥିତ’ ହୈ. [୫] ମହାସତ୍ତା ସମସ୍ତ
ଵସ୍ତୁସମୂହକେ ରୂପୋଂ [ସ୍ଵଭାଵୋଂ] ସହିତ ହୈ ଇସଲିଯେ ଵହ ‘ସଵିଶ୍ଵରୂପ’ [ସର୍ଵରୂପଵାଲୀ] ହୈ. ଵସ୍ତୁକୀ
ସତ୍ତାକା [କଥଂଚିତ୍] ଏକ ରୂପ ହୋ ତଭୀ ଉସ ଵସ୍ତୁକା ନିଶ୍ଚିତ ଏକ ରୂପ [–ନିଶ୍ଚିତ ଏକ ସ୍ଵଭାଵ] ରହ
ସକତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ପ୍ରତ୍ଯେକ ଵସ୍ତୁକୀ ଅଵାନ୍ତରସତ୍ତା ନିଶ୍ଚିତ ‘ଏକ ରୂପଵାଲୀ’ ହୀ ହୈ. [୬] ମହାସତ୍ତା
ସର୍ଵ ପର୍ଯାଯୋଂମେଂ ସ୍ଥିତ ହୈ ଇସଲିଯେ ଵହ ‘ଅନନ୍ତପର୍ଯାଯମଯ’ ହୈ. ଭିନ୍ନ–ଭିନ୍ନ ପର୍ଯାଯୋଂମେଂ [କଥଂଚିତ୍] ଭିନ୍ନ–ଭିନ୍ନ
ସତ୍ତାଏଁ ହୋଂ ତଭୀ ପ୍ରତ୍ଯେକ ପର୍ଯାଯ ଭିନ୍ନ–ଭିନ୍ନ ରହକର ଅନନ୍ତ ପର୍ଯାଯେଂ ସିଦ୍ଧ ହୋଂଗୀ, ନହୀଂ ତୋ ପର୍ଯାଯୋଂକା
ଅନନ୍ତପନା ହୀ ନହୀଂ ରହେଗା–ଏକପନା ହୋ ଜାଯଗା; ଇସଲିଯେ ପ୍ରତ୍ଯେକ ପର୍ଯାଯକୀ ଅଵାନ୍ତରସତ୍ତା ଉସ–ଉସ
‘ଏକ ପର୍ଯାଯମଯ’ ହୀ ହୈ.
ଭୀ ହୈ, [୪] ସର୍ଵପଦାର୍ଥସ୍ଥିତ ଭୀ ହୈ ଔର ଏକପଦାର୍ଥସ୍ଥିତ ଭୀ ହୈ. [୫] ସଵିଶ୍ଵରୂପ ଭୀ ହୈ ଔର ଏକରୂପ
ଭୀ ହୈ, [୬] ଅନଂତପର୍ଯାଯମଯ ଭୀ ହୈ ଔର ଏକପର୍ଯାଯମଯ ଭୀ ହୈ.. ୮..
ତେନେ କହେ ଛେ ଦ୍ରଵ୍ଯ, ଜେ ସତ୍ତା ଥକୀ ନହି ଅନ୍ଯ ଛେ. ୯.
Page 25 of 264
PDF/HTML Page 54 of 293
single page version
ଦ୍ରଵତି ଗଚ୍ଛତି ସାମାନ୍ଯରୂପେଣ ସ୍ଵରୂପେଣ ଵ୍ଯାପ୍ନୋତି ତାଂସ୍ତାନ୍ କ୍ରମଭୁଵଃ ସହଭୁଵଶ୍ଵସଦ୍ଭାଵପର୍ଯାଯାନ୍
ସ୍ଵଭାଵଵିଶେଷାନିତ୍ଯନୁଗତାର୍ଥଯା ନିରୁକ୍ତଯା ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାତମ୍. ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଚ ଲକ୍ଷ୍ଯ–ଲକ୍ଷଣଭାଵାଦିଭ୍ଯଃ
କଥଞ୍ଚିଦ୍ଭେଦେଽପି ଵସ୍ତୁତଃ ସତ୍ତାଯା ଅପୃଥଗ୍ଭୂତମେଵେତି ମନ୍ତଵ୍ଯମ୍. ତତୋ ଯତ୍ପୂର୍ଵଂ ସତ୍ତ୍ଵମସତ୍ତ୍ଵଂ
ତ୍ରିଲକ୍ଷଣତ୍ଵମତ୍ରିଲକ୍ଷଣତ୍ଵମେକତ୍ଵମନେକତ୍ଵଂ ସର୍ଵପଦାର୍ଥସ୍ଥିତତ୍ଵମେକପଦାର୍ଥସ୍ଥିତତ୍ଵଂ ଵିଶ୍ଵ–
– [ସତ୍ତାତଃ ଅନନ୍ଯଭୂତଂ ତୁ] ଜୋ କି ସତ୍ତାସେ ଅନନ୍ଯଭୂତ ହୈ.
ଇସଲିଯେ
ଅର୍ଥାତ ଵିଭାଵପର୍ଯାଯୋଂକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ ’ ଐସା ଦୂସରା ଅର୍ଥ ଭୀ ଯହାଁ କିଯା ଗଯା ହୈ.
୩. ସତ୍ତା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯ ଲକ୍ଷ୍ଯ ହୈ.
Page 26 of 264
PDF/HTML Page 55 of 293
single page version
ଦ୍ରଵ୍ଯାସ୍ଯୈଵ ଦ୍ରଷ୍ଟଵ୍ଯମ୍. ତତୋ ନ କଶ୍ଚିଦପି ତେଷୁ ସତ୍ତା ଵିଶେଷୋଽଵଶିଷ୍ଯେତ ଯଃ ସତ୍ତାଂ ଵସ୍ତୁତୋ ଦ୍ରଵ୍ଯାତ୍ପୃଥକ୍
ଵ୍ଯଵସ୍ଥାପଯେଦିତି.. ୯..
ଗୁଣପଜ୍ଜଯାସଯଂ ଵା ଜଂ ତଂ ଭଣ୍ଣଂତି ସଵ୍ଵଣ୍ହୁ.. ୧୦..
ଗୁଣପଯାଯାଶ୍ରଯଂ ଵା ଯତ୍ତଦ୍ଭଣନ୍ତି ସର୍ଵଜ୍ଞା.. ୧୦..
ସଦ୍ର୍ରଵ୍ଯଲକ୍ଷଣମ୍ ଉକ୍ତଲକ୍ଷଣାଯାଃ ସତ୍ତାଯା ଅଵିଶେଷାଦ୍ର୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ସତ୍ସ୍ଵରୂପମେଵ ଲକ୍ଷଣମ୍. ନ
ଅନେକପନା, ସର୍ଵପଦାର୍ଥସ୍ଥିତପନା, ଏକପଦାର୍ଥସ୍ଥିତପନା, ଵିଶ୍ଵରୂପପନା, ଏକରୂପପନା, ଅନନ୍ତପର୍ଯାଯମଯପନା
ଔର ଏକପର୍ଯାଯମଯପନା କହା ଗଯା ଵହ ସର୍ଵ ସତ୍ତାସେ ଅନର୍ଥାଂତରଭୂତ [ଅଭିନ୍ନପଦାର୍ଥଭୂତ, ଅନନ୍ଯପଦାର୍ଥଭୂତ]
ଦ୍ରଵ୍ଯକୋ ହୀ ଦେଖନା [ଅର୍ଥାତ୍ ସତ୍ପନା, ଅସତ୍ପନା, ତ୍ରିଲକ୍ଷଣପନା, ଅତ୍ରିଲକ୍ଷଣପନା ଆଦି ସମସ୍ତ ସତ୍ତାକେ
ଵିଶେଷ ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ହୀ ହୈ ଐସା ମାନନା]. ଇସଲିଯେ ଉନମେଂ [–ଉନ ସତ୍ତାକେ ଵିଶେଷୋମେଂ] କୋଈ ସତ୍ତାଵିଶେଷ ଶେଷ
ନହୀଂ ରହତା ଜୋ କି ସତ୍ତାକୋ ଵସ୍ତୁତଃ [ପରମାର୍ଥତଃ] ଦ୍ରଵ୍ଯସେ ପୃଥକ୍ ସ୍ଥାପିତ କରେ .. ୯..
[ସର୍ଵଜ୍ଞାଃ] ସର୍ଵଜ୍ଞ [ଦ୍ରଵ୍ଯଂ] ଦ୍ରଵ୍ଯ [ଭଣନ୍ତି] କହତେ ହୈଂ.
ଲକ୍ଷ୍ଯଲକ୍ଷଣକେ ଵିଭାଗକା ଅଭାଵ ହୋ. [ସତ୍ତାସେ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଅଭିନ୍ନ ହୈ ଇସଲିଯେ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଜୋ ସତ୍ତାରୂପ ସ୍ଵରୂପ ଵହୀ
ଛେ ସତ୍ତ୍ଵ ଲକ୍ଷଣ ଜେହନୁଂ, ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୁଵଯୁକ୍ତ ଜେ,
ଗୁଣପର୍ଯଯାଶ୍ରଯ ଜେହ, ତେନେ ଦ୍ରଵ୍ଯ ସର୍ଵଜ୍ଞୋ କହେ. ୧୦.
Page 27 of 264
PDF/HTML Page 56 of 293
single page version
ସୁମଚ୍ଛେଦଃ, ଉତ୍ତରଭାଵପ୍ରାଦୁର୍ଭାଵଶ୍ଚ ସମୁତ୍ପାଦଃ, ପୂର୍ଵୋତରଭାଵୋଚ୍ଛେଦୋତ୍ପାଦଯୋରପି ସ୍ଵଜାତେରପରିତ୍ଯାଗୋ ଧ୍ରୌଵ୍ଯମ୍.
ତାନି ସାମାନ୍ଯାଦେଶାଦ–ଭିନ୍ନାନି ଵିଶେଷାଦେଶାଦ୍ଭିନ୍ନାନି ଯୁଗପଦ୍ଭାଵୀନି ସ୍ଵଭାଵଭୂତାନି ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ଲକ୍ଷଣଂ
ଭଵନ୍ତୀତି. ଗୁଣପର୍ଯାଯା ଵା ଦ୍ରଵ୍ଯଲକ୍ଷଣମ୍. ଅନେକାନ୍ତାତ୍ମକସ୍ଯ ଵସ୍ତୁନୋଽନ୍ଵଯିନୋ ଵିଶେଷା ଗୁଣା ଵ୍ଯତିରେକିଣଃ
ପର୍ଯାଯାସ୍ତେ ଦ୍ରଵ୍ଯେ ଯୌଗପଦ୍ଯେନ କ୍ରମେଣ ଚ ପ୍ରଵର୍ତମାନାଃ କଥଞ୍ଚିଦ୍ଭିନ୍ନାଃ କଥଞ୍ଚିଦଭିନ୍ନାଃ ସ୍ଵଭାଵଭୂତାଃ
ଦ୍ରଵ୍ଯଲକ୍ଷଣତାମା–
‘ସତ୍ତା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯ ଲକ୍ଷ୍ଯ ହୈ’ – ଐସା ଵିଭାଗ କିସପ୍ରକାର ଘଟିତ ହୋତା ହୈ? ଉତ୍ତରଃ––
ଅନେକାନ୍ତାତ୍ମକ ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଅନନ୍ତ ସ୍ଵରୂପ ହୈେଂ, ଉନମେଂସେ ସତ୍ତା ଭୀ ଉସକା ଏକ ସ୍ଵରୂପ ହୈ; ଇସଲିଯେ
ଅନନ୍ତସ୍ଵରୂପଵାଲା ଦ୍ରଵ୍ଯ ଲକ୍ଷ୍ଯ ହୈ ଔର ଉସକା ସତ୍ତା ନାମକା ସ୍ଵରୂପ ଲକ୍ଷଣ ହୈ – ଐସା ଲକ୍ଷ୍ଯଲକ୍ଷଣଵିଭାଗ
ଅଵଶ୍ଯ ଘଟିତ ହୋତା ହୈ. ଇସପ୍ରକାର ଅବାଧିତରୂପସେ ସତ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ.]
ଅଥଵା, ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ.
ଅର୍ଥାତ ଵର୍ତମାନ ଭାଵକୀ ଉତ୍ପତ୍ତି] ସୋ ଉତ୍ପାଦ ହୈ ଔର ପୂର୍ଵ–ଉତ୍ତର ଭାଵୋଂକେ ଵ୍ଯଯ–ଉତ୍ପାଦ ହୋନେ ପର ଭୀ
ସ୍ଵଜାତିକା ଅତ୍ଯାଗ ସୋ ଧ୍ରୌଵ୍ଯ ହୈ. ଵେ ଉତ୍ପାଦ–ଵ୍ଯଯ–ଧ୍ରୌଵ୍ଯ –– ଜୋ–କି ସାମାନ୍ଯ ଆଦେଶସେ ଅଭିନ୍ନ ହୈଂ
[ଅର୍ଥାତ ସାମାନ୍ଯ କଥନସେ ଦ୍ରଵ୍ଯସେ ଅଭିନ୍ନ ହୈଂ], ଵିଶେଷ ଆଦେଶସେ [ଦ୍ରଵ୍ଯସେ] ଭିନ୍ନ ହୈଂ, ଯୁଗପଦ୍ ଵର୍ତତେ ହୈେଂ
ଔର ସ୍ଵଭାଵଭୂତ ହୈଂ ଵେ – ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଲକ୍ଷଣ ହୈଂ.
କ୍ରମଶଃ ପ୍ରଵର୍ତତେ ହୈଂ, [ଦ୍ରଵ୍ଯସେ] କଥଂଚିତ ଭିନ୍ନ ଔର କଥଂଚିତ ଅଭିନ୍ନ ହୈଂ ତଥା ସ୍ଵଭାଵଭୂତ ହୈଂ ଵେ – ଦ୍ରଵ୍ଯକା
ଲକ୍ଷଣ ହୈଂ.
Page 28 of 264
PDF/HTML Page 57 of 293
single page version
ଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯଵଚ୍ଚ ଗୁଣପର୍ଯାଯଵଚ୍ଚ. ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯଵଚ୍ଚେତ୍ସଚ୍ଚ ଗୁଣପର୍ଯାଯଵଚ୍ଚ. ଗୁଣପର୍ଯାଯଵଚ୍ଚେତ୍ସ–
ଚ୍ଚୋତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯଵଚ୍ଚେତି. ସଦ୍ଧି ନିନ୍ଯାନିତ୍ଯସ୍ଵଭାଵତ୍ଵାଦ୍ଧ୍ରୁଵତ୍ଵମୁତ୍ପାଦଵ୍ଯଯାତ୍ମକତାଞ୍ଚ ପ୍ରଥଯତି,
ଧ୍ରୁଵତ୍ଵାତ୍ମକୈର୍ଗୁଣୈରୁତ୍ପାଦଵ୍ଯଯାତ୍ମକୈଃ ପର୍ଯାଯୈଶ୍ଚ ସହୈକତ୍ଵଞ୍ଚାଖ୍ଯାତି. ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯାଣି ତୁ
ନିତ୍ଯା–ନିତ୍ଯସ୍ଵରୂପଂ
ତୋ ଵହ [୧] ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯଵାଲା ଔର [୨] ଗୁଣପର୍ଯାଯଵାଲା ହୋଗା; ଯଦି ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯଵାଲା ହୋ,
ତୋ ଵହ [୧] ସତ୍ ଔର [୨] ଗୁଣପର୍ଯାଯଵାଲା ହୋଗା; ଗୁଣପର୍ଯାଯଵାଲା ହୋ, ତୋ ଵହ [୧] ସତ୍ ଔର [୨]
ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯଵାଲା ହୋଗା. ଵହ ଇସପ୍ରକାରଃ– ସତ୍ ନିତ୍ଯାନିତ୍ଯସ୍ଵଭାଵଵାଲା ହୋନେସେ [୧] ଧ୍ରୌଵ୍ଯକୋେ ଔର
ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯାତ୍ମକତାକୋ ପ୍ରକଟ କରତା ହୈ ତଥା [୨] ଧ୍ରୌଵ୍ଯାତ୍ମକ ଗୁଣୋଂ ଔର ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯାତ୍ମକ ପର୍ଯାଯୋଂକେ
ସାଥ ଏକତ୍ଵ ଦର୍ଶାତା ହୈ. ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯ [୧] ନିତ୍ଯାନିତ୍ଯସ୍ଵରୂପ
ଇସପ୍ରକାର ‘ଦ୍ରଵ୍ଯ ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯଵାଲା ହୈ ’ ଐସା କହନେସେ ‘ଵହ ସତ୍ ହୈ’ ଐସା ଭୀ ବିନା କହେ ହୀ ଆଜାତା ହୈ.]
‘ଦ୍ରଵ୍ଯ ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯଵାଲା ହୈ’ –ଐସା କହନେସେ ଵହ ଗୁଣପର୍ଯାଯଵାଲା ଭୀ ସିଦ୍ଧ ହୋ ଜାତା ହୈ.]
ଵ୍ଯତିରେକ ଦ୍ଵାରା ଅନିତ୍ଯତକୋ ବତଲାତେ ହୈଂ ; –ଇସପ୍ରକାର ଵେ ନିତ୍ଯାନିତ୍ଯସ୍ଵରୂପ ସତ୍କୋ ବତଲାତେ ହୈଂ.
Page 29 of 264
PDF/HTML Page 58 of 293
single page version
ସଚ୍ଚୋପଲକ୍ଷଯନ୍ତୀତି..୧୦..
ଵିଗମୁପ୍ପାଦଧଵତ୍ତଂ କରେଂତି ତସ୍ସେଵ ପଜ୍ଜାଯା.. ୧୧..
ଵିଗମୋତ୍ପାଦଧୁଵ୍ରତ୍ଵଂ କୁର୍ଵନ୍ତି ତସ୍ଯୈଵ ପର୍ଯାଯାଃ.. ୧୧..
ଵ୍ଯତିରେକଵାଲୀ ହୋନେସେ [୧] ଧ୍ରୌଵ୍ଯକୋ ଔର ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯକୋ ସୂଚିତ କରତେ ହୈଂ ତଥା [୨]
ନିତ୍ଯାନିତ୍ଯସ୍ଵଭାଵଵାଲେ ପାରମାର୍ଥିକ ସତ୍କୋ ବତଲାତେ ହୈଂ.
ଵିନାଶ, ଉତ୍ପାଦ ଔର ଧ୍ରୁଵତା [କୁର୍ଵନ୍ତି] କରତୀ ହୈଂ.
ତେନା ଜ ଜେ ପର୍ଯାଯ ତେ ଉତ୍ପାଦ–ଲଯ–ଧ୍ରୁଵତା କରେ. ୧୧.
Page 30 of 264
PDF/HTML Page 59 of 293
single page version
କ୍ରମପ୍ରଵୃତ୍ତିଭାଜାଂ ଵିନାଶସଂଭଵସଂଭାଵନମୁପପନ୍ନମ୍. ତତୋ ଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥାର୍ପଣାଯାମନୁତ୍ପାଦମୁଚ୍ଛେଦଂ ସତ୍ସ୍ଵଭାଵମେଵ
ଦ୍ରଵ୍ଯଂ, ତଦେଵ ପର୍ଯାଯାର୍ଥାର୍ପଣାଯାଂ ସୋତ୍ପାଦଂ ସୋଚ୍ଛେଦଂ ଚାଵବୋଦ୍ଧଵ୍ଯମ୍. ସର୍ଵମିଦମନଵଦ୍ଯଞ୍ଚ
ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯାଣାମଭେଦାତ୍.. ୧୧..
ଦୋଣ୍ହଂ ଅଣଣ୍ଣଭୂଦଂ ଭାଵଂ ସମଣା ପରୁଵିଂତି.. ୧୨..
ଦ୍ଵଯୋରନନ୍ଯଭୂତଂ ଭାଵଂ ଶ୍ରମଣାଃ ପ୍ରରୂପଯନ୍ତି.. ୧୨..
ସହଵର୍ତୀ କତିପଯ [ପର୍ଯାଯୋଂ] କା ଧ୍ରୌଵ୍ଯ ହୋନେ ପର ଭୀ ଅନ୍ଯ କ୍ରମଵର୍ତୀ [ପର୍ଯାଯୋଂ] କେ–ଵିନାଶ ଔର ଉତ୍ପାଦ
ହୋନା ଘଟିତ ହୋତେ ହୈଂ. ଇସଲିଯେ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକ ଆଦେଶସେ [–କଥନସେ] ଉତ୍ପାଦ ରହିତ, ଵିନାଶ ରହିତ,
ସତ୍ସ୍ଵଭାଵଵାଲା ହୀ ଜାନନା ଚାହିଯେ ଔର ଵହୀ [ଦ୍ରଵ୍ଯ] ପର୍ଯାଯାର୍ଥିକ ଆଦେଶସେ ଉତ୍ପାଦଵାଲା ଔର
ଵିନାଶଵାଲା ଜାନନା ଚାହିଯେ.
ଅନନ୍ଯପନା] [ଶ୍ରମଣାଃ] ଶ୍ରମଣ [ପ୍ରରୂପଯନ୍ତି] ପ୍ରରୂପିତ କରତେ ହୈଂ.
ପର୍ଯାଯ ତେମ ଜ ଦ୍ରଵ୍ଯ କେରୀ ଅନନ୍ଯତା ଶ୍ରମଣୋ କହେ. ୧୨.
Page 31 of 264
PDF/HTML Page 60 of 293
single page version
ପ୍ପେକାସ୍ତିତ୍ଵନିଯତତ୍ଵାଦନ୍ଯୋନ୍ଯାଜହଦ୍ଵୃତ୍ତୀନାଂ ଵସ୍ତୁତ୍ଵେନାଭେଦ ଇତି.. ୧୨..
ଅଵ୍ଵଦିରିତ୍ତୋ ଭାଵୋ
ଅଵ୍ଯତିରିକ୍ତୋ ଭାଵୋ ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣାନାଂ ଭଵତି ତସ୍ମାତ୍.. ୧୩..
ପୁଦ୍ଗଲପୃଥଗ୍ଭୂତସ୍ପର୍ଶରସଗନ୍ଧଵର୍ଣଵଦ୍ର୍ରଵ୍ଯେଣ ଵିନା ନ ଗୁଣାଃ ସଂଭଵନ୍ତି ସ୍ପର୍ଶରସ–
ଉସୀପ୍ରକାର ଦ୍ରଵ୍ଯସେ ରହିତ ପର୍ଯାଯେଂ ନହୀଂ ହୋତୀ. ଇସଲିଯେ ଯଦ୍ଯପି ଦ୍ରଵ୍ଯ ଔର ପର୍ଯାଯୋଂକା ଆଦେଶଵଶାତ୍ [–
କଥନକେ ଵଶ] କଥଂଚିତ ଭେଦ ହୈ ତଥାପି, ଵେ ଏକ ଅସ୍ତିତ୍ଵମେଂ ନିଯତ [–ଦ୍ରଢ଼ରୂପସେ ସ୍ଥିତ] ହୋନେକେ କାରଣ
[ଅଵ୍ଯତିରିକ୍ତଃ ଭାଵଃ] ଅଵ୍ଯତିରିକ୍ତଭାଵ [–ଅଭିନ୍ନପଣୁଂ] [ଭଵତି] ହୈ.
ତେଥୀ ଗୁଣୋ ନେ ଦ୍ରଵ୍ଯ କେରୀ ଅଭିନ୍ନତା ନିର୍ଦିଷ୍ଟ ଛେ. ୧୩.