Page 52 of 264
PDF/HTML Page 81 of 293
single page version
ତତଃପରପରିଣାମଦ୍ଯୋତମାନତ୍ଵାଦ୍ଵଯଵହାରକାଲୋ ନିଶ୍ଚଯେନାନନ୍ଯାଶ୍ରିତୋଽପି ପ୍ରତୀତ୍ଯଭଵ ଇତ୍ଯଭି–ଧୀଯତେ.
ତଦତ୍ରାସ୍ତିକାଯସାମାନ୍ଯପ୍ରରୂପଣାଯାମସ୍ତିକାଯତ୍ଵାଭାଵାତ୍ସାକ୍ଷାଦନୁପନ୍ଯସ୍ଯମାନୋଽପି
[ସା ମାତ୍ରା ଅପି] ଔର ଵହ ପରିମାଣ [ଖଲୁ] ଵାସ୍ତଵମେଂ [ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯେଣ ଵିନା] ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯକେ ନହୀଂ ହୋତା;
[ତସ୍ମାତ୍] ଇସଲିଯେ [କାଲଃ ପ୍ରତୀତ୍ଯଭଵଃ] କାଲ ଆଶ୍ରିତରୂପସେ ଉପଜନେଵାଲା ହୈ [ଅର୍ଥାତ୍ ଵ୍ଯଵହାରକାଲ
ପରକା ଆଶ୍ରଯ କରକେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତା ହୈ ଐସା ଉପଚାରସେ କହା ଜାତା ହୈ].
ରଖନେଵାଲେ ପ୍ରମାଣ [–କାଲପରିମାଣ] ବିନା ସଂଭଵିତ ନହୀଂ ହୋତା; ଔର ଵହ ପ୍ରମାଣ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯକେ ପରିଣାମ
ବିନା ନିଶ୍ଚିତ ନହୀଂ ହୋତା. ଇସଲିଯେ, ଵ୍ଯଵହାରକାଲ ପରକେ ପରିଣାମ ଦ୍ଵାରା ଜ୍ଞାତ ହୋନେକେ କାରଣ – ଯଦ୍ଯପି
ନିଶ୍ଚଯସେ ଵହ ଅନ୍ଯକେ ଆଶ୍ରିତ ନହୀଂ ହୈ ତଥାପି – ଆଶ୍ରିତରୂପସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେଵାଲା [–ପରକେ ଅଵଲମ୍ବନସେ
ଉପଜନେଵାଲା] କହା ଜାତା ହୈ.
ପଂଚାସ୍ତିକାଯକୀ ଭାଁତି ଲୋକରୂପସେ ପରିଣତ ହୈ– ଐସା, ଅତ୍ଯନ୍ତ ତୀକ୍ଷ୍ଣ ଦଷ୍ଟିସେ ଜାନା ଜା ସକତା ହୈ.
ସାକ୍ଷାତ୍ =ସୀଧା [କାଲକା ଵିସ୍ତୃତ ସୀଧା କଥନ ଶ୍ରୀ ପ୍ରଵଚନସାରକେ ଦ୍ଵିତୀଯ–ଶ୍ରୁତସ୍କଂଧମେଂ କିଯା ଗଯା ହୈ; ଇସଲିଯେ
Page 53 of 264
PDF/HTML Page 82 of 293
single page version
ପୁଦ୍ଗଲୋଂ ଦ୍ଵାରା ନିଶ୍ଚିତ ହୋତା ହୈ. ଇସଲିଯେ ଵ୍ଯଵହାରକାଲକୀ ଉତ୍ପତ୍ତି ପୁଦ୍ଗଲୋଂ ଦ୍ଵାରା ହୋତୀ [ଉପଚାରସେ]
କହୀ ଜାତୀ ହୈ.
ଭିନ୍ନ ହୈ–ଐସା ସମଝନା. ଜିସ ପ୍ରକାର ଦସ ସେର ପାନୀକେ ମିଟ୍ଟୀମଯ ଘଡ଼େକା ମାପ ପାନୀ ଦ୍ଵାରା ହୋତା ହୈ
ତଥାପି ଘଡ଼ା ମିଟ୍ଟୀକୀ ହୀ ପର୍ଯାଯରୂପ ହୈ, ପାନୀକୀ ପର୍ଯାଯରୂପ ନହୀଂ ହୈ, ଉସୀ ପ୍ରକାର ସମଯ–ନିମେଷାଦି
ଵ୍ଯଵହାରକାଲକା ମାପ ପୁଦ୍ଗଲ ଦ୍ଵାରା ହୋତା ହୈ ତଥାପି ଵ୍ଯଵହାରକାଲ କାଲଦ୍ରଵ୍ଯକୀ ହୀ ପର୍ଯାଯରୂପ ହୈ,
ପୁଦ୍ଗଲକୀ ପର୍ଯାଯରୂପ ନହୀଂ ହୈ.
ପଦାର୍ଥ ଅଵଶ୍ଯ ହୋନା ଚାହିଯେ. ଵହ ପଦାର୍ଥ ସୋ କାଲଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ. କାଲଦ୍ରଵ୍ଯ ପରିଣମିତ ହୋନେସେ ଵ୍ଯଵହାରକାଲ
ହୋତା ହୈ ଔର ଵହ ଵ୍ଯଵହାରକାଲ ପୁଦ୍ଗଲ ଦ୍ଵାରା ମାପା ଜାନେସେ ଉସେ ଉପଚାରସେ ପରାଶ୍ରିତ କହା ଜାତା ହୈ.
ପଂଚାସ୍ତିକାଯକୀ ଭାଁତି ନିଶ୍ଚଯଵ୍ଯଵହାରରୂପ କାଲ ଭୀ ଲୋକରୂପସେ ପରିଣତ ହୈ ଐସା ସର୍ଵଜ୍ଞୋଂନେ ଦେଖା ହୈ ଔର
ଅତି ତୀକ୍ଷ୍ଣ ଦ୍ରଷ୍ଟି ଦ୍ଵାରା ସ୍ପଷ୍ଟ ସମ୍ଯକ୍ ଅନୁମାନ ଭୀ ହୋ ସକତା ହୈ.
ଉପଲବ୍ଧି ନହୀଂ ହୁଈ ହୈ; ଉସ ଜୀଵାସ୍ତିକାଯକା ହୀ ସମ୍ଯକ୍ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ, ଉସୀକା ରାଗାଦିସେ ଭିନ୍ନରୂପ ଭେଦଜ୍ଞାନ
ଔର ଉସୀମେଂ ରାଗାଦିଵିଭାଵରୂପ ସମସ୍ତ ସଂକଲ୍ପ–ଵିକଲ୍ପଜାଲକେ ତ୍ଯାଗ ଦ୍ଵାରା ସ୍ଥିର ପରିଣତି କର୍ତଵ୍ଯ ହୈ
.. ୨୬..
Page 54 of 264
PDF/HTML Page 83 of 293
single page version
ଭୋତ୍ତା ଯ ଦେହମେତ୍ତୋ ଣ ହି
ଭୋକ୍ତା ଚ ଦେହମାତ୍ରୋ ନ ହି ମୂର୍ତଃ କର୍ମସଂଯୁକ୍ତଃ.. ୨୭..
ଆତ୍ମା ହି ନିଶ୍ଚଯେନ ଭାଵପ୍ରାଣଧାରଣାଜ୍ଜୀଵଃ, ଵ୍ଯଵହାରେଣ ଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରାଣଧାରଣାଜ୍ଜୀଵଃ. ନିଶ୍ଚଯେନ
ପୀଠିକା ସମାପ୍ତ ହୁଈ.
ଭୋକ୍ତା ହୈ, [ଦେହମାତ୍ରଃ] ଦେହପ୍ରମାଣ ହୈ, [ନ ହି ମୂର୍ତଃ] ଅମୂର୍ତ ହୈ [ଚ] ଔର [କର୍ମସଂଯୁକ୍ତଃ] କର୍ମସଂଯୁକ୍ତ ହୈ.
୧. ସୋପାଧି = ଉପାଧି ସହିତ; ଜିସମେଂ ପରକୀ ଅପେକ୍ଷା ଆତୀ ହୋ ଐସା.
୨. ନିଶ୍ଚଯସେ ଚିତ୍ଶକ୍ତିକୋ ଆତ୍ମାକେ ସାଥ ଅଭେଦ ହୈ ଔର ଵ୍ଯଵହାରସେ ଭେଦ ହୈ; ଇସଲିଯେ ନିଶ୍ଚଯସେ ଆତ୍ମା ଚିତ୍ଶକ୍ତିସ୍ଵରୂପ
କର୍ତା ଅନେ ଭୋକ୍ତା, ଶରୀରପ୍ରମାଣ, କର୍ମେ ଯୁକ୍ତ ଛେ. ୨୭.
Page 55 of 264
PDF/HTML Page 84 of 293
single page version
ଚୈତନ୍ଯପରିଣାମଲକ୍ଷଣେନୋପଯୋଗେନୋପଲକ୍ଷିତତ୍ଵାଦୁପଯୋଗଵିଶେଷିତଃ. ନିଶ୍ଚଯେନ ଭାଵକର୍ମଣାଂ, ଵ୍ଯଵହାରେଣ
ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମଣାମାସ୍ରଵଣବଂଧନସଂଵରଣନିର୍ଜରଣମୋକ୍ଷଣେଷୁ ସ୍ଵଯମୀଶତ୍ଵାତ୍ ପ୍ରଭୁଃ. ନିଶ୍ଚଯେନ
ପୌଦ୍ଗଲିକକର୍ମନିମିତ୍ତାତ୍ମପରିଣାମାନାଂ, ଵ୍ଯଵହାରେଣାତ୍ମପରିଣାମନିମିତ୍ତପୌଦ୍ଗଲିକକର୍ମଣାଂ କର୍ତୃତ୍ଵାତ୍କର୍ତା.
ନିଶ୍ଚଯେନଶୁଭାଶୁଭକର୍ମନିମିତ୍ତସୁଖଦୁଃଖପରିଣାମାନାଂ, ଵ୍ଯଵହାରେଣ ଶୁଭାଶୁଭକର୍ମସଂପାଦି–ତେଷ୍ଟାନିଷ୍ଟଵିଷଯାଣାଂ
ଭୋକ୍ତୃତ୍ଵାଦ୍ଭୋକ୍ତା. ନିଶ୍ଚଯେନ ଲୋକମାତ୍ରୋଽପି ଵିଶିଷ୍ଟାଵଗାହପରିଣାମଶକ୍ତିଯୁକ୍ତ–ତ୍ଵାନ୍ନାମକର୍ମନିର୍ଵୃତ୍ତମଣୁ ମହଚ୍ଚ
ଶରୀରମଧିତିଷ୍ଠନ୍ ଵ୍ଯଵହାରେଣ ଦେହମାତ୍ରଃ. ଵ୍ଯଵହାରେଣ କର୍ମଭିଃ ସହୈକତ୍ଵପରିଣାମାନ୍ମୂର୍ତୋଽପି ନିଶ୍ଚଯେନ
‘ଉପଯୋଗଲକ୍ଷିତ’ ହୈ; ନିଶ୍ଚଯସେ ଭାଵକର୍ମୋଂକେ ଆସ୍ରଵ, ବଂଧ, ସଂଵର, ନିର୍ଜରା ଔର ମୋକ୍ଷ କରନେମେଂ ସ୍ଵଯଂ ଈଶ
[ସମର୍ଥ] ହୋନେସେ ‘ପ୍ରଭୁ’ ହୈ, ଵ୍ଯଵହାରସେ [ଅସଦ୍ଭୂତ ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ] ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମୋଂକେ ଆସ୍ରଵ, ବଂଧ, ସଂଵର,
ନିର୍ଜରା ଔର ମୋକ୍ଷ କରନେମେଂ ସ୍ଵଯଂ ଈଶ ହୋନେସେ ‘ପ୍ରଭୁ’ ହୈ; ନିଶ୍ଚଯସେ ପୌଦ୍ଗଲିକ କର୍ମ ଜିନକା ନିମିତ୍ତ ହୈ
ଐସେ ଆତ୍ମପରିଣାମୋଂକା କର୍ତୃତ୍ଵ ହୋନେସେ ‘କର୍ତା’ ହୈ, ଵ୍ଯଵହାରସେ [ଅସଦ୍ଭୂତ ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ] ଆତ୍ମପରିଣାମ
ଜିନକା ନିମିତ୍ତ ହୈ ଐସେ ପୌଦ୍ଗଲିକ କର୍ମୋଂକା କର୍ତୃତ୍ଵ ହୋନେସେ ‘କର୍ତା’ ହୈ; ନିଶ୍ଚଯସେ ଶୁଭାଶୁଭ କର୍ମ
ଜିନକା ନିମିତ୍ତ ହୈ ଐସେ ସୁଖଦୁଃଖପରିଣାମୋଂକା ଭୋକ୍ତୃତ୍ଵ ହୋନେସେ ‘ଭୋକ୍ତା’ ହୈ, ଵ୍ଯଵହାରସେ [ଅସଦ୍ଭୂତ
ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ] ଶୁଭାଶୁଭ କର୍ମୋଂସେ ସଂପାଦିତ [ପ୍ରାପ୍ତ] ଇଷ୍ଟାନିଷ୍ଟ ଵିଷଯୋଂକା ଭୋକ୍ତୃତ୍ଵ ହୋନେସେ ‘ଭୋକ୍ତା’ ହୈ;
ନିଶ୍ଚଯସେ ଲୋକପ୍ରମାଣ ହୋନେ ପର ଭୀ, ଵିଶିଷ୍ଟ ଅଵଗାହପରିଣାମକୀ ଶକ୍ତିଵାଲା ହୋନେସେ ନାମକର୍ମସେ ରଚିତ
ଛୋଟେ–ବଡ଼େ ଶରୀରମେଂ ରହତା ହୁଆ ଵ୍ଯଵହାରସେ [ସଦ୍ଭୂତ ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ] ‘ଦେହପ୍ରମାଣ’ ହୈ; ଵ୍ଯଵହାରସେ
[ଅସଦ୍ଭୂତ ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ] କର୍ମୋଂକେ ସାଥ ଏକତ୍ଵପରିଣାମକେ କାରଣ ମୂର୍ତ ହୋନେ ପର ଭୀ, ନିଶ୍ଚଯସେ ଅରୂପୀ–
ସ୍ଵଭାଵଵାଲା ହୋନେକେ କାରଣ ‘ଅମୂର୍ତ’ ହୈ;
୨. ସଂସାରୀ ଆତ୍ମା ନିଶ୍ଚଯସେ ନିମିତ୍ତଭୂତ ପୁଦ୍ଗଲକର୍ମୋଂକୋ ଅନୁରୂପ ଐସେ ନୈମିତ୍ତିକ ଆତ୍ମ ପରିଣାମୋଂକେ ସାଥ [ଅର୍ଥାତ୍
ନୈମିତ୍ତିକ ପୁଦ୍ଗଲକର୍ମୋଂକେ ସାଥ [ଅର୍ଥାତ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମୋଂକେ ସାଥ] ସଂଯୁକ୍ତ ହୋନେସେ କର୍ମସଂଯୁକ୍ତ ହୈ.
Page 56 of 264
PDF/HTML Page 85 of 293
single page version
ଚୈତନ୍ଯପରିଣାମାନୁରୂପପୁଦ୍ଗଲପରିଣାମାତ୍ମଭିଃ କର୍ମଭିଃ ସଂଯୁକ୍ତତ୍ଵାତ୍କର୍ମସଂଯୁକ୍ତ ଇତି.. ୨୭..
କମ୍ମମଲଵିପ୍ପମୁକ୍କୋ ଉଡ୍ଢଂ
ସ ସର୍ଵଜ୍ଞାନଦର୍ଶୀ ଲଭତେ ସୁଖମନିନ୍ଦ୍ରିଯମନଂତମ୍.. ୨୮..
ଅନୁରୂପ ପୁଦ୍ଗଲପରିଣାମାତ୍ମକ କର୍ମୋଂକେ ସାଥ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋନେସେ ‘କର୍ମସଂଯୁକ୍ତ’ ହୈ.
ନିରୂପଣ ପ୍ରାରମ୍ଭ କରତେ ହୁଏ ଇସ ଗାଥାମେଂ ସଂସାରସ୍ଥିତ ଆତ୍ମାକୋ ଜୀଵ [ଅର୍ଥାତ୍ ଜୀଵତ୍ଵଵାଲା], ଚେତଯିତା,
ଉପଯୋଗଲକ୍ଷଣଵାଲା, ପ୍ରଭୁ, କର୍ତା ଇତ୍ଯାଦି କହା ହୈ. ଜୀଵତ୍ଵ, ଚେତଯିତୃତ୍ଵ, ଉପଯୋଗ, ପ୍ରଭୁତ୍ଵ, କର୍ତୃତ୍ଵ,
ଇତ୍ଯାଦିକା ଵିଵରଣ ଅଗଲୀ ଗାଥାଓଂମେଂ ଆଯେଗା.. ୨୭..
[ଅନିନ୍ଦ୍ରିଯମ୍] ଅନିନ୍ଦ୍ରିଯ [ସୁଖମ୍] ସୁଖକା [ଲଭତେ] ଅନୁଭଵ କରତା ହୈ.
ସର୍ଵଜ୍ଞଦର୍ଶୀ ତେ ଅନଂତ ଅନିଂଦ୍ରି ସୁଖନେ ଅନୁଭଵେ. ୨୮.
Page 57 of 264
PDF/HTML Page 86 of 293
single page version
ଆତ୍ମା ହି ପରଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵାତ୍କର୍ମରଜସା ସାକଲ୍ଯେନ ଯସ୍ମିନ୍ନେଵ କ୍ଷଣେ
ସ୍ଵରୂପଭୂତତ୍ଵାଦମୁକ୍ତୋଽନଂତମତୀନ୍ଦ୍ରିଯଂ ସୁଖମନୁଭଵତି. ମୁକ୍ତସ୍ଯ ଚାସ୍ଯ ଭାଵପ୍ରାଣଧାରଣଲକ୍ଷଣଂ ଜୀଵତ୍ଵଂ,
ଚିଦ୍ରୂପଲକ୍ଷଣଂ ଚେତଯିତୃତ୍ଵଂ, ଚିତ୍ପରିଣାମଲକ୍ଷଣ ଉପଯୋଗଃ, ନିର୍ଵର୍ତିତସମସ୍ତାଧିକାରଶକ୍ତିମାତ୍ରଂ ପ୍ରଭୁତ୍ଵଂ,
ସମସ୍ତଵସ୍ତ୍ଵସାଧାରଣସ୍ଵରୂପନିର୍ଵର୍ତନମାତ୍ରଂ କର୍ତୃତ୍ଵଂ, ସ୍ଵରୂପଭୂତସ୍ଵାତନ୍କ୍ର୍ଯଲକ୍ଷଣସୁଖୋପଲମ୍ଭ–ରୂପଂ
ଭୋକ୍ତୃତ୍ଵଂ, ଅତୀତାନଂତରଶରୀରପରିମାଣାଵଗାହପରିଣାମରୂପଂ
ଭାଵକର୍ମାଣି ତୁ
ଅଭାଵ ହୋନେସେ [ଵହାଁ] ସ୍ଥିର ରହତା ହୁଆ, କେଵଲଜ୍ଞାନ ଔର କେଵଲଦର୍ଶନ [ନିଜ] ସ୍ଵରୂପଭୂତ ହୋନେକେ
କାରଣ ଉନସେ ନ ଛୂଟତା ହୁଆ ଅନନ୍ତ ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ ସୁଖକା ଅନୁଭଵ କରତା ହୈ. ଉସ ମୁକ୍ତ ଆତ୍ମାକୋ,
ଭାଵପ୍ରାଣଧାରଣ ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ
ହୋତା ହୈ; ପ୍ରାପ୍ତ କିଯେ ହୁଏ ସମସ୍ତ [ଆତ୍ମିକ] ଅଧିକାରୋଂକୀ
ସ୍ଵରୂପଭୂତ ସ୍ଵାତଂକ୍ର୍ଯ ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ [–ସ୍ଵରୂପ] ହୈ ଐସେ ସୁଖକୀ ଉପଲବ୍ଧିରୂପ ‘ଭୋକ୍ତୃତ୍ଵ’ ହୋତା ହୈ;
ଅତୀତ ଅନନ୍ତର [–ଅନ୍ତିମ] ଶରୀର ପ୍ରମାଣ ଅଵଗାହପରିଣାମରୂପ ‘
ସ୍ଵଯଂ ସମର୍ଥ ହୈ ଇସଲିଯେ ଵହ ପ୍ରଭୁ ହୈ.]
୨. ମୁକ୍ତ ଆତ୍ମାକୀ ଅଵଗାହନା ଚରମଶରୀରପ୍ରମାଣ ହୋତୀ ହୈ ଇସଲିଯେ ଉସ ଅନ୍ତିମ ଶରୀରକୀ ଅପେକ୍ଷା ଲେକର ଉନକୋ
୩. ଵିଵିକ୍ତ = ଭିନ୍ନ; ରହିତ.
Page 58 of 264
PDF/HTML Page 87 of 293
single page version
ଵିଶ୍ଵସ୍ଯୈକଦେଶେଷୁ କ୍ରମେଣ ଵ୍ଯାପ୍ରିଯମାଣା. ଯଦା ତୁ ଜ୍ଞାନାଵରଣାଦିକର୍ମସଂପର୍କଃ ପ୍ରଣଶ୍ଯତି ତଦା ପରିଚ୍ଛେଦ୍ଯସ୍ଯ
ଵିଶ୍ଵସ୍ଯ
ଦେଶମେଂ କ୍ରମଶଃ ଵ୍ଯାପାର କରତୀ ହୁଈ ଵିଵର୍ତନକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତୀ ହୈ. କିନ୍ତୁ ଜବ ଜ୍ଞାନାଵରଣାଦିକର୍ମୋଂକା ସମ୍ପର୍କ
ଵିନଷ୍ଟ ହୋତା ହୈ, ତବ
ଅଭାଵ], ଵାସ୍ତଵମେଂ ନିଶ୍ଚିତ [–ନିଯତ, ଅଚଲ] ସର୍ଵଜ୍ଞପନେକୀ ଔର ସର୍ଵଦର୍ଶୀପନେକୀ ଉପଲବ୍ଧି ହୈ. ଯହୀ,
ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମୋଂକେ ନିମିତ୍ତଭୂତ ଭାଵକର୍ମୋଂକେ କର୍ତୃତ୍ଵକା ଵିନାଶ ହୈ; ଯହୀ, ଵିକାରପୂର୍ଵକ ଅନୁଭଵକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ
୨. ଚିଦ୍ଵିଵର୍ତ = ଚୈତନ୍ଯକା ପରିଵର୍ତନ ଅର୍ଥାତ୍ ଚୈତନ୍ଯକା ଏକ ଵିଷଯକୋ ଛୋଡ଼଼କର ଅନ୍ଯ ଵିଷଯକୋ ଜାନନେରୂପ ବଦଲନା;
୩. କୂଟସ୍ଥ = ସର୍ଵକାଲ ଏକ ରୂପ ରହନେଵାଲୀ; ଅଚଲ. [ଜ୍ଞାନାଵରଣାଦିକର୍ମୋକା ସମ୍ବନ୍ଧ ନଷ୍ଟ ହୋନେ ପର କହୀଂ ଚିତ୍ଶକ୍ତି
କାଲକେ ସମସ୍ତ ଜ୍ଞେଯୋଂକୋ ଜାନତୀ ରହତୀ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଉସେ କଥଂଚିତ୍ କୂଟସ୍ଥ କହା ହୈ.]
୪. ଔପାଧିକ = ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମରୂପ ଉପାଧିକେ ସାଥ ସମ୍ବନ୍ଧଵାଲେ; ଜିନମେଂ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମରୂପୀ ଉପାଧି ନିମିତ୍ତ ହୋତୀ ହୈ ଐସେ;
Page 59 of 264
PDF/HTML Page 88 of 293
single page version
ଚାନାଦିଵିଵର୍ତଖେଦଵିଚ୍ଛିତ୍ତିସୁସ୍ଥିତାନଂତଚୈତନ୍ଯସ୍ଯାତ୍ମନଃ ସ୍ଵତଂତ୍ରସ୍ଵରୂପାନୁଭୂତିଲକ୍ଷଣସୁଖସ୍ଯ ଭୋକ୍ତୃ–
ତ୍ଵମିତି.. ୨୮..
ପପ୍ପୋଦି ସୁହମଣଂତଂ ଅଵ୍ଵାବାଧଂ ସଗମମୁତ୍ତଂ.. ୨୯..
ପ୍ରାପ୍ନୋତି ସୁଖମନଂତମଵ୍ଯାବାଧଂ ସ୍ଵକମମୂର୍ତମ୍.. ୨୯..
ଜିସକା ଅନନ୍ତ ଚୈତନ୍ଯ ସୁସ୍ଥିତ ହୁଆ ହୈ ଐସେ ଆତ୍ମାକୋ ସ୍ଵତଂତ୍ରସ୍ଵରୂପାନୁଭୂତିଲକ୍ଷଣ ସୁଖକା [–ସ୍ଵତଂତ୍ର
ସ୍ଵରୂପକୀ ଅନୁଭୂତି ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଐସେ ସୁଖକା] ଭୋକ୍ତୃତ୍ଵ ହୈ.. ୨୮..
[ଅଵ୍ଯାବାଧମ୍] ଅଵ୍ଯାବାଧ [ଅନଂତମ୍] ଅନନ୍ତ [ସୁଖମ୍] ସୁଖକୋ [ପ୍ରାପ୍ନୋତି] ଉପଲବ୍ଧ କରତା ହୈ.
ଦ୍ଵାରା] କ୍ରମଶଃ କୁଛ–କୁଛ ଜାନତା ହୈ ଔର ଦେଖତା ହୈ ତଥା ପରାଶ୍ରିତ, ମୂର୍ତ [ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଦି] କେ ସାଥ
ସମ୍ବନ୍ଧଵାଲା, ସଵ୍ଯାବାଧ [–ବାଧା ସହିତ] ଔର ସାନ୍ତ ସୁଖକା ଅନୁଭଵ କରତା ହୈ; କିନ୍ତୁ ଜବ ଉସକେ
କର୍ମକ୍ଲେଶ ସମସ୍ତରୂପସେ ଵିନାଶକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ ତବ, ଆତ୍ମଶକ୍ତି ଅନର୍ଗଲ [–ନିରଂକୁଶ] ଔର
ଅସଂକୁଚିତ ହୋନେସେ, ଵହ ଅସହାଯରୂପସେ [–କିସୀକୀ ସହାଯତାକେ ବିନା] ସ୍ଵଯମେଵ ଯୁଗପଦ୍ ସବ [–
ସର୍ଵ ଦ୍ରଵ୍ଯକ୍ଷେତ୍ରକାଲଭାଵ] ଜାନତା ହୈ ଔର ଦେଖତା ହୈ ତଥା ସ୍ଵାଶ୍ରିତ, ମୂର୍ତ [ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଦି] କେ ସାଥ ସମ୍ବନ୍ଧ
ରହିତ, ଅଵ୍ଯାବାଧ ଔର ଅନନ୍ତ ସୁଖକା ଅନୁଭଵ କରତା ହୈ. ଇସଲିଯେ ସବ ସ୍ଵଯମେଵ ଜାନନେ ଔର
ଦେଖନେଵାଲେ ତଥା ସ୍ଵକୀଯ ସୁଖକା ଅନୁଭଵନ କରନେଵାଲେ ସିଦ୍ଧକୋ ପରସେ [କୁଛଭୀ] ପ୍ରଯୋଜନ ନହୀଂ ହୈ.
ସ୍ଵଯମେଵ ଚେତକ ସର୍ଵଜ୍ଞାନୀ–ସର୍ଵଦର୍ଶୀ ଥାଯ ଛେ,
ନେ ନିଜ ଅମୂର୍ତ ଅନଂତ ଅଵ୍ଯାବାଧ ସୁଖନେ ଅନୁଭଵେ. ୨୯.
Page 60 of 264
PDF/HTML Page 89 of 293
single page version
ଆତ୍ମା ହି ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନସୁଖସ୍ଵଭାଵଃ ସଂସାରାଵସ୍ଥାଯାମନାଦିକର୍ମକ୍ଲ୍ରୁେଶସଂକୋଚିତାତ୍ମଶକ୍ତିଃ
ସୁଖମନୁଭଵତି ଚ. ଯଦା ତ୍ଵସ୍ଯ କର୍ମକ୍ଲ୍ରୁେଶାଃ ସାମସ୍ତ୍ଯେନ ପ୍ରଣଶ୍ଯନ୍ତି, ତଦାଽନର୍ଗଲାସଂକୁଚିତାତ୍ମ–
ଶକ୍ତିରସହାଯଃ ସ୍ଵଯମେଵ ଯୁଗପତ୍ସମଗ୍ରଂ ଜାନାତି ପଶ୍ଯତି, ସ୍ଵପ୍ରତ୍ଯଯମମୂର୍ତସଂବଦ୍ଧମଵ୍ଯାବାଧମନଂତଂ ସୁଖ
ମନୁଭଵତି ଚ. ତତଃ ସିଦ୍ଧସ୍ଯ ସମସ୍ତଂ ସ୍ଵଯମେଵ ଜାନତଃ ପଶ୍ଯତଃ, ସୁଖମନୁଭଵତଶ୍ଚ ସ୍ଵଂ, ନ ପରେଣ
ପ୍ରଯୋଜନମିତି.. ୨୯..
କାଲମେଂ ସର୍ଵଜ୍ଞ ନହୀଂ ହୈ’ ଐସା କହୋ, ତୋ ଵହ ସଂମତ ହୀ ହୈ. କିନ୍ତୁ ଯଦି ‘ ତୀନୋଂ ଲୋକମେଂ ଔର ତୀନୋଂ
କାଲମେଂ ସର୍ଵଜ୍ଞ ନହୀଂ ହୈ ’ ଐସା କହୋ ତୋ ହମ ପୂଛତେ ହୈଂ କି ଵହ ତୁମନେ କୈସେ ଜାନା? ଯ୍ଦି ତୀନୋଂ ଲୋକକୋ
ଔର ତୀନୋଂ କାଲକୋ ସର୍ଵଜ୍ଞ ରହିତ ତୁମନେ ଦେଖ–ଜାନ ଲିଯା ତୋ ତୁମ୍ହୀଂ ସର୍ଵଜ୍ଞ ହୋ ଗଯେ, କ୍ଯୋଂକି ଜୋ ତୀନ
ଲୋକ ଔର ତୀନ କାଲକୋ ଜାନେ ଵହୀ ସର୍ଵଜ୍ଞ ହୈ. ଔର ଯଦି ସର୍ଵଜ୍ଞ ରହିତ ତୀନୋଂ ଲୋକ ଔର ତୀନୋଂ କାଲକୋ
ତୁମନେ ନହୀଂ ଦେଖା–ଜାନା ହୈ ତୋ ଫିର ‘ ତୀନ ଲୋକ ଔର ତୀନ କାଲମେଂ ସର୍ଵଜ୍ଞ ନହୀଂ ହୈ ’ ଐସା ତୁମ କୈସେ
କହ ସକତେ ହୋ? ଇସ ପ୍ରକାର ସିଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ କି ତୁମ୍ହାରା କିଯା ହୁଆ ସର୍ଵଜ୍ଞକା ନିଷେଧ ଯୋଗ୍ଯ ନହୀଂ ହୈ.
ଉଷ୍ଣତାରୂପ ପରିଣମିତ ଅଗ୍ନି ସମସ୍ତ ଦାହ୍ଯକୋ ଜଲାତୀ ହୈ, ଉସୀ ପ୍ରକାର ପରିପୂର୍ଣ ଜ୍ଞାନରୂପ ପରିଣମିତ
Page 61 of 264
PDF/HTML Page 90 of 293
single page version
ସୋ ଜୀଵୋ ପାଣା ପୁଣ ବଲମିଂଦିଯମାଉ ଉସ୍ସାସୋ.. ୩୦..
ସ ଜୀଵଃ ପ୍ରାଣାଃ ପୁନର୍ବଲମିନ୍ଦ୍ରିଯମାଯୁରୁଚ୍ଛଵାସଃ.. ୩୦..
କାଲମେଂ ଜନ୍ମ ଲେନେ ଵାଲେ ଜୀଵୋଂକୋ ] ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତୀ ତଥାପି ସର୍ଵଜ୍ଞତ୍ଵଶକ୍ତିଵାଲେ ନିଜ ଆତ୍ମାକା ସ୍ପଷ୍ଟ
ଅନୁଭଵ ଇସ କ୍ଷେତ୍ରମେଂ ଇସ କାଲମେଂ ଭୀ ହୋ ସକତା ହୈ.
ଯହ ଶାସ୍ତ୍ର ଅଧ୍ଯାତ୍ମ ଶାସ୍ତ୍ର ହୋନେସେ ଯହାଁ ସର୍ଵଜ୍ଞସିଦ୍ଧିକା ଵିସ୍ତାର ନହୀଂ କିଯା ଗଯା ହୈ; ଜିଜ୍ଞାସୁକୋ
ପ୍ରାଣ [ଇନ୍ଦ୍ରିଯମ୍] ଇନ୍ଦ୍ରିଯ, [ବଲମ୍] ବଲ, [ଆଯୁଃ] ଆଯୁ ତଥା [ଉଚ୍ଛଵାସଃ] ଉଚ୍ଛ୍ଵାସ ହୈ.
ତ୍ରିକାଲ ଅଚ୍ଛିନ୍ନ–ସଂତାନରୂପସେ [ଅଟୂଟ ଧାରାସେ] ଧାରଣ କରତା ହୈ ଇସଲିଯେ ସଂସାରୀକୋ ଜୀଵତ୍ଵ ହୈ.
ମୁକ୍ତକୋ [ସିଦ୍ଧକୋ] ତୋ କେଵଲ ଭାଵପ୍ରାଣ ହୀ ଧାରଣ ହୋନେସେ ଜୀଵତ୍ଵ ହୈ ଐସା ସମଝନା.. ୩୦..
‘ପୁଦ୍ଗଲସାମାନ୍ଯ, ପୁଦ୍ଗଲସାମାନ୍ଯ, ପୁଦ୍ଗଲସାମାନ୍ଯ ’ ଐସୀ ଏକରୂପତା–ସଦ୍ରଶତା ହୋତୀ ହୈ ଵେ ଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରାଣ ହୈଂ.]
ଜେ ଚାର ପ୍ରାଣେ ଜୀଵତୋ ପୂର୍ଵେ, ଜୀଵେ ଛେ, ଜୀଵଶେ,
ତେ ଜୀଵ ଛେ; ନେ ପ୍ରାଣ ଇନ୍ଦ୍ରିଯ–ଆଯୁ–ବଲ–ଉଚ୍ଛ୍ଵାସ ଛେ. ୩୦.
Page 62 of 264
PDF/HTML Page 91 of 293
single page version
ଧାରଣାତ୍ସଂସାରିଣୋ ଜୀଵତ୍ଵମ୍. ମୁକ୍ତସ୍ଯ ତୁ କେଵଲାନାମେଵ ଭାଵପ୍ରାଣାନାଂ ଧାରଣାତ୍ତଦଵସେଯମିତି.. ୩୦..
ଦେସେହିଂ ଅସଂଖାଦା ସିଯ ଲୋଗଂ ସଵ୍ଵମାଵଣ୍ଣା.. ୩୧..
କେଚିତ୍ତୁ ଅଣାଵଣ୍ଣା ମିଚ୍ଛାଦଂସଣକସାଯଜୋଗଜୁଦା.
ଵିଜୁଦା ଯ ତେହିଂ ବହୁଗା
ଦେଶୈରସଂଖ୍ଯାତାଃ ସ୍ଯାଲ୍ଲୋକଂ ସର୍ଵମାପନ୍ନାଃ.. ୩୧..
କେଚିତ୍ତୁ ଅନାପନ୍ନା ମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନକଷାଯଯୋଗଯୁତାଃ.
ଵିଯୁତାଶ୍ଚ ତୈର୍ବହଵଃ ସିଦ୍ଧାଃ ସଂସାରିଣୋ ଜୀଵାଃ.. ୩୨..
ଅସଂଖ୍ଯାତ ପ୍ରଦେଶଵାଲେ ହୈଂ. [ସ୍ଯାତ୍ ସର୍ଵମ୍ ଲୋକମ୍ ଆପନ୍ନାଃ] କତିପଯ କଥଂଚିତ୍ ସମସ୍ତ ଲୋକକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ
ହୈଂ [କେଚିତ୍ ତୁ] ଔର କତିପଯ [ଅନାପନ୍ନାଃ] ଅପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ. [ବହଵଃ ଜୀଵାଃ] ଅନେକ [–ଅନନ୍ତ] ଜୀଵ
[ମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନକଷାଯଯୋଗଯୁତାଃ] ମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନ–କଷାଯ–ଯୋଗସହିତ [ସଂସାରିଣଃ] ସଂସାରୀ ହୈଂ [ଚ] ଔର
ଅନେକ [–ଅନନ୍ତ ଜୀଵ] [ତୈଃ ଵିଯୁତାଃ] ମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନ–କଷାଯ–ଯୋଗରହିତ [ସିଦ୍ଧାଃ] ସିଦ୍ଧ ହୈଂ.
ଜେ ଅଗୁରୁଲଘୁକ ଅନନ୍ତ ତେ–ରୂପ ସର୍ଵ ଜୀଵୋ ପରିଣମେ;
ସୌନା ପ୍ରଦେଶ ଅସଂଖ୍ଯ; କତିପଯ ଲୋକଵ୍ଯାପୀ ହୋଯ ଛେ; ୩୧.
ଅଵ୍ଯାପୀ ଛେ କତିପଯ; ଵଲୀ ନିର୍ଦୋଷ ସିଦ୍ଧ ଜୀଵୋ ଘଣା;
ମିଥ୍ଯାତ୍ଵ–ଯୋଗ–କଷାଯଯୁତ ସଂସାରୀ ଜୀଵ ବହୁ ଜାଣଵା. ୩୨.
Page 63 of 264
PDF/HTML Page 92 of 293
single page version
ଐସେ ଉନ ଜୀଵୋଂମେଂ କତିପଯ କଥଂଚିତ୍ [କେଵଲସମୁଦ୍ଘାତକେ କାରଣ] ଲୋକପୂରଣ–ଅଵସ୍ଥାକେ ପ୍ରକାର ଦ୍ଵାରା
ସମସ୍ତ ଲୋକମେଂ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ ଔର କତିପଯ ସମସ୍ତ ଲୋକମେଂ ଅଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ. ଔର ଉନ ଜୀଵୋଂମେଂ ଜୋ
ଅନାଦି
ଜିତନା ହୈଂ. ଔର ଜୀଵକେ ସ୍ଵକ୍ଷେତ୍ରକେ ଛୋଟେସେ ଛୋଟେ ଅଂଶ କରନେ ପର ସ୍ଵଭାଵସେ ହୀ ସଦୈଵ ଅସଂଖ୍ଯ ଅଂଶ ହୋତେ ହୈଂ,
ଇସଲିଯେ ଜୀଵ ସଦୈଵ ଐସେ ଅସଂଖ୍ଯ ଅଂଶୋଂ ଜିତନା ହୈ.]
୨. ଗୁଣ = ଅଂଶ; ଅଵିଭାଗ ପରିଚ୍ଛେଦ. [ଜୀଵମେଂ ଅଗୁରୁଲଘୁତ୍ଵ ନାମକା ସ୍ଵଭାଵ ହୈ. ଵହ ସ୍ଵଭାଵ ଜୀଵକୋ
[–ଅଂଶ] କହେ ହୈଂ.]
୩. କିସୀ ଗୁଣମେଂ [ଅର୍ଥାତ୍ ଗୁଣକୀ ପର୍ଯାଯମେଂ] ଅଂଶକଲ୍ପନା କୀ ଜାନେପର, ଉସକା ଜୋ ଛୋଟେସେ ଛୋଟା [ଜଘନ୍ଯ ମାତ୍ରାରୂପ,
୪. ଷଟ୍ସ୍ଥାନପତିତ ଵୃଦ୍ଧିହାନି = ଛହ ସ୍ଥାନମେଂ ସମାଵେଶ ପାନେଵାଲୀ ଵୃଦ୍ଧିହାନି; ଷଟ୍ଗୁଣ ଵୃଦ୍ଧିହାନି.
Page 64 of 264
PDF/HTML Page 93 of 293
single page version
ଅସଂଖ୍ଯେଯାଃ. ଏଵଂଵିଧେଷୁ ତେଷୁ କେଚିତ୍କଥଂଚିଲ୍ଲୋକପୂରଣାଵସ୍ଥାପ୍ରକାରେଣ ସର୍ଵଲୋକଵ୍ଯାପିନଃ, କେଚିତ୍ତୁ
ତଦଵ୍ଯାପିନ ଇତି. ଅଥ ଯେ ତେଷୁ ମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନକଷାଯଯୋଗୈରନାଦିସଂତତିପ୍ରଵୃତ୍ତୈର୍ଯୁକ୍ତାସ୍ତେ ସଂସାରିଣଃ, ଯେ
ଵିମୁକ୍ତାସ୍ତେ ସିଦ୍ଧାଃ, ତେ ଚ ପ୍ରତ୍ଯେକଂ ବହଵ ଇତି.. ୩୧–୩୨..
ତହ ଦେହୀ ଦେହତ୍ଥୋ ସଦେହମିତ୍ତଂ ପଭାସଯଦି.. ୩୩..
ତଥା ଦେହୀ ଦେହସ୍ଥଃ ସ୍ଵଦେହମାତ୍ରଂ ପ୍ରଭାଯସତି.. ୩୩..
ପ୍ରଵାହରୂପସେ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନ–କଷାଯ–ଯୋଗ ସହିତ ହୈଂ ଵେ ସଂସାରୀ ହୈଂ, ଜୋ ଉନସେ ଵିମୁକ୍ତ ହୈଂ [ଅର୍ଥାତ୍
ମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନ–କଷାଯ–ଯୋଗସେ ରହିତ ହୈଂ] ଵେ ସିଦ୍ଧ ହୈଂ; ଔର ଵେ ହର ପ୍ରକାରକେ ଜୀଵ ବହୁତ ହୈଂ [ଅର୍ଥାତ୍
ସଂସାରୀ ତଥା ସିଦ୍ଧ ଜୀଵୋଂମେଂସେ ହରଏକ ପ୍ରକାରକେ ଜୀଵ ଅନନ୍ତ ହୈଂ].. ୩୧–୩୨..
[ଦେହସ୍ଥଃ] ଦେହମେଂ ରହତା ହୁଆ [ସ୍ଵଦେହମାତ୍ରଂ ପ୍ରଭାସଯତି] ସ୍ଵଦେହପ୍ରମାଣ ପ୍ରକାଶିତ ହୋତା ହୈ.
ଜ୍ଯମ ଦୂଧମାଂ ସ୍ଥିତ ପଦ୍ମରାଗମଣି ପ୍ରକାଶେ ଦୂଧନେ,
ତ୍ଯମ ଦେହମାଂ ସ୍ଥିତ ଦେହୀ ଦେହପ୍ରମାଣ ଵ୍ଯାପକତା ଲହେ. ୩୩.
Page 65 of 264
PDF/HTML Page 94 of 293
single page version
କ୍ଷୀରେଽଗ୍ନିସଂଯୋଗାଦୁଦ୍ଵଲମାନେ ତସ୍ଯ ପଦ୍ମରାଗରତ୍ନସ୍ଯ ପ୍ରଭାସ୍କଂଧ ଉଦ୍ଵଲତେ ପୁନର୍ନିଵିଶମାନେ ନିଵିଶତେ ଚ, ତଥୈଵ
ଚ ତତ୍ର ଶରୀରେ ଵିଶିଷ୍ଟାହାରାଦିଵଶାଦୁତ୍ସର୍ପତି ତସ୍ଯ ଜୀଵସ୍ଯ ପ୍ରଦେଶାଃ ଉତ୍ସର୍ପନ୍ତି ପୁନରପସର୍ପତି ଅପସର୍ପନ୍ତି
ଚ. ଯଥୈଵ ଚ ତତ୍ପଦ୍ମରାଗରତ୍ନମନ୍ଯତ୍ର ପ୍ରଭୂତକ୍ଷୀରେ କ୍ଷିପ୍ତଂ ସ୍ଵପ୍ରଭା–ସ୍କଂଧଵିସ୍ତାରେଣ ତଦ୍ଵଯାପ୍ନୋତି ପ୍ରଭୂତକ୍ଷୀରଂ,
ତଥୈଵ ହି ଜୀଵୋଽନ୍ଯତ୍ର ମହତି ଶରୀରେଽଵତିଷ୍ଠମାନଃ ସ୍ଵପ୍ରଦେଶଵିସ୍ତାରେଣ ତଦ୍ଵଯାପ୍ନୋତି ମହଚ୍ଛରୀରମ୍. ଯଥୈଵ ଚ
ତତ୍ପଦ୍ମରାଗରତ୍ନମନ୍ଯତ୍ର ସ୍ତୋକକ୍ଷୀରେ ନିକ୍ଷିପ୍ତଂ ସ୍ଵପ୍ରଭାସ୍କଂଧୋପସଂହାରେଣ ତଦ୍ଵଯାପ୍ନୋତି ସ୍ତୋକକ୍ଷୀରଂ, ତଥୈଵ ଚ
ଜୀଵୋଽନ୍ଯତ୍ରାଣୁଶରୀରେଽଵତିଷ୍ଠମାନଃ
ହୁଆ ସ୍ଵପ୍ରଦେଶୋଂ ଦ୍ଵାରା ଉସ ଶରୀରମେଂ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋତା ହୈ. ଔର ଜିସ ପ୍ରକାର ଅଗ୍ନିକେ ସଂଯୋଗସେ ଉସ ଦୂଧମେଂ
ଉଫାନ ଆନେ ପର ଉସ ପଦ୍ମରାଗରତ୍ନକେ ପ୍ରଭାସମୂହମେଂ ଉଫାନ ଆତା ହୈ [ଅର୍ଥାତ୍ ଵହ ଵିସ୍ତାରକୋ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋତା
ହୈ] ଔର ଦୂଧ ଫିର ବୈଠ ଜାନେ ପର ପ୍ରଭାସମୂହ ଭୀ ବୈଠ ଜାତା ହୈ, ଉସୀ ପ୍ରକାର ଵିଶିଷ୍ଟ ଆହାରାଦିକେ ଵଶ
ଉସ ଶରୀରମେଂ ଵୃଦ୍ଧି ହୋନେ ପର ଉସ ଜୀଵକେ ପ୍ରଦେଶ ଵିସ୍ତୃତ ହୋତେ ହୈଂ ଔର ଶରୀର ଫିର ସୂଖ ଜାନେ ପର ପ୍ରଦେଶ
ଭୀ ସଂକୁଚିତ ହୋ ଜାତେ ହୈଂ. ପୁନଶ୍ଚ, ଜିସ ପ୍ରକାର ଵହ ପଦ୍ମରାଗରତ୍ନ ଦୂସରେ ଅଧିକ ଦୂଧମେଂ ଡାଲା ଜାନେ ପର
ସ୍ଵପ୍ରଭାସମୂହକେ ଵିସ୍ତାର ଦ୍ଵାରା ଉସ ଅଧିକ ଦୂଧମେଂ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋତା ହୈ, ଉସୀ ପ୍ରକାର ଜୀଵ ଦୂସରେ ବଡ଼େ ଶରୀରମେଂ
ସ୍ଥିତିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋନେ ପର ସ୍ଵପ୍ରଦେଶୋଂକେ ଵିସ୍ତାର ଦ୍ଵାରା ଉସ ବଡ଼େ ଶରୀରମେଂ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋତା ହୈ. ଔର ଜିସ
ପ୍ରକାର ଵହ ପଦ୍ମରାଗରତ୍ନ ଦୂସରେ କମ ଦୂଧମେଂ ଡାଲନେ ପର ସ୍ଵପ୍ରଭାସମୂହକେ ସଂକୋଚ ଦ୍ଵାରା ଉସ ଥୋଡ଼େ ଦୂଧମେଂ
ସମଝନେକେ ଲିଯେ ରତ୍ନ ଔର
ସମଝାନେକେ ହେତୁ ଯହାଁ ରତ୍ନକୀ ପ୍ରଭାକୋ ରତ୍ନସେ ଅଭିନ୍ନ କହା ହୈ.
Page 66 of 264
PDF/HTML Page 95 of 293
single page version
ଅଜ୍ଝଵସାଣଵିସିଟ୍ଠୋ ଚିଟ୍ଠଦି
ଅଧ୍ଯଵସାନଵିଶିଷ୍ଟଶ୍ଚେଷ୍ଟତେ ମଲିନୋ ରଜୋମଲୈଃ.. ୩୪..
ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋତା ହୈ, ଉସୀ ପ୍ରକାର ଜୀଵ ଅନ୍ଯ ଛୋଟେ ଶରୀରମେଂ ସ୍ଥିତିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋନେ ପର ସ୍ଵପ୍ରଦେଶୋଂକେ ସଂକୋଚ
ଦ୍ଵାରା ଉସ ଛୋଟେ ଶରୀରମେଂ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋତା ହୈ.
ମିଥ୍ଯାତ୍ଵରାଗାଦି ଵିକଲ୍ପୋଂ ଦ୍ଵାରା ଉପାର୍ଜିତ ଜୋ ଶରୀରନାମକର୍ମ ଉସସେ ଜନିତ [ଅର୍ଥାତ୍ ଉସ
ଶରୀରନାମକର୍ମକା ଉଦଯ ଜିସମେଂ ନିମିତ୍ତ ହୈ ଐସେ] ସଂକୋଚଵିସ୍ତାରକେ ଆଧୀନରୂପସେ ଜୀଵ ସର୍ଵୋତ୍କୃଷ୍ଟ
ଅଵଗାହରୂପସେ ପରିଣମିତ ହୋତା ହୁଆ ସହସ୍ରଯୋଜନପ୍ରମାଣ ମହାମତ୍ସ୍ଯକେ ଶରୀରମେଂ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋତା ହୈ, ଜଘନ୍ଯ
ଅଵଗାହରୂପସେ ପରିଣମିତ ହୋତା ହୁଆ ଉତ୍ସେଧ ଘନାଂଗୁଲକେ ଅସଂଖ୍ଯାତଵେଂ ଭାଗ ଜିତନେ ଲବ୍ଧ୍ଯପର୍ଯାପ୍ତ
ସୂକ୍ଷ୍ମନିଗୋଦକେ ଶରୀରମେଂ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋତା ହୈ ଔର ମଧ୍ଯମ ଅଵଗାହରୂପସେ ପରିଣମିତ ହୋତା ହୁଆ ମଧ୍ଯମ ଶରୀରମେଂ
ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋତା ହୈ.. ୩୩..
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ–
ଉସକେ ସାଥ ଏକ ନହୀଂ ହୈ; [ଅଧ୍ଯଵସାନଵିଶିଷ୍ଟଃ] ଅଧ୍ଯଵସାଯଵିଶିଷ୍ଟ ଵର୍ତତା ହୁଆ [ରଜୋମଲୈଃ ମଲିନଃ]
ରଜମଲ [କର୍ମମଲ] ଦ୍ଵାରା ମଲିନ ହୋନେସେ [ଚେଷ୍ଟତେ] ଵହ ଭମଣ କରତା ହୈ.
ଜୀଵ ଵିଵିଧ ଅଧ୍ଯଵସାଯଯୁତ, ରଜମଳମଲିନ ଥଈନେ ଭମେ. ୩୪.
Page 67 of 264
PDF/HTML Page 96 of 293
single page version
କ୍ରମେଣାନ୍ଯେଷ୍ଵପି ଶରୀରେଷୁ ଵର୍ତତ ଇତି ତସ୍ଯ ସର୍ଵତ୍ରାସ୍ତିତ୍ଵମ୍. ନ ଚୈକସ୍ମିନ୍ ଶରୀରେ ନୀରେ କ୍ଷୀରମିଵୈକ୍ଯେନ
ସ୍ଥିତୋଽପି ଭିନ୍ନସ୍ଵଭାଵତ୍ଵାତ୍ତେନ ସହୈକ ଇତି ତସ୍ଯ ଦେହାତ୍ପୃଥଗ୍ଭୂତତ୍ଵମ୍. ଅନାଦି–
ବଂଧନୋପାଧିଵିଵର୍ତିତଵିଵିଧାଧ୍ଯଵସାଯଵିଶିଷ୍ଟତ୍ଵାତନ୍ମୂଲକର୍ମଜାଲମଲୀମସତ୍ଵାଚ୍ଚ ଚେଷ୍ଟମାନସ୍ଯାତ୍ମନସ୍ତ–
ଥାଵିଧାଧ୍ଯଵସାଯକର୍ମନିର୍ଵର୍ତିତେତରଶରୀରପ୍ରଵେଶୋ ଭଵତୀତି ତସ୍ଯ ଦେହାଂତରସଂଚରଣକାରଣୋପନ୍ଯାସ
ଇତି..୩୪..
ତେ ହୋଂତି ଭିଣ୍ଣଦେହା ସିଦ୍ଧା ଵଚିଗୋଯରମଦୀଦା.. ୩୫..
ତେ ଭଵନ୍ତି ଭିନ୍ନଦେହାଃ ସିଦ୍ଧା ଵାଗ୍ଗୋଚରମତୀତାଃ.. ୩୫..
ଅସ୍ତିତ୍ଵ ହୈ. ଔର କିସୀ ଏକ ଶରୀରମେଂ, ପାନୀମେଂ ଦୂଧକୀ ଭାଁତି ଏକରୂପସେ ରହନେ ପର ଭୀ, ଭିନ୍ନ ସ୍ଵଭାଵକେ
କାରଣ ଉସକେ ସାଥ ଏକ [ତଦ୍ରୂପ] ନହୀଂ ହୈ; ଇସ ପ୍ରକାର ଉସେ ଦେହସେ ପୃଥକ୍ପନା ହୈ. ଅନାଦି ବଂଧନରୂପ
ଉପାଧିସେ ଵିଵର୍ତନ [ପରିଵର୍ତନ] ପାନେଵାଲେ ଵିଵିଧ ଅଧ୍ଯଵସାଯୋଂସେ ଵିଶିଷ୍ଟ ହୋନେକେ କାରଣ [–ଅନେକ ପ୍ରକାରକେ
ଅଧ୍ଯଵସାଯଵାଲା ହୋନେକେ କାରଣ] ତଥା ଵେ ଅଧ୍ଯଵସାଯ ଜିସକା ନିମିତ୍ତ ହୈଂ ଐସେ କର୍ମସମୂହସେ ମଲିନ ହୋନେକେ
କାରଣ ଭ୍ରମଣ କରତେ ହୁଏ ଆତ୍ମାକୋ ତଥାଵିଧ ଅଧ୍ଯଵସାଯୋଂ ତଥା କର୍ମୋଂସେ ରଚେ ଜାନେ ଵାଲେ [–ଉସ ପ୍ରକାରକେ
ମିଥ୍ଯାତ୍ଵରାଗାଦିରୂପ ଭାଵକର୍ମୋଂ ତଥା ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମୋଂସେ ରଚେ ଜାନେ ଵାଲେ] ଅନ୍ଯ ଶରୀରମେଂ ପ୍ରଵେଶ ହୋତା ହୈ; ଇସ
ପ୍ରକାର ଉସେ ଦେହାନ୍ତରମେଂ ଗମନ ହୋନେକା କାରଣ କହା ଗଯା.. ୩୪..
[ଭିନ୍ନଦେହାଃ] ଦେହରହିତ [ଵାଗ୍ଗୋଚରମ୍ ଅତୀତାଃ] ଵଚନଗୋଚରାତୀତ [ସିଦ୍ଧାଃ ଭଵନ୍ତି] ସିଦ୍ଧ
[ସିଦ୍ଧଭଗଵନ୍ତ] ହୈଂ.
ଜୀଵତ୍ଵ ନହି ନେ ସର୍ଵଥା ତଦଭାଵ ପଣ ନହି ଜେମନେ,
ତେ ସିଦ୍ଧ ଛେ–ଜେ ଦେହଵିରହିତ ଵଚନଵିଷଯାତୀତ ଛେ. ୩୫.
Page 68 of 264
PDF/HTML Page 97 of 293
single page version
ନୀରକ୍ଷୀରଯୋରିଵୈକ୍ଯେନ ଵୃତ୍ତିଃ, ଯତସ୍ତେ ତତ୍ସଂପର୍କହେତୁଭୂତକଷାଯଯୋଗଵିପ୍ରଯୋଗାଦତୀ–
ତାନଂତରଶରୀରମାତ୍ରାଵଗାହପରିଣତତ୍ଵେଽପ୍ଯତ୍ଯଂତଭିନ୍ନଦେହାଃ. ଵାଚାଂ ଗୋଚରମତୀତଶ୍ଚ ତନ୍ମହିମା, ଯତସ୍ତେ
ଲୌକିକପ୍ରାଣଧାରଣମଂତରେଣ ଶରୀରସଂବଂଧମଂତରେଣ ଚ ପରିପ୍ରାପ୍ତନିରୁପାଧିସ୍ଵରୂପାଃ ସତତଂ ପ୍ରତ–ପଂତୀତି..୩୫..
ଉପ୍ପାଦେଦି ଣ କିଂଚି ଵି କାରଣମଵି ତେଣ ଣ ସ ହୋଦି.. ୩୬..
ସଦ୍ଭାଵ ହୈ. ଔର ଉନ୍ହେଂ ଶରୀରକେ ସାଥ, ନୀରକ୍ଷୀରକୀ ଭାଁତି, ଏକରୂପ
ଦ୍ଵାରା ଵେ ସତତ ପ୍ରତପତେ ହୈଂ [–ପ୍ରତାପଵନ୍ତ ଵର୍ତତେ ହୈଂ].. ୩୫..
୨. ଅତୀତ ଅନନ୍ତର = ଭୂତ କାଲକା ସବସେ ଅନ୍ତିମ; ଚରମ. [ସିଦ୍ଧଭଗଵନ୍ତୋଂକୀ ଅଵଗାହନା ଚରମଶରୀରପ୍ରମାଣ ହୋନେ କେ
ଅତ୍ଯନ୍ତ ଦେହରହିତ ହୈଂ.]
୩. ଵଚନଗୋଚରାତୀତ = ଵଚନଗୋଚରତାକୋ ଅତିକ୍ରାନ୍ତ ; ଵଚନଵିଷଯାତୀତ; ଵଚନ–ଅଗୋଚର.
ଊପଜେ ନହୀଂ କୋ କାରଣେ ତେ ସିଦ୍ଧ ତେଥୀ ନ କାର୍ଯ ଛେ,
ଉପଜାଵତା ନଥୀ କାଂଈ ପଣ ତେଥୀ ନ କାରଣ ପଣ ଠରେ. ୩୬.
Page 69 of 264
PDF/HTML Page 98 of 293
single page version
ଉତ୍ପାଦଯତି ନ କିଂଚିଦପି କାରଣମପି ତେନ ନ ସ ଭଵତି.. ୩୬..
ହ୍ଯୁଭଯକର୍ମକ୍ଷଯେ ସ୍ଵଯମୁତ୍ପଦ୍ଯମାନୋ ନାନ୍ଯତଃ କୁତଶ୍ଚିଦୁତ୍ପଦ୍ଯତ ଇତି. ଯଥୈଵ ଚ ସ ଏଵ ସଂସାରୀ
ଭାଵକର୍ମରୂପାମାତ୍ମପରିଣାମସଂତତିଂ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମରୂପାଂ ଚ ପୁଦ୍ଗଲପରିଣାମସଂତତିଂ କାର୍ଯଭୂତାଂ କାରଣଭୂତତ୍ଵେନ
ନିର୍ଵର୍ତଯନ୍ ତାନି ତାନି ଦେଵମନୁଷ୍ଯତିର୍ଯଗ୍ନାରକରୂପାଣି କାର୍ଯାଣ୍ଯୁତ୍ପାଦଯତ୍ଯାତ୍ମନୋ ନ ତଥା ସିଦ୍ଧରୂପମପୀତି.
ସିଦ୍ଧୋ ହ୍ଯୁଭଯକର୍ମକ୍ଷଯେ ସ୍ଵଯମାତ୍ମାନମୁତ୍ପାଦଯନ୍ନାନ୍ଯତ୍କିଞ୍ଚିଦୁତ୍ପାଦଯତି.. ୩୬..
[ଅନ୍ଯ କାର୍ଯକୋ] [ନ ଉତ୍ପାଦଯତି] ଉତ୍ପନ୍ନ ନହୀଂ କରତେ [ତେନ] ଇସଲିଯେ [ସଃ] ଵେ [କାରଣମ୍ ଅପି]
କାରଣ ଭୀ [ନ ଭଵତି] ନହୀଂ ହୈଂ.
ହୈ, ଉସୀ ପ୍ରକାର ସିଦ୍ଧରୂପସେ ଭୀ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତା ହୈ–– ଐେସା ନହୀଂ ହୈ; [ଔର] ସିଦ୍ଧ [–ସିଦ୍ଧଭଗଵାନ]
ଵାସ୍ତଵମେଂ, ଦୋନୋଂ କର୍ମୋଂ କା କ୍ଷଯ ହୋନେ ପର, ସ୍ଵଯଂ [ସିଦ୍ଧରୂପସେ] ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତେ ହୁଏ ଅନ୍ଯ କିସୀ କାରଣସେ
[–ଭାଵକର୍ମସେ ଯା ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମସେ] ଉତ୍ପନ୍ନ ନହୀଂ ହୋତେ.
ମନୁଷ୍ଯ–ତିର୍ଯଂଚ–ନାରକକେ ରୂପ ଅପନେମେଂ ଉତ୍ପନ୍ନ କରତା ହୈ, ଉସୀ ପ୍ରକାର ସିଦ୍ଧକା ରୂପ ଭୀ [ଅପନେମେଂ] ଉତ୍ପନ୍ନ
କରତା ହୈ–– ଐେସା ନହୀଂ ହୈ; [ଔର] ସିଦ୍ଧ ଵାସ୍ତଵମେଂ, ଦୋନୋଂ କର୍ମୋଂକା କ୍ଷଯ ହୋନେ ପର, ସ୍ଵଯଂ ଅପନେକୋ
[ସିଦ୍ଧରୂପସେ] ଉତ୍ପନ୍ନ କରତେ ହୁଏ ଅନ୍ଯ କୁଛ ଭୀ [ଭାଵଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମସ୍ଵରୂପ ଅଥଵା ଦେଵାଦିସ୍ଵରୂପ କାର୍ଯ] ଉତ୍ପନ୍ନ
ନହୀଂ କରତେ.. ୩୬..
Page 70 of 264
PDF/HTML Page 99 of 293
single page version
ଵିଣ୍ଣାଣମଵିଣ୍ଣାଣଂ ଣ ଵି ଜୁଜ୍ଜଦି ଅସଦି ସବ୍ଭାଵେ.. ୩୭..
ଵିଜ୍ଞାନମଵିଜ୍ଞାନଂ ନାପି ଯୁଜ୍ଯତେ ଅସତି ସଦ୍ଭାଵେ.. ୩୭..
ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯେଣ ସଦାଽଶୂନ୍ଯମିତି, କ୍ଵଚିଜ୍ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯେଽନଂତଂ ଜ୍ଞାନଂ କ୍ଵଚିତ୍ସାଂତଂ ଜ୍ଞାନମିତି, କ୍ଵଚିଜ୍ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯେଽନଂତଂ
କ୍ଵଚିତ୍ସାଂତମଜ୍ଞାନମିତି–ଏତଦନ୍ଯଥା–
[ଶୂନ୍ଯମ୍] ଶୂନ୍ଯ, [ଇତରତ୍ ଚ] ଅଶୂନ୍ଯ, [ଵିଜ୍ଞାନମ୍] ଵିଜ୍ଞାନ ଔର [ଅଵିଜ୍ଞାନମ୍] ଅଵିଜ୍ଞାନ [ନ ଅପି
ଯୁଜ୍ଯତେ] [ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ] ଘଟିତ ନହୀଂ ହୋ ସକତେ. [ଇସଲିଯେ ମୋକ୍ଷମେଂ ଜୀଵକା ସଦ୍ଭାଵ ହୈ ହୀ.]
ପର୍ଯାଯରୂପସେ ଅଭାଵ୍ଯ [–ନ ହୋନେଯୋଗ୍ଯ] ହୈ, [୫] ଦ୍ରଵ୍ଯ ଅନ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂ ସେ ସଦା ଶୂନ୍ଯ ହୈ, [୬] ଦ୍ରଵ୍ଯ
ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯସେ ସଦା ଅଶୂନ୍ଯ ହୈ, [୭]
ଵିଜ୍ଞାନ, ଅଣଵିଜ୍ଞାନ, ଶୂନ୍ଯ, ଅଶୂନ୍ଯ–ଏ କଂଈ ନଵ ଘଟେ. ୩୭.
Page 71 of 264
PDF/HTML Page 100 of 293
single page version
ଚେଦଯଦି ଜୀଵରାସୀ ଚେଦଗଭାଵେଣ ତିଵିହେଣ.. ୩୮..
ଚେତଯତି ଜୀଵରାଶିଶ୍ଚେତକଭାଵେନ ତ୍ରିଵିଧେନ.. ୩୮..
ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ଅନନ୍ତ ଅଜ୍ଞାନ ଔର କିସୀମେଂ ସାନ୍ତ ଅଜ୍ଞାନ ହୈ – ଯହ ସବ,
ଏକ ଜୀଵରାଶି [ଜ୍ଞାନମ୍] ଜ୍ଞାନକୋ [ଚେତଯତି] ଚେତତୀ [–ଵେଦତୀ] ହୈ.
ଦ୍ରଵ୍ଯରୂପସେ ଶାଶ୍ଵତ ହୈ–ଯହ ବାତ କୈସେ ଘଟିତ ହୋଗୀ? [୨] ପ୍ରତ୍ଯେକ ଦ୍ରଵ୍ଯ ନିତ୍ଯ ରହକର ଉସମେଂ ପର୍ଯାଯକା ନାଶ
ହୋତା ରହତା ହୈ– ଯହ ବାତ କୈସେ ଘଟିତ ହୋଗୀ? [୩–୬] ପ୍ରତ୍ଯେକ ଦ୍ରଵ୍ଯ ସର୍ଵଦା ଅନାଗତ ପର୍ଯାଯସେ ଭାଵ୍ଯ, ସର୍ଵଦା
ଅତୀତ ପର୍ଯାଯସେ ଅଭାଵ୍ଯ, ସର୍ଵଦା ପରସେ ଶୂନ୍ଯ ଔର ସର୍ଵଦା ସ୍ଵସେ ଅଶୂନ୍ଯ ହୈ– ଯହ ବାତେଂ କୈସେ ଘଟିତ ହୋଂଗୀ?
[୭] କିସୀ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ଅନନ୍ତ ଜ୍ଞାନ ହୈେ– ଯହ ବାତ କୈସେ ଘଟିତ ହୋଗୀ? ଔର [୮] କିସୀ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ସାନ୍ତ
ଅଜ୍ଞାନ ହୈ [ଅର୍ଥାତ୍ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯ ନିତ୍ଯ ରହକର ଉସମେଂ ଅଜ୍ଞାନପରିଣାମକା ଅନ୍ତ ଆତା ହୈ]– ଯହ ବାତ କୈସେ ଘଟିତ
ହୋଗୀ? ଇସଲିଯେ ଇନ ଆଠ ଭାଵୋଂ ଦ୍ଵାରା ମୋକ୍ଷମେଂ ଜୀଵକା ଅସ୍ତିତ୍ଵ ସିଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ.]
କୋ ଜୀଵରାଶି ‘କର୍ମଫଳ’ନେ, କୋଈ ଚେତେ ‘ଜ୍ଞାନ’ନେ. ୩୮.