Page 152 of 264
PDF/HTML Page 181 of 293
single page version
ਸ੍ਕਂਧਤ੍ਵਮਾਪਨ੍ਨਾਃ ਕਦਾਚਿਤ੍ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵਮਾਪਨ੍ਨਾਃ ਕਦਾਚਿਤ੍ਪਰਮਾਣੁਤ੍ਵਮਾਪਨ੍ਨਾਃ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਗ੍ਰਹਣਯੋਗ੍ਯਤਾਸਦ੍ਭਾਵਾਦ੍
ਗ੍ਰੁਹ੍ਯਮਾਣਾ ਅਗ੍ਰੁਹ੍ਯਮਾਣਾ ਵਾ ਮੂਰ੍ਤਾ ਇਤ੍ਯੁਚ੍ਯਂਤੇ. ਸ਼ੇਸ਼ਮਿਤਰਤ੍ ਸਮਸ੍ਤਮਪ੍ਯਰ੍ਥਜਾਤਂ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸ–
ਗਂਧਵਰ੍ਣਾਭਾਵਸ੍ਵਭਾਵਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਗ੍ਰਹਣਯੋਗ੍ਯਤਾਯਾ ਅਭਾਵਾਦਮੂਰ੍ਤਮਿਤ੍ਯੁਚ੍ਯਤੇ. ਚਿਤ੍ਤਗ੍ਰਹਣਯੋਗ੍ਯਤਾਸਦ੍ਭਾਵ–
ਭਾਗ੍ਭਵਤਿ ਤਦੁਭਯਮਪਿ, ਚਿਤਂ, ਹ੍ਯਨਿਯਤਵਿਸ਼ਯਮਪ੍ਰਾਪ੍ਯਕਾਰਿ ਮਤਿਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨਸਾਧਨੀਭੂਤਂ ਮੂਰ੍ਤਮਮੂਰ੍ਤਂ ਚ
ਸਮਾਦਦਾਤੀਤਿ.. ੯੯..
ਜਿਨਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਐਸੇ ਪਦਾਰ੍ਥ] ਗ੍ਰਹਣ ਹੋਤੇ ਹੈਂ [–ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ]; ਔਰ ਸ਼੍ਰੋਤ੍ਰੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ਵਹੀ ਪਦਾਰ੍ਥ
ਉਸਕੇ [ਸ਼੍ਰੋਤ੍ਰੈਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕੇ]
ਔਰ ਕਦਾਚਿਤ੍ ਪਰਮਾਣੁਪਨੇਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੁਏ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ ਹੋਤੇ ਹੋਂ ਯਾ ਨ ਹੋਤੇ ਹੋਂ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂ
ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ ਹੋਨੇਕੀ ਯੋਗ੍ਯਤਾਕਾ [ਸਦੈਵ] ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਮੂਰ੍ਤ’ ਕਹਲਾਤੇ ਹੈਂ.
ਹੈਂ.
Page 153 of 264
PDF/HTML Page 182 of 293
single page version
ਦੋਣ੍ਹਂ ਏਸ ਸਹਾਵੋ ਕਾਲੋ ਖਣਭਂਗੁਰੋ ਣਿਯਦੋ.. ੧੦੦..
ਦ੍ਵਯੋਰੇਸ਼ ਸ੍ਵਭਾਵਃ ਕਾਲਃ ਕ੍ਸ਼ਣਭਙ੍ਗੁਰੋ ਨਿਯਤਃ.. ੧੦੦..
ਇਤ੍ਯੁਪਗੀਯਤੇ, ਜੀਵਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਂ ਪਰਿਣਾਮਸ੍ਤੁ ਬਹਿਰਙ੍ਗਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾਲਸਦ੍ਭਾਵੇ ਸਤਿ ਸਂਭੂਤਤ੍ਵਾਦ੍ਰ੍ਰਵ੍ਯ–
ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ.– [ਦ੍ਵਯੋਃ ਏਸ਼ਃ ਸ੍ਵਭਾਵਃ] ਯਹ, ਦੋਨੋਂਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ. [ਕਾਲਃ ਕ੍ਸ਼ਣਭੁਙ੍ਗੁਰਃ ਨਿਯਤਃ] ਕਾਲ
ਕ੍ਸ਼ਣਭਂਗੁਰ ਤਥਾ ਨਿਤ੍ਯ ਹੈ.
ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਪਰਿਣਾਮ ਬਹਿਰਂਗ–ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾਲਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ‘ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾਲਸੇ
ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੇ’ ਕਹਲਾਤੇ ਹੈਂ. ਵਹਾਁ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯ ਯਹ ਹੈ ਕਿ – ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਪਰਿਣਾਮ ਦ੍ਵਾਰਾ
–ਆ ਛੇ ਸ੍ਵਭਾਵੋ ਉਭਯਨਾ; ਕ੍ਸ਼ਣਭਂਗੀ ਨੇ ਧ੍ਰੁਵ ਕਾਲ਼ ਛੇ. ੧੦੦.
Page 154 of 264
PDF/HTML Page 183 of 293
single page version
ਕਾਲਸ੍ਤੁ ਤਤ੍ਪਰਿਣਾਮਾਨ੍ਯਥਾਨੁਪਪਤ੍ਤ੍ਯੇਤਿ. ਤਤ੍ਰ ਕ੍ਸ਼ਣਭਙ੍ਗੀ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਃ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਯ ਤਾਵਨ੍ਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵਾਤ੍,
ਨਿਤ੍ਯੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲਃ ਖਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਾਧਾਰਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਸਰ੍ਵਦੈਵਾਵਿਨਸ਼੍ਵਰਤ੍ਵਾਦਿਤਿ.. ੧੦੦..
ਉਪ੍ਪਣ੍ਣਪ੍ਪਦ੍ਧਂਸੀ ਅਵਰੋ ਦੀਹਂਤਰਟ੍ਠਾਈ.. ੧੦੧..
ਉਤ੍ਪਨ੍ਨਪ੍ਰਧ੍ਵਂਸ੍ਯਪਰੋ ਦੀਰ੍ਧਾਂਤਰਸ੍ਥਾਯੀ.. ੧੦੧..
ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਪਰਿਣਾਮ ਅਨ੍ਯ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਨਹੀਂ ਬਨ ਸਕਤੇ ਇਸਲਿਯੇ] ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ.
ਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪਸੇ ਸਦੈਵ ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਹੈ.. ੧੦੦..
ਐਸਾ ਜੋ ਦੂਸਰਾ ਕਾਲ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੇ ਹੀ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਜੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ] ਵਹ
[ਦੀਰ੍ਧਾਂਤਰਸ੍ਥਾਯੀ] [ਕ੍ਸ਼ਣਿਕ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਪ੍ਰਵਾਹਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ] ਦੀਰ੍ਧ ਸ੍ਥਿਤਿਕਾ ਭੀ [ਕਹਾ ਜਾਤਾ] ਹੈ.
ਉਤ੍ਪਨ੍ਨਧ੍ਵਂਸੀ ਅਨ੍ਯ ਜੇ ਤੇ ਦੀਰ੍ਧਸ੍ਥਾਯੀ ਪਣ ਠਰੇ. ੧੦੧.
Page 155 of 264
PDF/HTML Page 184 of 293
single page version
ਸਮਯਾਖ੍ਯਃ ਪਰ੍ਯਾਯ ਇਤਿ. ਸ ਤੂਤ੍ਸਂਗਿਤਕ੍ਸ਼ਣਭਂਗੋਪ੍ਯੁਪਦਰ੍ਸ਼ਿਤ–ਸ੍ਵਸਂਤਾਨੋ
ਨਯਬਲਾਦ੍ਰੀਰ੍ਧਾਤਰਸ੍ਥਾਯ੍ਯੁਪਗੀਯਮਾਨੋ ਨ ਦੁਸ਼੍ਯਤਿ; ਤਤੋ ਨ ਖਲ੍ਵਾਵਲਿਕਾਪਲ੍ਯੋਪਮ–ਸਾਗਰੋਪਮਾਦਿਵ੍ਯਵਹਾਰੋ
ਵਿਪ੍ਰਤਿਸ਼ਿਧ੍ਯਤੇ. ਤਦਤ੍ਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲੋ ਨਿਤ੍ਯਃ ਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪਤ੍ਵਾਤ੍, ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਃ ਕ੍ਸ਼ਣਿਕਃ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਤ੍ਵਾਦਿਤਿ..
੧੦੧..
ਲਬ੍ਭਂਤਿ ਦਵ੍ਵਸਣ੍ਣਂ ਕਾਲਸ੍ਸ ਦੁ ਣਤ੍ਥਿ ਕਾਯਤ੍ਤਂ.. ੧੦੨..
ਲਭਂਤੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸਂਜ੍ਞਾਂ ਕਾਲਸ੍ਯ ਤੁ ਨਾਸ੍ਤਿ ਕਾਯਤ੍ਵਮ੍.. ੧੦੨..
ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਨਿਤ੍ਯ ਹੈ; ਔਰ ਜੋ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੇ ਹੀ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਵਹ [ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ] ਸਚਮੁਚ ਉਸੀ
ਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕੀ ‘ਸਮਯ’ ਨਾਮਕ ਪਰ੍ਯਾਯ ਹੈ. ਵਹ ਕ੍ਸ਼ਣਭਂਗੁਰ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਅਪਨੀ ਸਂਤਤਿਕੋ [ਪ੍ਰਵਾਹਕੋ]
ਦਰ੍ਸ਼ਾਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਨਯਕੇ ਬਲਸੇ ‘ਦੀਰ੍ਘ ਕਾਲ ਤਕ ਟਿਕਨੇਵਾਲਾ’ ਕਹਨੇਮੇਂ ਦੋਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ
ਆਵਲਿਕਾ, ਪਲ੍ਯੋਪਮ, ਸਾਗਰੋਪਮ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ.
ਛੇ ‘ਦ੍ਰਵ੍ਯ’ ਸਂਜ੍ਞਾ ਸਰ੍ਵਨੇ, ਕਾਯਤ੍ਵ ਛੇ ਨਹਿ ਕਾਲ਼ਨੇ . ੧੦੨.
Page 156 of 264
PDF/HTML Page 185 of 293
single page version
ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਤ੍ਵਂ, ਨ ਤਥਾ ਲੋਕਾਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸਂਖ੍ਯਾਨਾਮਪਿ ਕਾਲਾਣੂਨਾਮੇਕ–ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਾਦਸ੍ਤ੍ਯਸ੍ਤਿਕਾਯਤ੍ਵਮ੍. ਅਤ
ਏਵ ਚ ਪਞ੍ਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਪ੍ਰਕਰਣੇ ਨ ਹੀਹ ਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨੋਪਨ੍ਯਸ੍ਤਃ ਕਾਲਃ.
ਜੀਵਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮਾਵਚ੍ਛਿਦ੍ਯਮਾਨਪਰ੍ਯਾਯਤ੍ਵੇਨ ਤਤ੍ਪਰਿਣਾਮਾਨ੍ਯਥਾਨੁਪਪਤ੍ਯਾਨੁਮੀਯਮਾਨਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨਾ–
ਤ੍ਰੈਵਾਂਤਰ੍ਭਾਵਿਤਃ.. ੧੦੨..
ਲਕ੍ਸ਼ਣੋਂਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ] ‘ਦ੍ਰਵ੍ਯ’ ਸਂਜ੍ਞਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ. ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਛਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈਂ. ਕਿਨ੍ਤੁ ਜਿਸ
ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵ, ਪੁਦ੍ਗਲ, ਧਰ੍ਮ, ਅਧਰ੍ਮ ਔਰ ਆਕਾਸ਼ਕੋ
[ਅਸਂਖ੍ਯ] ਹੈ ਤਥਾਪਿ – ਏਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਪਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਔਰ ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ ਹੀ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਕਾਲ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਹੀ] ਯਹਾਁ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕੇ ਪ੍ਰਕਰਣਮੇਂ ਮੁਖ੍ਯਰੂਪਸੇ ਕਾਲਕਾ ਕਥਨ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ
ਗਯਾ ਹੈ; [ਪਰਨ੍ਤੁ] ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਪਰਿਣਾਮ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜੋ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਤੀ ਹੈ – ਮਾਪੀ ਜਾਤੀ ਹੈ ਐਸੀ ਉਸਕੀ
ਪਰ੍ਯਾਯ ਹੋਨੇਸੇ ਤਥਾ ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਪਰਿਣਾਮਕੀ ਅਨ੍ਯਥਾ ਅਨੁਪਪਤ੍ਤਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਿਸਕਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ
ਐਸਾ ਵਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੋਨੇਸੇ ਉਸੇ ਯਹਾਁ
੨. ਅਨ੍ਤਰ੍ਭੂਤ ਕਰਨਾ=ਭੀਤਰ ਸਮਾ ਲੇਨਾ; ਸਮਾਵਿਸ਼੍ਟ ਕਰਨਾ; ਸਮਾਵੇਸ਼ ਕਰਨਾ [ਇਸ ‘ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ ਨਾਮਕ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮੇਂ
ਪੁਦ੍ਗਲਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕੇ ਪਰਿਣਾਮੋਂਕਾ ਵਰ੍ਣਨ ਕਰਤੇ ਹੁਏ, ਉਨ ਪਰਿਣਾਮੋਂਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਿਸਕੇ ਪਰਿਣਾਮ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਤੇ ਹੈ– ਮਾਪੇ ਜਾਤੇ
ਹੈਂ ਉਸ ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ [ਕਾਲਕਾ] ਤਥਾ ਉਨ ਪਰਿਣਾਮੋਂਕੀ ਅਨ੍ਯਥਾ ਅਨੁਪਪਤ੍ਤਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਿਸਕਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਉਸ
ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ [ਕਾਲਕਾ] ਗੌਣਰੂਪਸੇ ਵਰ੍ਣਨ ਕਰਨਾ ਉਚਿਤ ਹੈ – ਐਸਾ ਮਾਨਕਰ ਯਹਾਁ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਪ੍ਰਕਰਣਮੇਂ ਗੌਣਰੂਪਸੇ
ਕਾਲਕੇ ਵਰ੍ਣਨਕਾ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ.]
Page 157 of 264
PDF/HTML Page 186 of 293
single page version
ਜੋ ਮੁਯਦਿ ਰਾਗਦਾਸੇ ਸੋ ਗਾਹਦਿ ਦੁਕ੍ਖਪਰਿਮੋਕ੍ਖਂ.. ੧੦੩..
ਯੋ ਮੁਞ੍ਚਤਿ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ੌ ਸ ਗਾਹਤੇ ਦੁਃਖਪਰਿਮੋਕ੍ਸ਼ਮ੍.. ੧੦੩..
ਰ੍ਥਿਤਯਾਵਬੁਧ੍ਯਾਤ੍ਰੈਵ ਜੀਵਾਸ੍ਤਿਕਾਯਾਂਤਰ੍ਗਤਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਸ੍ਵਰੂਪੇਣਾਤ੍ਯਂਤਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਚੈਤਨ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਂ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ੍ਯ ਪਰ–
[ਸਃ] ਵਹ [ਦੁਃਖਪਰਿਮੋਕ੍ਸ਼ਮ੍ ਗਾਹਤੇ] ਦੁਃਖਸੇ ਪਰਿਮੁਕ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ.
ਸਮਸ੍ਤਵਸ੍ਤੁਤਤ੍ਤ੍ਵਕਾ ਕਥਨ ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਇਸ ‘ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ’ ਕੋ
੨. ਅਰ੍ਥੀਰੂਪਸੇ=ਗਰਜੀਰੂਪਸੇ; ਯਾਚਕਰੂਪਸੇ; ਸੇਵਕਰੂਪਸੇ; ਕੁਛ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਨੇ ਕੇ ਪ੍ਰਯੋਜਨਸੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਹਿਤਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਕੇ
ਜੇ ਜੀਵ ਛੋਡੇ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼, ਲਹੇ ਸਕਲਦੁਖਮੋਕ੍ਸ਼ਨੇ. ੧੦੩.
Page 158 of 264
PDF/HTML Page 187 of 293
single page version
ਤਦਾਤ੍ਵੇਨੁਭੂਯਮਾਨਮਵਲੋਕ੍ਯ ਤਤ੍ਕਾਲੋਨ੍ਮੀਲਿਤਵਿਵੇਕਜ੍ਯੋਤਿਃ ਕਰ੍ਮਬਂਧਸਂਤਤਿ–ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਿਕਾਂ
ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਪਰਿਣਤਿਮਤ੍ਯਸ੍ਯਤਿ, ਸ ਖਲੁ ਜੀਰ੍ਯਮਾਣਸ੍ਨੇਹੋ ਜਘਨ੍ਯਸ੍ਨੇਹਗੁਣਾਭਿਮੁਖਪਰਮਾਣੁ–
ਬਦ੍ਭਾਵਿਬਂਧਪਰਾਙ੍ਮੁਖਃ ਪੂਰ੍ਵਬਂਧਾਤ੍ਪ੍ਰਚ੍ਯਵਮਾਨਃ ਸ਼ਿਖਿਤਪ੍ਤੋਦਕਦੌਸ੍ਥ੍ਯਾਨੁਕਾਰਿਣੋ ਦੁਃਖਸ੍ਯ ਪਰਿਮੋਕ੍ਸ਼ਂ ਵਿਗਾਹਤ
ਇਤਿ.. ੧੦੩..
ਚੈਤਨ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਕਾ ਔਰ ਵਿਕਾਰਕਾ ਭੇਦਜ੍ਞਾਨ ਉਸੀ ਕਾਲ ਪ੍ਰਗਟ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਹੋਨੇਸੇ] ਕਰ੍ਮਬਨ੍ਧਕੀ ਪਰਮ੍ਪਰਾਕਾ
ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਨ ਕਰਨੇਵਾਲੀ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਪਰਿਣਤਿਕੋ ਛੋੜਤਾ ਹੈ, ਵਹ ਪੁਰੁਸ਼, ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਜਿਸਕਾ
੨. ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਪਰਿਣਾਮ ਔਰ ਕਰ੍ਮਬਨ੍ਧ ਅਨਾਦਿ ਕਾਲਸੇ ਏਕ–ਦੂਸਰੇਕੋ ਕਾਰ੍ਯਕਾਰਣਰੂਪ ਹੈਂ.
੩. ਸ੍ਵਰੂਪਵਿਕਾਰ = ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਵਿਕਾਰ. [ਸ੍ਵਰੂਪ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਹੈਃ [੧] ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕ ਨਯਕੇ ਵਿਸ਼ਯਭੂਤ ਸ੍ਵਰੂਪ, ਔਰ
ਹੋਤਾ ਹੈ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕ ਨਯਕੇ ਵਿਸ਼ਯਭੂਤ ਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ ਨਹੀਂ; ਵਹ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕ ਨਯਕੇ ਵਿਸ਼ਯਭੂਤ] ਸ੍ਵਰੂਪ ਤੋ ਸਦੈਵ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ
ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਚੈਤਨ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਹੈ.]
੪. ਆਰੋਪਿਤ = [ਨਯਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਔਪਾਧਿਕਰੂਪਸੇ] ਕਿਯਾ ਗਯਾ. [ਸ੍ਫਟਿਕਮਣਿਮੇਂ ਔਪਾਧਿਕਰੂਪਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਰਂਗਿਤ
੫. ਸ੍ਨੇਹ = ਰਾਗਾਦਿਰੂਪ ਚਿਕਨਾਹਟ.
੬. ਸ੍ਨੇਹ = ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਗੁਣਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਚਿਕਨਾਹਟ. [ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜਘਨ੍ਯ ਚਿਕਨਾਹਟਕੇ ਸਨ੍ਮੁਖ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ ਪਰਮਾਣੁ
ਹੈ.]
੭. ਦੁਃਸ੍ਥਿਤਿ = ਅਸ਼ਾਂਤ ਸ੍ਥਿਤਿ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਤਲੇ–ਉਪਰ ਹੋਨਾ, ਖਦ੍ਬਦ੍ ਹੋਨਾ]ਃ ਅਸ੍ਥਿਰਤਾ; ਖਰਾਬ–ਬੁਰੀ ਸ੍ਥਿਤਿ. [ਜਿਸ
Page 159 of 264
PDF/HTML Page 188 of 293
single page version
ਪਸਮਿਯਰਾਗਦ੍ਦੋਸੋ ਹਵਦਿ ਹਦਪਰਾਪਰੋ
ਪ੍ਰਸ਼ਮਿਤਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ੋ ਭਵਤਿ ਹਤਪਰਾਪਰੋ ਜੀਵਃ.. ੧੦੪..
ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ੌ ਪ੍ਰਸ਼ਾਮ੍ਯਤਃ. ਤਤਃ ਉਤ੍ਤਰਃ ਪੂਰ੍ਵਸ਼੍ਚ ਬਂਧੋ ਵਿਨਸ਼੍ਯਤਿ. ਤਤਃ ਪੁਨਰ੍ਬਂਧਹੇਤੁਤ੍ਵਾਭਾਵਾਤ੍ ਸ੍ਵਰੂਪਸ੍ਥੋ ਨਿਤ੍ਯਂ
ਪ੍ਰਤਪਤੀਤਿ.. ੧੦੪..
ਹਤਮੋਹ ਹੋਕਰ [–ਜਿਸੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਹੁਆ ਹੋ ਐਸਾ ਹੋਕਰ], [ਪ੍ਰਸ਼ਮਿਤਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਃ] ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕੋ
ਪ੍ਰਸ਼ਮਿਤ [ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤ] ਕਰਕੇ, [ਹਤਪਰਾਪਰਃ ਭਵਤਿ] ਉਤ੍ਤਰ ਔਰ ਪੂਰ੍ਵ ਬਨ੍ਧਕਾ ਜਿਸੇ ਨਾਸ਼ ਹੁਆ ਹੈ ਐਸਾ
ਹੋਤਾ ਹੈ .
ਪਰਿਚਯਕੇ ਕਾਰਣ ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਯੋਤਿ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤੀ ਹੈ; ਅਤਃ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ ਪ੍ਰਸ਼ਮਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ – ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ; ਅਤਃ
ਉਤ੍ਤਰ ਔਰ ਪੂਰ੍ਵ [–ਪੀਛੇਕਾ ਔਰ ਪਹਲੇਕਾ] ਬਨ੍ਧ ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਅਤਃ ਪੁਨਃ ਬਨ੍ਧ ਹੋਨੇਕੇ ਹੇਤੁਤ੍ਵਕਾ
ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਸ੍ਵਰੂਪਸ੍ਥਰੂਪਸੇ ਸਦੈਵ ਤਪਤਾ ਹੈ––ਪ੍ਰਤਾਪਵਨ੍ਤ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਹ ਜੀਵ ਸਦੈਵ
ਸ੍ਵਰੂਪਸ੍ਥਿਤ ਰਹਕਰ ਪਰਮਾਨਨ੍ਦਜ੍ਞਾਨਾਦਿਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੈ].. ੧੦੪..
ਪ੍ਰਸ਼ਮਾਵੀ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼, ਜੀਵ ਉਤ੍ਤਰ–ਪੂਰਵ ਵਿਰਹਿਤ ਬਨੇ. ੧੦੪.
Page 160 of 264
PDF/HTML Page 189 of 293
single page version
ਸ਼੍ਰੁਤਸ੍ਕਨ੍ਧ ਸਮਾਪ੍ਤ ਹੁਆ.
Page 161 of 264
PDF/HTML Page 190 of 293
single page version
ਸ਼ੁਦ੍ਧਂ ਬੁਧਾਨਾਮਿਹ ਤਤ੍ਤ੍ਵਮੁਕ੍ਤਮ੍.
ਪਦਾਰ੍ਥਭਙ੍ਗੇਨ ਕ੍ਰੁਤਾਵਤਾਰਂ
ਪ੍ਰਕੀਰ੍ਤ੍ਯਤੇ ਸਂਪ੍ਰਤਿ ਵਰ੍ਤ੍ਮ ਤਸ੍ਯ.. ੭..
ਤੇਸਿਂ ਪਯਤ੍ਥਭਂਗਂ ਮਗ੍ਗਂ ਮੋਕ੍ਖਸ੍ਸ
ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਪੋਦ੍ਘਾਤ ਕਰਕੇ [–ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥਰੂਪ ਭੇਦ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਾਰਮ੍ਭ ਕਰਕੇ] ਉਸਕੇ ਮਾਰ੍ਗਕਾ [–ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ
ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਸਕੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕੇ ਮਾਰ੍ਗਕਾ] ਵਰ੍ਣਨ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ. [੭]
ਭਾਖੁਂ ਪਦਾਰ੍ਥਵਿਕਲ੍ਪ ਤੇਮ ਜ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਕੇਰਾ ਮਾਰ੍ਗਨੇ. ੧੦੫.
Page 162 of 264
PDF/HTML Page 191 of 293
single page version
ਤੇਸ਼ਾਂ ਪਦਾਰ੍ਥਭਙ੍ਗਂ ਮਾਰ੍ਗਂ ਮੋਕ੍ਸ਼ਸ੍ਯ ਵਕ੍ਸ਼੍ਯਾਮਿ.. ੧੦੫..
ਪਦਾਰ੍ਥਵਿਕਲ੍ਪੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਸ੍ਯ ਮਾਰ੍ਗਸ਼੍ਚ ਵਕ੍ਤਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾਤ ਇਤਿ.. ੧੦੫..
ਮੋਕ੍ਸ਼ਸ੍ਯ ਭਵਤਿ ਮਾਰ੍ਗੋ ਭਵ੍ਯਾਨਾਂ ਲਬ੍ਧਬੁਦ੍ਧੀਨਾਮ੍.. ੧੦੬..
ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥਰੂਪ ਭੇਦ] ਤਥਾ [ਮੋਕ੍ਸ਼ਸ੍ਯ ਮਾਰ੍ਗਂ] ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ਮਾਰ੍ਗ [ਵਕ੍ਸ਼੍ਯਾਮਿ] ਕਹੂਁਗਾ.
ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕਾ ਪਦਾਰ੍ਥਭੇਦ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਛਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕਾ ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥਰੂਪ ਭੇਦ] ਤਥਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ਮਾਰ੍ਗ ਕਹਨੇਕੀ ਇਨ
ਗਾਥਾਸੂਤ੍ਰਮੇਂ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾ ਕੀ ਗਈ ਹੈ.. ੧੦੫..
ਤੇ ਹੋਯ ਛੇ ਨਿਰ੍ਵਾਣਮਾਰਗ ਲਬ੍ਧਬੁਦ੍ਧਿ ਭਵ੍ਯਨੇ. ੧੦੬.
Page 163 of 264
PDF/HTML Page 192 of 293
single page version
ਲਬ੍ਧਬੁਦ੍ਧੀਨਾਮੇਵ ਨਾਲਬ੍ਧਬੁਦ੍ਧੀਨਾਂ, ਕ੍ਸ਼ੀਣਕਸ਼ਾਯਤ੍ਵੇ ਭਵਤ੍ਯੇਵ ਨ ਕਸ਼ਾਯਸਹਿਤਤ੍ਵੇਭਵਤੀਤ੍ਯਸ਼੍ਟਧਾ ਨਿਯਮੋਤ੍ਰ
ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਵ੍ਯਃ.. ੧੦੬..
ਭਵ੍ਯਜੀਵੋਂਕੋ [ਮੋਕ੍ਸ਼ਸ੍ਯ ਮਾਰ੍ਗਃ] ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ਮਾਰ੍ਗ [ਭਵਤਿ] ਹੋਤਾ ਹੈ.
ਹੈ ਐਸਾ ਸਮਝਨਾ].. ੧੦੬..
੨. ਲਬ੍ਧਬੁਦ੍ਧਿ = ਜਿਨ੍ਹੋਂਨੇ ਬੁਦ੍ਧਿ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕੀ ਹੋ ਐਸੇ.
੩. ਕ੍ਸ਼ੀਣਕਸ਼ਾਯਪਨੇਮੇਂ ਹੀ = ਕ੍ਸ਼ੀਣਕਸ਼ਾਯਪਨਾ ਹੋਤੇ ਹੀ ; ਕ੍ਸ਼ੀਣਕਸ਼ਾਯਪਨਾ ਹੋ ਤਭੀ. [ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਜ੍ਞਾਨਯੁਕ੍ਤ ਚਾਰਿਤ੍ਰ – ਜੋ
Page 164 of 264
PDF/HTML Page 193 of 293
single page version
ਚਾਰਿਤ੍ਤਂ ਸਮਭਾਵੋ ਵਿਸਯੇਸੁ
ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਸਮਭਾਵੋ ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ ਵਿਰੂਢਮਾਰ੍ਗਾਣਾਮ੍.. ੧੦੭..
ਤਤ੍ਤ੍ਵਮੇਂ] ਜਿਨਕਾ ਮਾਰ੍ਗ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਢ ਹੁਆ ਹੈ ਉਨ੍ਹੇਂ [ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ] ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ [ਸਮਭਾਵਃ]
ਸਮਭਾਵ [ਚਾਰਿਤ੍ਰਮ੍] ਵਹ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੈ.
ਹੈ ਐਸਾ ਭਾਵਾਨ੍ਤਰ [–ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਰੂਪ ਭਾਵ] ਵਹ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਹੈ.]
ਵਧੁ ਰੂਢ ਮਾਰ੍ਗ ਥਤਾਂ ਵਿਸ਼ਯਮਾਂ ਸਾਮ੍ਯ ਤੇ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਛੇ. ੧੦੭.
Page 165 of 264
PDF/HTML Page 194 of 293
single page version
ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਸਨ੍ਨਿਧਾਨਾਦਮਾਰ੍ਗੇਭ੍ਯਃ ਸਮਗ੍ਰੇਭ੍ਯਃ ਪਰਿਚ੍ਯੁਤ੍ਯ ਸ੍ਵਤਤ੍ਤ੍ਵੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣ ਰੂਢਮਾਰ੍ਗਾਣਾਂ ਸਤਾ–
ਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵਿਸ਼ਯਭੂਤੇਸ਼੍ਵਰ੍ਥੇਸ਼ੁ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਪੂਰ੍ਵਕਵਿਕਾਰਾਭਾਵਾਨ੍ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਾਵਬੋਧਸ੍ਵਭਾਵਃ ਸਮਭਾਵਸ਼੍ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ,
ਤਦਾਤ੍ਵਾਯਤਿਰਮਣੀਯਮਨਣੀਯਸੋਪੁਨਰ੍ਭਵਸੌਖ੍ਯਸ੍ਯੈਕਬੀਜਮ੍. ਇਤ੍ਯੇਸ਼ ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਃ ਪੁਰਸ੍ਤਾ–
ਨ੍ਨਿਸ਼੍ਚਯਵ੍ਯਵਹਾਰਾਭ੍ਯਾਂ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਸ੍ਯਤੇ. ਇਹ ਤੁ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਯੋਰ੍ਵਿਸ਼ਯਭੂਤਾਨਾਂ ਨਵਪਦਾਰ੍ਥਾਨਾਮੁ–
ਪੋਦ੍ਧਾਤਹੇਤੁਤ੍ਵੇਨ ਸੂਚਿਤ ਇਤਿ.. ੧੦੭..
ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ
ਹੈਂ] ਐਸੇ ਉਨ ‘ਭਾਵੋਂ’ ਕਾ ਹੀ [–ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਹੀ], ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨਕੇ ਉਦਯਕੀ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਹੋਨੇ ਪਰ, ਜੋ
ਸਮ੍ਯਕ੍ ਅਧ੍ਯਵਸਾਯ [ਸਤ੍ਯ ਸਮਝ, ਯਥਾਰ੍ਥ ਅਵਭਾਸ, ਸਚ੍ਚਾ ਅਵਬੋਧ] ਹੋਨਾ, ਵਹ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ – ਜੋ
ਕਿ [ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨ] ਕੁਛ ਅਂਸ਼ਮੇਂ ਜ੍ਞਾਨਚੇਤਨਾਪ੍ਰਧਾਨ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿਕਾ [ਅਨੁਭੂਤਿਕਾ] ਬੀਜ ਹੈ.
ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਔਰ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਸਮਸ੍ਤ ਅਮਾਰ੍ਗੋਂਸੇ ਛੂਟਕਰ ਜੋ ਸ੍ਵਤਤ੍ਤ੍ਵਮੇਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਰੂਪਸੇ
ਉਸ ਕਾਲਮੇਂ ਔਰ ਆਗਾਮੀ ਕਾਲਮੇਂ ਰਮਣੀਯ ਹੈ ਔਰ ਅਪੁਨਰ੍ਭਵਕੇ [ਮੋਕ੍ਸ਼ਕੇ] ਮਹਾ ਸੌਖ੍ਯਕਾ ਏਕ ਬੀਜ ਹੈ.
੧. ਵਿਨਿਸ਼੍ਚਯ = ਨਿਸ਼੍ਚਯ; ਦ੍ਰਢ ਨਿਸ਼੍ਚਯ.
੨. ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਵਮੇਂ ਬੈਠੇ ਹੁਏ ਕਿਸੀ ਮਨੁਸ਼੍ਯਕੋ ਨਾਵਕੀ ਗਤਿਕੇ ਸਂਸ੍ਕਾਰਵਸ਼, ਪਦਾਰ੍ਥ ਵਿਪਰੀਤ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਸਮਝਮੇਂ ਆਤੇ
ਭੀ ਗਤਿਮਾਨ ਸਮਝਮੇਂ ਆਤੇ ਹੈਂ], ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵਕੋ ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨਕੇ ਉਦਯਵਸ਼ ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥ ਵਿਪਰੀਤ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ
ਸਮਝਮੇਂ ਆਤੇ ਹੈਂ.
ਸਮਭਾਵ ਵਹ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੈ ].
੪. ਉਪੋਦ੍ਘਾਤ = ਪ੍ਰਸ੍ਤਾਵਨਾ [ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ–ਜ੍ਞਾਨ–ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ. ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕੇ ਪ੍ਰਥਮ ਦੋ ਅਂਗ ਜੋ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ
ਔਰ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨ ਉਨਕੇ ਵਿਸ਼ਯ ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥ ਹੈਂ; ਇਸਲਿਯੇ ਅਬ ਅਗਲੀ ਗਾਥਾਓਂਮੇਂ ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਵ੍ਯਖ੍ਯਾਨ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ
ਹੈ. ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਵਿਸ੍ਤ੍ਰੁਤ ਵ੍ਯਖ੍ਯਾਨ ਆਗੇ ਜਾਯੇਗਾ. ਯਹਾਁ ਤੋ ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਵ੍ਯਖ੍ਯਾਨਕੀ ਪ੍ਰਸ੍ਤਾਵਨਾ ਕੇ ਹੇਤੁਰੂਪਸੇ ਉਸਕੀ
ਮਾਤ੍ਰ ਸੂਚਨਾ ਦੀ ਗਈ ਹੈ.]
Page 166 of 264
PDF/HTML Page 195 of 293
single page version
ਸਂਵਰਣਂ ਣਿਜ੍ਜਰਣਂ ਬਂਧੋ
ਸਂਵਰਨਿਰ੍ਜਰਬਂਧਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ਸ਼੍ਚ ਤੇ ਅਰ੍ਥਾਃ.. ੧੦੮..
ਪੁਦ੍ਗਲਾਸ੍ਤਿਕਃ, ਧਰ੍ਮਾਸ੍ਤਿਕਃ, ਅਧਰ੍ਮਾਸ੍ਤਿਕਃ, ਆਕਾਸ਼ਾਸ੍ਤਿਕਃ, ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯਞ੍ਚੇਤਿ. ਇਮੌ ਹਿ ਜੀਵਾਜੀਵੌ
ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਤ੍ਵੇਨ
ਨਿਰ੍ਜਰਾ, ਬਨ੍ਧ [ਚ] ਔਰ [ਮੋਕ੍ਸ਼ਃ] ਮੋਕ੍ਸ਼–[ਤੇ ਅਰ੍ਥਾਃ ] ਵਹ [ਨਵ] ਪਦਾਰ੍ਥ ਹੈਂ.
ਪੁਦ੍ਗਲਾਸ੍ਤਿਕ, ਧਰ੍ਮਾਸ੍ਤਿਕ, ਅਧਰ੍ਮਾਸ੍ਤਿਕ, ਆਕਾਸ਼ਾਸ੍ਤਿਕ ਔਰ ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯ. ਯਹ ਜੀਵ ਔਰ ਅਜੀਵ
[ਦੋਨੋਂ] ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਦ੍ਵਾਰਾ ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਜਿਨਕੇ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈਂ ਐਸੇ [ਦੋ] ਮੂਲ ਪਦਾਰ੍ਥ ਹੈਂ .
ਆਸਰਵ, ਸਂਵਰ, ਨਿਰ੍ਜਰਾ, ਵਲ਼ੀ ਬਂਧ, ਮੋਕ੍ਸ਼–ਪਦਾਰ੍ਥ ਛੇ. ੧੦੮.
Page 167 of 264
PDF/HTML Page 196 of 293
single page version
ਜੀਵਸ੍ਯ, ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤਃ ਕਰ੍ਮਪਰਿਣਾਮਃ ਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਞ੍ਚ ਪੁਣ੍ਯਮ੍. ਅਸ਼ੁਭਪਰਿਣਾਮੋ ਜੀਵਸ੍ਯ, ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤਃ ਕਰ੍ਮ–
ਪਰਿਣਾਮਃ ਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਞ੍ਚ ਪਾਪਮ੍. ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਪਰਿਣਾਮੋ ਜੀਵਸ੍ਯ, ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤਃ ਕਰ੍ਮਪਰਿਣਾਮੋ ਯੋਗਦ੍ਵਾਰੇਣ
ਪ੍ਰਵਿਸ਼ਤਾਂ ਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਞ੍ਚਾਸ੍ਰਵਃ. ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਪਰਿਣਾਮਨਿਰੋਧੋ ਜੀਵਸ੍ਯ, ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤਃ ਕਰ੍ਮਪਰਿਣਾਮਨਿਰੋਧੋ
ਯੋਗਦ੍ਵਾਰੇਣ ਪ੍ਰਵਿਸ਼ਤਾਂ ਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਞ੍ਚ ਸਂਵਰਃ. ਕਰ੍ਮਵੀਰ੍ਯਸ਼ਾਤਨਸਮਰ੍ਥੋ ਬਹਿਰਙ੍ਗਾਂਤਰਙ੍ਗਤਪੋਭਿਰ੍ਬ੍ਰੁਂਹਿਤ–ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੋ
ਜੀਵਸ੍ਯ, ਤਦਨੁਭਾਵਨੀਰਸੀਭੂਤਾਨਾਮੇਕਦੇਸ਼ਸਂਕ੍ਸ਼ਯਃ ਸਮੁਪਾਤ੍ਤਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਞ੍ਚ ਨਿਰ੍ਜਰਾ.
ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਪਰਿਣਾਮੋ ਜੀਵਸ੍ਯ, ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨ ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਪਰਿਣਤਾਨਾਂ ਜੀਵੇਨ ਸਹਾਨ੍ਯੋਨ੍ਯਸਂਮੂਰ੍ਚ੍ਛਨਂ
ਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਞ੍ਚ ਬਂਧਃ. ਅਤ੍ਯਂਤਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੋਪਲਮ੍ਭੋ ਜੀਵਸ੍ਯ, ਜੀਵੇਨ ਸਹਾਤ੍ਯਂਤ–
ਐਸੇ ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਕਰ੍ਮਪਰਿਣਾਮ [–ਸ਼ੁਭਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮ] ਵਹ ਪੁਣ੍ਯ ਹੈਂ. ਜੀਵਕੇ ਅਸ਼ੁਭ ਪਰਿਣਾਮ [ਵਹ ਪਾਪ
ਹੈਂ] ਤਥਾ ਵੇ [ਅਸ਼ੁਭ ਪਰਿਣਾਮ] ਜਿਸਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈਂ ਐਸੇ ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਕਰ੍ਮਪਰਿਣਾਮ [–ਅਸ਼ੁਭਕਰ੍ਮਰੂਪ
ਪਰਿਣਾਮ] ਵਹ ਪਾਪ ਹੈਂ. ਜੀਵਕੇ ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮ [ਵਹ ਆਸ੍ਰਵ ਹੈਂ] ਤਥਾ ਵੇ [ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਰੂਪ
ਪਰਿਣਾਮ] ਜਿਸਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈਂ ਐਸੇ ਜੋ ਯੋਗਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਕਰ੍ਮਪਰਿਣਾਮ ਵਹ ਆਸ੍ਰਵ
ਹੈਂ. ਜੀਵਕੇ ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮਕਾ ਨਿਰੋਧ [ਵਹ ਸਂਵਰ ਹੈਂ] ਤਥਾ ਵਹ [ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮਕਾ
ਨਿਰੋਧ] ਜਿਸਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈਂ ਐਸਾ ਜੋ ਯੋਗਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਕਰ੍ਮਪਰਿਣਾਮਕਾ ਨਿਰੋਧ ਵਹ
ਸਂਵਰ ਹੈ. ਕਰ੍ਮਕੇ ਵੀਰ੍ਯਕਾ [–ਕਰ੍ਮਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਕਾ]
[–ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ] ਨੀਰਸ ਹੁਏ ਐਸੇ ਉਪਾਰ੍ਜਿਤ ਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕਾ ਏਕਦੇਸ਼
ਪਰਿਣਾਮਕੇ] ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਤ ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕਾ ਜੀਵਕੇ ਸਾਥ ਅਨ੍ਯੋਨ੍ਯ ਅਵਗਾਹਨ [–ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਸ਼ਕ੍ਤਿ
ਸਹਿਤ ਏਕਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਾਵਗਾਹਸਮ੍ਬਨ੍ਧ] ਵਹ ਬਨ੍ਧ ਹੈ. ਜੀਵਕੀ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮੋਪਲਬ੍ਧਿ [ਵਹ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਹੈ] ਤਥਾ
ਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕਾ ਜੀਵਸੇ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਵਿਸ਼੍ਲੇਸ਼ [ਵਿਯੋਗ] ਵਹ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਹੈ.. ੧੦੮..
੨. ਸਂਕ੍ਸ਼ਯ = ਸਮ੍ਯਕ੍ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਕ੍ਸ਼ਯ.
Page 168 of 264
PDF/HTML Page 197 of 293
single page version
ਉਵਓਗਲਕ੍ਖਣਾ ਵਿ ਯ ਦੇਹਾਦੇਹਪ੍ਪਵੀਚਾਰਾ.. ੧੦੯..
ਉਪਯੋਗਲਕ੍ਸ਼ਣਾ ਅਪਿ ਚ ਦੇਹਾਦੇਹਪ੍ਰਵੀਚਾਰਾਃ.. ੧੦੯..
ਇਤਿ.. ੧੦੯..
ਉਪਯੋਗਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲੇ ਹੈਂ. [ਦੇਹਾਦੇਹਪ੍ਰਵੀਚਾਰਾਃ] ਸਂਸਾਰੀ ਜੀਵ ਦੇਹਮੇਂ ਵਰ੍ਤਨੇਵਾਲੇ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦੇਹਸਹਿਤ ਹੈਂ ਔਰ
ਸਿਦ੍ਧ ਜੀਵ ਦੇਹਮੇਂ ਨਹੀਂ ਵਰ੍ਤਨੇਵਾਲੇ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦੇਹਰਹਿਤ ਹੈਂ.
ਦੇਹਮੇਂ ਨਹੀਂ ਵਰ੍ਤਨੇਵਾਲੇ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦੇਹਰਹਿਤ ਹੈਂ.. ੧੦੯
ਉਪਯੋਗਲਕ੍ਸ਼ਣ ਉਭਯ; ਏਕ ਸਦੇਹ, ਏਕ ਅਦੇਹ ਛੇ. ੧੦੯.
Page 169 of 264
PDF/HTML Page 198 of 293
single page version
ਦੇਂਤਿ ਖਲੁ ਮੋਹਬਹੁਲਂ ਫਾਸਂ ਬਹੁਗਾ
ਦਦਤਿ ਖਲੁ ਮੋਹਬਹੁਲਂ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਂ ਬਹੁਕਾ ਅਪਿ ਤੇ ਤੇਸ਼ਾਮ੍.. ੧੧੦..
ਬਹਿਰਙ੍ਗਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਭੂਤਾਃ ਕਰ੍ਮਫਲਚੇਤਨਾਪ੍ਰਧਾਨ–
-----------------------------------------------------------------------------
ਅਪਿ ਤੇ] [ਅਵਾਨ੍ਤਰ ਜਾਤਿਯੋਂਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ] ਉਨਕੀ ਭਾਰੀ ਸਂਖ੍ਯਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਵੇ ਸਭੀ [ਤੇਸ਼ਾਮ੍] ਉਨਮੇਂ
ਰਹਨੇਵਾਲੇ ਜੀਵੋਂਕੋ [ਖਲੁ] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ [ਮੋਹਬਹੁਲਂ] ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਮੋਹਸੇ ਸਂਯੁਕ੍ਤ [ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਂ ਦਦਤਿ] ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਦੇਤੀ
ਹੈਂ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਤੀ ਹੈਂ].
ਭੂ–ਜਲ–ਅਨਲ–ਵਾਯੁ–ਵਨਸ੍ਪਤਿਕਾਯ ਜੀਵਸਹਿਤ ਛੇ;
ਬਹੁ ਕਾਯ ਤੇ ਅਤਿਮੋਹਸਂਯੁਤ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਆਪੇ ਜੀਵਨੇ. ੧੧੦.
Page 170 of 264
PDF/HTML Page 199 of 293
single page version
ਮਣਪਰਿਣਾਮਵਿਰਹਿਦਾ ਜੀਵਾ ਏਇਂਦਿਯਾ
ਮਨਃਪਰਿਣਾਮਵਿਰਹਿਤਾ ਜੀਵਾ ਏਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ ਜ੍ਞੇਯਾਃ.. ੧੧੧..
ਮਣਪਰਿਣਾਮਵਿਰਹਿਦਾ ਜੀਵਾ ਏਗੇਂਦਿਯਾ ਭਣਿਯਾ.. ੧੧੨..
ਕਰਾਤੇ ਹੈਂ.. ੧੧੦..
ਵਾਯੁਕਾਯਿਕ ਔਰ ਅਗ੍ਨਿਕਾਯਿਕ ਜੀਵ [ਤ੍ਰਸਾਃ] ਤ੍ਰਸ ਹੈਂ; [ਮਨਃਪਰਿਣਾਮਵਿਰਹਿਤਾਃ] ਵੇ ਸਬ
ਮਨਪਰਿਣਾਮਰਹਿਤ [ਏਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਃ ਜੀਵਾਃ] ਏਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜੀਵ [ਜ੍ਞੇਯਾਃ] ਜਾਨਨਾ.. ੧੧੧..
ਰਚਨਾਰੂਪ ਹੋਤੀ ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਵੇ–ਵੇ ਕਾਯੇਂ ਉਨ–ਉਨ ਜੀਵੋਂਕੋ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਹੋਤੀ ਹੈਂ. ਉਨ
ਜੀਵੋਂਕੋ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ੋਪਲਬ੍ਧਿ ਪ੍ਰਬਲ ਮੋਹ ਸਹਿਤ ਹੀ ਹੋਤੀ ਹੈਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵੇ ਜੀਵ ਕਰ੍ਮਫਲਚੇਤਨਾਪ੍ਰਧਾਨ ਹੋਤੇ ਹੈਂ.]
੨. ਵਾਯੁਕਾਯਿਕ ਔਰ ਅਗ੍ਨਿਕਾਯਿਕ ਜੀਵੋਂਕੋ ਚਲਨਕ੍ਰਿਯਾ ਦੇਖਕਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਤ੍ਰਸ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ; ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਤੋ ਵੇ ਭੀ
ਤ੍ਯਾਂ ਜੀਵ ਤ੍ਰਣ ਸ੍ਥਾਵਰਤਨੁ, ਤ੍ਰਸ ਜੀਵ ਅਗ੍ਨਿ–ਸਮੀਰਨਾ;
ਏ ਸਰ੍ਵ ਮਨਪਰਿਣਾਮਵਿਰਹਿਤ ਏਕ–ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜਾਣਵਾ. ੧੧੧.
ਆ ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀਕਾਯਿਕ ਆਦਿ ਜੀਵਨਿਕਾਯ ਪਾਁਚ ਪ੍ਰਕਾਰਨਾ,
ਸਘਲ਼ਾਯ ਮਨਪਰਿਣਾਮਵਿਰਹਿਤ ਜੀਵ ਏਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਕਹ੍ਯਾ. ੧੧੨.
Page 171 of 264
PDF/HTML Page 200 of 293
single page version
ਮਨਃਪਰਿਣਾਮਵਿਰਹਿਤਾ ਜੀਵਾ ਏਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ ਭਣਿਤਾਃ.. ੧੧੨..
ਪ੍ਰੁਥਿਵੀਕਾਯਿਕਾਦਯੋ ਹਿ ਜੀਵਾਃ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਵਰਣਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਾਤ੍
ਜਾਰਿਸਯਾ ਤਾਰਿਸਯਾ ਜੀਵਾ ਏਗੇਂਦਿਯਾ
ਯਾਦ੍ਰਸ਼ਾਸ੍ਤਾਦ੍ਰਸ਼ਾ ਜੀਵਾ ਏਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ ਜ੍ਞੇਯਾਃ.. ੧੧੩..
ਏਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜੀਵ [ਭਣਿਤਾਃ] [ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਨੇ] ਕਹਾ ਹੈ.
ਉਦਯ ਹੋਨੇਸੇ, ਮਨਰਹਿਤ ਏਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਹੈ.. ੧੧੨..
[ਤਾਦ੍ਰਸ਼ਾਃ] ਵੈਸੇ [ਏਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਃ ਜੀਵਾਃ] ਏਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜੀਵ [ਜ੍ਞੇਯਾਃ] ਜਾਨਨਾ.
ਤੇਵਾ ਬਧਾ ਆ ਪਂਚਵਿਧ ਏਕੇਂਦ੍ਰਿ ਜੀਵੋ ਜਾਣਜੇ. ੧੧੩.