Page -8 of 264
PDF/HTML Page 21 of 293
single page version

ਪ੍ਰਸ਼੍ਨਃ– ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਪਰਕੋ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਨੇਮੇਂ ਹੀ ਕਾਰ੍ਯਕਾਰੀ ਹੈ ਯਾ ਸ੍ਵਯਂਕਾ ਭੀ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਸਾਧਤਾ ਹੈ?

ਉਤ੍ਤਰਃ– ਸ੍ਵਯਂ ਭੀ ਜਬ ਤਕ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਸੇ ਪ੍ਰਰੂਪਤਿ ਵਸ੍ਤੁਕੋ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ ਤਬਤਕ ਵ੍ਯਵਹਾਰਮਾਰ੍ਗ ਦ੍ਵਾਰਾ ਵਸ੍ਤੁਕਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਕਰਤਾ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ਨੀਚਲੀ ਦਸ਼ਾਮੇਂ ਸ੍ਵਯਂਕੋ ਭੀ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਕਾਰ੍ਯਕਾਰੀ ਹੈ. ਪਰਨ੍ਤੁ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕੋ ਉਪਚਾਰਮਾਤ੍ਰ ਮਾਨਕਰ ਉਸਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਵਸ੍ਤੁਕਾ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਬਰਾਬਰ ਕਿਯਾ ਜਾਵੇ ਤੋ ਵਹ ਕਾਰ੍ਯਕਾਰੀ ਹੋ, ਔਰ ਯਦਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕੀ ਭਾਁਤਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਭੀ ਸਤ੍ਯਭੂਤ ਮਾਨਕਰ ‘ਵਸ੍ਤੁ ਐਸੀ ਹੀ ਹੈ’ ਐਸਾ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਕਿਯਾ ਜਾਵੇ ਤੋ ਵਹ ਉਲ੍ਟਾ ਅਕਾਰ੍ਯਕਾਰੀ ਹੋ ਜਾਯੇ. ਯਹੀ ਪੁਰੁਸ਼ਾਰ੍ਥਸਿਦ੍ਧਯੁਪਾਯਮੇਂ ਕਹਾ ਹੈਃ–

ਅਰ੍ਥਃ– ਮੁਨਿਰਾਜ, ਅਜ੍ਞਾਨੀਕੋ ਸਮਝਾਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ਅਸਤ੍ਯਾਰ੍ਥ ਜੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਉਸਕੋ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਤੇ ਹੈਂ. ਜੋ ਕੇਵਲ਼ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕੋ ਹੀ ਸਮਝਾਤਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਤੋ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੀ ਦੇਨਾ ਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੋ ਸਚ੍ਚੇ ਸਿਂਹਕੋ ਨ ਸਮਝਤਾ ਉਸੇ ਤੋ ਬਿਲਾਵ ਹੀ ਸਿਂਹ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕੋ ਨਹੀਂ ਸਮਝਤਾ ਉਸਕੇ ਤੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਹੀ ਨਿਸ਼੍ਚਯਪਨੇਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ.

Page -7 of 264
PDF/HTML Page 22 of 293
single page version

ਅਬ, ਨਿਸ਼੍ਚਯ–ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਦੋਨੋਂ ਨਯੋਂਕੇ ਆਭਾਸਕਾ ਅਵਲਮ੍ਬਨ ਲੇਤੇ ਹੈਂ ਐਸੇ ਮਿਥ੍ਯਾਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿਯੋਂਕਾ ਨਿਰੂਪਣ ਕਰਤੇ ਹੈਂਃ––

ਕੋਈ ਐਸਾ ਮਾਨਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਜਿਨਮਤਮੇਂ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਦੋ ਨਯ ਕਹੇ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ ਹਮੇਂ ਉਨ ਦੋਨੋਂਕਾ ਅਂਗੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ. ਐਸਾ ਵਿਚਾਰਕਰ, ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੇਵਲ਼ਨਿਸ਼੍ਚਯਭਾਸਕੇ ਅਵਲਿਮ੍ਬਯੋਂਕਾ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਥਾ ਤਦਨੁਸਾਰ ਤੋ ਵੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾ ਅਂਗੀਕਾਰ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੇਵਲਵ੍ਯਵਹਾਰਾਭਾਸਕੇ ਅਵਲਿਮ੍ਬਯੋਂਕਾ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਥਾ ਤਦਨੁਸਾਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾ ਅਂਗੀਕਾਰ ਕਰਤੇ ਹੈਂ. ਯਦ੍ਯਪਿ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਂਗੀਕਾਰ ਕਰਨੇਮੇਂ ਦੋਨੋਂ ਨਯੋਂਮੇਂ ਵਿਰੋਧ ਹੈ, ਤਥਾਪਿ ਕਰੇਂ ਕ੍ਯਾ? ਦੋਨੋਂ ਨਯੋਂਕਾ ਸਚ੍ਚਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਤੋ ਭਾਸਿਤ ਹੁਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ਔਰ ਜਿਨਮਤਮੇਂ ਦੋ ਨਯ ਕਹੇ ਹੈਂ ਉਨਮੇਂਸੇ ਕਿਸੀਕੋ ਛੋੜਾ ਭੀ ਨਹੀਂ ਜਾਤਾ. ਇਸਲਿਯੇ ਭ੍ਰਮਪੂਰ੍ਵਕ ਦੋਨੋਂ ਨਯੋਕਾਂ ਸਾਧਨ ਸਾਧਤੇ ਹੈਂ. ਉਨ ਜੀਵੋਂਕੋ ਭੀ ਮਿਥ੍ਯਾਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿ ਜਾਨਨਾ.

ਅਬ ਉਨਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦਰ੍ਸ਼ਾਤੇ ਹੈਂਃ–

ਅਂਤਰਂਗਮੇਂ ਸ੍ਵਯਂਕੋ ਤੋ ਨਿਰ੍ਧਾਰ ਕਰਕੇ ਯਥਾਵਤ੍ ਨਿਸ਼੍ਚਯ–ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕੋ ਪਹਿਚਾਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰਨ੍ਤੁ ਜਿਨ–ਆਜ੍ਞਾ ਮਾਨਕਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯ–ਵ੍ਯਵਹਾਰਰੂਪ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਮਾਨਤੇ ਹੈਂ. ਅਬ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਤੋ ਕਹੀਂ ਦੋ ਹੈਂ ਨਹੀਂ, ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਨਿਰੂਪਣ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਹੈ. ਜਹਾਁਂ ਸਚ੍ਚੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਨਿਰੂਪਣ ਕਿਯਾ ਹੈ ਵਹ ਨਿਸ਼੍ਚਯਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ, ਔਰ ਜਹਾਁਂਂ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਤੋ ਹੈ ਨਹੀਂ ਕਿਨ੍ਤੁ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈੇ ਅਥਵਾ ਸਹਚਾਰੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਉਪਚਾਰਸੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਕਹੇਂ ਵਹ ਵ੍ਯਵਹਾਰਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯ–ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਐਸਾ ਹੀ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ. ਸਚ੍ਚਾ ਨਿਰੂਪਣ ਸੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯ, ਉਪਚਾਰ ਨਿਰੂਪਣ ਸੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰ. ਇਸਲਿਯੇ ਨਿਰੂਪਣਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਸੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਜਾਨਨਾ. ਪਰਂਤੁ ਏਕ ਨਿਸ਼੍ਚਯਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ ਤਥਾ ਏਕ ਵ੍ਯਵਹਾਰਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਮਾਨਨਾ ਮਿਥ੍ਯਾ ਹੈ.

ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ਵੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯ–ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਦੋਨੋਂਕੋ ਉਪਾਦੇਯ ਮਾਨਤੇ ਹੈਂ. ਵਹ ਭੀ ਭ੍ਰਮ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਤੋ ਪਰਸ੍ਪਰ ਵਿਰੋਧ ਸਹਿਤ ਹੈ –

Page -6 of 264
PDF/HTML Page 23 of 293
single page version

ਵਿਸ਼ਯ

੧ ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕੇ ਸਾਮਾਨ੍ਯ

ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਕੇ ਆਦਿਮੇਂ ਭਾਵਨਮਸ੍ਕਾਰਰੂਪ

ਅਸਾਧਾਰਣ ਮਂਗਲ

ਸਮਯ ਅਰ੍ਥਾਤ ਆਗਮਕੋ ਪ੍ਰਣਾਮ ਕਰਕੇ ਉਸਕਾ ਕਥਨ ਕਰਨੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ

ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯ ਦੇਵਕੀ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾ

ਸ਼ਬ੍ਦਰੂਪਸੇ, ਜ੍ਞਾਨਰੂਪਸੇ ਔਰ ਅਰ੍ਥਰੂਪਸੇ

ਐਸੇ ਤੀਨ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ‘ਸਮਯ’ ਸ਼ਬ੍ਦਕਾ

ਅਰ੍ਥ ਤਥਾ ਲੋਕ–ਅਲੋਕਰੂਪ ਵਿਭਾਗ

ਪਾਁਚ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯੋਂਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਂਜ੍ਞਾ, ਸਾਮਾਨ੍ਯ

–ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਤਥਾ ਕਾਯਤ੍ਵਕਾ ਕਥਨ

ਪਾਁਚ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯੋਂਕਾ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ

ਸੇ ਹੈ ਔਰ ਕਾਯਤ੍ਵ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਹੈ

ਉਸਕਾ ਕਥਨ

ਪਾਁਚ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯੋਂਕੋ ਤਥਾ ਕਾਲਕੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯ–

ਪਨੇਕਾ ਕਾ ਕਥਨ

ਛਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕਾ ਪਰਸ੍ਪਰ ਅਤ੍ਯਂਤ ਸਂਕਰ ਹੋਨੇਪਰ

ਭੀ ਵੇ ਅਪਨੇ ਅਪਨੇ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ

ਚ੍ਯੁਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ ਐਸਾ ਕਥਨ

ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ

ਸਤ੍ਤਾ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਅਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਪਨਾ ਹੋਨੇਕਾ

ਖਣ੍ਡਨ

ਤੀਨ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ

Page -5 of 264
PDF/HTML Page 24 of 293
single page version

ਵਿਸ਼ਯ

ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ

ਸਾਂਸਾਰਦਸ਼ਾਵਾਲੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਸੌਪਾਧਿ ਔਰ

ਨਿਰੁਪਾਧਿ ਸ੍ਵਰੂਪ

ਮੁਕ੍ਤਦਸ਼ਾਵਾਲੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਨਿਰੁਪਾਧਿ ਸ੍ਵਰੂਪ

ਸਿਦ੍ਧਕੇ ਨਿਰੁਪਾਧਿ ਜ੍ਞਾਨ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਔਰ

ਸੁਖਕਾ ਸਮਰ੍ਥਨ

ਜੀਵਤ੍ਵਗੁਣਕੀ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ

ਜੀਵੋਂਕਾ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਪ੍ਰਮਾਣ ਤਥਾ ਉਨਕਾ

ਮੁਕ੍ਤ ਔਰ ਅਮੁਕ੍ਤ ਐਸਾ ਵਿਭਾਗ

ਜੀਵਕੇ ਦੇਹਪ੍ਰਮਾਣਪਨੇਕੇ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤਕਾ ਕਥਨ

ਜੀਵਕਾ ਦੇਹਸੇ ਦੇਹਾਨ੍ਤਰਮੇਂ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ, ਦੇਹ ਸੇ ਪ੍ਰੁਥਕਤ੍ਵ ਤਥਾ ਦੇਹਾਨ੍ਤਰਮੇਂ ਗਮਨ ਕਾ

ਕਾਰਣ

ਸਿਦ੍ਧ ਭਗਵਨ੍ਤੋਂਕੇ ਜੀਵਤ੍ਵ ਏਵਂ ਦੇਹ– ਪ੍ਰਮਾਣਤ੍ਵਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ

ਸਿਦ੍ਧਭਗਵਾਨਕੋ ਕਾਰ੍ਯਪਨਾ ਔਰ

ਕਾਰਣਪਨਾ ਹੋਨੇਕਾ ਨਿਰਾਕਰਣ

‘ਜੀਵਕਾ ਅਭਾਵ ਸੋ ਮੁਕ੍ਤਿ’ –ਇਸ ਬਾਤ

ਕਾ ਖਣ੍ਡਨ

ਚੇਤਯਿਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਗੁਣਕੀ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ

ਕਿਸ ਜੀਵਕੋ ਕੌਨਸੀ ਚੇਤਨਾ ਹੋਤੀ ਹੈ

ਉਸਕਾ ਕਥਨ

ਉਪਯੋਗ ਗੁਣਕੇ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਕਾ ਪ੍ਰਾਰਮ੍ਭ

ਜ੍ਞਾਨੋਪਯੋਗਕੇ ਭੇਦੋਂਕੇ ਨਾਮ ਔਰ

ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਕਥਨ

ਦਰ੍ਸ਼ਨੋਪਯੋਗਕੇ ਭੇਦੋਂਕੇ ਨਾਮ ਔਰ

ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਕਥਨ

ਏਕ ਆਤ੍ਮਾ ਅਨੇਕ ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਕ ਹੋਨੇਕਾ

ਸਮਰ੍ਥਨ

ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਗੁਣੋਂਸੇ ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵ ਔਰ ਗੁਣੋਂਕਾ

ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵ ਹੋਨੇਮੇਂ ਦੋਸ਼

ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣੋਂਕਾ ਸ੍ਵੋਚਿਤ ਅਨਨ੍ਯਪਨਾ

Page -4 of 264
PDF/HTML Page 25 of 293
single page version

ਵਿਸ਼ਯ

ਕਰ੍ਮਕੋ ਜੀਵਭਾਵਕਾ ਕਰ੍ਤਾਪਨਾ ਹੋਨੇਕੇ

ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮੇਂਂ ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼

੫੯ ਵੀਂ ਗਾਥਾਮੇਂ ਕਹੇ ਹੁਏ ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ਕੇ

ਸਮਾਧਾਨਰੂਪ ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤ

ਨਿਸ਼੍ਚਨਯ ਸੇ ਜੀਵ ਕੋ ਅਪਨੇ ਭਾਵੋਂ ਕਾ

ਕਰ੍ਤਾਪਨਾ ਔਰ ਪੁਦ੍ਗਲਕਰ੍ਮੋਂਕਾ ਅਕਰ੍ਤਾਪਨਾ

ਨਿਸ਼੍ਚਨਯਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਕਾਰਕ ਹੋਨੇਸੇ ਕਰ੍ਮ

ਔਰ ਜੀਵ ਸ੍ਵਯਂ ਅਪਨੇ–ਅਪਨੇ ਰੂਪਕੇ

ਕਰ੍ਤਾ ਹੈਂ– ਤਤ੍ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਨਿਰੂਪਣ

ਯਦਿ ਕਰ੍ਮ ਜੀਵਕੋ ਅਨਯੋਨ੍ਯ ਅਕਰ੍ਤਾਪਨਾ

ਹੋ, ਤੋ ਅਨ੍ਯਕਾ ਦਿਯਾ ਹੁਆ ਫਲ ਅਨ੍ਯ

ਭੋਗੇ, ਐਸਾ ਪ੍ਰਸਂਗ ਆਯੇਗਾ, –ਐਸਾ ਦੋਸ਼

ਬਤਲਾਕਰ ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ਕਾ ਨਿਰੂਪਣ

ਕਰ੍ਮਯੋਗ੍ਯ ਪੁਦ੍ਗਲ ਸਮਸ੍ਤ ਲੋਕਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ

ਹੈਂ; ਇਸਲਿਯੇ ਜਹਾਁ ਆਤ੍ਮਾ ਹੈ ਵਹਾਁ, ਬਿਨਾ

ਲਾਯੇ ਹੀ, ਵੇ ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਹੈਂ–––ਤਤ੍ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ

ਕਥਨ

ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕਿਯੇ ਬਿਨਾ ਕਰ੍ਮ ਕੀ ਉਤ੍ਤ੍ਪਤ੍ਤਿ

ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੋਤੀ ਹੈ ਉਸਕਾ ਕਥਨ

ਕਰ੍ਮੋਂਕੀ ਵਿਚਿਤ੍ਰਤਾ ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ਨਹੀਂ ਕੀ

ਜਾਤੀ ––––ਤਤ੍ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਕਥਨ

ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਜੀਵ ਔਰ ਕਰ੍ਮਕੋ ਨਿਜ–ਨਿਜ

ਰੂਪਕਾ ਹੀ ਕਰ੍ਤਾਪਨਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ,

ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਜੀਵਕੋ ਕਰ੍ਮ ਦ੍ਵਾਰਾ ਦਿਯੇ ਗਯੇ

ਫਲ ਕਾ ਉਪਭੋਗ ਵਿਰੋਧਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨਹੀਂ

ਹੋਤਾ––– ਤਤ੍ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਕਥਨ

ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਔਰ ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕੀ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਕਾ

ਉਪਸਂਹਾਰ

ਕਰ੍ਮਸਂਯੁਕ੍ਤਪਨੇ ਕੀ ਮੁਖ੍ਯਤਾ ਸੇ ਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵਗੁਣ

ਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ

Page -3 of 264
PDF/HTML Page 26 of 293
single page version

ਵਿਸ਼ਯ

ਧਰ੍ਮ ਔਰ ਅਧਰ੍ਮਕੇ ਉਦਾਸੀਨਪਨੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ

ਹੇਤੁ

ਆਕਾਸ਼ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਸ੍ਤਿਕਾਯ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ

ਆਕਾਸ਼ਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ

ਲੇਾਕਕੇ ਬਾਹਰ ਭੀ ਆਕਾਸ਼ ਹੋਨੇਕੀ ਸੂਚਨਾ

ਆਕਾਸ਼ਮੇਂ ਗਤਿਹੇਤੁਤ੍ਵ ਹੋਨੇਮੇਂ

ਦੋਸ਼ਕਾ ਨਿਰੂਪਣ

੯੨ ਵੀਂ ਗਾਥਾ ਮੇਂ ਗਤਿਪਕ੍ਸ਼ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਕਥਨ

ਕਰਨੇਕੇ ਪਸ਼੍ਚਾਤ ਸ੍ਥਿਤਿਪਕ੍ਸ਼ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਕਥਨ

ਆਕਾਸ਼ਕੋ ਗਤਿਸ੍ਥਿਤਿਹੇਤੁਤ੍ਵਕਾ ਅਭਾਵ

ਹੋਨੇਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮੇਂ ਹੇਤੁ

ਆਕਾਸ਼ਕੋ ਗਤਿਸ੍ਥਿਤਿਹੇਤੁਤ੍ਵ ਹੋਨੇਕੇ

ਖਣ੍ਡਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਕਥਨਕਾ ਉਪਸਂਹਾਰ

ਧਰ੍ਮ, ਅ ਧਰ੍ਮ ਔਰ ਲੋਕਾਕਾਸ਼ਕਾ

ਅਵਗਾਹਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਏਕਤ੍ਵ ਹੋਨੇਪਰ ਭੀ

ਵਸ੍ਤੁਰੂਪਸੇ ਅਨ੍ਯਤ੍ਵ

ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕਾ ਮੂਰ੍ਤਾਮੂਰ੍ਤਪਨਾ ਔਰ

ਚੇਤਨਾਚੇਤਨਪਨਾ

ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕਾ ਸਕ੍ਰਿਯ– ਨਿਸ਼੍ਕ੍ਰਿਯਪਨਾ

ਮੂਰ੍ਤ ਔਰ ਅਮੂਰ੍ਤਕੇ ਲਕ੍ਸ਼ਣ

ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਤਥਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ

ਕਾਲਕੇ ‘ਨਿਤ੍ਯ’ ਔਰ ‘ਕ੍ਸ਼ਣਿਕ’ ਐਸੇ

ਦੋ ਵਿਭਾਗ

ਕਾਲਕੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਨੇਕਾ ਵਿਧਾਨ ਔਰ

ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਪਨੇਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ

ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਤਕੇ ਅਵਬੋਧਕਾ ਫਲ ਕਹਕਰ

ਉਸਕੇ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਕਾ ਉਪਸਂਹਾਰ

Page -2 of 264
PDF/HTML Page 27 of 293
single page version

ਵਿਸ਼ਯ

ਜੀਵਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਕੇ ਉਪਸਂਹਾਰਕੀ ਤਥਾ

ਅਜੀਵਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਕੇ ਪ੍ਰਾਰਂਭਕੀ ਸੂਚਨਾ

ਅਜੀਵਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ

ਆਕਾਸ਼ਾਦਿਕਾ ਅਜੀਵਪਨਾ ਦਰ੍ਸ਼ਾਨੇਕੇ

ਹੇਤੁ

ਆਕਾਸ਼ਾਦਿਕਾ ਅਚੇਤਨਤ੍ਵਸਾਮਾਨ੍ਯ

ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ਅਨੁਮਾਨ

ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲਕੇ ਸਂਯੋਗਮੇਂ ਭੀ, ਉਨਕੇ

ਭੇਦਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਕਥਨ

ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲਕੇ ਸਂਯੋਗਸੇ ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ

ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਅਨ੍ਯ ਸਾਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ

ਉਪੋਦ੍ਘਾਤ ਹੇਤੁ ਜੀਵਕਰ੍ਮ ਔਰ

ਪੁਦ੍ਕਰ੍ਮਕੇ ਚਕ੍ਰਕਾ ਵਰ੍ਣਨ

ਪੁਣ੍ਯ–ਪਾਪਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ

ਪੁਣ੍ਯ–ਪਾਪਕੋ ਯੋਗ੍ਯ ਭਾਵਕੇ

ਸ੍ਵਭਾਵਕਾ ਕਥਨ

ਪੁਣ੍ਯ–ਪਾਪਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ

ਮੂਰ੍ਤਕਰ੍ਮਕਾ ਸਮਰ੍ਥਨ

ਮੂਰ੍ਤਕਰ੍ਮਕਾ ਮੂਰ੍ਤਕਰ੍ਮਕੇ ਸਾਥ ਜੋ ਬਨ੍ਧ–

ਪ੍ਰਕਾਰ ਤਥਾ ਅਮੂਰ੍ਤ ਜੀਵਕਾ ਮੂਰ੍ਤ–ਕਰ੍ਮਕੇ

ਸਾਥ ਜੋ ਬਨ੍ਧ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਸਕੀ ਸੂਚਨਾ

ਆਸ੍ਤ੍ਰਵਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ

ਪੁਣ੍ਯਾਸ੍ਤ੍ਰਵਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ

ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ ਰਾਗਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ

ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ

ਚਿਤ੍ਤਕੀ ਕਲੁਸ਼ਤਾਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ

ਪਾਪਾਸ੍ਤ੍ਰਵਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ

ਪਾਪਾਸ੍ਤ੍ਰਵਭੂਤ ਭਾਵੋਂਕਾ ਵਿਸ੍ਤਾਰ

ਸਂਵਰਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ

ਪਪਕੇ ਸਂਵਰਕਾ ਕਥਨ

Page -1 of 264
PDF/HTML Page 28 of 293
single page version

ਵਿਸ਼ਯ

ਸ੍ਵਚਾਰਿਤ੍ਰਮੇਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਨ ਕਰਨੇਵਾਲੇਕਾ

ਸ੍ਵਰੂਪ

ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਸ੍ਵਚਾਰਿਤ੍ਰਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾ ਮਾਰ੍ਗ

ਨਿਸ਼੍ਚਯਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕੇ ਸਾਧਨਰੂਪਸੇ,

ਪੂਰ੍ਵੋਦਿਸ਼੍ਟ ਵ੍ਯਵਹਾਰਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਨਿਰ੍ਦੇਸ਼

ਵ੍ਯਵਹਾਰਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕੇ ਸਾਧ੍ਯਰੂਪਸੇ,

ਨਿਸ਼੍ਚਯਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਕਥਨ

ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਚਾਰਿਤ੍ਰ–ਜ੍ਞਾਨ–ਦਰ੍ਸ਼ਨਪਨੇਕਾ

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ

ਸਰ੍ਵ ਸਂਸਾਰੀ ਆਤ੍ਮਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕੇ ਯੋਗ੍ਯ

ਹੋਨੇਕਾ ਨਿਰਾਕਰਣ

ਦਰ੍ਸ਼ਨ–ਜ੍ਞਾਨ ਚਾਰਿਤ੍ਰਕਾ ਕਥਂਚਿਤ੍

ਬਂਧਹੇਤੁਪਨਾ ਔਰ ਜੀਵਸ੍ਵਭਾਵਮੇਂ ਨਿਯਤ

ਚਾਰਿਤ੍ਰਕਾ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ ਮੋਕ੍ਸ਼ਹੇਤੁਪਨਾ

ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਪਰਸਮਯਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ

ਸ਼ੁਦ੍ਧਸਮ੍ਪ੍ਰਯੋਗਕੋ ਕਥਂਚਿਤ ਬਂਧਹੇਤੁਪਨਾ

ਹੋਨੇਸੇ ਉਸੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਪਨੇਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ

Page 0 of 264
PDF/HTML Page 29 of 293
single page version

.. ਸ਼੍ਰੀਪਰਮਗੁਰਵੇ ਨਮਃ, ਪਰਮ੍ਪਰਾਚਾਰ੍ਯਗੁਰਵੇ ਨਮਃ ..

ਸਕਲਕਲੁਸ਼ਵਿਧ੍ਵਂਸਕਂ, ਸ਼੍ਰੇਯਸਾਂ ਪਰਿਵਰ੍ਧਕਂ, ਧਰ੍ਮਸਮ੍ਬਨ੍ਧਕਂ, ਭਵ੍ਯਜੀਵਮਨਃਪ੍ਰਤਿਬੋਧਕਾਰਕਂ, ਪੁਣ੍ਯਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਂ, ਪਾਪਪ੍ਰਣਾਸ਼ਕਮਿਦਂ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਂ ਸ਼੍ਰੀ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਨਾਮਧੇਯਂ, ਅਸ੍ਯ ਮੂਲਗ੍ਰਨ੍ਥਕਰ੍ਤਾਰਃ ਸ਼੍ਰੀਸਰ੍ਵਜ੍ਞਦੇਵਾਸ੍ਤਦੁਤ੍ਤਰਗ੍ਰਨ੍ਥਕਰ੍ਤਾਰਃ ਸ਼੍ਰੀਗਣਧਰਦੇਵਾਃ ਪ੍ਰਤਿਗਣਧਰਦੇਵਾਸ੍ਤੇਸ਼ਾਂ ਵਚਨਾਨੁਸਾਰਮਾਸਾਦ੍ਯ ਆਚਾਰ੍ਯਸ਼੍ਰੀਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਵਿਰਚਿਤਂ, ਸ਼੍ਰੋਤਾਰਃ ਸਾਵਧਾਨਤਯਾ ਸ਼੍ਰ੍ਰੁਣਵਨ੍ਤੁ..

Page 1 of 264
PDF/HTML Page 30 of 293
single page version

[ਪ੍ਰਥਮ, ਗ੍ਰਨ੍ਥਕੇ ਆਦਿਮੇਂ ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ਭਗਵਤ੍ਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਪ੍ਰਣੀਤ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰੁਤਗਾਥਾਬਦ੍ਧ ਇਸ ‘ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ’ ਨਾਮਕ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਕੀ ‘ਸਮਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ’ ਨਾਮਕ ਸਂਸ੍ਕ੍ਰੁਤ ਟੀਕਾ ਰਚਨੇਵਾਲੇ ਆਚਾਰ੍ਯ ਸ਼੍ਰੀ ਅਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵ ਸ਼੍ਲੋਕ ਦ੍ਵਾਰਾ ਮਂਗਲਕੇ ਹੇਤੁ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਕੋ ਨਮਸ੍ਕਾਰ ਕਰਤੇ ਹੈਂਃ–– [ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥਃ––] ਸਹਜ ਆਨਨ੍ਦ ਏਵਂ ਸਹਜ ਚੈਤਨ੍ਯਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਯ ਹੋਨੇਸੇ ਜੋ ਅਤਿ ਮਹਾਨ ਹੈ ਤਥਾ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਜਿਸਕੀ ਮਹਿਮਾ ਹੈ, ਉਸ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਕੋ ਨਮਸ੍ਕਾਰ ਹੋ. [੧]

Page 2 of 264
PDF/HTML Page 31 of 293
single page version

੨

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

[ਅਬ ਟੀਕਾਕਾਰ ਆਚਾਰ੍ਯਦੇਵ ਸ਼੍ਲੋਕ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਿਨਵਾਣੀਕੀ ਸ੍ਤੁਤਿ ਕਰਤੇ ਹੈਂਃ––]

[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥਃ–] ੧ਸ੍ਯਾਤ੍ਕਾਰ ਜਿਸਕਾ ਜੀਵਨ ਹੈ ਐਸੀ ਜੈਨੀ [–ਜਿਨਭਗਵਾਨਕੀ] ਸਿਦ੍ਧਾਂਤਪਦ੍ਧਤਿ – ਜੋ ਕਿ ੨ਦੁਰ੍ਨਿਵਾਰ ਨਯਸਮੂਹਕੇ ੩ਵਿਰੋਧਕਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਨੇਵਾਲੀ ਔਸ਼ਧਿ ਹੈ ਵਹ– ਜਯਵਂਤ ਹੋ. [੨]

[ਅਬ ਟੀਕਾਕਾਰ ਆਚਾਰ੍ਯਦੇਵ ਸ਼੍ਲੋਕ ਦ੍ਵਾਰਾ ਇਸ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ ਨਾਮਕ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਕੀ ਟੀਕਾ ਰਚਨੇ ਕੀ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾ ਕਰਤੇ ਹੈਂ]

[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥਃ–] ਅਬ ਯਹਾਁਸੇ, ਜੋ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨਰੂਪੀ ਨਿਰ੍ਮਲ ਜ੍ਯੋਤਿਕੀ ਜਨਨੀ ਹੈ ਐਸੀ ਦ੍ਵਿਨਯਾਸ਼੍ਰਿਤ [ਦੋ ਨਯੋਂਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਕਰਨਾਰੀ] ੪ਸਮਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ [ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ ਨਾਮਕ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਕੀ ਸਮਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ ਨਾਮਕ ਟੀਕਾ] ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪਸੇ ਕਹੀ ਜਾਤੀ ਹੈ. [੩]

[ਅਬ, ਤੀਨ ਸ਼੍ਲੋਕੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਟੀਕਾਕਾਰ ਆਚਾਰ੍ਯਦੇਵ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪਮੇਂ ਯਹ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਇਸ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ ਨਾਮਕ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮੇਂ ਕਿਨ–ਕਿਨ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕਾ ਨਿਰੂਪਣ ਹੈਃ–––] ------------------------------------------------------- ੧ ਼ ‘ਸ੍ਯਾਤ੍’ ਪਦ ਜਿਨਦੇਵਕੀ ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤਪਦ੍ਧਤਿਕਾ ਜੀਵਨ ਹੈ. [ਸ੍ਯਾਤ੍ = ਕਥਂਚਿਤ; ਕਿਸੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ; ਕਿਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ.] ੨ ਼ ਦੁਰ੍ਨਿਵਾਰ = ਨਿਵਾਰਣ ਕਰਨਾ ਕਠਿਨ; ਟਾਲਨਾ ਕਠਿਨ. ੩ ਼ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਵਸ੍ਤੁ ਨਿਤ੍ਯਤ੍ਵ, ਅਨਿਤ੍ਯਤ੍ਵ ਆਦਿ ਅਨੇਕ ਅਨ੍ਤਮਯ [ਧਰ੍ਮਮਯ] ਹੈ. ਵਸ੍ਤੁਕੀ ਸਰ੍ਵਥਾ ਨਿਤ੍ਯਤਾ ਤਥਾ ਸਰ੍ਵਥਾ

੪ ਼ ਸਮਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ = ਸਮਯਕੀ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ; ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕੀ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ; ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ; ਪਦਾਰ੍ਥਕੀ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ. [ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ = ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ; ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ ਕਥਨ; ਵਿਵਰਣ; ਸ੍ਪਸ਼੍ਟੀਕਰਣ.]

Page 3 of 264
PDF/HTML Page 32 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

ਪ੍ਰਰੂਪਣ ਕਿਯਾ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਇਸ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਕੇ ਪ੍ਰਥਮ ਅਧਿਕਾਰਮੇਂ ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ਭਗਵਤ੍ਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਨੇ ਵਿਸ਼੍ਵਕੇ ਮੂਲ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਪਾਁਚ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯ ਔਰ ਛਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਪਦ੍ਧਤਿਸੇ ਨਿਰੂਪਣ ਕਿਯਾ ਹੈ]. [੪]

[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥਃ–] ਪਸ਼੍ਚਾਤ੍ [ਦੂਸਰੇ ਅਧਿਕਾਰਮੇਂ], ਜੀਵ ਔਰ ਅਜੀਵ– ਇਨ ਦੋ ਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਰੂਪ ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੀ–ਕਿ ਜਿਨਕੇ ਮਾਰ੍ਗ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕਾਰ੍ਯ ਭਿਨ੍ਨ–ਭਿਨ੍ਨ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਹੈਂ ਉਨਕੀ–ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਿਤ ਕੀ ਹੈ. [੫]

[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥਃ–] ਪਸ਼੍ਚਾਤ੍ [ਦੂਸਰੇ ਅਧਿਕਾਰਕੇ ਅਨ੍ਤਮੇਂ] , ਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ ਪਰਿਜ੍ਞਾਨਪੂਰ੍ਵਕ [ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯ, ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਤਥਾ ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਯਥਾਰ੍ਥ ਜ੍ਞਾਨਪੂਰ੍ਵਕ] ਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕ ਮਾਰ੍ਗਸੇ [ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਾਤ੍ਮਕ ਮਾਰ੍ਗਸੇ] ਕਲ੍ਯਾਣਸ੍ਵਰੂਪ ਉਤ੍ਤਮ ਮੋਕ੍ਸ਼ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਕਹੀ ਹੈ. [੬] -------------------------------------------------------------------------- ਇਸ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਕੇ ਕਰ੍ਤਾ ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ਭਗਵਤ੍ਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵ ਹੈਂ. ਉਨਕੇ ਦੂਸਰੇ ਨਾਮ ਪਦ੍ਮਨਂਦੀ, ਵਕ੍ਰਗ੍ਰੀਵਾਚਾਰ੍ਯ,

Page 4 of 264
PDF/HTML Page 33 of 293
single page version

] ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ

੪

ਅਥ ਸੂਤ੍ਰਾਵਤਾਰਃ–

ਅਥਾਤ੍ਰ ‘ਨਮੋ ਜਿਨੇਭ੍ਯਃ’ ਇਤ੍ਯਨੇਨ ਜਿਨਭਾਵਨਮਸ੍ਕਾਰਰੂਪਮਸਾਧਾਰਣਂ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਸ੍ਯਾਦੌ ਮਙ੍ਗਲਮੁਪਾਤ੍ਤਮ੍. ਅਨਾਦਿਨਾ ਸਂਤਾਨੇਨ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤ੍ਤਮਾਨਾ ਅਨਾਦਿਨੈਵ ਸਂਤਾਨੇਨ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤ੍ਤਮਾਨੈਰਿਨ੍ਦ੍ਰਾਣਾਂ ਸ਼ਤੈਰ੍ਵਨ੍ਦਿਤਾ ਯੇ ਇਤ੍ਯਨੇਨ ਸਰ੍ਵਦੈਵ ---------------------------------------------------------------------------------------------------------

ਅਬ [ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ਭਗਤ੍ਵਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਵਿਰਚਿਤ] ਗਾਥਾਸੂਤ੍ਰਕਾ ਅਵਤਰਣ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈਃ–––

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਇਨ੍ਦ੍ਰਸ਼ਤਵਨ੍ਦਿਤੇਭ੍ਯਃ] ਜੋ ਸੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰੋਂਸੇ ਵਨ੍ਦਿਤ ਹੈਂ, [ਤ੍ਰਿਭੁਵਨਹਿਤਮਧੁਰਵਿਸ਼ਦਵਾਕ੍ਯੇਭ੍ਯਃ] ਤੀਨ ਲੋਕਕੋ ਹਿਤਕਰ, ਮਧੁਰ ਏਵਂ ਵਿਸ਼ਦ [ਨਿਰ੍ਮਲ, ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ] ਜਿਨਕੀ ਵਾਣੀ ਹੈ, [ਅਨ੍ਤਾਤੀਤਗੁਣੇਭ੍ਯਃ] [ਚੈਤਨ੍ਯਕੇ ਅਨਨ੍ਤ ਵਿਲਾਸਸ੍ਵਰੂਪ] ਅਨਨ੍ਤ ਗੁਣ ਜਿਨਕੋ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ ਔਰ [ਜਿਤਭਵੇਭ੍ਯਃ] ਜਿਨ੍ਹੋਂਨੇ ਭਵ ਪਰ ਵਿਜਯ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕੀ ਹੈ, [ਜਿਨੇਭ੍ਯਃ] ਉਨ ਜਿਨੋਂਕੋ [ਨਮਃ] ਨਮਸ੍ਕਾਰ ਹੋ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ [ਇਸ ਗਾਥਾਮੇਂ] ‘ਜਿਨੋਂਕੋ ਨਮਸ੍ਕਾਰ ਹੋ’ ਐਸਾ ਕਹਕਰ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਕੇ ਆਦਿਮੇਂ ਜਿਨਕੋ ਭਾਵਨਮਸ੍ਕਾਰਰੂਪ ਅਸਾਧਾਰਣ ੧ਮਂਗਲ ਕਹਾ. ‘ਜੋ ਅਨਾਦਿ ਪ੍ਰਵਾਹਸੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਤੇ [–ਚਲੇ ਆਰਹੇ ] ਹੁਏ ਅਨਾਦਿ ਪ੍ਰਵਾਹਸੇ ਹੀ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ [–ਚਲੇ ਆਰਹੇ] ੨ਸੌ ਸੌ ਇਨ੍ਦ੍ਰੋਂਸੇਂਵਨ੍ਦਿਤ ਹੈਂ’ ਐਸਾ ਕਹਕਰ ਸਦੈਵ ਦੇਵਾਧਿਦੇਵਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਵੇ ਹੀ [ਜਿਨਦੇਵ ਹੀ] ਅਸਾਧਾਰਣ ਨਮਸ੍ਕਾਰਕੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈਂ ਐਸਾ ਕਹਾ. --------------------------------------------------------------------------

ਨਿਃਸੀਮ ਗੁਣ ਧਰਨਾਰਨੇ, ਜਿਤਭਵ ਨਮੁਂ ਜਿਨਰਾਜਨੇ. ੧.

Page 5 of 264
PDF/HTML Page 34 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਦੇਵਧਿਦੇਵਤ੍ਵਾਤ੍ਤੇਸ਼ਾਮੇਵਾਸਾਧਾਰਣਨਮਸ੍ਕਾਰਾਰ੍ਹਤ੍ਵਮੁਕ੍ਤਮ੍. ਤ੍ਰਿਭੁਵਨਮੁਰ੍ਧ੍ਵਾਧੋਮਧ੍ਯਲੋਕਵਰ੍ਤੀ ਸਮਸ੍ਤ ਏਵ ਜੀਵਲੋਕਸ੍ਤਸ੍ਮੈ ਨਿਰ੍ਵ੍ਯੋਬਾਧਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵੋਪਲਮ੍ਭੋ–ਪਾਯਾਭਿਧਾਯਿਤ੍ਵਾਦ੍ਧਿਤਂ ਪਰਮਾਰ੍ਥਰਸਿਕਜਨਮਨੋਹਾਰਿਤ੍ਵਾਨ੍ਮਧੁਰਂ, ਨਿਰਸ੍ਤਸਮਸ੍ਤਸ਼ਂਕਾਦਿਦੋਸ਼ਾਸ੍ਪਦਤ੍ਵਾਦ੍ਵਿ–ਸ਼ਦਂ ਵਾਕ੍ਯਂ ਦਿਵ੍ਯੋ ਧ੍ਵਨਿਰ੍ਯੇਸ਼ਾਮਿਤ੍ਯਨੇਨ ਸਮਸ੍ਤਵਸ੍ਤੁਯਾਥਾਤ੍ਮ੍ਯੋਪਦੇਸ਼ਿਤ੍ਵਾਤ੍ਪ੍ਰੇਕ੍ਸ਼ਾਵਤ੍ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਸ਼੍ਯਤ੍ਵਮਾਖ੍ਯਾਤਮ੍. ਅਨ੍ਤਮਤੀਤਃ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਾਨਵਚ੍ਛਿਨ੍ਨਃ ਕਾਲਾਨਵਚ੍ਛਿਨ੍ਨਸ਼੍ਚ ਪਰਮਚੈਤਨ੍ਯਸ਼ਕ੍ਤਿਵਿਲਾਸਲਕ੍ਸ਼ਣੋ ਗੁਣੋ ਯੇਸ਼ਾਮਿਤ੍ਯਨੇਨ ਤੁ ਪਰਮਾਦ੍ਭੁਤਜ੍ਞਾਨਾਤਿਸ਼ਯਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਦਵਾਪ੍ਤਜ੍ਞਾਨਾਤਿਸ਼ਯਾਨਾਮਪਿ ਯੋਗੀਨ੍ਦ੍ਰਾਣਾਂ ਵਨ੍ਧਤ੍ਵਮੁਦਿਤਮ੍. ਜਿਤੋ ਭਵ ਆਜਵਂਜਵੋ ਯੈਰਿਤ੍ਯਨੇਨ ਤੁ ਕੁਤਕ੍ਰੁਤ੍ਯਤ੍ਵਪ੍ਰਕਟਨਾਤ੍ਤ ਏਵਾਨ੍ਯੇਸ਼ਾਮਕ੍ਰੁਤਕ੍ਰੁਤ੍ਯਾਨਾਂ ਸ਼ਰਣਮਿਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼੍ਟਮ੍. ਇਤਿ ਸਰ੍ਵਪਦਾਨਾਂ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਮ੍.. ੧.. --------------------------------------------------------------------------------------------- ‘ਜਿਨਕੀ ਵਾਣੀ ਅਰ੍ਥਾਤ ਦਿਵ੍ਯਧ੍ਵਨਿ ਤੀਨ ਲੋਕਕੋ –ਊਰ੍ਧ੍ਵ–ਅਧੋ–ਮਧ੍ਯ ਲੋਕਵਰ੍ਤੀ ਸਮਸ੍ਤ ਜੀਵਸਮੁਹਕੋ– ਨਿਰ੍ਬਾਧ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿਕਾ ਉਪਾਯ ਕਹਨੇਵਾਲੀ ਹੋਨੇਸੇ ਹਿਤਕਰ ਹੈ, ਪਰਮਾਰ੍ਥਰਸਿਕ ਜਨੋਂਕੇ ਮਨਕੋ ਹਰਨੇਵਾਲੀ ਹੋਨੇਸੇ ਮਧੁਰ ਹੈ ਔਰ ਸਮਸ੍ਤ ਸ਼ਂਕਾਦਿ ਦੋਸ਼ੋਂਕੇ ਸ੍ਥਾਨ ਦੂਰ ਕਰ ਦੇਨੇਸੇ ਵਿਸ਼ਦ [ਨਿਰ੍ਮਲ, ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ] ਹੈ’ ––– ਐਸਾ ਕਹਕਰ [ਜਿਨਦੇਵ] ਸਮਸ੍ਤ ਵਸ੍ਤੁਕੇ ਯਥਾਰ੍ਥ ਸ੍ਵਰੂਪਕੇ ਉਪਦੇਸ਼ਕ ਹੋਨੇਸੇ ਵਿਚਾਰਵਂਤ ਬੁਦ੍ਧਿਮਾਨ ਪੁਰੁਸ਼ੋਂਕੇ ਬਹੁਮਾਨਕੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈਂ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜਿਨਕਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਵਿਚਾਰਵਂਤ ਬੁਦ੍ਧਿਮਾਨ ਪੁਰੁਸ਼ੋਂਕੋ ਬਹੁਮਾਨਪੂਰ੍ਵਕ ਵਿਚਾਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਐਸੇ ਹੈਂ] ਐਸਾ ਕਹਾ. ‘ਅਨਨ੍ਤ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਸੇ ਅਨ੍ਤ ਰਹਿਤ ਔਰ ਕਾਲਸੇ ਅਨ੍ਤ ਰਹਿਤ–––ਪਰਮਚੈਤਨ੍ਯਸ਼ਕ੍ਤਿਕੇ ਵਿਲਾਸਸ੍ਵਰੂਪ ਗੁਣ ਜਿਨਕੋ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ’ ਐਸਾ ਕਹਕਰ [ਜਿਨੋਂਕੋ] ਪਰਮ ਅਦਭੁਤ ਜ੍ਞਾਨਾਤਿਸ਼ਯ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਜ੍ਞਾਨਾਤਿਸ਼ਯਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਯੋਗਨ੍ਦ੍ਰੋਂਸੇ ਭੀ ਵਂਦ੍ਯ ਹੈ ਐਸਾ ਕਹਾ. ‘ਭਵ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਂਸਾਰ ਪਰ ਜਿਨ੍ਹੋਂਨੇ ਵਿਜਯ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕੀ ਹੈ’ ਐਸਾ ਕਹਕਰ ਕ੍ਰੁਤਕ੍ਰੁਤ੍ਯਪਨਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਜਾਨੇਸੇ ਵੇ ਹੀ [ਜਿਨ ਹੀ] ਅਨ੍ਯ ਅਕ੍ਰੁਤਕ੍ਰੁਤ੍ਯ ਜੀਵੋਂਕੋ ਸ਼ਰਣਭੂਤ ਹੈਂ ਐਸਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿਯਾ.– ਐਸਾ ਸਰ੍ਵ ਪਦੋਂਕਾ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯ ਹੈ.

ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– ਯਹਾਁ ਜਿਨਭਗਵਨ੍ਤੋਂਕੇ ਚਾਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣੋਂਕਾ ਵਰ੍ਣਨ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹੇਂ ਭਾਵਨਮਸ੍ਕਾਰ ਕਿਯਾ ਹੈ. [੧] ਪ੍ਰਥਮ ਤੋ, ਜਿਨਭਗਵਨ੍ਤ ਸੌ ਇਨ੍ਦ੍ਰੋਂਸੇ ਵਂਦ੍ਯ ਹੈਂ. ਐਸੇ ਅਸਾਧਾਰਣ ਨਮਸ੍ਕਾਰਕੇ ਯੋਗ੍ਯ ਅਨ੍ਯ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਦੇਵੋਂ ਤਥਾ ਅਸੁਰੋਂਮੇਂ ਯੁਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਏ [ਦੇਵਾਧਿਦੇਵ ਜਿਨਭਗਵਾਨਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ] ਅਨ੍ਯ ਕੋਈ ਭੀ ਦੇਵ ਸੌ ਇਨ੍ਦ੍ਰੋਂਸੇ ਵਨ੍ਦਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ. [੨] ਦੂਸਰੇ, ਜਿਨਭਗਵਾਨਕੀ ਵਾਣੀ ਤੀਨਲੋਕਕੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਕਾ ਉਪਾਯ ਦਰ੍ਸ਼ਾਤੀ ਹੈ ਇਸਲਿਏ ਹਿਤਕਰ ਹੈ; ਵੀਤਰਾਗ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪ ਸਮਾਧਿਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਸਹਜ –ਅਪੂਰ੍ਵ ਪਰਮਾਨਨ੍ਦਰੂਪ ਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕ ਸੁਖਰਸਾਸ੍ਵਾਦਕੇ ਰਸਿਕ ਜਨੋਂਕੇ ਮਨਕੋ ਹਰਤੀ ਹੈ ਇਸਲਿਏ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਮ ਸਮਰਸੀਭਾਵਕੇ ਰਸਿਕ ਜੀਵੋਂਕੋ ਮੁਦਿਤ ਕਰਤੀ ਹੈ ਇਸਲਿਏ] ਮਧੁਰ ਹੈ;

Page 6 of 264
PDF/HTML Page 35 of 293
single page version

੬

ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਜੀਵਾਸ੍ਤਿਕਾਯਾਦਿ ਸਾਤ ਤਤ੍ਤ੍ਵ, ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥ, ਛਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਪਾਁਚ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਕਾ ਸਂਸ਼ਯ–ਵਿਮੋਹ– ਵਿਭ੍ਰਮ ਰਹਿਤ ਨਿਰੂਪਣ ਕ੍ਰਤੀ ਹੈ ਇਸਲਿਏ ਅਥਵਾ ਪੂਰ੍ਵਾਪਰਵਿਰੋਧਾਦਿ ਦੋਸ਼ ਰਹਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਅਥਵਾ ਯੁਗਪਦ੍ ਸਰ੍ਵ ਜੀਵੋਂਕੋ ਅਪਨੀ–ਅਪਨੀ ਭਾਸ਼ਾਮੇਂ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ ਅਰ੍ਥਕਾ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨ ਕਰਤੀ ਹੈ ਇਸਲਿਏ ਵਿਸ਼ਦ–ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ– ਵ੍ਯਕ੍ਤ ਹੈ. ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਜਿਨਭਗਵਾਨਕੀ ਵਾਣੀ ਹੀ ਪ੍ਰਮਾਣਭੂਤ ਹੈ; ਏਕਾਨ੍ਤਰੂਪ ਅਪੌਰੁਸ਼ੇਯ ਵਚਨ ਯਾ ਵਿਚਿਤ੍ਰ ਕਥਾਰੂਪ ਕਲ੍ਪਿਤ ਪੁਰਾਣਵਚਨ ਪ੍ਰਮਾਣਭੂਤ ਨਹੀਂ ਹੈ. [੩] ਤੀਸਰੇ, ਅਨਨ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਕਾ ਜਾਨਨੇਵਾਲਾ ਅਨਨ੍ਤ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਗੁਣ ਜਿਨਭਗਵਨ੍ਤੋਂਕੋ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ. ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਬੁਦ੍ਧਿ ਆਦਿ ਸਾਤ ਰੁਦ੍ਧਿਯਾਁ ਤਥਾ ਮਤਿਜ੍ਞਾਨਾਦਿ ਚਤੁਰ੍ਵਿਧ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨ ਗਣਧਰਦੇਵਾਦਿ ਯੋਗਨ੍ਦ੍ਰੋਂਸੇ ਭੀ ਵੇ ਵਂਦ੍ਯ ਹੈਂ. [੪] ਚੌਥੇ, ਪਾਁਚ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਸਂਸਾਰਕੋ ਜਿਨਭਗਵਨ੍ਤੋਂਨੇ ਜੀਤਾ ਹੈ. ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਕ੍ਰੁਤਕ੍ਰੁਤ੍ਯਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਵੇ ਹੀ ਅਨ੍ਯ ਅਕ੍ਰੁਤਕ੍ਰੁਤ੍ਯ ਜੀਵੋਂਕੋ ਸ਼ਰਣਭੂਤ ਹੈ, ਦੂਸਰਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ.– ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਚਾਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣੋਂਸੇ ਯੁਕ੍ਤ ਜਿਨਭਗਵਨ੍ਤੋਂਕੋ ਗ੍ਰਂਥਕੇ ਆਦਿਮੇਂ ਭਾਵਨਮਸ੍ਕਾਰ ਕਰਕੇ ਮਂਗਲ ਕਿਯਾ.

ਪ੍ਰਸ਼੍ਨਃ– ਜੋ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਮਂਗਲ ਹੈਂ, ਉਸਕਾ ਮਂਗਲ ਕਿਸਲਿਏ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ?

ਉਤ੍ਤਰਃ– ਭਕ੍ਤਿਕੇ ਹੇਤੁਸੇ ਮਂਗਲਕਾ ਭੀ ਮਂਗਲ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ. ਸੂਰ੍ਯਕੀ ਦੀਪਕਸੇ , ਮਹਾਸਾਗਰਕੀ ਜਲਸੇ, ਵਾਗੀਸ਼੍ਵਰੀਕੀ [ਸਰਸ੍ਵਤੀ] ਕੀ ਵਾਣੀਸੇ ਔਰ ਮਂਗਲਕੀ ਮਂਗਲਸੇ ਅਰ੍ਚਨਾ ਕੀ ਜਾਤੀ ਹੈ .. ੧..

-------------------------------------------------------------------------- ਇਸ ਗਾਥਾਕੀ ਸ਼੍ਰੀਜਯਸੇਨਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਕ੍ਰੁਤ ਟੀਕਾਮੇਂ, ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਕਾ ਮਂਗਲ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ, ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਕਾ ਹੇਤੁ [ਫਲ], ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਕਾ

ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ਸ਼੍ਰੀ ਜਯਸੇਨਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਨੇ ਇਸ ਗਾਥਾਕੇ ਸ਼ਬ੍ਦਾਰ੍ਥ, ਨਯਾਰ੍ਥ, ਮਤਾਰ੍ਥ, ਆਗਮਾਰ੍ਥ ਏਵਂ ਭਾਵਾਰ੍ਥ ਸਮਝਾਕਰ, ‘ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਕਾਲਮੇ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਸ਼ਬ੍ਦਾਰ੍ਥ, ਨਯਾਰ੍ਥ, ਮਤਾਰ੍ਥ, ਆਗਮਾਰ੍ਥ ਔਰ ਭਾਵਾਰ੍ਥ ਪ੍ਰਯੁਕ੍ਤ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈਂ’ ––– ਐਸਾ ਕਹਾ ਹੈ.

Page 7 of 264
PDF/HTML Page 36 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਸਮਯੋ ਹ੍ਯਾਗਮਃ. ਤਸ੍ਯ ਪ੍ਰਣਾਮਪੂਰ੍ਵਕਮਾਤ੍ਮਨਾਭਿਧਾਨਮਤ੍ਰ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾਤਮ੍. ਯੁਜ੍ਯਤੇ ਹਿ ਸ ਪ੍ਰਣਨ੍ਤੁਮਭਿਧਾਤੁਂ ਚਾਪ੍ਤੋਪਦਿਸ਼੍ਠਤ੍ਵੇ ਸਤਿ ਸਫਲਤ੍ਵਾਤ੍. ਤਤ੍ਰਾਪ੍ਤੋਪਦਿਸ਼੍ਟਤ੍ਵਮਸ੍ਯ ਸ਼੍ਰਮਣਮੁਖੋਦ੍ਗਤਾਰ੍ਥਤ੍ਤ੍ਵਾਤ੍. ਸ਼੍ਰਮਣਾ ਹਿ ਮਹਾਸ਼੍ਰਮਣਾਃ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਵੀਤਰਾਗਾਃ. ਅਰ੍ਥਃ ਪੁਨਰਨੇਕਸ਼ਬ੍ਦਸਂਬਨ੍ਧੇਨਾਭਿਧੀਯਮਾਨੋ ਵਸ੍ਤੁਤਯੈਕੋਭਿਧੇਯ. ਸਫਲਤ੍ਵਂ ਤੁ ਚਤਸ੍ਰੁਣਾਂ ---------------------------------------------------------------------------------------------

ਮੁਖਸੇ ਕਹੇ ਗਯੇ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਕਥਨ ਕਰਨੇਵਾਲੇ], [ਚਤੁਰ੍ਗਤਿਨਿਵਾਰਣਂ] ਚਾਰ ਗਤਿਕਾ ਨਿਵਾਰਣ ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਔਰ [ਸਨਿਰ੍ਵਾਣਮ੍] ਨਿਰ੍ਵਾਣ ਸਹਿਤ [–ਨਿਰ੍ਵਾਣਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ] – [ਇਮਂ ਸਮਯਂ] ਐਸੇ ਇਸ ਸਮਯਕੋ [ਸ਼ਿਰਸਾ ਪ੍ਰਣਮ੍ਯ] ਸ਼ਿਰਸਾ ਨਮਨ ਕਰਕੇ [ਏਸ਼ਵਕ੍ਸ਼੍ਯਾਮਿ] ਮੈਂ ਉਸਕਾ ਕਥਨ ਕਰਤਾ ਹੂਁ; [ਸ਼੍ਰ੍ਰੁਣੁਤ] ਵਹ ਸ਼੍ਰਵਣ ਕਰੋ.

[ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ਭਗਵਤ੍ਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਨੇ] ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾ ਕੀ ਹੈ. ਵਹ [ਸਮਯ] ਪ੍ਰਣਾਮ ਕਰਨੇ ਏਵਂ ਕਥਨ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ ਆਪ੍ਤ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਪਦਿਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਸੇ ਸਫਲ ਹੈ. ਵਹਾਁ, ਉਸਕਾ ਆਪ੍ਤ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਪਦਿਸ਼੍ਟਪਨਾ ਇਸਲਿਏ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸਸੇ ਵਹ ‘ਸ਼੍ਰਮਣਕੇ ਮੁਖਸੇ ਨਿਕਲਾ ਹੁਆ ਅਰ੍ਥਮਯ’ ਹੈ. ‘ਸ਼੍ਰਮਣ’ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਮਹਾਸ਼੍ਰਮਣ– ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਵੀਤਰਾਗਦੇਵ; ਔਰ ‘ਅਰ੍ਥ’ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਨੇਕ ਸ਼ਬ੍ਦੋਂਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਸੇ ਕਹਾ ਜਾਨੇਵਾਲਾ, ਵਸ੍ਤੁਰੂਪਸੇ ਏਕ ਐਸਾ ਪਦਾਰ੍ਥ. ਪੁਨਸ਼੍ਚ ਉਸਕੀ [–ਸਮਯਕੀ] ਸਫਲਤਾ ਇਸਲਿਏ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸਸੇ ਵਹ ਸਮਯ

--------------------------------------------------------------------------

Page 8 of 264
PDF/HTML Page 37 of 293
single page version

੮

ਨਾਰਕਤਿਰ੍ਯਗ੍ਮਨੁਸ਼੍ਯਦੇਵਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਾਨਾਂ ਗਤੀਨਾਂ ਨਿਵਾਰਣਤ੍ਵਾਤ੍ ਪਾਰਤਂਕ੍ਰ੍ਯਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਯ ਨਿਰ੍ਵਾਣਸ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵੋਪਲਮ੍ਭਰੂਪਸ੍ਯ ਪਰਮ੍ਪਰਯਾ ਕਾਰਣਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ੍ਵਾਤਂਕ੍ਰ੍ਯਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਯ ਚ ਫਲਸ੍ਯ ਸਦ੍ਭਾਵਾਦਿਤਿ.. ੨..

---------------------------------------------------------------------------------------------

[੧] ‘ਨਾਰਕਤ੍ਵ’ ਤਿਰ੍ਯਚਤ੍ਵ, ਮਨੁਸ਼੍ਯਤ੍ਵ ਤਥਾ ਦੇਵਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ ਚਾਰ ਗਤਿਯੋਂਕਾ ਨਿਵਾਰਣ’ ਕਰਨੇ ਕੇ ਕਾਰਣ ਔਰ [੨] ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿਰੂਪ ‘ਨਿਰ੍ਵਾਣਕਾ ਪਰਮ੍ਪਰਾਸੇ ਕਾਰਣ’ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ [੧] ਪਰਤਂਤ੍ਰਤਾਨਿਵ੍ਰੁਤਿ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਔਰ [੨] ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰਤਾਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ –– ਐਸੇ ੧ਫਲ ਸਹਿਤ ਹੈ.

ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– ਵੀਤਰਾਗਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਮਹਾਸ਼੍ਰਮਣਕੇ ਮੁਖਸੇ ਨੀਕਲੇ ਹੁਏ ਸ਼ਬ੍ਦਸਮਯਕੋ ਕੋਈ ਆਸਨ੍ਨਭਵ੍ਯ ਪੁਰੁਸ਼ ਸੁਨਕਰ, ਉਸ ਸ਼ਬ੍ਦਸਮਯਕੇ ਵਾਚ੍ਯਭੂਤ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸ੍ਵਰੂਪ ਅਰ੍ਥ ਸਮਯਕੋ ਜਾਨਤਾ ਹੈ ਔਰ ਉਸਮੇਂ ਆਜਾਨੇ ਵਾਲੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਜੀਵਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸ੍ਵਰੂਪ ਅਰ੍ਥਮੇਂ [ਪਦਾਰ੍ਥਮੇਂ] ਵੀਤਰਾਗ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪ ਸਮਾਧਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਥਿਤ ਰਹਕਰ ਚਾਰ ਗਤਿਕਾ ਨਿਵਾਰਣ ਕਰਕੇ, ਨਿਰ੍ਵਾਣ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ, ਸ੍ਵਾਤ੍ਮੋਤ੍ਪਨ੍ਨ, ਅਨਾਕੁਲਤਾਲਕ੍ਸ਼ਣ, ਅਨਨ੍ਤ ਸੁਖਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ. ਇਸ ਕਾਰਣਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਗਮਰੂਪ ਸ਼ਬ੍ਦਸਮਯ ਨਮਸ੍ਕਾਰ ਕਰਨੇ ਤਥਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ..੨..

-------------------------------------------------------------------------- ਮੂਲ ਗਾਥਾਮੇਂ ‘ਸਮਵਾਓ’ ਸ਼ਬ੍ਦ ਹੈੇ; ਸਂਸ੍ਕ੍ਰੁਤ ਭਾਸ਼ਾਮੇਂ ਉਸਕਾ ਅਰ੍ਥ ‘ਸਮਵਾਦਃ’ ਭੀ ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ‘ ਸਮਵਾਯਃ’ ਭੀ

੧. ਚਾਰ ਗਤਿਕਾ ਨਿਵਾਰਣ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਤਨ੍ਤ੍ਰਤਾਕੀ ਨਿਵ੍ਰੁਤਿ] ਔਰ ਨਿਰ੍ਵਾਣਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਵਤਨ੍ਤ੍ਰਤਾਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ]

Page 9 of 264
PDF/HTML Page 38 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਤਤ੍ਰ ਚ ਪਞ੍ਚਾਨਾਮਸ੍ਤਿਕਾਯਾਨਾਂ ਸਮੋ ਮਧ੍ਯਸ੍ਥੋ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਾਭ੍ਯਾਮਨੁਪਹਤੋ ਵਰ੍ਣਪਦਵਾਕ੍ਯ–ਸਨ੍ਨਿਵੇਸ਼ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ ਪਾਠੋ ਵਾਦਃ ਸ਼ਬ੍ਦਸਮਯਃ ਸ਼ਬ੍ਦਾਗਮ ਇਤਿ ਯਾਵਤ੍. ਤੇਸ਼ਾਮੇਵ ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨੋਦਯੋਚ੍ਛੇਦੇ ਸਤਿ ਸਮ੍ਯਗ੍ਵਾਯਃ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਜ੍ਞਾਨਸਮਯੋ ਜ੍ਞਾਨਗਮ ਇਤਿ ਯਾਵਤ੍. ਤੇਸ਼ਾਮੇਵਾਭਿਧਾਨਪ੍ਰਤ੍ਯਯਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਨਾਂ ਵਸ੍ਤੁਰੂਪੇਣ ਸਮਵਾਯਃ ਸਂਧਾਤੋਰ੍ਥਸਮਯਃ ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਸਾਰ੍ਥ ਇਤਿ ਯਾਵਤ੍. ਤਦਤ੍ਰ ਜ੍ਞਾਨਸਮਯਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਯਰ੍ਥ ਸ਼ਬ੍ਦਸਮਯਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇਨਾਰ੍ਥਸਮਯ ੋਭਿਧਾਤੁਮਭਿਪ੍ਰੇਤਃ. ਅਥ ਤਸ੍ਯੈਵਾਰ੍ਥਸਮਯਸ੍ਯ ਦ੍ਵੈਵਿਧ੍ਯਂ ਲੋਕਾਲੋਕ–ਵਿਕਲ੍ਪਾਤ੍.

--------------------------------------------------------------------------------------------- ਉਨਕਾ ਸਮਵਾਯ [–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕਾ ਸਮ੍ਯਕ੍ ਬੋਧ ਅਥਵਾ ਸਮੂਹ] [ਸਮਯਃ] ਵਹ ਸਮਯ ਹੈ [ਇਤਿ] ਐਸਾ [ਜਿਨੋਤ੍ਤਮੈਃ ਪ੍ਰਜ੍ਞਪ੍ਤਮ੍] ਜਿਨਵਰੋਂਨੇ ਕਹਾ ਹੈ. [ਸਃ ਚ ਏਵ ਲੋਕਃ ਭਵਤਿ] ਵਹੀ ਲੋਕ ਹੈ. [–ਪਾਁਚ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਕੇ ਸਮੂਹ ਜਿਤਨਾ ਹੀ ਲੋਕ ਹੈ.]; [ਤਤਃ] ਉਸਸੇ ਆਗੇ [ਅਮਿਤਃ ਅਲੋਕਃ] ਅਮਾਪ ਅਲੋਕ [ਖਮ੍] ਆਕਾਸ਼ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ [ਇਸ ਗਾਥਾਮੇਂ ਸ਼ਬ੍ਦਰੂਪਸੇ, ਜ੍ਞਾਨਰੂਪਸੇ ਔਰ ਅਰ੍ਥਰੂਪਸੇ [–ਸ਼ਬ੍ਦਸਮਯ, ਜ੍ਞਾਨਸਮਯ ਔਰ ਅਰ੍ਥਸਮਯ]– ਐਸੇ ਤੀਨ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ‘ਸਮਯ’ ਸ਼ਬ੍ਦਕਾ ਅਰ੍ਥ ਕਹਾ ਹੈ ਤਥਾ ਲੋਕ–ਅਲੋਕਰੂਪ ਵਿਭਾਗ ਕਹਾ ਹੈ.

ਵਹਾਁ, [੧] ‘ਸਮ’ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਮਧ੍ਯਸ੍ਥ ਯਾਨੀ ਜੋ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਸੇ ਵਿਕ੍ਰੁਤ ਨਹੀਂ ਹੁਆ; ‘ਵਾਦ’ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਰ੍ਣ [ਅਕ੍ਸ਼ਰ], ਪਦ [ਸ਼ਬ੍ਦ] ਔਰ ਵਾਕ੍ਯਕੇ ਸਮੂਹਵਾਲਾ ਪਾਠ. ਪਾਁਚ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਕਾ ‘ਸਮਵਾਦ’ ਅਰ੍ਥਾਤ ਮਧ੍ਯਸ੍ਥ [–ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਸੇ ਵਿਕ੍ਰੁਤ ਨਹੀਂ ਹੁਆ] ਪਾਠ [–ਮੌਖਿਕ ਯਾ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਾਰੂਢ ਨਿਰੂਪਣ] ਵਹ ਸ਼ਬ੍ਦਸਮਯ ਹੈ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ਼ਬ੍ਦਾਗਮ ਵਹ ਸ਼ਬ੍ਦਸਮਯ ਹੈ. [੨] ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨਕੇ ਉਦਯਕਾ ਨਾਸ਼ ਹੋਨੇ ਪਰ, ਉਸ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕਾ ਹੀ ਸਮ੍ਯਕ੍ ਅਵਾਯ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਮ੍ਯਕ੍ ਜ੍ਞਾਨ ਵਹ ਜ੍ਞਾਨਸਮਯ ਹੈ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜ੍ਞਾਨਾਗਮ ਵਹ ਜ੍ਞਾਨਸਮਯ ਹੈ. [੩] ਕਥਨਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਜ੍ਞਾਤ ਹੁਏ ਉਸ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕਾ ਹੀ ਵਸ੍ਤੁਰੂਪਸੇ ਸਮਵਾਯ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਮੂਹ ਵਹ ਅਰ੍ਥਸਮਯ ਹੈ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਸਮੂਹ ਵਹ ਅਰ੍ਥਸਮਯ ਹੈ. ਉਸਮੇਂ ਯਹਾਁ ਜ੍ਞਾਨ ਸਮਯਕੀ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿਕੇ ਹੇਤੁ ਸ਼ਬ੍ਦਸਮਯਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਸੇ ਅਰ੍ਥਸਮਯਕਾ ਕਥਨ [ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ਭਗਵਤ੍ਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵ] ਕਰਨਾ ਚਾਹਤੇ ਹੈਂ. -------------------------------------------------------------------------- ਸਮਵਾਯ =[੧] ਸਮ੍+ਅਵਾਯ; ਸਮ੍ਯਕ੍ ਅਵਾਯ; ਸਮ੍ਯਕ੍ ਜ੍ਞਾਨ. [੨] ਸਮੂਹ. [ਇਸ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮੇਂ ਯਹਾਁ

Page 10 of 264
PDF/HTML Page 39 of 293
single page version

੧੦

ਸ ਏਵ ਪਞ੍ਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਮਵਾਯੋ ਯਾਵਾਂਸ੍ਤਾਵਾਁਲ੍ਲੋਕਸ੍ਤਤਃ ਪਰਮਮਿਤੋਨਨ੍ਤੋ ਹ੍ਯਲੋਕਃ, ਸ ਤੁ ਨਾਭਾਵਮਾਤ੍ਰਂ ਕਿਨ੍ਤੁ ਤਤ੍ਸਮਵਾਯਾਤਿਰਿਕ੍ਤਪਰਿਮਾਣਮਨਨ੍ਤਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਖਮਾਕਾਸ਼ਮਿਤਿ.. ੩..

--------------------------------------------------------------------------------------------- ਅਬ, ਉਸੀ ਅਰ੍ਥਸਮਯਕਾ, ੧ਲੋਕ ਔਰ ਅਲੋਕਕੇ ਭੇਦਕੇ ਕਾਰਣ ਦ੍ਵਿਵਿਧਪਨਾ ਹੈ. ਵਹੀ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਮੂਹ ਜਿਤਨਾ ਹੈ, ਉਤਨਾ ਲੋਕ ਹੈ. ਉਸਸੇ ਆਗੇ ਅਮਾਪ ਅਰ੍ਥਾਤ ਅਨਨ੍ਤ ਅਲੋਕ ਹੈ. ਵਹ ਅਲੋਕ ਅਭਾਵਮਾਤ੍ਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਨ੍ਤੁ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਮੂਹ ਜਿਤਨਾ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ ਛੋੜ ਕਰ ਸ਼ੇਸ਼ ਅਨਨ੍ਤ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਵਾਲਾ ਆਕਾਸ਼ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ ਅਲੋਕ ਸ਼ੂਨ੍ਯਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਨ੍ਂਤੁ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਕਾਸ਼ਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪ ਹੈ.. ੩..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਜੀਵਾਃ] ਜੀਵ, [ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯਾਃ] ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯ, [ਧਰ੍ਮਾਧਰ੍ਮੌ] ਧਰ੍ਮ, ਅਧਰ੍ਮ [ਤਥਾ ਏਵ] ਤਥਾ [ਆਕਾਸ਼ਮ੍] ਆਕਾਸ਼ [ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵੇ ਨਿਯਤਾਃ] ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮੇਂ ਨਿਯਤ, [ਅਨਨ੍ਯਮਯਾਃ] [ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ] ਅਨਨ੍ਯਮਯ [ਚ] ਔਰ [ਅਣੁਮਹਾਨ੍ਤਃ] ਅਣੁਮਹਾਨ [ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸੇ ਬਡੇ਼] ਹੈਂ. -------------------------------------------------------------------------- ੧. ‘ਲੋਕ੍ਯਨ੍ਤੇ ਦ੍ਰਸ਼੍ਯਨ੍ਤੇ ਜੀਵਾਦਿਪਦਾਰ੍ਥਾ ਯਤ੍ਰ ਸ ਲੋਕਃ’ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜਹਾਁ ਜੀਵਾਦਿਪਦਾਰ੍ਥ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤੇ ਹੈਂ, ਵਹ ਲੋਕ ਹੈ. ਅਣੁਮਹਾਨ=[੧] ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਮੇਂ ਬਡੇ਼ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਨੇਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ; [੨] ਏਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ [ਵ੍ਯਕ੍ਤਿ–ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ] ਤਥਾ ਅਨੇਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ

Page 11 of 264
PDF/HTML Page 40 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਅਤ੍ਰ ਪਞ੍ਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਾਨਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸਂਜ੍ਞਾ ਸਾਮਾਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਕਾਯਤ੍ਵਂ ਚੋਕ੍ਤਮ੍. ਤਤ੍ਰ ਜੀਵਾਃ ਪੁਦ੍ਗਲਾਃ ਧਰ੍ਮਾਧਰ੍ਮੌ ਆਕਾਸ਼ਮਿਤਿ ਤੇਸ਼ਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸਂਜ੍ਞਾ ਅਨ੍ਵਰ੍ਥਾਃ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਯਾਃ. ਸਾਮਾਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਞ੍ਚ ਤੇਸ਼ਾਮੁਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਮਯ੍ਯਾਂ ਸਾਮਾਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸਤ੍ਤਾਯਾਂ ਨਿਯਤਤ੍ਵਾਦ੍ਵਯ ਵਸ੍ਥਿਤਤ੍ਵਾਦਵਸੇਯਮ੍. ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵੇ ਨਿਯਤਾਨਾਮਪਿ ਨ ਤੇਸ਼ਾਮਨ੍ਯਮਯਤ੍ਵਮ੍, ਯਤਸ੍ਤੇ ਸਰ੍ਵਦੈਵਾਨਨ੍ਯ–ਮਯਾ ਆਤ੍ਮਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਃ. ਅਨਨ੍ਯਮਯਤ੍ਵੇਪਿ ਤੇਸ਼ਾਮਸ੍ਤਿਤ੍ਵਨਿਯਤਤ੍ਵਂ ਨਯਪ੍ਰਯੋਗਾਤ੍. ਦ੍ਵੌ ਹਿ ਨਯੌ ਭਗਵਤਾ ਪ੍ਰਣੀਤੌ– ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕਃ ਪਰ੍ਯਾਯਾਰ੍ਥਿਕਸ਼੍ਚ. ਤਤ੍ਰ ਨ ਖਲ੍ਵੇਕਨਯਾਯਤ੍ਤਾਦੇਸ਼ਨਾ ਕਿਨ੍ਤੁ ਤਦੁਭਯਾਯਤਾ. ਤਤਃ ਪਰ੍ਯਾਯਾਰ੍ਥਾਦੇਸ਼ਾਦਸ੍ਤਿਤ੍ਵੇ ਸ੍ਵਤਃ ਕਥਂਚਿਦ੍ਭਿਨ੍ਨਪਿ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤਾਃ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਾਦੇਸ਼ਾਤ੍ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸਨ੍ਤਃ ਸਤੋਨਨ੍ਯਮਯਾ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿ. ਕਾਯਤ੍ਵਮਪਿ ਤੇਸ਼ਾਮਣੁਮਹਤ੍ਤ੍ਵਾਤ੍. ਅਣਵੋਤ੍ਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾ ਮੂਰ੍ਤੋਮੂਰ੍ਤਾਸ਼੍ਚ ਨਿਰ੍ਵਿਭਾਗਾਂਸ਼ਾਸ੍ਤੈਃ ਮਹਾਨ੍ਤੋਣੁਮਹਾਨ੍ਤਃ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਪ੍ਰਚਯਾਤ੍ਮਕਾ ਇਤਿ ਸਿਦ੍ਧਂ ਤੇਸ਼ਾਂ ਕਾਯਤ੍ਵਮ੍. ਅਣੁਭ੍ਯਾਂ. ਮਹਾਨ੍ਤ ਇਤਿਃ ਵ੍ਯਤ੍ਪਤ੍ਤ੍ਯਾ ---------------------------------------------------------------------------------------------

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ [ਇਸ ਗਾਥਾਮੇਂ] ਪਾਁਚ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯੋਂਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸਂਜ੍ਞਾ, ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਵਿਸ਼ੇਸ਼–ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਤਥਾ ਕਾਯਤ੍ਵ ਕਹਾ ਹੈ.

ਵਹਾਁ ਜੀਵ, ਪੁਦ੍ਗਲ, ਧਰ੍ਮ, ਅਧਰ੍ਮ ਔਰ ਆਕਾਸ਼–ਯਹ ਉਨਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸਂਜ੍ਞਾਏਁ ਅਨ੍ਵਰ੍ਥ ਜਾਨਨਾ.

ਉਨਕੇ ਸਾਮਾਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼–ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਭੀ ਹੈ ਐਸਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ. ਵੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮੇਂ ਨਿਯਤ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ [ਜਿਸਪ੍ਰਕਾਰ ਬਰ੍ਤਨਮੇਂ ਰਹਨੇਵਾਲਾ ਘੀ ਬਰ੍ਤਨਸੇ ਅਨ੍ਯਮਯ ਹੈ ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ] ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਅਨ੍ਯਮਯ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵੇ ਸਦੈਵ ਅਪਨੇਸੇ ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਪਨੇਸੇ ਸਤ੍] ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ [ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ] ਅਨਨ੍ਯਮਯ ਹੈ [ਜਿਸਪ੍ਰਕਾਰ ਅਗ੍ਨਿ ਉਸ਼੍ਣਤਾਸੇ ਅਨਨ੍ਯਮਯ ਹੈ ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ]. ‘ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਅਨਨ੍ਯਮਯ’ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਉਨਕਾ ‘ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮੇਂ ਨਿਯਤਪਨਾ’ ਨਯਪ੍ਰਯੋਗਸੇ ਹੈ. ਭਗਵਾਨਨੇ ਦੋ ਨਯ ਕਹੇ ਹੈ – ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯਾਰ੍ਥਿਕ. ਵਹਾਁ ਕਥਨ ਏਕ ਨਯਕੇ ਆਧੀਨ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਕਿਨ੍ਤੁ ਉਨ ਦੋਨੋਂ ਨਯੋਂਕੇ ਆਧੀਨ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ਵੇ ਪਰ੍ਯਾਯਾਰ੍ਥਿਕ ਕਥਨਸੇ ਜੋ ਅਪਨੇਸੇ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਭਿਨ੍ਨ ਭੀ ਹੈ ਐਸੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮੇਂ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤ [ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਸ੍ਥਿਤ] ਹੈਂ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕ ਕਥਨਸੇ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸਤ੍ [–ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ] ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਅਨਨ੍ਯਮਯ ਹੈਂ. --------------------------------------------------------------------------- ਅਨ੍ਵਰ੍ਥ=ਅਰ੍ਥਕਾ ਅਨੁਸਰਣ ਕਰਤੀ ਹੁਈ; ਅਰ੍ਥਾਨੁਸਾਰ. [ਪਾਁਚ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯੋਂਕੇ ਨਾਮ ਉਨਕੇ ਅਰ੍ਥਾਨੁਸਾਰ ਹੈਂ.]