Page 12 of 264
PDF/HTML Page 41 of 293
single page version

੧੨

ਦ੍ਵਯਣੁਕਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਨ੍ਧਾਨਾਮਪਿ ਤਥਾਵਿਧਤ੍ਵਮ੍. ਅਣਵਸ਼੍ਚ ਮਹਾਨ੍ਤਸ਼੍ਚ ਵ੍ਯਕ੍ਤਿਸ਼ਕ੍ਤਿਰੂਪਾਭ੍ਯਾਮਿਤਿ ਪਰਮਾਣੁ– ਨਾਮੇਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕਤ੍ਵੇਪਿ ਤਤ੍ਸਿਦ੍ਧਿਃ. ਵ੍ਯਕ੍ਤਯਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾ ਸ਼ਕ੍ਤਯਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾ ਚ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਚਯਾਤ੍ਮਕਸ੍ਯ ਮਹਤ੍ਤ੍ਵਸ੍ਯਾਭਾਵਾਤ੍ਕਾਲਾਣੂਨਾਮਸ੍ਤਿਤ੍ਵਨਿਯਤਤ੍ਵੇਪ੍ਯਕਾਯਤ੍ਵਮਨੇਨੈਵ ਸਾਧਿਤਮ੍. ਅਤ ਏਵ ਤੇਸ਼ਾਮਸ੍ਤਿਕਾਯ– ਪ੍ਰਕਰਣੇ ਸਤਾਮਪ੍ਯਨੁਪਾਦਾਨਮਿਤਿ.. ੪.. -----------------------------------------------------------------------------

ਉਨਕੇ ਕਾਯਪਨਾ ਭੀ ਹੈ ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵੇ ਅਣੁਮਹਾਨ ਹੈਂ. ਯਹਾਁ ਅਣੁ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪ੍ਰਦੇਸ਼–ਮੂਰ੍ਤ ਔਰ ਅਮੂਰ੍ਤ ਨਿਰ੍ਵਿਭਾਗ [ਛੋਟੇਸੇ ਛੋਟੇ] ਅਂਸ਼; ‘ਉਨਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ [–ਬਹੁ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ] ਮਹਾਨ ਹੋ’ ਵਹ ਅਣੁਮਹਾਨ; ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਪ੍ਰਚਯਾਤ੍ਮਕ [–ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਕੇ ਸਮੂਹਮਯ] ਹੋ ਵਹ ਅਣੁਮਹਾਨ ਹੈ. ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਉਨ੍ਹੇਂ [ਉਪਰ੍ਯੁਕ੍ਤ ਪਾਁਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੋ] ਕਾਯਤ੍ਵ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਆ. [ਉਪਰ ਜੋ ਅਣੁਮਹਾਨਕੀ ਵ੍ਯੁਤ੍ਪਤ੍ਤਿ ਕੀ ਉਸਮੇਂ ਅਣੁਓਂਕੇ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਕੇ ਲਿਯੇ ਬਹੁਵਚਨਕਾ ਉਪਯੋਗ ਕਿਯਾ ਹੈ ਔਰ ਸਂਸ੍ਕ੍ਰੁਤ ਭਾਸ਼ਾਕੇ ਨਿਯਮਾਨੁਸਾਰ ਬਹੁਵਚਨਮੇਂ ਦ੍ਵਿਵਚਨਕਾ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਇਸਲਿਯੇ ਅਬ ਵ੍ਯੁਤ੍ਪਤ੍ਤਿਮੇਂ ਕਿਂਚਿਤ੍ ਭਾਸ਼ਾਕਾ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ ਕਰਕੇ ਦ੍ਵਿ–ਅਣੁਕ ਸ੍ਕਂਧੋਂਕੋ ਭੀ ਅਣੁਮਹਾਨ ਬਤਲਾਕਰ ਉਨਕਾ ਕਾਯਤ੍ਵ ਸਿਦ੍ਧ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈਃ] ‘ਦੋ ਅਣੁਓਂ [–ਦੋ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂ] ਦ੍ਵਾਰਾ ਮਹਾਨ ਹੋ’ ਵਹ ਅਣੁਮਹਾਨ– ਐਸੀ ਵ੍ਯੁਤ੍ਪਤ੍ਤਿਸੇ ਦ੍ਵਿ–ਅਣੁਕ ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧੋਂਕੋ ਭੀ [ਅਣੁਮਹਾਨਪਨਾ ਹੋਨੇਸੇ] ਕਾਯਤ੍ਵ ਹੈ. [ਅਬ, ਪਰਮਾਣੁਓਂਕੋ ਅਣੁਮਹਾਨਪਨਾ ਕਿਸਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ ਵਹ ਬਤਲਾਕਰ ਪਰਮਾਣੁਓਂਕੋ ਭੀ ਕਾਯਤ੍ਵ ਸਿਦ੍ਧ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ;] ਵ੍ਯਕ੍ਤਿ ਔਰ ਸ਼ਕ੍ਤਿਰੂਪਸੇ ‘ਅਣੁ ਤਥਾ ਮਹਾਨ’ ਹੋਨੇਸੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਮਾਣੁ ਵ੍ਯਕ੍ਤਿਰੂਪਸੇ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ ਤਥਾ ਸ਼ਕ੍ਤਿਰੂਪਸੇ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ] ਪਰਮਾਣੁਓਂਕੋ ਭੀ , ਉਨਕੇ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕਪਨਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ [ਅਣੁਮਹਾਨਪਨਾ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਨੇਸੇ] ਕਾਯਤ੍ਵ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਕਾਲਾਣੁਓਂਕੋ ਵ੍ਯਕ੍ਤਿ–ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਤਥਾ ਸ਼ਕ੍ਤਿ–ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਪ੍ਰਚਯਾਤ੍ਮਕ ਮਹਾਨਪਨੇਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ, ਯਦ੍ਯਪਿ ਵੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮੇਂ ਨਿਯਤ ਹੈ ਤਥਾਪਿ, ਉਨਕੇ ਅਕਾਯਤ੍ਵ ਹੈ ––ਐਸਾ ਇਸੀਸੇ [–ਇਸ ਕਥਨਸੇ ਹੀ] ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਆ. ਇਸਲਿਯੇ, ਯਦ੍ਯਪਿ ਵੇ ਸਤ੍ [ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ] ਹੈਂ ਤਥਾਪਿ, ਉਨ੍ਹੇਂ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਕੇ ਪ੍ਰਕਰਣਮੇਂ ਨਹੀਂ ਲਿਯਾ ਹੈ. ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– ਪਾਁਚ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯੋਂਕੇ ਨਾਮ ਜੀਵ, ਪੁਦ੍ਗਲ, ਧਰ੍ਮ, ਅਧਰ੍ਮ ਔਰ ਆਕਾਸ਼ ਹੈਂ. ਵੇ ਨਾਮ ਉਨਕੇ ਅਰ੍ਥਾਨੁਸਾਰ ਹੈਂ .

ਯੇ ਪਾਁਚੋਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਪਰ੍ਯਾਯਾਰ੍ਥਿਕ ਨਯਸੇ ਅਪਨੇਸੇ ਕਥਂਚਿਤ ਭਿਨ੍ਨ ਐਸੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮੇਂ ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਹੈਂ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕ ਨਯਸੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਅਨਨ੍ਯ ਹੈਂ.

Page 13 of 264
PDF/HTML Page 42 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

-----------------------------------------------------------------------------

ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ਯਹ ਪਾਁਚੋਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਕਾਯਤ੍ਵਵਾਲੇ ਹੈਂ ਕਾਰਣ ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵੇ ਅਣੁਮਹਾਨ ਹੈ. ਵੇ ਅਣੁਮਹਾਨ ਕਿਸਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈਂ ਸੋ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂਃ––‘ਅਣੁਮਹਾਨ੍ਤਃ’ ਕੀ ਵ੍ਯੁਤ੍ਪਤ੍ਤਿ ਤੀਨ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਹੈਃ [੧] ਅਣੁਭਿਃ ਮਹਾਨ੍ਤਃ ਅਣੁਮਹਾਨ੍ਤਃ ਅਰ੍ਥਾਤ ਜੋ ਬਹੁ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ [– ਦੋ ਸੇ ਅਧਿਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ] ਬਡੇ਼ ਹੋਂ ਵੇ ਅਣੁਮਹਾਨ ਹੈਂ. ਇਸ ਵ੍ਯੁਤ੍ਪਤ੍ਤਿਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵ, ਧਰ੍ਮ ਔਰ ਅਧਰ੍ਮ ਅਸਂਖ੍ਯਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ ਹੋਨੇਸੇ ਅਣੁਮਹਾਨ ਹੈਂ; ਆਕਾਸ਼ ਅਨਂਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ ਹੋਨੇਸੇ ਅਣੁਮਹਾਨ ਹੈ; ਔਰ ਤ੍ਰਿ–ਅਣੁਕ ਸ੍ਕਂਧਸੇ ਲੇਕਰ ਅਨਨ੍ਤਾਣੁਕ ਸ੍ਕਂਧ ਤਕਕੇ ਸਰ੍ਵ ਸ੍ਕਨ੍ਧ ਬਹੁਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ ਹੋਨੇਸੇ ਅਣੁਮਹਾਨ ਹੈ. [੨] ਅਣੁਭ੍ਯਾਮ੍ ਮਹਾਨ੍ਤਃ ਅਣੁਮਹਾਨ੍ਤਃ ਅਰ੍ਥਾਤ ਜੋ ਦੋ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਬਡੇ਼ ਹੋਂ ਵੇ ਅਣੁਮਹਾਨ ਹੈਂ. ਇਸ ਵ੍ਯੁਤ੍ਪਤ੍ਤਿਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਦ੍ਵਿ–ਅਣੁਕ ਸ੍ਕਂਧ ਅਣੁਮਹਾਨ ਹੈਂ. [੩] ਅਣਵਸ਼੍ਚ ਮਹਾਨ੍ਤਸ਼੍ਚ ਅਣੁਮਹਾਨ੍ਤਃ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੋ ਅਣੁਰੂਪ [–ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ] ਭੀ ਹੋਂ ਔਰ ਮਹਾਨ [ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ] ਭੀ ਹੋਂ ਵੇ ਅਣੁਮਹਾਨ ਹੈਂ. ਇਸ ਵ੍ਯੁਤ੍ਪਤ੍ਤਿਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪਰਮਾਣੁ ਅਣੁਮਹਾਨ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵ੍ਯਕ੍ਤਿ–ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਵੇ ਏਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ ਹੈਂ ਔਰ ਸ਼ਕ੍ਤਿ–ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਅਨੇਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ ਭੀ [ਉਪਚਾਰਸੇ] ਹੈਂ. ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਉਪਰ੍ਯੁਕ੍ਤ ਪਾਁਚੋਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਅਣੁਮਹਾਨ ਹੋਨੇਸੇ ਕਾਯਤ੍ਵਵਾਲੇ ਹੈਂ ਐਸਾ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਆ.

ਕਾਲਾਣੁਕੋ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੈ ਕਿਨ੍ਤੁ ਕਿਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭੀ ਕਾਯਤ੍ਵ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ ਕਿਨ੍ਤੁ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯ ਨਹੀਂ ਹੈ.. ੪..

ਪ੍ਰਵਾਹਕ੍ਰਮਨਕੇ ਤਥਾ ਵਿਸ੍ਤਾਰਕ੍ਰਮਕੇ ਅਂਸ਼ੋਂਕੇ] [ਸਹ] ਸਾਥ [ਸ੍ਵਭਾਵਃ] ਅਪਨਤ੍ਵ [ਅਸ੍ਤਿ] ਹੈ [ਤੇ] ਵੇ [ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਾਃ ਭਵਨ੍ਤਿ] ਅਸ੍ਤਿਕਾਯ ਹੈ [ਯੈਃ] ਕਿ ਜਿਨਸੇ [ਤ੍ਰੈਲੋਕ੍ਯਮ੍] ਤੀਨ ਲੋਕ [ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨਮ੍] ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ ਹੈ. -------------------------------------------------------------------------- ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ = [ਪ੍ਰਵਾਹਕ੍ਰਮਕੇ ਤਥਾ ਵਿਸ੍ਤਾਰਕ੍ਰਮਕੇ] ਨਿਰ੍ਵਿਭਾਗ ਅਂਸ਼. [ਪ੍ਰਵਾਹਕ੍ਰਮਕੇ ਅਂਸ਼ ਤੋ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਵਿਸ੍ਤਾਰਕ੍ਰਮਕੇ ਅਂਸ਼ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਕੇ ਹੀ ਹੋਤੇ ਹੈਂ.]

Page 14 of 264
PDF/HTML Page 43 of 293
single page version

੧੪

ਅਤ੍ਰ ਪਞ੍ਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਾਨਾਮਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸਂਭਵਪ੍ਰਕਾਰਃ ਕਾਯਤ੍ਵਸਂਭਵਪ੍ਰਕਾਰਸ਼੍ਚੋਕ੍ਤਃ.

ਅਸ੍ਤਿ ਹ੍ਯਸ੍ਤਿਕਾਯਾਨਾਂ ਗੁਣੈਃ ਪਰ੍ਯਾਯੈਸ਼੍ਚ ਵਿਵਿਧੈਃ ਸਹ ਸ੍ਵਭਾਵੋ ਆਤ੍ਮਭਾਵੋ ਨਨ੍ਯਤ੍ਵਮ੍. ਵਸ੍ਤੁਨੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾ ਹਿ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਿਣਃ ਪਰ੍ਯਾਯਾ ਗੁਣਾਸ੍ਤੁ ਤ ਏਵਾਨ੍ਵਯਿਨਃ. ਤਤ ਐਕੇਨ ਪਰ੍ਯਾਯੇਣ ਪ੍ਰਲੀਯਮਾਨਸ੍ਯਾਨ੍ਯੇਨੋਪਜਾਯਮਾਨਸ੍ਯਾਨ੍ਵਯਿਨਾ ਗੁਣੇਨ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਂ ਬਿਭ੍ਰਾਣਸ੍ਯੈਕਸ੍ਯਾਪਿ ਵਸ੍ਤੁਨਃ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦੋਤ੍ਪਾਦਧ੍ਰੌਵ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਮਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮੁਪਪਦ੍ਯਤ ਏਵ. ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੈਃ ਸਹ ਸਰ੍ਵਥਾਨ੍ਯਤ੍ਵੇ ਤ੍ਵਨ੍ਯੋ ਵਿਨਸ਼੍ਯਤ੍ਯਨ੍ਯਃ ਪ੍ਰਾਦੁਰ੍ਭਵਤ੍ਯਨ੍ਯੋ ਧ੍ਰਵੁਤ੍ਵਮਾਲਮ੍ਬਤ ਇਤਿ ਸਰ੍ਵਂ ਵਿਪ੍ਲਵਤੇ. ਤਤਃ ਸਾਧ੍ਵਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸਂਭਵ–ਪ੍ਰਕਾਰਕਥਨਮ੍. ਕਾਯਤ੍ਵਸਂਭਵਪ੍ਰਕਾਰਸ੍ਤ੍ਵਯਮੁਪਦਿਸ਼੍ਯਤੇ. ਅਵਯਵਿਨੋ ਹਿ ਜੀਵਪੁਦ੍ਗਲਧਰ੍ਮਾਧਰ੍ਮਾਕਾਸ਼–ਪਦਾਰ੍ਥਾਸ੍ਤੇਸ਼ਾਮਵਯਵਾ ਅਪਿ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਖ੍ਯਾਃ ਪਰਸ੍ਪਰਵ੍ਯਤਿਰੇਕਿਤ੍ਵਾਤ੍ਪਰ੍ਯਾਯਾਃ ਉਚ੍ਯਨ੍ਤੇ. ਤੇਸ਼ਾਂ ਤੈਃ ਸਹਾਨਨ੍ਯਤ੍ਵੇ ਕਾਯਤ੍ਵਸਿਦ੍ਧਿਰੂਪਪਤ੍ਤਿਮਤੀ. ਨਿਰਵਯਵਸ੍ਯਾਪਿ ਪਰਮਾਣੋਃ ਸਾਵਯਵਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿਸਦ੍ਭਾਵਾਤ੍ ਕਾਯਤ੍ਵਸਿਦ੍ਧਿਰਨਪਵਾਦਾ. ਨ ਚੈਤਦਾਙ੍ਕਯਮ੍

-----------------------------------------------------------------------------

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ, ਪਾਁਚ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯੋਂਕੋ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈੇ ਔਰ ਕਾਯਤ੍ਵ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ ਵਹ ਕਹਾ ਹੈ.

ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯੋਂਕੋ ਵਿਵਿਧ ਗੁਣੋਂ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਸਾਥ ਸ੍ਵਪਨਾ–ਅਪਨਾਪਨ–ਅਨਨ੍ਯਪਨਾ ਹੈ. ਵਸ੍ਤੁਕੇ ੧ਵ੍ਯਤਿਰੇਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵੇ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੈਂ ਔਰ ੨ਅਨ੍ਵਯੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋ ਵੇ ਗੁਣ ਹੈਂ. ਇਸਲਿਯੇ ਏਕ ਪਰ੍ਯਾਯਸੇ ਪ੍ਰਲਯਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇਵਾਲੀ, ਅਨ੍ਯ ਪਰ੍ਯਾਯਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਔਰ ਅਨ੍ਵਯੀ ਗੁਣਸੇ ਧ੍ਰੁਵ ਰਹਨੇਵਾਲੀ ਏਕ ਹੀ ਵਸ੍ਤੁਕੋ ੩ਵ੍ਯਯ–ਉਤ੍ਪਾਦ–ਧੌਵ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਘਟਿਤ ਹੋਤਾ ਹੀ ਹੈ. ਔਰ ਯਦਿ ਗੁਣੋਂ ਤਥਾ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਸਾਥ [ਵਸ੍ਤੁਕੋ] ਸਰ੍ਵਥਾ ਅਨ੍ਯਤ੍ਵ ਹੋ ਤਬ ਤੋ ਅਨ੍ਯ ਕੋਈ ਵਿਨਾਸ਼ਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਗਾ, ਅਨ੍ਯ ਕੋਈ ਪ੍ਰਾਦੁਰ੍ਭਾਵਕੋ [ਉਤ੍ਪਾਦਕੋ] ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਗਾ ਔਰ ਅਨ੍ਯ ਕੋਈ ਧ੍ਰੁਵ ਰਹੇਗਾ – ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸਬ ੪ਵਿਪ੍ਲਵ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋ ਜਾਯੇਗਾ. ਇਸਲਿਯੇ [ਪਾਁਚ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯੋਂਕੋ] ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ ਤਤ੍ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਯਹ [ਉਪਰ੍ਯੁਕ੍ਤ] ਕਥਨ ਸਤ੍ਯ– ਯੋਗ੍ਯ–ਨ੍ਯਾਯਯੁਕ੍ਤ ਹੈੇ. -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ=ਭੇਦ; ਏਕਕਾ ਦੁਸਰੇਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੋਨਾ; ‘ਯਹ ਵਹ ਨਹੀਂ ਹੈ’ ਐਸੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਭਿਨ੍ਨਰੂਪਤਾ. [ਏਕ ਪਰ੍ਯਾਯ

੨. ਅਨ੍ਵਯ=ਏਕਰੂਪਤਾ; ਸਦ੍ਰਸ਼ਤਾ; ‘ਯਹ ਵਹੀ ਹੈ’ ਐਸੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਏਕਰੂਪਤਾ. [ਗੁਣੋਂਮੇਂ ਸਦੈਵ ਸਦ੍ਰਸ਼ਤਾ ਰਹਤੀ

੩. ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਅਥਵਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਵ੍ਯਯ–ਉਤ੍ਪਾਦ–ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਹੈ. ੪. ਵਿਪ੍ਲਵ=ਅਂਧਾਧੂ੍ਰਨ੍ਧੀ; ਉਥਲਪੁਥਲ; ਗੜ਼ਬੜ਼ੀ; ਵਿਰੋਧ.

Page 15 of 264
PDF/HTML Page 44 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਨ ਚੈਤਦਾਙ੍ਕਯਮ੍ ਪੁਦ੍ਗਲਾਦਨ੍ਯੇਸ਼ਾਮਮੂਰ੍ਤਰ੍ਰ੍ਤ੍ਵਾਦਵਿਭਾਜ੍ਯਾਨਾਂ ਸਾਵਯਵਤ੍ਵਕਲ੍ਪਨਮਨ੍ਯਾਯ੍ਯਮ੍. ਦ੍ਰਸ਼੍ਯਤ ਏਵਾਵਿਭਾਜ੍ਯੇਪਿ ਵਿਹਾਯ–ਸੀਦਂ ਘਟਾਕਾਸ਼ਮਿਦਮਘਟਾਕਾਸ਼ਮਿਤਿ ਵਿਭਾਗਕਲ੍ਪਨਮ੍. ਯਦਿ ਤਤ੍ਰ ਵਿਭਾਗੋ ਨ ਕਲ੍ਪੇਤ ਤਦਾ ਯਦੇਵ ਘਟਾਕਾਸ਼ਂ ਤਦੇਵਾਘਟਾਕਾਸ਼ਂ ਸ੍ਯਾਤ੍. ਨ ਚ ਤਦਿਸ਼੍ਟਮ੍. ਤਤਃ ਕਾਲਾਣੁਭ੍ਯੋਨ੍ਯਤ੍ਰ ਸਰ੍ਵੇਸ਼ਾਂ ਕਾਯਤ੍ਵਾਖ੍ਯਂ ਸਾਵਯਵਤ੍ਵਮਵਸੇਯਮ੍. ਤ੍ਰੈਲੋਕ੍ਯਰੂਪੇਣ ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਵਮਪਿ ਤੇਸ਼ਾਮਸ੍ਤਿਕਾਯਤ੍ਵਸਾਧਨਪਰਮੁਪਨ੍ਯਸ੍ਤਮ੍. ਤਥਾ ਚ–ਤ੍ਰਯਾਣਾਮੂਰ੍ਧ੍ਵਾਧੋਮਧ੍ਯਲੋਕਾਨਾਮੁਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਵਨ੍ਤਸ੍ਤਦ੍ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕਾ ਭਾਵਾ ਭਵਨ੍ਤਸ੍ਤੇਸ਼ਾਂ ਮੂਲ– -----------------------------------------------------------------------------

ਅਬ, [ਉਨ੍ਹੇਂ] ਕਾਯਤ੍ਵ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ ਉਸਕਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈਃ– ਜੀਵ, ਪੁਦ੍ਗਲ, ਧਰ੍ਮ, ਅਧਰ੍ਮ, ਔਰ ਆਕਾਸ਼ ਯਹ ਪਦਾਰ੍ਥ ੧ਅਵਯਵੀ ਹੈਂ. ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨਾਮਕੇ ਉਨਕੇ ਜੋ ਅਵਯਵ ਹੈਂ ਵੇ ਭੀ ਪਰਸ੍ਪਰ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਵਾਲੇ ਹੋਨੇਸੇ ੨ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਕਹਲਾਤੀ ਹੈ. ਉਨਕੇ ਸਾਥ ਉਨ [ਪਾਁਚ] ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਅਨਨ੍ਯਪਨਾ ਹੋਨੇਸੇ ਕਾਯਤ੍ਵਸਿਦ੍ਧਿ ਘਟਿਤ ਹੋਤੀ ਹੈ. ਪਰਮਾਣੁ [ਵ੍ਯਕ੍ਤਿ–ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ] ੩ਨਿਰਵਯਵ ਹੋਨੇਪਰ ਭੀ ਉਨਕੋ ਸਾਵਯਵਪਨੇਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਕਾਯਤ੍ਵਸਿਦ੍ਧਿ ੪ਨਿਰਪਵਾਦ ਹੈ. ਵਹਾਁ ਐਸੀ ਆਸ਼ਂਕਾ ਕਰਨਾ ਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਪੁਦ੍ਗਲਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਅਨ੍ਯ ਪਦਾਰ੍ਥ ਅਮੂਰ੍ਤਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ੫ਅਵਿਭਾਜ੍ਯ ਹੋਨੇਸੇ ਉਨਕੇ ਸਾਵਯਵਪਨੇਕੀ ਕਲ੍ਪਨਾ ਨ੍ਯਾਯ ਵਿਰੁਦ੍ਧ [ਅਨੁਚਿਤ] ਹੈ. ਆਕਾਸ਼ ਅਵਿਭਾਜ੍ਯ ਹੋਨੇਪਰ ਭੀ ਉਸਮੇਂ ‘ਯਹ ਘਟਾਕਾਸ਼ ਹੈ, ਯਹ ਅਘਟਾਕਾਸ਼ [ ਪਟਾਕਾਸ਼] ਹੈ’ ਐਸੀ ਵਿਭਾਗਕਲ੍ਪਨਾ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿਗੋਚਰ ਹੋਤੀ ਹੀ ਹੈ. ਯਦਿ ਵਹਾਁ [ਕਥਂਚਿਤ੍] ਵਿਭਾਗਕੀ ਕਲ੍ਪਨਾ ਨ ਕੀ ਜਾਯੇ ਤੋ ਜੋ ਘਟਾਕਾਸ਼ ਹੈੇ ਵਹੀ [ਸਰ੍ਵਥਾ] ਅਘਟਾਕਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਯੇਗਾ; ਔਰ ਵਹ ਤੋ ਈਸ਼੍ਟ [ਮਾਨ੍ਯ] ਨਹੀਂ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ਕਾਲਾਣੁਓਂਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਅਨ੍ਯ ਸਰ੍ਵਮੇਂ ਕਾਯਤ੍ਵ ਨਾਮਕਾ ਸਾਵਯਵਪਨਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ.

-------------------------------------------------------------------------- ੧. ਅਵਯਵੀ=ਅਵਯਵਵਾਲਾ; ਅਂਸ਼ਵਾਲਾ; ਅਂਸ਼ੀ; ਜਿਨਕੇੇ ਅਵਯਵ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍] ਏਕਸੇ ਅਧਿਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼] ਹੋਂ ਐਸੇ. ੨. ਪਰ੍ਯਾਯਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਪਰਸ੍ਪਰ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਹੈ. ਵਹ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਮੇਂ ਭੀ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੂਸਰੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਰੂਪ ਨ

੩. ਨਿਰਵਯਵ=ਅਵਯਵ ਰਹਿਤ; ਅਂਸ਼ ਰਹਿਤ ; ਨਿਰਂਸ਼; ਏਕਸੇ ਅਧਿਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਹਿਤ. ੪. ਨਿਰਪਵਾਦ=ਅਪਵਾਦ ਰਹਿਤ. [ਪਾਁਚ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯੋਂਕੋ ਕਾਯਪਨਾ ਹੋਨੇਮੇਂ ਏਕ ਭੀ ਅਪਵਾਦ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਉਪਚਾਰਸੇ]

੫. ਅਵਿਭਾਜ੍ਯ=ਜਿਨਕੇ ਵਿਭਾਗ ਨ ਕਿਯੇ ਜਾ ਸਕੇਂ ਐਸੇ.

Page 16 of 264
PDF/HTML Page 45 of 293
single page version

੧੬

ਪਦਾਰ੍ਥਾਨਾਂ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਯੋਗਪੂਰ੍ਵਕਮਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਸਾਧਯਨ੍ਤਿ. ਅਨੁਮੀਯਤੇ ਚ ਧਰ੍ਮਾਧਰ੍ਮਾਕਾਸ਼ਾਨਾਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕਮੂਰ੍ਧ੍ਵਾ– ਧੋਮਧ੍ਯਲੋਕਵਿਭਾਗਰੂਪੇਣ ਪਰਿਣਮਨਾਤ੍ਕਾਯਤ੍ਵਾਖ੍ਯਂ ਸਾਵਯਵਤ੍ਵਮ੍. ਝਵਿਾਨਾਮਪਿ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕਮੂਰ੍ਧ੍ਵਾਧੋਮਧ੍ਯਲੋਕਵਿਭਾਗਰੂਪੇਣ ਪਰਿਣਮਨਾਲ੍ਲੋਕਪੂਰਣਾਵਸ੍ਥਾਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤਵ੍ਯਕ੍ਤੇਸ੍ਸਦਾ ਸਨ੍ਨਿਹਿਤ– ਸ਼ਕ੍ਤੇਸ੍ਤਦਨੁਮੀਯਤ ਏਵ. ਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਮਪ੍ਯੂਰ੍ਧ੍ਵਾਧੋਮਧ੍ਯਲੋਕਵਿਭਾਗਰੂਪਪਰਿਣਤਮਹਾਸ੍ਕਨ੍ਧਤ੍ਵਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਵ੍ਯਕ੍ਤਿ– ਸ਼ਕ੍ਤਿਯੋਗਿਤ੍ਵਾਤ੍ਤਥਾਵਿਧਾ ਸਾਵਯਵਤ੍ਵਸਿਦ੍ਧਿਰਸ੍ਤ੍ਯੇਵੇਤਿ.. ੫.. -----------------------------------------------------------------------------

ਉਨਕੀ ਜੋ ਤੀਨ ਲੋਕਰੂਪ ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨਤਾ [–ਰਚਨਾ] ਕਹੀ ਵਹ ਭੀ ਉਨਕਾ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਪਨਾ [ਅਸ੍ਤਿਪਨਾ ਤਥਾ ਕਾਯਪਨਾ] ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਨੇਕੇ ਸਾਧਨ ਰੂਪਸੇ ਕਹੀ ਹੈ. ਵਹ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈਃ–

[੧] ਊਰ੍ਧ੍ਵ–ਅਧੋ–ਮਧ੍ਯ ਤੀਨ ਲੋਕਕੇ ਉਤ੍ਪਾਦ–ਵ੍ਯਯ–ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਵਾਲੇ ਭਾਵ– ਕਿ ਜੋ ਤੀਨ ਲੋਕਕੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈਂ ਵੇ–ਭਵਤੇ ਹੁਏ [ਪਰਿਣਮਤ ਹੋਤੇ ਹੁਏ] ਅਪਨੇ ਮੂਲਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਯੁਕ੍ਤ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਤੇ ਹੈਂ. [ਤੀਨ ਲੋਕਕੇ ਭਾਵ ਸਦੈਵ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਸਦ੍ਰਸ਼ ਰਹਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਬਦਲਤੇ ਰਹਤੇ ਹੈਂ ਵੇ ਐਸਾ ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਤੇ ਹੈ ਕਿ ਤੀਨ ਲੋਕਕੇ ਮੂਲ ਪਦਾਰ੍ਥ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਸਦ੍ਰਸ਼ ਰਹਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਪਰਿਵਰ੍ਤਿਤ ਹੋਤੇ ਰਹਤੇ ਹੈਂ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਨ ਮੂਲ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ–ਵ੍ਯਯ–ਧੌਵ੍ਯਵਾਲਾ ਅਥਵਾ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵਾਲਾ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੈ.]

[੨] ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ਧਰ੍ਮ, ਅਧਰ੍ਮ ਔਰ ਆਕਾਸ਼ ਯਹ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਪਦਾਰ੍ਥ ਊਰ੍ਧ੍ਵ–ਅਧੋ–ਮਧ੍ਯ ਐਸੇ ਲੋਕਕੇ [ਤੀਨ] ੧ਵਿਭਾਗਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਉਨਕੇੇ ਕਾਯਤ੍ਵ ਨਾਮਕਾ ਸਾਵਯਵਪਨਾ ਹੈ ਐਸਾ ਅਨੁਮਾਨ ਕਿਯਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈ. ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਜੀਵਕੇ ਭੀ ਊਰ੍ਧ੍ਵ–ਅਧੋ–ਮਧ੍ਯ ਐਸੇ ਤੀਨ ਲੋਕਕੇ [ਤੀਨ] ਵਿਭਾਗਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ --------------------------------------------------------------------------

Page 17 of 264
PDF/HTML Page 46 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਅਤ੍ਰ ਪਞ੍ਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਾਨਾਂ ਕਾਲਸ੍ਯ ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਮੁਕ੍ਤਮ੍. ----------------------------------------------------------------------------- ਲੋਕਪੂਰਣ ਅਵਸ੍ਥਾਰੂਪ ਵ੍ਯਕ੍ਤਿਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਕਾ ਸਦੈਵ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਜੀਵੋਂਕੋ ਭੀ ਕਾਯਤ੍ਵ ਨਾਮਕਾ ਸਾਵਯਵਪਨਾ ਹੈ ਐਸਾ ਅਨੁਮਾਨ ਕਿਯਾ ਹੀ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈ. ਪੁਦ੍ਗਲੋ ਭੀ ਊਰ੍ਧ੍ਵ ਅਧੋ–ਮਧ੍ਯ ਐਸੇ ਲੋਕਕੇ [ਤੀਨ] ਵਿਭਾਗਰੂਪ ਪਰਿਣਤ ਮਹਾਸ੍ਕਂਧਪਨੇਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਕੀ ਵ੍ਯਕ੍ਤਿਵਾਲੇ ਅਥਵਾ ਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਲੇ ਹੋਨੇਸੇ ਉਨ੍ਹੇਂ ਭੀ ਵੈਸੀ [ਕਾਯਤ੍ਵ ਨਾਮਕੀ] ਸਾਵਯਵਪਨੇਕੀ ਸਿਦ੍ਧਿ ਹੈ ਹੀ.. ੫..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਤ੍ਰੈਕਾਲਿਕਭਾਵਪਰਿਣਤਾਃ] ਜੋ ਤੀਨ ਕਾਲਕੇ ਭਾਵੋਂਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਤਥਾ [ਨਿਤ੍ਯਾਃ] ਨਿਤ੍ਯ ਹੈਂ [ਤੇ ਚ ਏਵ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਾਃ] ਐਸੇ ਵੇ ਹੀ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯ, [ਪਰਿਵਰ੍ਤਨਲਿਙ੍ਗਸਂਯੁਕ੍ਤਾਃ] ਪਰਿਵਰ੍ਤਨਲਿਂਗ [ਕਾਲ] ਸਹਿਤ, [ਦ੍ਰਵ੍ਯਭਾਵਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵੇ ਛਹੋਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈਂ.]

-------------------------------------------------------------------------- ਲੋਕਪੂਰਣ=ਲੋਕਵ੍ਯਾਪੀ. [ਕੇਵਲਸਮੁਦ੍ਦ੍ਯਾਤ ਕੇ ਸਮਯ ਜੀਵਕੀ ਤ੍ਰਿਲੋਕਵ੍ਯਾਪੀ ਦਸ਼ਾ ਹੋਤੀ ਹੈ. ਉਸ ਸਮਯ ‘ਯਹ

Page 18 of 264
PDF/HTML Page 47 of 293
single page version

੧੮

ਅਤ੍ਰ ਪਞ੍ਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਾਨਾਂ ਕਾਲਸ੍ਯ ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਮੁਕ੍ਤਮ੍.

ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਵਰ੍ਤਮਾਨਵਰ੍ਤਿਸ਼੍ਯਮਾਣਾਨਾਂ ਭਾਵਾਨਾਂ ਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾ ਸ੍ਵਰੂਪੇਣ ਪਰਿਣਤਤ੍ਵਾਦਸ੍ਤਿਕਾਯਾਨਾਂ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨਲਿਙ੍ਗਸ੍ਯ ਕਾਲਸ੍ਯ ਚਾਸ੍ਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਮ੍. ਨ ਚ ਤੇਸ਼ਾਂ ਭੂਤਭਵਦ੍ਭਵਿਸ਼੍ਯਦ੍ਭਾਵਾਤ੍ਮਨਾ ਪਰਿਣਮਮਾਨਾਨਾਮਨਿਤ੍ਯਤ੍ਵਮ੍, ਯਤਸ੍ਤੇ ਭੂਤਭਵਦ੍ਭਵਿਸ਼੍ਯਦ੍ਭਾਵਾਵਸ੍ਥਾਸ੍ਵਪਿ ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਤਸ੍ਵਰੂਪਾਪਰਿਤ੍ਯਾਗਾ–ਨ੍ਨਿਤ੍ਯਾ ਏਵ. ਅਤ੍ਰ ਕਾਲਃ ਪੁਦ੍ਗਲਾਦਿਪਰਿਵਰ੍ਤਨਹੇਤੁਤ੍ਵਾਤ੍ਪੁਦ੍ਗਲਾਦਿਪਰਿਵਰ੍ਤਨਗਮ੍ਯਮਾਨਪਰ੍ਯਾਯਤ੍ਵਾ–ਚ੍ਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯੇਸ਼੍ਵਨ੍ਤਰ੍ਭਾਵਾਰ੍ਥ ਸ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ– ਲਿਙ੍ਗ ਇਤ੍ਯੁਕ੍ਤ ਇਤਿ.. ੬.. -----------------------------------------------------------------------------

ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸਹਭਾਵੀ ਗੁਣੋਂਕੋ ਤਥਾ ਕ੍ਰਮਭਾਵੀ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੋ ੧ਅਨਨ੍ਯਰੂਪਸੇ ਆਧਾਰਭੂਤ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ਜੋ ਵਰ੍ਤ ਚੂਕੇ ਹੈਂ, ਵਰ੍ਤ ਰਹੇ ਹੈਂ ਔਰ ਭਵਿਸ਼੍ਯਮੇਂ ਵਰ੍ਤੇਂਗੇ ਉਨ ਭਾਵੋਂ–ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ [ਪਾਁਚ] ਅਸ੍ਤਿਕਾਯ ਔਰ ੨ਪਰਿਵਰ੍ਤਨਲਿਂਗ ਕਾਲ [ਵੇ ਛਹੋਂ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈਂ. ਭੂਤ, ਵਰ੍ਤਮਾਨ ਔਰ ਭਾਵੀ ਭਾਵਸ੍ਵਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਵੇ ਕਹੀਂ ਅਨਿਤ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਭੂਤ, ਵਰ੍ਤਮਾਨ ਔਰ ਭਾਵੀ ਭਾਵਰੂਪ ਅਵਸ੍ਥਾਓਂਮੇਂ ਭੀ ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਤ [–ਅਪਨੇ–ਅਪਨੇ ਨਿਸ਼੍ਵਿਤ] ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਨਹੀਂ ਛੋੜਤੇ ਇਸਲਿਯੇ ਵੇ ਨਿਤ੍ਯ ਹੀ ਹੈ.

ਯਹਾਁ ਕਾਲ ਪੁਦ੍ਗਲਾਦਿਕੇ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨਕਾ ਹੇਤੁ ਹੋਨੇਸੇ ਤਥਾ ਪੁਦ੍ਗਲਾਦਿਕੇ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਸਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯ ਗਮ੍ਯ [ਜ੍ਞਾਤ] ਹੋਤੀ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਕਾ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯੋਂਮੇਂ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਕਰਨੇਕੇ ਹੇਤੁ ਉਸੇ ‘੩ਪਰਿਵਰ੍ਤਨਲਿਂਗ’ ਕਹਾ ਹੈ. [ਪੁਦ੍ਗਲਾਦਿ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯੋਂਕਾ ਵਰ੍ਣਨ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਉਨਕੇ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ (ਪਰਿਣਮਨ) ਕਾ ਵਰ੍ਣਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ. ਔਰ ਉਨਕੇ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨਕਾ ਵਰ੍ਣਨ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਉਨ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ [ਕਾਲਕਾ] ਅਥਵਾ ਉਸ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਿਨਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਵ੍ਯਕ੍ਤ ਹੋਤੀ ਹੈਂ ਉਸ ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ [ਕਾਲਕਾ] ਵਰ੍ਣਨ ਕਰਨਾ ਅਨੁਚਿਤ ਨਹੀਂ ਕਹਾ ਜਾ ਸਕਤਾ. ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕੇ ਵਰ੍ਣਨਮੇਂ ਕਾਲਕੇ ਵਰ੍ਣਨਕਾ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਅਨੁਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਐਸਾ ਦਰ੍ਸ਼ਾਨੇਕੇ ਹੇਤੁ ਇਸ ਗਾਥਾਸੂਤ੍ਰਮੇਂ ਕਾਲਕੇ ਲਿਯੇ ‘ਪਰਿਵਰ੍ਤਨਲਿਂਗ’ ਸ਼ਬ੍ਦਕਾ ਉਪਯੋਗ ਕਿਯਾ ਹੈ.].. ੬.. -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਅਨਨ੍ਯਰੂਪ=ਅਭਿਨ੍ਨਰੂਪ [ਜਿਸਪ੍ਰਕਾਰ ਅਗ੍ਨਿ ਆਧਾਰ ਹੈ ਔਰ ਉਸ਼੍ਣਤਾ ਆਧੇਯ ਹੈ ਤਥਾਪਿ ਵੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਹੈਂ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯ

੨. ਪਰਿਵਰ੍ਤਨਲਿਂਗ=ਪੁਦ੍ਗਲਾਦਿਕਾ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ ਜਿਸਕਾ ਲਿਂਗ ਹੈ; ਵਹ ਪੁਦ੍ਗਲਾਦਿਕੇ ਪਰਿਣਮਨ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜੋ ਜ੍ਞਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ

੩. [੧] ਯਦਿ ਪੁਦ੍ਗਲਾਦਿਕਾ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤੋ ਉਸਕਾ ਕੋਈ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਯੇ–ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨਰੂਪੀ ਚਿਹ੍ਨ

Page 19 of 264
PDF/HTML Page 48 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਅਤ੍ਰ ਸ਼ਣ੍ਣਾਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਂ ਪਰਸ੍ਪਰਮਤ੍ਯਨ੍ਤਸਂਕਰੇਪਿ ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਤਸ੍ਵਰੂਪਾਦਪ੍ਰਚ੍ਯਵਨਮੁਕ੍ਤਮ੍.

ਅਤ ਏਵ ਤੇਸ਼ਾਂ ਪਰਿਣਾਮਵਤ੍ਤ੍ਵੇਪਿ ਪ੍ਰਾਗ੍ਨਿਤ੍ਯਤ੍ਵਮੁਕ੍ਤਮ੍. ਅਤ ਏਵ ਚ ਨ ਤੇਸ਼ਾਮੇਕਤ੍ਵਾਪਤ੍ਤਿਰ੍ਨ ਚ ਜੀਵਕਰ੍ਮਣੋਰ੍ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਾਦੇਸ਼ਾਦੇਕਤ੍ਵੇਪਿ ਪਰਸ੍ਪਰਸ੍ਵਰੂਪੋਪਾਦਾਨਮਿਤਿ.. ੭.. ----------------------------------------------------------------------------

[ਅਵਕਾਸ਼ਮ੍ ਦਦਨ੍ਤਿ] ਅਵਕਾਸ਼ ਦੇਤੇ ਹੈਂ, [ਮਿਲਨ੍ਤਿ] ਪਰਸ੍ਪਰ [ਕ੍ਸ਼ੀਰ–ਨੀਰਵਤ੍] ਮਿਲ ਜਾਤੇ ਹੈਂ. [ਅਪਿ ਚ] ਤਥਾਪਿ [ਨਿਤ੍ਯਂ] ਸਦਾ [ਸ੍ਵਕਂ ਸ੍ਵਭਾਵਂ] ਅਪਨੇ–ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਭਾਵਕੋ [ਨ ਵਿਜਹਨ੍ਤਿ] ਨਹੀਂ ਛੋੜਤੇ.

ਨਿਸ਼੍ਵਿਤ] ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਚ੍ਯੁਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ ਐਸਾ ਕਹਾ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ [–ਅਪਨੇ–ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਚ੍ਯੁਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ ਇਸਲਿਯੇ], ਪਰਿਣਾਮਵਾਲੇ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਵੇ ਨਿਤ੍ਯ ਹੈਂ–– ਐਸਾ ਪਹਲੇ [ਛਠਵੀ ਗਾਥਾਮੇਂ] ਕਹਾ ਥਾ; ਔਰ ਇਸਲਿਯੇ ਵੇ ਏਕਤ੍ਵਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ; ਔਰ ਯਦ੍ਯਪਿ ਜੀਵ ਤਥਾ ਕਰ੍ਮਕੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਕੇ ਕਥਨਸੇ ਏਕਤ੍ਵ [ਕਹਾ ਜਾਤਾ] ਹੈ ਤਥਾਪਿ ਵੇ [ਜੀਵ ਤਥਾ ਕਰ੍ਮ] ਏਕ–ਦੂਸਰੇਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ.. ੭.. -------------------------------------------------------------------------- ਸਂਕਰ=ਮਿਲਨ; ਮਿਲਾਪ; [ਅਨ੍ਯੋਨ੍ਯ–ਅਵਗਾਹਰੂਪ] ਮਿਸ਼੍ਰਿਤਪਨਾ.

Page 20 of 264
PDF/HTML Page 49 of 293
single page version

੨੦

ਅਤ੍ਰਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪਮੁਕ੍ਤਮ੍. ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਹਿ ਸਤ੍ਤਾ ਨਾਮ ਸਤੋ ਭਾਵਃ ਸਤ੍ਤ੍ਵਮ੍. ਨ ਸਰ੍ਵਥਾ ਨਿਤ੍ਯਤਯਾ ਸਰ੍ਵਥਾ ਕ੍ਸ਼ਣਿਕਤਯਾ ਵਾ ਵਿਦ੍ਯਮਾਨਮਾਤ੍ਰਂ ਵਸ੍ਤੁ. ਸਰ੍ਵਥਾ ਨਿਤ੍ਯਸ੍ਯ ਵਸ੍ਤੁਨਸ੍ਤਤ੍ਤ੍ਵਤਃ ਕ੍ਰਮਭੁਵਾਂ ਭਾਵਾਨਾਮਭਾਵਾਤ੍ਕੁਤੋ ਵਿਕਾਰਵਤ੍ਤ੍ਵਮ੍. ਸਰ੍ਵਥਾ ਕ੍ਸ਼ਣਿਕਸ੍ਯ ਚ ਤਤ੍ਤ੍ਵਤਃ ਪ੍ਰਤ੍ਯਭਿਜ੍ਞਾਨਾਭਾਵਾਤ੍ ਕੁਤ ਏਕਸਂਤਾਨਤ੍ਵਮ੍. ਤਤਃ ਪ੍ਰਤ੍ਯਭਿਜ੍ਞਾਨਹੇਤੁਭੂਤੇਨ ਕੇਨਚਿਤ੍ਸ੍ਵਰੂਪੇਣ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਮਾਲਮ੍ਬ੍ਯਮਾਨਂ ਕਾਭ੍ਯਾਂਚਿਤ੍ਕ੍ਰਮਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਭ੍ਯਾਂ ਸ੍ਵਰੂਪਾਭ੍ਯਾਂ ਪ੍ਰਲੀਯਮਾਨਮੁਪਜਾਯਮਾਨਂ ਚੈਕਕਾਲਮੇਵ ਪਰਮਾਰ੍ਥਤਸ੍ਤ੍ਰਿਤਯੀਮਵਸ੍ਥਾਂ ਬਿਭ੍ਰਾਣਂ ਵਸ੍ਤੁ ਸਦਵਬੋਧ੍ਯਮ੍. ਅਤ ਏਵ ਸਤ੍ਤਾਪ੍ਯੁਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਤ੍ਮਿਕਾਵਬੋਦ੍ਧਵ੍ਯਾ, ਭਾਵਭਾਵਵਤੋਃ ਕਥਂਚਿਦੇਕਸ੍ਵਰੂਪਤ੍ਵਾਤ੍. ਸਾ ਚ ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਯ -----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਸਤ੍ਤਾ] ਸਤ੍ਤਾ [ਭਙ੍ਗੋਤ੍ਪਾਦਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਤ੍ਮਿਕਾ] ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ, [ਏਕਾ] ਏਕ, [ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਾ] ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਥਿਤ, [ਸਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪਾ] ਸਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪ, [ਅਨਨ੍ਤਪਰ੍ਯਾਯਾ] ਅਨਨ੍ਤਪਰ੍ਯਾਯਮਯ ਔਰ [ਸਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ਾ] ਸਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ [ਭਵਤਿ] ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਕਹਾ ਹੈ.

ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਅਰ੍ਥਾਤ ਸਤ੍ਤਾ ਨਾਮਕ ਸਤ੍ਕਾ ਭਾਵ ਅਰ੍ਥਾਤ ੧ਸਤ੍ਤ੍ਵ.

ਵਿਦ੍ਯਮਾਨਮਾਤ੍ਰ ਵਸ੍ਤੁ ਨ ਤੋ ਸਰ੍ਵਥਾ ਨਿਤ੍ਯਰੂਪ ਹੋਤੀ ਹੈ ਔਰ ਨ ਸਰ੍ਵਥਾ ਕ੍ਸ਼ਣਿਕਰੂਪ ਹੋਤੀ ਹੈ. ਸਰ੍ਵਥਾ ਨਿਤ੍ਯ ਵਸ੍ਤੁਕੋ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਕ੍ਰਮਭਾਵੀ ਭਾਵੋਂਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਵਿਕਾਰ [–ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ, ਪਰਿਣਾਮ] ਕਹਾਁਸੇ ਹੋਗਾ? ਔਰ ਸਰ੍ਵਥਾ ਕ੍ਸ਼ਣਿਕ ਵਸ੍ਤੁਮੇਂ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ੨ਪ੍ਰਤ੍ਯਭਿਜ੍ਞਾਨਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਏਕਪ੍ਰਵਾਹਪਨਾ ਕਹਾਁਸੇ ਰਹੇਗਾ? ਇਸਲਿਯੇੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯਭਿਜ੍ਞਾਨਕੇ ਹੇਤੁਭੂਤ ਕਿਸੀ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਧ੍ਰੁਵ ਰਹਤੀ ਹੁਈ ਔਰ ਕਿਨ੍ਹੀਂ ਦੋ ਕ੍ਰਮਵਰ੍ਤੀ ਸ੍ਵਰੂਪੋਂਸੇ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਤੀ ਹੁਈ ਤਥਾ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੀ ਹੁਈ – ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰਮਾਰ੍ਥਤਃ ਏਕ ਹੀ ਕਾਲਮੇਂ ਤਿਗੁਨੀ [ਤੀਨ ਅਂਸ਼ਵਾਲੀ] ਅਵਸ੍ਥਾਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਤੀ ਹੁਈ ਵਸ੍ਤੁ ਸਤ੍ ਜਾਨਨਾ. ਇਸਲਿਯੇ ‘ਸਤ੍ਤਾ’ ਭੀ

-------------------------------------------------------------------------- ੧. ਸਤ੍ਤ੍ਵ=ਸਤ੍ਪਨਾਂ; ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਪਨਾ; ਵਿਦ੍ਯਮਾਨਪਨਾ; ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਕਾ ਭਾਵ; ‘ਹੈ’ ਐਸਾ ਭਾਵ. ੨. ਵਸ੍ਤੁ ਸਰ੍ਵਥਾ ਕ੍ਸ਼ਣਿਕ ਹੋ ਤੋ ‘ਜੋ ਪਹਲੇ ਦੇਖਨੇਮੇਂ [–ਜਾਨਨੇਮੇਂ] ਆਈ ਥੀ ਵਹੀ ਯਹ ਵਸ੍ਤੁ ਹੈ’ ਐਸਾ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋ

Page 21 of 264
PDF/HTML Page 50 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਸਮਸ੍ਤਸ੍ਯਾਪਿ ਵਸ੍ਤੁਵਿਸ੍ਤਾਰਸ੍ਯ ਸਾਦ੍ਰਸ਼੍ਯਸੂਚਕਤ੍ਵਾਦੇਕਾ. ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਥਿਤਾ ਚ ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਯ ਸਦਿਤ੍ਯਭਿਧਾਨਸ੍ਯ ਸਦਿਤਿ ਪ੍ਰਤ੍ਯਯਸ੍ਯ ਚ ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥੇਸ਼ੁ ਤਨ੍ਮੂਲਸ੍ਯੈਵੋਪਲਮ੍ਭਾਤ੍. ਸਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪਾ ਚ ਵਿਸ਼੍ਵਸ੍ਯ ਸਮਸ੍ਤਵਸ੍ਤੁਵਿਸ੍ਤਾਰਸ੍ਯਾਪਿ ਰੂਪੈਸ੍ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣੈਃ ਸ੍ਵਭਾਵੈਃ ਸਹ ਵਰ੍ਤਮਾਨਤ੍ਵਾਤ੍. ਅਨਨ੍ਤਪਰ੍ਯਾਯਾ ਚਾਨਨ੍ਤਾਭਿਰ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਵ੍ਯਕ੍ਤਿਭਿਸ੍ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾਭਿਃ ਪਰਿਗਮ੍ਯਮਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ ਏਵਂਭੂਤਾਪਿ ਸਾ ਨ ਖਲੁ ਨਿਰਕੁਸ਼ਾ ਕਿਨ੍ਤੁ ਸਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ਾ. ਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ੋ ਹ੍ਯਸਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤਾਯਾਃ ਅਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਤ੍ਵਂ ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾਯਾਃ, ਅਨੇਕਤ੍ਵਮੇਕਸ੍ਯਾਃ, ਏਕਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਥਿਤਤ੍ਵਂ ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਥਿਤਾਯਾਃ, ਏਕਰੂਪਤ੍ਵਂ ਸਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪਾਯਾਃ, ਏਕਪਰ੍ਯਾਯਤ੍ਵਮਨਨ੍ਤਪਰ੍ਯਾਯਾਯਾ ਇਤਿ. ----------------------------------------------------------------------------- ‘ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ’ [ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾ] ਜਾਨਨਾ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ੧ਭਾਵ ਔਰ ਭਾਵਵਾਨਕਾ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਏਕ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਔਰ ਵਹ [ਸਤ੍ਤਾ] ‘ਏਕ’ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲੇ ਸਮਸ੍ਤ ਵਸ੍ਤੁਵਿਸ੍ਤਾਰਕਾ ਸਾਦ੍ਰਸ਼੍ਯ ਸੂਚਿਤ ਕਰਤੀ ਹੈ. ਔਰ ਵਹ [ਸਤ੍ਤਾ] ‘ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਥਿਤ’ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਸਕੇ ਕਾਰਣ ਹੀ [–ਸਤ੍ਤਾਕੇ ਕਾਰਣ ਹੀ] ਸਰ੍ਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਮੇਂ ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਕੀ [–ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਕੀ], ‘ਸਤ੍’ ਐਸੇ ਕਥਨਕੀ ਤਥਾ ‘ਸਤ’ ਐਸੀ ਪ੍ਰਤੀਤਿਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿ ਹੋਤੀ ਹੈ. ਔਰ ਵਹ [ਸਤ੍ਤਾ] ‘ਸਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪ’ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ ਵਿਸ਼੍ਵਕੇ ਰੂਪੋਂ ਸਹਿਤ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਮਸ੍ਤ ਵਸ੍ਤੁਵਿਸ੍ਤਾਰਕੇ ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲੇ ਸ੍ਵਭਾਵੋਂ ਸਹਿਤ ਵਰ੍ਤਤੀ ਹੈ. ਔਰ ਵਹ [ਸਤ੍ਤਾ] ‘ਅਨਂਤਪਰ੍ਯਾਯਮਯ’ ਹੈ. ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲੀ ਅਨਨ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਵ੍ਯਕ੍ਤਿਯੋਂਸੇ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੈ. [ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ੨ਸਾਮਾਨ੍ਯ–ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕ ਸਤ੍ਤਾਕਾ ਉਸਕੇ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਪਕ੍ਸ਼ਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਮਹਾਸਤ੍ਤਾਰੂਪ ਪਕ੍ਸ਼ਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਵਰ੍ਣਨ ਹੁਆ.]

ਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ ਹੈ; [੨] ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾਕੋ ਅਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਪਨਾ ਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ ਹੈ; [੩] ਏਕਕੋ ਅਨੇਕਪਨਾ ਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ ਹੈ; [੪] ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਥਿਤਕੋ ਏਕਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਥਿਤਪਨਾ ਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ ਹੈ; [੫] ਸਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪਕੋ ਏਕਰੂਪਪਨਾ ਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ ਹੈ; [੬]ਅਨਨ੍ਤਪਰ੍ਯਾਯਮਯਕੋ ਏਕਪਰ੍ਯਾਯਮਯਪਨਾ ਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ ਹੈ. -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਸਤ੍ਤਾ ਭਾਵ ਹੈ ਔਰ ਵਸ੍ਤੁ ਭਾਵਵਾਨ ਹੈ. ੨. ਯਹਾਁ ‘ਸਾਮਾਨ੍ਯਾਤ੍ਮਕ’ਕਾ ਅਰ੍ਥ ‘ਮਹਾ’ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਔਰ ‘ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕ’ ਕਾ ਅਰ੍ਥ ‘ਅਵਾਨ੍ਤਰ’ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ.

੩. ਨਿਰਂਕੁਸ਼=ਅਂਕੁਸ਼ ਰਹਿਤ; ਵਿਰੁਦ੍ਧ ਪਕ੍ਸ਼ ਰਹਿਤ ; ਨਿਃਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼. [ਸਾਮਾਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕ ਸਤ੍ਤਾਕਾ ਊਪਰ ਜੋ ਵਰ੍ਣਨ ਕਿਯਾ

੪. ਸਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼=ਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ ਸਹਿਤ; ਵਿਪਕ੍ਸ਼ ਸਹਿਤ; ਵਿਰੁਦ੍ਧ ਪਕ੍ਸ਼ ਸਹਿਤ.

Page 22 of 264
PDF/HTML Page 51 of 293
single page version

੨੨

ਦ੍ਵਿਵਿਧਾ ਹਿ ਸਤ੍ਤਾ– ਮਹਾਸਤ੍ਤਾ–ਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾ ਚ. ਤਤ੍ਰ ਸਵਪਦਾਰ੍ਥਸਾਰ੍ਥਵ੍ਯਾਪਿਨੀ ਸਾਦ੍ਰਸ਼੍ਯਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੂਚਿਕਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਾ ਪ੍ਰੋਕ੍ਤੈਵ. ਅਨ੍ਯਾ ਤੁ ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਤਵਸ੍ਤੁਵਰ੍ਤਿਨੀ ਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੂਚਿਕਾਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾ. ਤਤ੍ਰ ਮਹਾਸਤ੍ਤਾਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾਰੂਪੇਣਾ–ਸਤ੍ਤਾਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾ ਚ ਮਹਾਸਤ੍ਤਾਰੂਪੇਣਾਸਤ੍ਤੇਤ੍ਯਸਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤਾਯਾਃ. ਯੇਨ ਸ੍ਵਰੂਪੇਣੋਤ੍ਤ੍ਪਾਦਸ੍ਤਤ੍ਤਥੋ–ਤ੍ਪਾਦੈਕਲਕ੍ਸ਼ਣਮੇਵ, ਯੇਨ ਸ੍ਵਰੂਪੇਣੋਚ੍ਛੇਦਸ੍ਤਤ੍ਤਥੋਚ੍ਛੇੁਦੈਕਲਕ੍ਸ਼ਣਮੇਵ, ਯੇਨ ਸ੍ਵਰੂਪੇਣ ਧ੍ਰੋਵ੍ਯਂ ਤਤ੍ਤਥਾ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯੈਕਲਕ੍ਸ਼ਣਮੇਵ, ਤਤ ਉਤ੍ਪਦ੍ਯਮਾਨੋਚ੍ਛਿਦ੍ਯਮਾਨਾਵਤਿਸ਼੍ਠਮਾਨਾਨਾਂ ਵਸ੍ਤੁਨਃ ਸ੍ਵਰੂਪਾਣਾਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕਂ ਤ੍ਰੈਲਕ੍ਸ਼ਣ੍ਯਾਭਾਵਾਦਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਤ੍ਵਂਃ ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾਯਾਃ. ਏਕਸ੍ਯ ਵਸ੍ਤੁਨਃ ਸ੍ਵਰੂਪਸਤ੍ਤਾ ਨਾਨ੍ਯਸ੍ਯ ਵਸ੍ਤੁਨਃ ਸ੍ਵਰੂਪਸਤ੍ਤਾ ਭਵਤੀਤ੍ਯਨੇਕਤ੍ਵਮੇਕਸ੍ਯਾਃ. ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਤਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਥਿਤਾਭਿਰੇਵ ਸਤ੍ਤਾਭਿਃ ਪਦਾਰ੍ਥਾਨਾਂ ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਮੋ -----------------------------------------------------------------------------

[ਉਪਰ੍ਯੁਕ੍ਤ ਸਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ਪਨਾ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ ਸਮਝਾਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈਃ–] ਸਤ੍ਤਾ ਦ੍ਵਿਵਿਧ ਹੈਃ ਮਹਾਸਤ੍ਤਾ ਔਰ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾ . ਉਨਮੇਂ ਸਰ੍ਵ ਪਦਾਰ੍ਥਸਮੂਹਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇਵਾਲੀ, ਸਾਦ੍ਰਸ਼੍ਯ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਕੋ ਸੂਚਿਤ ਕਰਨੇਵਾਲੀ ਮਹਾਸਤ੍ਤਾ [ਸਾਮਾਨ੍ਯਸਤ੍ਤਾ] ਤੋ ਕਹੀ ਜਾ ਚੁਕੀ ਹੈ. ਦੂਸਰੀ, ਪ੍ਰਤਿਨਿਸ਼੍ਚਿਤ [–ਏਕ–ਏਕ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ] ਵਸ੍ਤੁਮੇਂ ਰਹੇਨੇਵਾਲੀ, ਸ੍ਵਰੂਪ–ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਕੋ ਸੂਚਿਤ ਕਰਨੇਵਾਲੀ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾ [ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸਤ੍ਤਾ] ਹੈ. [੧] ਵਹਾਁ ਮਹਾਸਤ੍ਤਾ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾਰੂਪਸੇ ਅਸਤ੍ਤਾ ਹੈੇ ਔਰ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਾਰੂਪਸੇ ਅਸਤ੍ਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਸਤ੍ਤਾਕੋ ਅਸਤ੍ਤਾ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੋ ਸਾਮਾਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕ ਸਤ੍ਤਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਾਰੂਪ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਸਤ੍ਤਾ’ ਹੈ ਵਹੀ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾਰੂਪ ਭੀ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਅਸਤ੍ਤਾ’ ਭੀ ਹੈ]. [੨] ਜਿਸ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਉਤ੍ਪਾਦ ਹੈ ਉਸਕਾ [–ਉਸ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ] ਉਸਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਉਤ੍ਪਾਦ ਏਕ ਹੀ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ, ਜਿਸ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਵ੍ਯਯ ਹੈੇ ਉਸਕਾ [–ਉਸ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ] ਉਸਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਵ੍ਯਯ ਏਕ ਹੀ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਔਰ ਜਿਸ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਹੈ ਉਸਕਾ [–ਉਸ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ] ਉਸਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਏਕ ਹੀ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਵਸ੍ਤੁਕੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋੇਨੇਵਾਲੇ, ਨਸ਼੍ਟ ਹੋੇਨੇਵਾਲੇ ਔਰ ਧ੍ਰੁਵ ਰਹਨੇਤਵਾਲੇ ਸ੍ਵਰੂਪੋਂਮੇਂਸੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕਕੋ ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾ [ਸਤ੍ਤਾ] ਕੋ ਅਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਪਨਾ ਹੈ. [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੋ ਸਾਮਾਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕ ਸਤ੍ਤਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਾਰੂਪ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾ’ ਹੈ ਵਹੀ ਯਹਾਁ ਕਹੀ ਹੁਈ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾਰੂਪ ਭੀ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਅਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾ’ ਭੀ ਹੈ]. [੩] ਏਕ ਵਸ੍ਤੁਕੀ ਸ੍ਵਰੂਪਸਤ੍ਤਾ ਅਨ੍ਯ ਵਸ੍ਤੁਕੀ ਸ੍ਵਰੂਪਸਤ੍ਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਏਕ [ਸਤ੍ਤਾ] ਕੋ ਅਨੇਕਪਨਾ ਹੈ. [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੋ ਸਾਮਾਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕ ਸਤ੍ਤਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਾਰੂਪ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਏਕ’ ਹੈ ਵਹੀ ਯਹਾਁ ਕਹੀ ਹੁਈ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾਰੂਪ ਭੀ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਅਨੇਕ’ ਭੀ ਹੈ]. [੪] ਪ੍ਰਤਿਨਿਸ਼੍ਚਿਤ [ਵ੍ਯਕ੍ਤਿਗਤ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ] ਪਦਾਰ੍ਥਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਸਤ੍ਤਾਓਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਪ੍ਰਤਿਨਿਸ਼੍ਚਿਤਪਨਾ [–ਭਿਨ੍ਨ–ਭਿਨ੍ਨ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਵ੍ਯਕ੍ਤਿਤ੍ਵ] ਹੋਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਥਿਤ [ਸਤ੍ਤਾ] ਕੋ ਏਕਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਥਿਤਪਨਾ ਹੈ. [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੋ ਸਾਮਾਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕ ਸਤ੍ਤਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਾਰੂਪ ਹੋਨੇਸੇ

Page 23 of 264
PDF/HTML Page 52 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਭਵਤੀਤ੍ਯੇਕਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਥਿਤਤ੍ਵਂ ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥ ਸ੍ਥਿਤਾਯਾਃ. ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਤੈਕਰੂਪਾਭਿਰੇਵ ਸਤ੍ਤਾਭਿਃ ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਤੈਕਰੂਪਤ੍ਵਂ ਵਸ੍ਤੂਨਾਂ ਭਵਤੀਤ੍ਯੇਕਰੂਪਤ੍ਵਂ ਸਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪਾਯਾਃ ਪ੍ਰਤਿਪਰ੍ਯਾਯਨਿਯਤਾਭਿਰੇਵ ਸਤ੍ਤਾਭਿਃ ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਤੈਕਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਮਾਨਨ੍ਤ੍ਯਂ ਭਵਤੀਤ੍ਯੇਕਪਰ੍ਯਾਯ–ਤ੍ਵਮਨਨ੍ਤਪਰ੍ਯਾਯਾਯਾਃ. ਇਤਿ ਸਰ੍ਵਮਨਵਦ੍ਯਂ ਸਾਮਾਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਪ੍ਰਰੂਪਣਪ੍ਰਵਣਨਯਦ੍ਵਯਾਯਤ੍ਤਤ੍ਵਾਤ੍ਤਦ੍ਦੇਸ਼ਨਾਯਾਃ.. ੮..

----------------------------------------------------------------------------- ‘ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਥਿਤ’ ਹੈ ਵਹੀ ਯਹਾਁ ਕਹੀ ਹੁਈ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾਰੂਪ ਭੀ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਏਕਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਥਿਤ’ ਭੀ ਹੈ.] [੫] ਪ੍ਰਤਿਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਏਕ–ਏਕ ਰੂਪਵਾਲੀ ਸਤ੍ਤਾਓਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ ਵਸ੍ਤੁਓਂਕਾ ਪ੍ਰਤਿਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਏਕ ਏਕਰੂਪ ਹੋਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਸਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪ [ਸਤ੍ਤਾ] ਕੋ ਏਕਰੂਪਪਨਾ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੋ ਸਾਮਾਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕ ਸਤ੍ਤਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਾਰੂਪ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਸਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪ’ ਹੈ ਵਹੀ ਯਹਾਁ ਕਹੀ ਹੁਈ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾਰੂਪ ਭੀ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਏਕਰੂਪ’ ਭੀ ਹੈ]. [੬] ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਪਰ੍ਯਾਯਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ [ਵ੍ਯਕ੍ਤਿਗਤ ਭਿਨ੍ਨ–ਭਿਨ੍ਨ] ਸਤ੍ਤਾਓਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ ਪ੍ਰਤਿਨਿਸ਼੍ਵਿਤ ਏਕ–ਏਕ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕਾ ਅਨਨ੍ਤਪਨਾ ਹੋਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਅਨਂਤਪਰ੍ਯਾਯਮਯ [ਸਤ੍ਤਾ] ਕੋ ਏਕਪਰ੍ਯਾਯਮਯਪਨਾ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੋ ਸਾਮਾਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕ ਸਤ੍ਤਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਾਰੂਪ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਅਨਂਤਪਰ੍ਯਾਯਮਯ’ ਹੈ ਵਹੀ ਯਹਾਁ ਕਹੀ ਹੁਈ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾਰੂਪ ਭੀ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਏਕਪਰ੍ਯਾਯਮਯ’ ਭੀ ਹੈ].

ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸਬ ਨਿਰਵਦ੍ਯ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਊਪਰ ਕਹਾ ਹੁਆ ਸਰ੍ਵ ਸ੍ਵਰੂਪ ਨਿਰ੍ਦੋਸ਼ ਹੈ, ਨਿਰ੍ਬਾਧ ਹੈ, ਕਿਂਚਿਤ ਵਿਰੋਧਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਸਕਾ [–ਸਤ੍ਤਾਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ] ਕਥਨ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਔਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕੇ ਪ੍ਰਰੂਪਣ ਕੀ ਓਰ ਢਲਤੇ ਹੁਏ ਦੋ ਨਯੋਂਕੇ ਆਧੀਨ ਹੈ.

ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– ਸਾਮਾਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕ ਸਤ੍ਤਾਕੇ ਦੋ ਪਕ੍ਸ਼ ਹੈਂਃ–– ਏਕ ਪਕ੍ਸ਼ ਵਹ ਮਹਾਸਤ੍ਤਾ ਔਰ ਦੂਸਰਾ ਪਕ੍ਸ਼ ਵਹ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾ. [੧] ਮਹਾਸਤ੍ਤਾ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾਰੂਪਸੇ ਅਸਤ੍ਤਾ ਹੈੇ ਔਰ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਾਰੂਪਸੇ ਅਸਤ੍ਤਾ ਹੈੇ; ਇਸਲਿਯੇ ਯਦਿ ਮਹਾਸਤ੍ਤਾਕੋ ‘ਸਤ੍ਤਾ’ ਕਹੇ ਤੋ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾਕੋ ‘ਅਸਤ੍ਤਾ’ ਕਹਾ ਜਾਯਗਾ. [੨] ਮਹਾਸਤ੍ਤਾ ਉਤ੍ਪਾਦ, ਵ੍ਯਯ ਔਰ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਐਸੇ ਤੀਨ ਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲੀ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ‘ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾ’ ਹੈ. ਵਸ੍ਤੁਕੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ ਹੀ ਏਕ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ, ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਵ੍ਯਯ ਹੀ ਏਕ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਔਰ ਧ੍ਰੁਵ ਰਹਨੇਵਾਲੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਹੀ ਏਕ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਨ ਤੀਨ ਸ੍ਵਰੂਪੋਂਮੇਂਸੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕਕੀ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾ ਏਕ ਹੀ ਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲੀ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਅਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾ’ ਹੈ. [੩] ਮਹਾਸਤ੍ਤਾ ਸਮਸ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥਸਮੂਹਮੇਂ ‘ਸਤ੍, ਸਤ੍, ਸਤ੍’ ਐਸਾ ਸਮਾਨਪਨਾ ਦਰ੍ਸ਼ਾਤੀ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਏਕ ਹੈੇ. ਏਕ ਵਸ੍ਤੁਕੀ ਸ੍ਵਰੂਪਸਤ੍ਤਾ ਅਨ੍ਯ ਕਿਸੀ ਵਸ੍ਤੁਕੀ ਸ੍ਵਰੂਪਸਤ੍ਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਜਿਤਨੀ ਵਸ੍ਤੁਏਁ ਉਤਨੀ ਸ੍ਵਰੂਪਸਤ੍ਤਾਏਁ; ਇਸਲਿਯੇ ਐਸੀ ਸ੍ਵਰੂਪਸਤ੍ਤਾਏਁ ਅਥਵਾ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾਏਁ ‘ਅਨੇਕ’ ਹੈਂ.

Page 24 of 264
PDF/HTML Page 53 of 293
single page version

੨੪

----------------------------------------------------------------------------- [੪] ਸਰ੍ਵ ਪਦਾਰ੍ਥ ਸਤ੍ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਮਹਾਸਤ੍ਤਾ ‘ਸਰ੍ਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ’ ਹੈ. ਵ੍ਯਕ੍ਤਿਗਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਭਿਨ੍ਨ–ਭਿਨ੍ਨ ਵ੍ਯਕ੍ਤਿਗਤ ਸਤ੍ਤਾਓਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਭਿਨ੍ਨ–ਭਿਨ੍ਨ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਵ੍ਯਕ੍ਤਿਤ੍ਵ ਰਹ ਸਕਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸ–ਉਸ ਪਦਾਰ੍ਥਕੀ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾ ਉਸ–ਉਸ ‘ਏਕ ਪਦਾਰ੍ਥਮੇਂ ਹੀ ਸ੍ਥਿਤ’ ਹੈ. [੫] ਮਹਾਸਤ੍ਤਾ ਸਮਸ੍ਤ ਵਸ੍ਤੁਸਮੂਹਕੇ ਰੂਪੋਂ [ਸ੍ਵਭਾਵੋਂ] ਸਹਿਤ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ‘ਸਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪ’ [ਸਰ੍ਵਰੂਪਵਾਲੀ] ਹੈ. ਵਸ੍ਤੁਕੀ ਸਤ੍ਤਾਕਾ [ਕਥਂਚਿਤ੍] ਏਕ ਰੂਪ ਹੋ ਤਭੀ ਉਸ ਵਸ੍ਤੁਕਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਏਕ ਰੂਪ [–ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਏਕ ਸ੍ਵਭਾਵ] ਰਹ ਸਕਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਵਸ੍ਤੁਕੀ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ‘ਏਕ ਰੂਪਵਾਲੀ’ ਹੀ ਹੈ. [੬] ਮਹਾਸਤ੍ਤਾ ਸਰ੍ਵ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ‘ਅਨਨ੍ਤਪਰ੍ਯਾਯਮਯ’ ਹੈ. ਭਿਨ੍ਨ–ਭਿਨ੍ਨ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਮੇਂ [ਕਥਂਚਿਤ੍] ਭਿਨ੍ਨ–ਭਿਨ੍ਨ ਸਤ੍ਤਾਏਁ ਹੋਂ ਤਭੀ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਪਰ੍ਯਾਯ ਭਿਨ੍ਨ–ਭਿਨ੍ਨ ਰਹਕਰ ਅਨਨ੍ਤ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਂਗੀ, ਨਹੀਂ ਤੋ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕਾ ਅਨਨ੍ਤਪਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗਾ–ਏਕਪਨਾ ਹੋ ਜਾਯਗਾ; ਇਸਲਿਯੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਪਰ੍ਯਾਯਕੀ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾ ਉਸ–ਉਸ ‘ਏਕ ਪਰ੍ਯਾਯਮਯ’ ਹੀ ਹੈ.

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਾਮਾਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕ ਸਤ੍ਤਾ, ਮਹਾਸਤ੍ਤਾਰੂਪ ਤਥਾ ਅਵਾਨ੍ਤਰਸਤ੍ਤਾਰੂਪ ਹੋਨੇਸੇ, [੧] ਸਤ੍ਤਾ ਭੀ ਹੈ ਔਰ ਅਸਤ੍ਤਾ ਭੀ ਹੈ, [੨] ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾ ਭੀ ਹੈ ਔਰ ਅਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾ ਭੀ ਹੈ, [੩] ਏਕ ਭੀ ਹੈ ਔਰ ਅਨੇਕ ਭੀ ਹੈ, [੪] ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਥਿਤ ਭੀ ਹੈ ਔਰ ਏਕਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਥਿਤ ਭੀ ਹੈ. [੫] ਸਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪ ਭੀ ਹੈ ਔਰ ਏਕਰੂਪ ਭੀ ਹੈ, [੬] ਅਨਂਤਪਰ੍ਯਾਯਮਯ ਭੀ ਹੈ ਔਰ ਏਕਪਰ੍ਯਾਯਮਯ ਭੀ ਹੈ.. ੮.. --------------------------------------------------------------------------

Page 25 of 264
PDF/HTML Page 54 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਅਤ੍ਰ ਸਤ੍ਤਾਦ੍ਰਵ੍ਯਯੋਰਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਤ੍ਵਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਮ੍. ਦ੍ਰਵਤਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਸਾਮਾਨ੍ਯਰੂਪੇਣ ਸ੍ਵਰੂਪੇਣ ਵ੍ਯਾਪ੍ਨੋਤਿ ਤਾਂਸ੍ਤਾਨ੍ ਕ੍ਰਮਭੁਵਃ ਸਹਭੁਵਸ਼੍ਵਸਦ੍ਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯਾਨ੍ ਸ੍ਵਭਾਵਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਨਿਤ੍ਯਨੁਗਤਾਰ੍ਥਯਾ ਨਿਰੁਕ੍ਤਯਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਮ੍. ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਚ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯ–ਲਕ੍ਸ਼ਣਭਾਵਾਦਿਭ੍ਯਃ ਕਥਞ੍ਚਿਦ੍ਭੇਦੇਪਿ ਵਸ੍ਤੁਤਃ ਸਤ੍ਤਾਯਾ ਅਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤਮੇਵੇਤਿ ਮਨ੍ਤਵ੍ਯਮ੍. ਤਤੋ ਯਤ੍ਪੂਰ੍ਵਂ ਸਤ੍ਤ੍ਵਮਸਤ੍ਤ੍ਵਂ ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਤ੍ਵਮਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਤ੍ਵਮੇਕਤ੍ਵਮਨੇਕਤ੍ਵਂ ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਥਿਤਤ੍ਵਮੇਕਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਥਿਤਤ੍ਵਂ ਵਿਸ਼੍ਵ– -----------------------------------------------------------------------------

ਦ੍ਰਵਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ – [ਗਚ੍ਛਤਿ] ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, [ਤਤ੍] ਉਸੇ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਭਣਨ੍ਤਿ] [ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਕਹਤੇ ਹੈਂ – [ਸਤ੍ਤਾਤਃ ਅਨਨ੍ਯਭੂਤਂ ਤੁ] ਜੋ ਕਿ ਸਤ੍ਤਾਸੇ ਅਨਨ੍ਯਭੂਤ ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ ਸਤ੍ਤਾਨੇ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਅਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਪਨਾ [ਭਿਨ੍ਨਪਦਾਰ੍ਥਪਨਾ, ਅਨ੍ਯਪਦਾਰ੍ਥਪਨਾ] ਹੋਨੇਕਾ ਖਣ੍ਡਨ ਕਿਯਾ ਹੈ.

ਹੋਤਾ ਹੈ – ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ – ਸਾਮਾਨ੍ਯਰੂਪ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇੇ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਵਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ’ – ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ੨ਅਨੁਗਤ ਅਰ੍ਥਵਾਲੀ ਨਿਰੁਕ੍ਤਿਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ ਕੀ ਗਈ. ਔਰ ਯਦ੍ਯਪਿ ੩ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਭਾਵਾਦਿਕ ਦ੍ਵਾਰਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਸਤ੍ਤਾਸੇ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਭੇਦ ਹੈ ਤਥਾਪਿ ਵਸ੍ਤੁਤਃ [ਪਰਮਾਰ੍ਥੇਤਃ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸਤ੍ਤਾਸੇ ਅਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਹੀ ਹੈ ਐਸਾ ਮਾਨਨਾ. ਇਸਲਿਯੇ ਪਹਲੇ [੮ਵੀਂ ਗਾਥਾਮੇਂ] ਸਤ੍ਤਾਕੋ ਜੋ ਸਤ੍ਪਨਾ, ਅਸਤ੍ਪਨਾ, ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਪਨਾ, ਅਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਪਨਾ, ਏਕਪਨਾ,

-------------------------------------------------------------------------- ੧. ਸ਼੍ਰੀ ਜਯਸੇਨਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਕੀ ਟੀਕਾਮੇਂ ਭੀ ਯਹਾਁਕੀ ਭਾਁਤਿ ਹੀ ‘ਦ੍ਰਵਤਿ ਗਚ੍ਛਤਿ’ ਕਾ ਏਕ ਅਰ੍ਥ ਤੋ ‘ਦ੍ਰਵਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍

੨. ਯਹਾਁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਜੋ ਨਿਰੁਕ੍ਤਿ ਕੀ ਗਈ ਹੈ ਵਹ ‘ਦ੍ਰੁ’ ਧਾਤੁਕਾ ਅਨੁਸਰਣ ਕਰਤੇ ਹੁਏ [–ਮਿਲਤੇ ਹੁਏ] ਅਰ੍ਥਵਾਲੀ ਹੈਂ. ੩. ਸਤ੍ਤਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯ ਹੈ.

Page 26 of 264
PDF/HTML Page 55 of 293
single page version

੨੬

ਰੂਪਤ੍ਵਮੇਕਰੂਪਤ੍ਵਮਨਨ੍ਤਪਰ੍ਯਾਯਤ੍ਵਮੇਕਪਰ੍ਯਾਯਤ੍ਵਂ ਚ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਿਤਂ ਸਤ੍ਤਾਯਾਸ੍ਤਤ੍ਸਰ੍ਵਂ ਤਦਨਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਭੂਤਸ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਸ੍ਯੈਵ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਵ੍ਯਮ੍. ਤਤੋ ਨ ਕਸ਼੍ਚਿਦਪਿ ਤੇਸ਼ੁ ਸਤ੍ਤਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋਵਸ਼ਿਸ਼੍ਯੇਤ ਯਃ ਸਤ੍ਤਾਂ ਵਸ੍ਤੁਤੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾਪਯੇਦਿਤਿ.. ੯..

ਅਤ੍ਰ ਤ੍ਰੇਧਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਮੁਕ੍ਤਮ੍. ਸਦ੍ਰ੍ਰਵ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਮ੍ ਉਕ੍ਤਲਕ੍ਸ਼ਣਾਯਾਃ ਸਤ੍ਤਾਯਾ ਅਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਦ੍ਰ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸਤ੍ਸ੍ਵਰੂਪਮੇਵ ਲਕ੍ਸ਼ਣਮ੍. ਨ ਚਾਨੇਕਾਨ੍ਤਾਤ੍ਮਕਸ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸਨ੍ਮਾਤ੍ਰਮੇਵ ਸ੍ਵਂ ਰੂਪਂ ਯਤੋ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਵਿਭਾਗਾਭਾਵ ਇਤਿ. ਉਤ੍ਪਾਦ– ----------------------------------------------------------------------------- ਅਨੇਕਪਨਾ, ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਥਿਤਪਨਾ, ਏਕਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਥਿਤਪਨਾ, ਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪਪਨਾ, ਏਕਰੂਪਪਨਾ, ਅਨਨ੍ਤਪਰ੍ਯਾਯਮਯਪਨਾ ਔਰ ਏਕਪਰ੍ਯਾਯਮਯਪਨਾ ਕਹਾ ਗਯਾ ਵਹ ਸਰ੍ਵ ਸਤ੍ਤਾਸੇ ਅਨਰ੍ਥਾਂਤਰਭੂਤ [ਅਭਿਨ੍ਨਪਦਾਰ੍ਥਭੂਤ, ਅਨਨ੍ਯਪਦਾਰ੍ਥਭੂਤ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਹੀ ਦੇਖਨਾ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਤ੍ਪਨਾ, ਅਸਤ੍ਪਨਾ, ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਪਨਾ, ਅਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਪਨਾ ਆਦਿ ਸਮਸ੍ਤ ਸਤ੍ਤਾਕੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਹੀ ਹੈ ਐਸਾ ਮਾਨਨਾ]. ਇਸਲਿਯੇ ਉਨਮੇਂ [–ਉਨ ਸਤ੍ਤਾਕੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋਮੇਂ] ਕੋਈ ਸਤ੍ਤਾਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸ਼ੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਰਹਤਾ ਜੋ ਕਿ ਸਤ੍ਤਾਕੋ ਵਸ੍ਤੁਤਃ [ਪਰਮਾਰ੍ਥਤਃ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰੇ .. ੯..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਯਤ੍] ਜੋ [ਸਲ੍ਲਕ੍ਸ਼ਣਕਮ੍] ‘ਸਤ੍’ ਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲਾ ਹੈ, [ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਸਂਯੁਕ੍ਤਮ੍] ਜੋ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਸਂਯੁਕ੍ਤ ਹੈ [ਵਾ] ਅਥਵਾ [ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਾਸ਼੍ਰਯਮ੍] ਜੋ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਹੈ, [ਤਦ੍] ਉਸੇੇ [ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਾਃ] ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ [ਭਣਨ੍ਤਿ] ਕਹਤੇ ਹੈਂ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ ਤੀਨ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਕਹਾ ਹੈ.

‘ਸਤ੍’ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ. ਪੁਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲੀ ਸਤ੍ਤਾਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਅਭਿਨ੍ਨ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ‘ਸਤ੍’ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ. ਔਰ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਾਤ੍ਮਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਸਤ੍ਮਾਤ੍ਰ ਹੀ ਸ੍ਵਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸਸੇ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਕੇ ਵਿਭਾਗਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋ. [ਸਤ੍ਤਾਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਅਭਿਨ੍ਨ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਜੋ ਸਤ੍ਤਾਰੂਪ ਸ੍ਵਰੂਪ ਵਹੀ --------------------------------------------------------------------------

Page 27 of 264
PDF/HTML Page 56 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਣਿ ਵਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਮ੍. ਏਕਜਾਤ੍ਯਵਿਰੋਧਿਨਿ ਕ੍ਰਮਭੁਵਾਂ ਭਾਵਾਨਾਂ ਸਂਤਾਨੇ ਪੂਰ੍ਵਭਾਵਵਿਨਾਸ਼ਃ ਸੁਮਚ੍ਛੇਦਃ, ਉਤ੍ਤਰਭਾਵਪ੍ਰਾਦੁਰ੍ਭਾਵਸ਼੍ਚ ਸਮੁਤ੍ਪਾਦਃ, ਪੂਰ੍ਵੋਤਰਭਾਵੋਚ੍ਛੇਦੋਤ੍ਪਾਦਯੋਰਪਿ ਸ੍ਵਜਾਤੇਰਪਰਿਤ੍ਯਾਗੋ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਮ੍. ਤਾਨਿ ਸਾਮਾਨ੍ਯਾਦੇਸ਼ਾਦ–ਭਿਨ੍ਨਾਨਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਦੇਸ਼ਾਦ੍ਭਿਨ੍ਨਾਨਿ ਯੁਗਪਦ੍ਭਾਵੀਨਿ ਸ੍ਵਭਾਵਭੂਤਾਨਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿ. ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਾ ਵਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਮ੍. ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਾਤ੍ਮਕਸ੍ਯ ਵਸ੍ਤੁਨੋਨ੍ਵਯਿਨੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾ ਗੁਣਾ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਿਣਃ ਪਰ੍ਯਾਯਾਸ੍ਤੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਯੌਗਪਦ੍ਯੇਨ ਕ੍ਰਮੇਣ ਚ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਾਃ ਕਥਞ੍ਚਿਦ੍ਭਿਨ੍ਨਾਃ ਕਥਞ੍ਚਿਦਭਿਨ੍ਨਾਃ ਸ੍ਵਭਾਵਭੂਤਾਃ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਤਾਮਾ– ----------------------------------------------------------------------------- ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ. ਪ੍ਰਸ਼੍ਨਃ–– ਯਦਿ ਸਤ੍ਤਾ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਅਭਿਨ੍ਨ ਹੈ – ਸਤ੍ਤਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੀ ਹੈ, ਤੋ ‘ਸਤ੍ਤਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯ ਹੈ’ – ਐਸਾ ਵਿਭਾਗ ਕਿਸਪ੍ਰਕਾਰ ਘਟਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ? ਉਤ੍ਤਰਃ–– ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਾਤ੍ਮਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਅਨਨ੍ਤ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈੇਂ, ਉਨਮੇਂਸੇ ਸਤ੍ਤਾ ਭੀ ਉਸਕਾ ਏਕ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਅਨਨ੍ਤਸ੍ਵਰੂਪਵਾਲਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯ ਹੈ ਔਰ ਉਸਕਾ ਸਤ੍ਤਾ ਨਾਮਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ – ਐਸਾ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਵਿਭਾਗ ਅਵਸ਼੍ਯ ਘਟਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਅਬਾਧਿਤਰੂਪਸੇ ਸਤ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ.]

ਭਾਵੋਂਕਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਉਸਮੇਂ ਪੂਰ੍ਵ ਭਾਵਕਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਸੋ ਵ੍ਯਯ ਹੈ, ਉਤ੍ਤਰ ਭਾਵਕਾ ਪ੍ਰਾਦੁਰ੍ਭਾਵ [–ਬਾਦਕੇ ਭਾਵਕੀ ਅਰ੍ਥਾਤ ਵਰ੍ਤਮਾਨ ਭਾਵਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿ] ਸੋ ਉਤ੍ਪਾਦ ਹੈ ਔਰ ਪੂਰ੍ਵ–ਉਤ੍ਤਰ ਭਾਵੋਂਕੇ ਵ੍ਯਯ–ਉਤ੍ਪਾਦ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਸ੍ਵਜਾਤਿਕਾ ਅਤ੍ਯਾਗ ਸੋ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਹੈ. ਵੇ ਉਤ੍ਪਾਦ–ਵ੍ਯਯ–ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ –– ਜੋ–ਕਿ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਆਦੇਸ਼ਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਹੈਂ [ਅਰ੍ਥਾਤ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਕਥਨਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਹੈਂ], ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਆਦੇਸ਼ਸੇ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ] ਭਿਨ੍ਨ ਹੈਂ, ਯੁਗਪਦ੍ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੈੇਂ ਔਰ ਸ੍ਵਭਾਵਭੂਤ ਹੈਂ ਵੇ – ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈਂ.

ਵ੍ਯਤਿਰੇਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵੇ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੈਂ. ਵੇ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੇਂ [ਗੁਣ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ] – ਜੋ ਕਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਏਕ ਹੀ ਸਾਥ ਤਥਾ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਤੇ ਹੈਂ, [ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ] ਕਥਂਚਿਤ ਭਿਨ੍ਨ ਔਰ ਕਥਂਚਿਤ ਅਭਿਨ੍ਨ ਹੈਂ ਤਥਾ ਸ੍ਵਭਾਵਭੂਤ ਹੈਂ ਵੇ – ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈਂ.

-------------------------------------------------------------------------- ੧. ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਕ੍ਰਮਭਾਵੀ ਭਾਵੋਂਕਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਏਕ ਜਾਤਿਕੋ ਖਂਡਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ–ਤੋੜਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜਾਤਿ–ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ

੨. ਅਨ੍ਵਯ ਔਰ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਕੇ ਲਿਯੇ ਪ੍ਰੁਸ਼੍ਠ ੧੪ ਪਰ ਟਿਪ੍ਪਣੀ ਦੇਖਿਯੇ.

Page 28 of 264
PDF/HTML Page 57 of 293
single page version

੨੮

ਪਦ੍ਯਨ੍ਤੇ. ਤ੍ਰਯਾਣਾਮਪ੍ਯਮੀਸ਼ਾਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਾਨਾਮੇਕਸ੍ਮਿਨ੍ਨਭਿਹਿਤੇਨ੍ਯਦੁਭਯਮਰ੍ਥਾਦੇਵਾਪਦ੍ਯਤੇ. ਸਚ੍ਚੇਦੁਤ੍ਪਾਦ– ਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਵਚ੍ਚ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵਚ੍ਚ. ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਵਚ੍ਚੇਤ੍ਸਚ੍ਚ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵਚ੍ਚ. ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵਚ੍ਚੇਤ੍ਸ– ਚ੍ਚੋਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਵਚ੍ਚੇਤਿ. ਸਦ੍ਧਿ ਨਿਨ੍ਯਾਨਿਤ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਦ੍ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਮੁਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਾਤ੍ਮਕਤਾਞ੍ਚ ਪ੍ਰਥਯਤਿ, ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਾਤ੍ਮਕੈਰ੍ਗੁਣੈਰੁਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਾਤ੍ਮਕੈਃ ਪਰ੍ਯਾਯੈਸ਼੍ਚ ਸਹੈਕਤ੍ਵਞ੍ਚਾਖ੍ਯਾਤਿ. ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਣਿ ਤੁ ਨਿਤ੍ਯਾ–ਨਿਤ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪਂ ਪਰਮਾਰ੍ਥਂ ਸਦਾਵੇਦਯਨ੍ਤਿ, ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਾਂਸ਼੍ਚਾਤ੍ਮਲਾਭਨਿਬਨ੍ਧਨਭੂਤਾਨ ਪ੍ਰਥਯਨ੍ਤਿ. -----------------------------------------------------------------------------

ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਇਨ ਤੀਨੋਂ ਲਕ੍ਸ਼ਣੋਂਮੇਂਸੇ [–ਸਤ੍, ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਇਨ ਤੀਨ ਲਕ੍ਸ਼ਣੋਂਮੇਂਸੇ] ਏਕ ਕਾ ਕਥਨ ਕਰਨੇ ਪਰ ਸ਼ੇਸ਼ ਦੋਨੋਂ [ਬਿਨਾ ਕਥਨ ਕਿਯੇ] ਅਰ੍ਥਸੇ ਹੀ ਆਜਾਤੇ ਹੈਂ. ਯਦਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸਤ੍ ਹੋ, ਤੋ ਵਹ [੧] ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਵਾਲਾ ਔਰ [੨] ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵਾਲਾ ਹੋਗਾ; ਯਦਿ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਵਾਲਾ ਹੋ, ਤੋ ਵਹ [੧] ਸਤ੍ ਔਰ [੨] ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵਾਲਾ ਹੋਗਾ; ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵਾਲਾ ਹੋ, ਤੋ ਵਹ [੧] ਸਤ੍ ਔਰ [੨] ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਵਾਲਾ ਹੋਗਾ. ਵਹ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰਃ– ਸਤ੍ ਨਿਤ੍ਯਾਨਿਤ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ [੧] ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਕੋੇ ਔਰ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਾਤ੍ਮਕਤਾਕੋ ਪ੍ਰਕਟ ਕਰਤਾ ਹੈ ਤਥਾ [੨] ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਗੁਣੋਂ ਔਰ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਾਤ੍ਮਕ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਸਾਥ ਏਕਤ੍ਵ ਦਰ੍ਸ਼ਾਤਾ ਹੈ. ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯ [੧] ਨਿਤ੍ਯਾਨਿਤ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪ ੧ਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕ ਸਤ੍ਕੋ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ ਤਥਾ [੨] ੨ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੋ ਪ੍ਰਕਟ ਕਰਤੇ ਹੈਂ, ੩ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਅਨ੍ਵਯ ਔਰ -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕ=ਵਾਸ੍ਤਵਿਕ; ਯਥਾਰ੍ਥ; ਸਚ੍ਚਾ . [ਵਾਸ੍ਤਵਿਕ ਸਤ੍ ਨਿਤ੍ਯਾਨਿਤ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯ ਅਨਿਤ੍ਯਤਾਕੋ

੨. ਅਪਨੇ= ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਕੇ. [ਯਦਿ ਗੁਣ ਹੋ ਤਭੀ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਯਦਿ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੋਂ ਤਭੀ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯ ਹੋਤਾ

੩. ਪ੍ਰਥਮ ਤੋ, ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਅਨ੍ਵਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ਧ੍ਰਾਵ੍ਯਕੋ ਸਿੂਚਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਨੇ ਸਿੂਚਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ;

Page 29 of 264
PDF/HTML Page 58 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਾਸ੍ਤ੍ਵਨ੍ਵਯਵ੍ਯ–ਤਿਰੇਕਿਤ੍ਵਾਦ੍ਧ੍ਰੌਵ੍ਯੋਤ੍ਪਤ੍ਤਿਵਿਨਾਸ਼ਾਨ੍ ਸੁਚਯਨ੍ਤਿ, ਨਿਤ੍ਯਾਨਿਤ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਂ ਪਰਮਾਰ੍ਥਂ ਸਚ੍ਚੋਪਲਕ੍ਸ਼ਯਨ੍ਤੀਤਿ..੧੦..

ਅਤ੍ਰੋਭਯਨਯਾਭ੍ਯਾਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਪ੍ਰਵਿਭਕ੍ਤਮ੍. ----------------------------------------------------------------------------- ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਵਾਲੀ ਹੋਨੇਸੇ [੧] ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਕੋ ਔਰ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਕੋ ਸੂਚਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਤਥਾ [੨] ਨਿਤ੍ਯਾਨਿਤ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲੇ ਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕ ਸਤ੍ਕੋ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ.

ਅਵਿਨਾਭਾਵੀ ਹੈਂ; ਜਹਾਁ ਏਕ ਹੋ ਵਹਾਁ ਸ਼ੇਸ਼ ਦੋਨੋਂ ਨਿਯਮਸੇ ਹੋਤੇ ਹੀ ਹੈਂ.. ੧੦..

ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਸਦ੍ਭਾਵਃ ਅਸ੍ਤਿ] ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੈ. [ਤਸ੍ਯ ਏਵ ਪਰ੍ਯਾਯਾਃ] ਉਸੀਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ [ਵਿਗਮੋਤ੍ਪਾਦਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਂ] ਵਿਨਾਸ਼, ਉਤ੍ਪਾਦ ਔਰ ਧ੍ਰੁਵਤਾ [ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ] ਕਰਤੀ ਹੈਂ.

ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਲਕ੍ਸ਼ਣਕੇ ਦੋ ਵਿਭਾਗ ਕਿਯੇ ਗਯੇ ਹੈਂ].

ਸਹਵਰ੍ਤੀ ਗੁਣੋਂ ਔਰ ਕ੍ਰਮਵਰ੍ਤੀ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਰੂਪ, ਤ੍ਰਿਕਾਲ–ਅਵਸ੍ਥਾਯੀ [ ਤ੍ਰਿਕਾਲ ਸ੍ਥਿਤ ਰਹਨੇਵਾਲੇ], ਅਨਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਔਰ ਉਤ੍ਪਾਦ ਉਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਪਰਨ੍ਤੁ ਉਸੀਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ– --------------------------------------------------------------------------

Page 30 of 264
PDF/HTML Page 59 of 293
single page version

੩੦

ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਹਿ ਸਹਕ੍ਰਮਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਸਦ੍ਭਾਵਰੂਪਸ੍ਯ ਤ੍ਰਿਕਾਲਾਵਸ੍ਥਾਯਿਨੋਨਾਦਿਨਿਧਨਸ੍ਯ ਨ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਸਮੁਦਯੌ ਯੁਕ੍ਤੌ. ਅਥ ਤਸ੍ਯੈਵ ਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਂ ਸਹਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਭਾਜਾਂ ਕੇਸ਼ਾਂਚਿਤ੍ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਸਂਭਵੇਪ੍ਯਰੇਸ਼ਾਂ ਕ੍ਰਮਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਭਾਜਾਂ ਵਿਨਾਸ਼ਸਂਭਵਸਂਭਾਵਨਮੁਪਪਨ੍ਨਮ੍. ਤਤੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਾਰ੍ਪਣਾਯਾਮਨੁਤ੍ਪਾਦਮੁਚ੍ਛੇਦਂ ਸਤ੍ਸ੍ਵਭਾਵਮੇਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਤਦੇਵ ਪਰ੍ਯਾਯਾਰ੍ਥਾਰ੍ਪਣਾਯਾਂ ਸੋਤ੍ਪਾਦਂ ਸੋਚ੍ਛੇਦਂ ਚਾਵਬੋਦ੍ਧਵ੍ਯਮ੍. ਸਰ੍ਵਮਿਦਮਨਵਦ੍ਯਞ੍ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਮਭੇਦਾਤ੍.. ੧੧..

ਅਤ੍ਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਮਭੇਦੋ ਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟ. ----------------------------------------------------------------------------- ਸਹਵਰ੍ਤੀ ਕਤਿਪਯ [ਪਰ੍ਯਾਯੋਂ] ਕਾ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਅਨ੍ਯ ਕ੍ਰਮਵਰ੍ਤੀ [ਪਰ੍ਯਾਯੋਂ] ਕੇ–ਵਿਨਾਸ਼ ਔਰ ਉਤ੍ਪਾਦ ਹੋਨਾ ਘਟਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ. ਇਸਲਿਯੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕ ਆਦੇਸ਼ਸੇ [–ਕਥਨਸੇ] ਉਤ੍ਪਾਦ ਰਹਿਤ, ਵਿਨਾਸ਼ ਰਹਿਤ, ਸਤ੍ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੀ ਜਾਨਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਔਰ ਵਹੀ [ਦ੍ਰਵ੍ਯ] ਪਰ੍ਯਾਯਾਰ੍ਥਿਕ ਆਦੇਸ਼ਸੇ ਉਤ੍ਪਾਦਵਾਲਾ ਔਰ ਵਿਨਾਸ਼ਵਾਲਾ ਜਾਨਨਾ ਚਾਹਿਯੇ.

–––ਯਹ ਸਬ ਨਿਰਵਦ੍ਯ [–ਨਿਰ੍ਦੋਸ਼, ਨਿਰ੍ਬਾਧ, ਅਵਿਰੁਦ੍ਧ] ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕਾ ਅਭੇਦ [–ਅਭਿਨ੍ਨਪਨਾ ] ਹੈ.. ੧੧..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਪਰ੍ਯਯਵਿਯੁਤਂ] ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਸੇ ਰਹਿਤ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ [ਚ] ਔਰ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਯੁਕ੍ਤਾਃ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਰਹਿਤ [ਪਰ੍ਯਾਯਾਃ] ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ [ਨ ਸਨ੍ਤਿ] ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ; [ਦ੍ਵਯੋਃ] ਦੋਨੋਂਕਾ [ਅਨਨ੍ਯਭੂਤਂ ਭਾਵਂ] ਅਨਨ੍ਯਭਾਵ [– ਅਨਨ੍ਯਪਨਾ] [ਸ਼੍ਰਮਣਾਃ] ਸ਼੍ਰਮਣ [ਪ੍ਰਰੂਪਯਨ੍ਤਿ] ਪ੍ਰਰੂਪਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕਾ ਅਭੇਦ ਦਰ੍ਸ਼ਾਯਾ ਹੈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 31 of 264
PDF/HTML Page 60 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਦੁਗ੍ਧਦਧਿਨਵਨੀਤਧ੍ਰੁਤਾਦਿਵਿਯੁਤਗੋਰਸਵਤ੍ਪਰ੍ਯਾਯਵਿਯੁਤਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਨਾਸ੍ਤਿ. ਗੋਰਸਵਿਯੁਕ੍ਤਦੁਗ੍ਧਦਧਿ– ਨਵਨੀਤਧ੍ਰੁਤਾਦਿਵਦ੍ਰ੍ਰਵ੍ਯਵਿਯੁਕ੍ਤਾਃ ਪਰ੍ਯਾਯਾ ਨ ਸਨ੍ਤਿ. ਤਤੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਞ੍ਚਾਦੇਸ਼ਵਸ਼ਾਤ੍ਕਥਂਚਿਦ੍ਭੇਦੇ– ਪ੍ਪੇਕਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਨਿਯਤਤ੍ਵਾਦਨ੍ਯੋਨ੍ਯਾਜਹਦ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤੀਨਾਂ ਵਸ੍ਤੁਤ੍ਵੇਨਾਭੇਦ ਇਤਿ.. ੧੨..

ਅਤ੍ਰਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਾਨਾਮਭੇਦੋ ਨਿਰ੍ਦਸ਼੍ਟਃ. ਪੁਦ੍ਗਲਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸਗਨ੍ਧਵਰ੍ਣਵਦ੍ਰ੍ਰਵ੍ਯੇਣ ਵਿਨਾ ਨ ਗੁਣਾਃ ਸਂਭਵਨ੍ਤਿ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸ– -----------------------------------------------------------------------------

ਜਿਸਪ੍ਰਕਾਰ ਦੂਧ, ਦਹੀ, ਮਕ੍ਖਣ, ਘੀ ਇਤ੍ਯਾਦਿਸੇ ਰਹਿਤ ਗੋਰਸ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਸੇ ਰਹਿਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ; ਜਿਸਪ੍ਰਕਾਰ ਗੋਰਸਸੇ ਰਹਿਤ ਦੂਧ, ਦਹੀ, ਮਕ੍ਖਣ, ਘੀ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਰਹਿਤ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ. ਇਸਲਿਯੇ ਯਦ੍ਯਪਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕਾ ਆਦੇਸ਼ਵਸ਼ਾਤ੍ [– ਕਥਨਕੇ ਵਸ਼] ਕਥਂਚਿਤ ਭੇਦ ਹੈ ਤਥਾਪਿ, ਵੇ ਏਕ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮੇਂ ਨਿਯਤ [–ਦ੍ਰਢਰੂਪਸੇ ਸ੍ਥਿਤ] ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਅਨ੍ਯੋਨ੍ਯਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਨਹੀਂ ਛੋੜਤੇ ਇਸਲਿਏ ਵਸ੍ਤੁਰੂਪਸੇ ਉਨਕਾ ਅਭੇਦ ਹੈ.. ੧੨..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣ ਵਿਨਾ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਬਿਨਾ [ਗੁਣਃ ਨ] ਗੁਣ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ, [ਗੁਣੈਃ ਵਿਨਾ] ਗੁਣੋਂ ਬਿਨਾ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਨ ਸਮ੍ਭਵਤਿ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ; [ਤਸ੍ਮਾਤ੍] ਇਸਲਿਯੇ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਾਨਾਮ੍] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣੋਂਕਾ [ਅਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤਃ ਭਾਵਃ] ਅਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤਭਾਵ [–ਅਭਿਨ੍ਨਪਣੁਂ] [ਭਵਤਿ] ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣੋਂਕਾ ਅਭੇਦ ਦਰ੍ਸ਼ਾਯਾ ਹੈ .

ਜਿਸਪ੍ਰਕਾਰ ਪੁਦ੍ਗਲਸੇ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼–ਰਸ–ਗਂਧ–ਵਰ੍ਣ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਬਿਨਾ ਗੁਣ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ; ਜਿਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼–ਰਸ–ਗਂਧ–ਵਰ੍ਣਸੇ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਪੁਦ੍ਗਲ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਗੁਣੋਂਕੇ ਬਿਨਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯ -------------------------------------------------------------------------- ਅਨ੍ਯੋਨ੍ਯਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ=ਏਕ–ਦੂਸਰੇਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯਸੇ ਨਿਰ੍ਵਾਹ ਕਰਨਾ; ਏਕ–ਦੂਸਰੇਕੇ ਆਧਾਰਸੇ ਸ੍ਥਿਤ ਰਹਨਾ; ਏਕ–ਦੂਸਰੇਕੇ ਬਨਾ