Page 32 of 264
PDF/HTML Page 61 of 293
single page version

੩੨

ਗਨ੍ਧਵਰ੍ਣਪ੍ਰੁਗ੍ਥਭੂਤਪੁਦ੍ਗਲਵਦ੍ਗੁਣੈਰ੍ਵਿਨਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਨ ਸਂਭਵਤਿ. ਤਤੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਾਨਾਮਪ੍ਯਾਦੇਸ਼ਵਸ਼ਾਤ੍ ਕਥਂਚਿਦ੍ਭੇਦੇਪ੍ਯੇਕਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਨਿਯਤਤ੍ਵਾਦਨ੍ਯੋਨ੍ਯਾਜਹਦ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤੀਨਾਂ ਵਸ੍ਤੁਤ੍ਵੇਨਾਭੇਦ ਇਤਿ.. ੧੩..

ਅਤ੍ਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯਾਦੇਸ਼ਵਸ਼ੇਨੋਕ੍ਤਾ ਸਪ੍ਤਭਙ੍ਗੀ. ਸ੍ਯਾਦਸ੍ਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਸ੍ਯਾਨ੍ਨਾਸ੍ਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਸ੍ਯਾਦਸ੍ਤਿ ਚ ਨਾਸ੍ਤਿ ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਸ੍ਯਾਦਵਕ੍ਤਵ੍ਯਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਸ੍ਯਾਦਸ੍ਤਿ ਚਾਵਕ੍ਤਵ੍ਯਂ ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਸ੍ਯਾਨ੍ਨਾਸ੍ਤਿ ਚਾਵਕ੍ਤਵ੍ਯਂ ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਸ੍ਯਾਦਸ੍ਤਿ ਚ ਨਾਸ੍ਤਿ ਚਾਵਕ੍ਤਵ੍ਯਂ ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਿਤਿ. ਅਤ੍ਰ ਸਰ੍ਵਥਾਤ੍ਵਨਿਸ਼ੇਧਕੋ ----------------------------------------------------------------------------- ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ. ਇਸਲਿਯੇ, ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣੋਂਕਾ ਆਦੇਸ਼ਵਸ਼ਾਤ੍ ਕਥਂਚਿਤ ਭੇਦ ਹੈ ਤਥਾਪਿ, ਵੇ ਏਕ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮੇਂ ਨਿਯਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਅਨ੍ਯੋਨ੍ਯਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਨਹੀਂ ਛੋੜਤੇ ਇਸਲਿਏ ਵਸ੍ਤੁਰੂਪਸੇ ਉਨਕਾ ਭੀ ਅਭੇਦ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੀ ਭਾਁਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣੋਂਕਾ ਭੀ ਵਸ੍ਤੁਰੂਪਸੇ ਅਭੇਦ ਹੈ].. ੧੩..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ [ਆਦੇਸ਼ਵਸ਼ੇਨ] ਆਦੇਸ਼ਵਸ਼ਾਤ੍ [–ਕਥਨਕੇ ਵਸ਼] [ਖੁਲ] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ [ਸ੍ਯਾਤ੍ ਅਸ੍ਤਿ] ਸ੍ਯਾਤ੍ ਅਸ੍ਤਿ, [ਨਾਸ੍ਤਿ] ਸ੍ਯਾਤ੍ ਨਾਸ੍ਤਿ, [ਉਭਯਮ੍] ਸ੍ਯਾਤ੍ ਅਸ੍ਤਿ–ਨਾਸ੍ਤਿ, [ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯਮ੍] ਸ੍ਯਾਤ੍ ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ [ਪੁਨਃ ਚ] ਔਰ ਫਿਰ [ਤਤ੍ਤ੍ਰਿਤਯਮ੍] ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯਤਾਯੁਕ੍ਤ ਤੀਨ ਭਂਗਵਾਲਾ [– ਸ੍ਯਾਤ੍ ਅਸ੍ਤਿ–ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ, ਸ੍ਯਾਤ੍ ਨਾਸ੍ਤਿ–ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ ਔਰ ਸ੍ਯਾਤ੍ ਅਸ੍ਤਿ–ਨਾਸ੍ਤਿ–ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ] [–ਸਪ੍ਤਧਙ੍ਗਮ੍] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸਾਤ ਭਂਗਵਾਲਾ [ਸਮ੍ਭਵਤਿ] ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਆਦੇਸ਼ਕੇ ਵਸ਼ ਸਪ੍ਤਭਂਗੀ ਕਹੀ ਹੈ.

[੧] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ‘ਸ੍ਯਾਤ੍ ਅਸ੍ਤਿ’ ਹੈ; [੨] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ‘ਸ੍ਯਾਤ੍ ਨਾਸ੍ਤਿ’ ਹੈ; [੩] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ‘ਸ੍ਯਾਤ੍ ਅਸ੍ਤਿ ਔਰ ਨਾਸ੍ਤਿ’ ਹੈ; [੪] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ‘ਸ੍ਯਾਤ੍ ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ’ ਹੈੇ; [੫] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ‘ਸ੍ਯਾਤ੍ ਅਸ੍ਤਿ ਔਰ ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ’ ਹੈ; [੬] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ‘ਸ੍ਯਾਤ੍ ਨਾਸ੍ਤਿ ਔਰ ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ’ ਹੈ; [੭] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ‘ਸ੍ਯਾਤ੍ ਅਸ੍ਤਿ, ਨਾਸ੍ਤਿ ਔਰ ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ’ ਹੈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 33 of 264
PDF/HTML Page 62 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਨੇਕਾਨ੍ਤਦ੍ਯੋਤਕਃ ਕਥਂਚਿਦਰ੍ਥੇ ਸ੍ਯਾਚ੍ਛਬ੍ਦੋ ਨਿਪਾਤਃ. ਤਤ੍ਰ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਰਾਦ੍ਸ਼੍ਟਿਮਸ੍ਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਰਾਦਿਸ਼੍ਟਂ ਨਾਸ੍ਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਃ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਸ਼੍ਚ ਕ੍ਰਮੇਣਾ– ਦਿਸ਼੍ਟਮਸ੍ਤਿ ਚ ਨਾਸ੍ਤਿ ਚ ਦਵ੍ਯਂ, ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਃ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਸ਼੍ਚ ਯੁਗਪਦਾਦਿਸ਼੍ਟਮਵਕ੍ਤਵ੍ਯਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਰ੍ਯੁਗਪਤ੍ਸ੍ਵਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਸ਼੍ਚਾਦਿਸ਼੍ਟਮਸ੍ਤਿ ਚਾਵਕ੍ਤਵ੍ਯਂ ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਚਰਦ੍ਰਵ੍ਯ– ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਰ੍ਯੁਗਪਤ੍ਸ੍ਵਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਸ਼੍ਚਾਦਿਸ਼੍ਟਂ ਨਾਸ੍ਤਿ ਚਾਵਕ੍ਤਵ੍ਯਂ ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲਭਾਵੈਃ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਸ਼੍ਚ ਯੁਗਪਤ੍ਸ੍ਵਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਸ਼੍ਚਾਦਿਸ਼੍ਟਮਸ੍ਤਿ ਚ ਨਾਸ੍ਤਿ ਚਾਵਕ੍ਤਵ੍ਯਂ ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਿਤਿ. ਨ ਚੈਤਦਨੁਪਪਨ੍ਨਮ੍, ਸਰ੍ਵਸ੍ਯ ਵਸ੍ਤੁਨਃ ਸ੍ਵਰੂਪਾਦਿਨਾ ਅਸ਼ੂਨ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍, ਪਰਰੂਪਾਦਿਨਾ ਸ਼ੂਨ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍, -----------------------------------------------------------------------------

ਅਰ੍ਥਮੇਂ ਅਵ੍ਯਯਰੂਪਸੇ ਪ੍ਰਯੁਕ੍ਤ ਹੁਆ ਹੈ. ਵਹਾਁ –[੧] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇ ਪਰ ‘ਅਸ੍ਤਿ’ ਹੈ; [੨] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇ ਪਰ ‘ਨਾਸ੍ਤਿ’ ਹੈੇ; [੩] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਔਰ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇ ਪਰ ‘ਅਸ੍ਤਿ ਔਰ ਨਾਸ੍ਤਿ’ ਹੈ; [੪] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਔਰ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਯੁਗਪਦ੍ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇ ਪਰ ‘੨ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ’ ਹੈ; [੫] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਔਰ ਯੁਗਪਦ੍ ਸ੍ਵਪਰ– ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇ ਪਰ ‘ਅਸ੍ਤਿ ਔਰ ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ’ ਹੈ; [੬] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ– ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਔਰ ਯੁਗਪਦ੍ ਸ੍ਵਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇ ਪਰ ‘ਨਾਸ੍ਤਿ ਔਰ ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ’ ਹੈ; [੭] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ, ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਔਰ ਯੁਗਪਦ੍ ਸ੍ਵਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇ ਪਰ ‘ਅਸ੍ਤਿ, ਨਾਸ੍ਤਿ ਔਰ ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ’ ਹੈ. – ਯਹ [ਉਪਰ੍ਯੁਕ੍ਤ ਬਾਤ] ਅਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸਰ੍ਵ ਵਸ੍ਤੁ [੧] ਸ੍ਵਰੂਪਾਦਿਸੇ ‘੩ਅਸ਼ੂਨ੍ਯ’ ਹੈ, [੨] ਪਰਰੂਪਾਦਿਸੇ ‘੪ਸ਼ੂਨ੍ਯ’ ਹੈ, [੩] ਦੋਨੋਂਸੇ [ਸ੍ਵਰੂਪਾਦਿਸੇ ਔਰ ਪਰਰੂਪਾਦਿਸੇ] ‘ਅਸ਼ੂਨ੍ਯ ਔਰ ਸ਼ੂਨ੍ਯ’ ਹੈ [੪] ਦੋਨੋਂਸੇ [ਸ੍ਵਰੂਪਾਦਿਸੇ ਔਰ -------------------------------------------------------------------------- ੧ ਸ੍ਯਾਤ੍=ਕਥਂਚਿਤ੍; ਕਿਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ; ਕਿਸੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ. [‘ਸ੍ਯਾਤ੍’ ਸ਼ਬ੍ਦ ਸਰ੍ਵਥਾਪਨੇਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਕਰਤਾ ਹੈ ਔਰ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਕੋ

੨. ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ=ਜੋ ਕਹਾ ਨ ਜਾ ਸਕੇ; ਅਵਾਚ੍ਯ. [ਏਕਹੀ ਸਾਥ ਸ੍ਵਚਤੁਸ਼੍ਟਯ ਤਥਾ ਪਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਕਥਨਮੇਂ

੩. ਅਸ਼ੂਨ੍ਯ=ਜੋ ਸ਼ੂਨ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ ਐਸਾ; ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਵਾਲਾ; ਸਤ੍. ੪. ਸ਼ੂਨ੍ਯ=ਜਿਸਕਾ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਨਹੀਂ ਹੈ ਐਸਾ; ਅਸਤ੍.

Page 34 of 264
PDF/HTML Page 63 of 293
single page version

੩੪

ਉਭਾਭ੍ਯਾਮਸ਼ੂਨ੍ਯਸ਼ੂਨ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍, ਸਹਾਵਾਚ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍, ਭਙ੍ਗਸਂਯੋਗਾਰ੍ਪਣਾਯਾਮਸ਼ੂਨ੍ਯਾਵਾਚ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍, ਸ਼ੂਨ੍ਯਾਵਾਚ੍ਯ–ਤ੍ਵਾਤ੍,

----------------------------------------------------------------------------- ਪਰਰੂਪਾਦਿਸੇ] ਏਕਹੀ ਸਾਥ ‘ਅਵਾਚ੍ਯ’ ਹੈ, ਭਂਗੋਂਕੇ ਸਂਯੋਗਸੇ ਕਥਨ ਕਰਨੇ ਪਰ [੫] ‘ਅਸ਼ੂਨ੍ਯ ਔਰ ਅਵਾਚ੍ਯ’ ਹੈ, [੬] ‘ਸ਼ੂਨ੍ਯ ਔਰ ਅਵਾਚ੍ਯ’ ਹੈ, [੭] ‘ਅਸ਼ੂਨ੍ਯ, ਸ਼ੂਨ੍ਯ ਔਰ ਅਵਾਚ੍ਯ’ ਹੈ.

ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– [੧] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਹੈ’. [੨] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਪਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਨਹੀਂ ਹੈ’. [੩] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਸ੍ਵਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਔਰ ਪਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਹੈ ਔਰ ਨਹੀਂ ਹੈ’. [੪] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਯੁਗਪਦ੍ ਸ੍ਵਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਔਰ ਪਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈ’. [੫] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਔਰ ਯੁਗਪਦ੍ ਸ੍ਵਪਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਹੈ ਔਰ ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈੇ’. [੬] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਪਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ, ਔਰ ਯੁਗਪਦ੍ ਸ੍ਵਪਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਨਹੀਂ ਔਰ ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈ’. [੭] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ, ਪਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਔਰ ਯੁਗਪਦ੍ ਸ੍ਵਪਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਹੈ, ਨਹੀਂ ਹੈ ਔਰ ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈ’. – ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਯਹਾਁ ਸਪ੍ਤਭਂਗੀ ਕਹੀ ਗਈ ਹੈ.. ੧੪..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਭਾਵਸ੍ਯ] ਭਾਵਕਾ [ਸਤ੍ਕਾ] [ਨਾਸ਼ਃ] ਨਾਸ਼ [ਨ ਅਸ੍ਤਿ] ਨਹੀਂ ਹੈ [ਚ ਏਵ] ਤਥਾ [ਅਭਾਵਸ੍ਯ] ਅਭਾਵਕਾ [ਅਸਤ੍ਕਾ] [ਉਤ੍ਪਾਦਃ] ਉਤ੍ਪਾਦ [ਨ ਅਸ੍ਤਿ] ਨਹੀਂ ਹੈ; [ਭਾਵਾਃ] ਭਾਵ [ਸਤ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂ] [ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਸ਼ੁ] ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੋਂਮੇਂ [ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਾਨ੍] ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯ [ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ] ਕਰਤੇ ਹੈਂ. -------------------------------------------------------------------------- ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ, ਸ੍ਵਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ, ਸ੍ਵਕਾਲ ਔਰ ਸ੍ਵਭਾਵਕੋ ਸ੍ਵਚਤੁਸ਼੍ਟਯ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ . ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਨਿਜ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ

Page 35 of 264
PDF/HTML Page 64 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਅਤ੍ਰਾਸਤ੍ਪ੍ਰਾਦੁਰ੍ਭਾਵਤ੍ਵਮੁਤ੍ਪਾਦਸ੍ਯ ਸਦੁਚ੍ਛੇਦਤ੍ਵਂ ਵਿਗਮਸ੍ਯ ਨਿਸ਼ਿਦ੍ਧਮ੍.

ਭਾਵਸ੍ਯ ਸਤੋ ਹਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਵਿਨਾਸ਼ਃ, ਅਭਾਵਸ੍ਯਾਸਤੋਨ੍ਯਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨੋਤ੍ਪਾਦਃ. ਕਿਨ੍ਤੁ ਭਾਵਾਃ ਸਨ੍ਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਿ ਸਦੁਚ੍ਛੇਦਮਸਦੁਤ੍ਪਾਦਂ ਚਾਨ੍ਤਰੇਣੈਵ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੇਸ਼ੁ ਵਿਨਾਸ਼ਮੁਤ੍ਪਾਦਂ ਚਾਰਭਨ੍ਤੇ. ਯਥਾ ਹਿ ਘ੍ਰੁਤੋਤ੍ਪਤੌ ਗੋਰਸਸ੍ਯ ਸਤੋ ਨ ਵਿਨਾਸ਼ਃ ਨ ਚਾਪਿ ਗੋਰਸਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤਸ੍ਯਾਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਸ੍ਯਾਸਤਃ ਉਤ੍ਪਾਦਃ ਕਿਨ੍ਤੁ ਗੋਰਸਸ੍ਯੈਵ ਸਦੁਚ੍ਛੇਦਮਸਦੁਤ੍ਪਾਦਂ ਚਾਨੁਪਲਭ–ਮਾਨਸ੍ਯ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸਗਨ੍ਧਵਰ੍ਣਾਦਿਸ਼ੁ ਪਰਿਣਾਮਿਸ਼ੁ ਗੁਣੇਸ਼ੁ ਪੂਰ੍ਵਾਵਸ੍ਥਯਾ ਵਿਨਸ਼੍ਯਤ੍ਸੂਤ੍ਤਰਾਵਸ੍ਥਯਾ ਪ੍ਰਾਦਰ੍ਭਵਤ੍ਸੁ ਨਸ਼੍ਯਤਿ ਚ ਨਵਨੀਤਪਰ੍ਯਾਯੋ ਘਤ੍ਰੁਪਰ੍ਯਾਯ ਉਤ੍ਪਦ੍ਯਤੇ, ਤਥਾ ਸਰ੍ਵਭਾਵਾਨਾਮਪੀਤਿ.. ੧੫..

-----------------------------------------------------------------------------

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ ਉਤ੍ਪਾਦਮੇਂ ਅਸਤ੍ਕੇ ਪ੍ਰਾਦੁਰ੍ਭਾਵਕਾ ਔਰ ਵ੍ਯਯਮੇਂ ਸਤ੍ਕੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਕਿਯਾ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਤ੍ਪਾਦ ਹੋਨੇਸੇ ਕਹੀਂ ਅਸਤ੍ਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ ਔਰ ਵ੍ਯਯ ਹੋਨੇਸੇ ਕਹੀਂ ਸਤ੍ਕਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ––ਐਸਾ ਇਸ ਗਾਥਾਮੇਂ ਕਹਾ ਹੈ].

ਭਾਵਕਾ–ਸਤ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ–ਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪਸੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅਭਾਵਕਾ –ਅਸਤ੍ ਅਨ੍ਯਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ –ਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪਸੇ ਉਤ੍ਪਾਦ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਪਰਨ੍ਤੁ ਭਾਵ–ਸਤ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂ, ਸਤ੍ਕੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਔਰ ਅਸਤ੍ਕੇ ਉਤ੍ਪਾਦ ਬਿਨਾ ਹੀ, ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੋਂਮੇਂ ਵਿਨਾਸ਼ ਔਰ ਉਤ੍ਪਾਦ ਕਰਤੇ ਹੈਂ. ਜਿਸਪ੍ਰਕਾਰ ਘੀਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿਮੇਂ ਗੋਰਸਕਾ–ਸਤ੍ਕਾ–ਵਿਨਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਥਾ ਗੋਰਸਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਪਦਾਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਕਾ–ਅਸਤ੍ਕਾ–ਉਤ੍ਪਾਦ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਗੋਰਸਕੋ ਹੀ, ਸਤ੍ਕਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਔਰ ਅਸਤ੍ਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ ਕਿਯੇ ਬਿਨਾ ਹੀ, ਪੂਰ੍ਵ ਅਵਸ੍ਥਾਸੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇ ਵਾਲੇ ਔਰ ਉਤ੍ਤਰ ਅਵਸ੍ਥਾਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇ ਵਾਲੇ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼–ਰਸ–ਗਂਧ–ਵਰ੍ਣਾਦਿਕ ਪਰਿਣਾਮੀ ਗੁਣੋਂਮੇਂ ਮਕ੍ਖਨਪਰ੍ਯਾਯ ਵਿਨਾਸ਼ਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੀ ਹੈ ਤਥਾ ਘੀਪਰ੍ਯਾਯ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੀ ਹੈ; ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਸਰ੍ਵ ਭਾਵੋਂਕਾ ਭੀ ਵੈਸਾ ਹੀ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਮਸ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੋ ਨਵੀਨ ਪਰ੍ਯਾਯਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿਮੇਂ ਸਤ੍ਕਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਥਾ ਅਸਤ੍ਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਸਤ੍ਕਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਔਰ ਅਸਤ੍ਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ ਕਿਯੇ ਬਿਨਾ ਹੀ, ਪਹਲੇਕੀ [ਪੁਰਾਨੀ] ਅਵਸ੍ਥਾਸੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਔਰ ਬਾਦਕੀ [ਨਵੀਨ] ਅਵਸ੍ਥਾਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਪਰਿਣਾਮੀ ਗੁਣੋਂਮੇਂ ਪਹਲੇਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯ ਵਿਨਾਸ਼ ਔਰ ਬਾਦਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ].. ੧੫.. -------------------------------------------------------------------------- ਪਰਿਣਾਮੀ=ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਵਾਲੇ; ਪਰਿਣਾਮਵਾਲੇ. [ਪਰ੍ਯਾਯਾਰ੍ਥਿਕ ਨਯਸੇ ਗੁਣ ਪਰਿਣਾਮੀ ਹੈਂ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ.]

Page 36 of 264
PDF/HTML Page 65 of 293
single page version

੩੬

ਅਤ੍ਰ ਭਾਵਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਾਃ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਿਤਾਃ.

ਭਾਵਾ ਹਿ ਜੀਵਾਦਯਃ ਸ਼ਟ੍ ਪਦਾਰ੍ਥਾਃ. ਤੇਸ਼ਾਂ ਗੁਣਾਃ ਪਰ੍ਯਾਯਾਸ਼੍ਚ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਾਃ. ਤਥਾਪਿ ਜੀਵਸ੍ਯ ਵਕ੍ਸ਼੍ਯਮਾਣੋਦਾਹਰਣਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਯਥਰ੍ਮਭਿਧੀਯਨ੍ਤੇ. ਗੁਣਾ ਹਿ ਜੀਵਸ੍ਯ ਜ੍ਞਾਨਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਚੇਤਨਾ, ਕਾਰ੍ਯਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾ ਕਰ੍ਮਫਲਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾ ਚਾਸ਼ੁਦ੍ਧਚੇਤਨਾ, ਚੈਤਨ੍ਯਾਨੁਵਿਧਾਯਿਪਰਿਣਾਮਲਕ੍ਸ਼ਣਃ ਸ– ਵਿਕਲ੍ਪਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਰੂਪਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਸ਼ੁਦ੍ਧਤਯਾ ਸਕਲਵਿਕਲਤਾਂ -----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਜੀਵਾਦ੍ਯਾਃ] ਜੀਵਾਦਿ [ਦ੍ਰਵ੍ਯ] ਵੇ [ਭਾਵਾਃ] ‘ਭਾਵ’ ਹੈਂ. [ਜੀਵਗੁਣਾਃ] ਜੀਵਕੇ ਗੁਣ [ਚੇਤਨਾ ਚ ਉਪਯੋਗਃ] ਚੇਤਨਾ ਤਥਾ ਉਪਯੋਗ ਹੈਂ [ਚ] ਔਰ [ਜੀਵਸ੍ਯ ਪਰ੍ਯਾਯਾਃ] ਜੀਵਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ [ਸੁਰਨਰਨਾਰਕਤਿਰ੍ਯਞ੍ਚਃ] ਦੇਵ–ਮਨੁਸ਼੍ਯ–ਨਾਰਕ–ਤਿਰ੍ਯਂਚਰੂਪ [ਬਹਵਃ] ਅਨੇਕ ਹੈਂ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾ ਭਾਵੋਂ [ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂ], ਗੁਣੋਂਂ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਬਤਲਾਯੇ ਹੈਂ.

ਜੀਵਾਦਿ ਛਹ ਪਦਾਰ੍ਥ ਵੇ ‘ਭਾਵ’ ਹੈਂ. ਉਨਕੇ ਗੁਣ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਹੈਂ, ਤਥਾਪਿ ੧ਆਗੇ [ਅਗਲੀ ਗਾਥਾਮੇਂ] ਜੋ ਉਦਾਹਰਣ ਦੇਨਾ ਹੈ ਉਸਕੀ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿਕੇ ਹੇਤੁ ਜੀਵਕੇ ਗੁਣੋਂ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈਃ–

ਜੀਵਕੇ ਗੁਣੋਂ ੨ਜ੍ਞਾਨਾਨੁਭੂਤਿਸ੍ਵਰੂਪ ਸ਼ੁਦ੍ਧਚੇਤਨਾ ਤਥਾ ਕਾਰ੍ਯਾਨੁਭੂਤਿਸ੍ਵਰੂਪ ਔਰ ਕਰ੍ਮਫਲਾਨੁਭੂਤਿ– ਸ੍ਵਰੂਪ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਚੇਤਨਾ ਹੈ ਔਰ ੩ਚੈਤਨ੍ਯਾਨੁਵਿਧਾਯੀ–ਪਰਿਣਾਮਸ੍ਵਰੂਪ, ਸਵਿਕਲ੍ਪਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਰੂਪ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਤਾ– -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਅਗਲੀ ਗਾਥਾਮੇਂ ਜੀਵਕੀ ਬਾਤ ਉਦਾਹਰਣਕੇ ਰੂਪਮੇਂ ਲੇਨਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸ ਉਦਾਹਰਣਕੋ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਕਰਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ਯਹਾਁ

੨. ਸ਼ੁਦ੍ਧਚੇਤਨਾ ਜ੍ਞਾਨਕੀ ਅਨੁਭੂਤਿਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ ਔਰ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਚੇਤਨਾ ਕਰ੍ਮਕੀ ਤਥਾ ਕਰ੍ਮਫਲਕੀ ਅਨੁਭੂਤਿਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ. ੩. ਚੈਤਨ੍ਯ–ਅਨੁਵਿਧਾਯੀ ਪਰਿਣਾਮ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਚੈਤਨ੍ਯਕਾ ਅਨੁਸਰਣ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਪਰਿਣਾਮ ਵਹ ਉਪਯੋਗ ਹੈ. ਸਵਿਕਲ੍ਪ

Page 37 of 264
PDF/HTML Page 66 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਦਧਾਨੋ ਦ੍ਵੇਧੋਪਯੋਗਸ਼੍ਚ. ਪਰ੍ਯਾਯਾਸ੍ਤ੍ਵਗੁਰੁਲਘੁਗੁਣਹਾਨਿਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਃ, ਸੂਤ੍ਰੋਪਾਤ੍ਤਾਸ੍ਤੁ ਸੁਰਨਾਰਕ– ਤਿਰ੍ਯਙ੍ਮਨੁਸ਼੍ਲਕ੍ਸ਼ਣਾਃ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸਮ੍ਬਨ੍ਧਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਤ੍ਵਾਦਸ਼ੁਦ੍ਧਾਸ਼੍ਚੇਤਿ.. ੧੬..

ਇਦਂ ਭਾਵਨਾਸ਼ਾਭਾਵੋਤ੍ਪਾਦਨਿਸ਼ੇਧੋਦਾਹਰਣਮ੍. ----------------------------------------------------------------------------- ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਤਾਕੇ ਕਾਰਣ ਸਕਲਤਾ–ਵਿਕਲਤਾ ਧਾਰਣ ਕਰਨੇਵਾਲਾ, ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਉਪਯੋਗ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੀਵਕੇ ਗੁਣੋਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧ–ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ ਚੇਤਨਾ ਤਥਾ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਉਪਯੋਗ ਹੈਂ].

ਜੀਵਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈਂਃ–– ਅਗੁਰੁਲਘੁਗੁਣਕੀ ਹਾਨਿਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੈਂ ਔਰ ਸੁਤ੍ਰਮੇਂ [–ਇਸ ਗਾਥਾਮੇਂ] ਕਹੀ ਹੁਈ, ਦੇਵ–ਨਾਰਕ–ਤਿਰ੍ਯਂਚ–ਮਨੁਸ਼੍ਯਸ੍ਵਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੀ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੈਂ.. ੧੬..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਮਨੁਸ਼੍ਯਤ੍ਵੇਨ] ਮਨੁਸ਼੍ਯਪਤ੍ਵਸੇ [ਨਸ਼੍ਟਃ] ਨਸ਼੍ਟ ਹੁਆ [ਦੇਹੀ] ਦੇਹੀ [ਜੀਵ] [ਦੇਵਃ ਵਾ ਇਤਰਃ] ਦੇਵ ਅਥਵਾ ਅਨ੍ਯ [ਭਵਤਿ] ਹੋਤਾ ਹੈ; [ਉਭਯਤ੍ਰ] ਉਨ ਦੋਨੋਂਮੇਂ [ਜੀਵਭਾਵਃ] ਜੀਵਭਾਵ [ਨ ਨਸ਼੍ਯਤਿ] ਨਸ਼੍ਟ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਔਰ [ਅਨ੍ਯਃ] ਦੂਸਰਾ ਜੀਵਭਾਵ [ਨ ਜਾਯਤੇ] ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ.

ਟੀਕਾਃ– ‘ਭਾਵਕਾ ਨਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਔਰ ਅਭਾਵਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ’ ਉਸਕਾ ਯਹ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ. -------------------------------------------------------------------------- ਪਰ੍ਯਾਯਾਰ੍ਥਿਕਨਯਸੇ ਗੁਣ ਭੀ ਪਰਿਣਾਮੀ ਹੈਂ. [ਦਖਿਯੇ, ੧੫ ਵੀਂ ਗਾਥਾਕੀ ਟੀਕਾ.]

Page 38 of 264
PDF/HTML Page 67 of 293
single page version

੩੮

ਪ੍ਰਤਿਸਮਯਸਂਭਵਦਗੁਰੁਲਘੁਗੁਣਹਾਨਿਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਸ੍ਵਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯਸਂਤਤ੍ਯਵਿਚ੍ਛੇਦਕੇਨੈਕੇਨ ਸੋਪਾਧਿਨਾ ਮਨੁਸ਼੍ਯਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨ ਪਰ੍ਯਾਯੇਣ ਵਿਨਸ਼੍ਯਤਿ ਜੀਵਃ, ਤਥਾਵਿਧੇਨ ਦੇਵਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨ ਨਾਰਕਤਿਰ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨ ਵਾਨ੍ਯੇਨ ਪਰ੍ਯਾਯੇਣੋਤ੍ਪਦ੍ਯਤੇ. ਨ ਚ ਮਨੁਸ਼੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਨਾਸ਼ੇ ਜੀਵਤ੍ਵੇਨਾਪਿ ਨਸ਼੍ਯਤਿ, ਦੇਵਤ੍ਵਾਦਿਨੋਤ੍ਪਾਦੇ ਜੀਵਤ੍ਵੇਨਾਪ੍ਯੁਤ੍ਪਦ੍ਯਤੇਃ ਕਿਂ ਤੁ ਸਦੁਚ੍ਛੇਦਮਸਦੁਤ੍ਪਾਦਮਨ੍ਤਰੇਣੈਵ ਤਥਾ ਵਿਵਰ੍ਤਤ ਇਤਿ..੧੭..

ਅਤ੍ਰ ਕਥਂਚਿਦ੍ਵਯਯੋਤ੍ਪਾਦਵਤ੍ਤ੍ਵੇਪਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸਦਾਵਿਨਸ਼੍ਟਾਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਵਂ ਖ੍ਯਾਪਿਤਮ੍. ਯਦੇਵ ਪੂਰ੍ਵੋਤ੍ਤਰਪਰ੍ਯਾਯਵਿਵੇਕਸਂਪਰ੍ਕਾਪਾਦਿਤਾਮੁਭਯੀਮਵਸ੍ਥਾਮਾਤ੍ਮਸਾਤ੍ਕੁਰ੍ਵਾਣਮੁਚ੍ਛਿਦ੍ਯਮਾਨਮੁਤ੍ਪਦ੍ਯ–ਮਾਨਂ ਚ -----------------------------------------------------------------------------

ਪ੍ਰਤਿਸਮਯ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਅਗੁਰੁਲਧੁਗੁਣਕੀ ਹਾਨਿਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਸ੍ਵਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੀ ਸਂਤਤਿਕਾ ਵਿਚ੍ਛੇਦ ਨ ਕਰਨੇਵਾਲੀ ਏਕ ਸੋਪਾਧਿਕ ਮਨੁਸ਼੍ਯਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯਸੇ ਜੀਵ ਵਿਨਾਸ਼ਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਤਥਾਵਿਧ [–ਸ੍ਵਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਪ੍ਰਵਾਹਕੋ ਨ ਤੋੜਨੇਵਾਲੀ ਸੋਪਾਧਿਕ] ਦੇਵਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ, ਨਾਰਕਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ ਯਾ ਤਿਰ੍ਯਂਚਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ ਅਨ੍ਯ ਪਰ੍ਯਾਯਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਵਹਾਁ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁਸ਼੍ਯਪਤ੍ਵਸੇ ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਪਰ ਜੀਵਤ੍ਵਸੇ ਭੀ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਦੇਵਤ੍ਵਸੇ ਆਦਿਸੇ ਉਤ੍ਪਾਦ ਹੋਨੇਪਰ ਜੀਵਤ੍ਵ ਭੀ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਸਤ੍ਕੇ ਉਚ੍ਛੇਦ ਔਰ ਅਸਤ੍ਕੇ ਉਤ੍ਪਾਦ ਬਿਨਾ ਹੀ ਤਦਨੁਸਾਰ ਵਿਵਰ੍ਤਨ [–ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ, ਪਰਿਣਮਨ] ਕਰਤਾ ਹੈ.. ੧੭..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਸਃ ਚ ਏਵ] ਵਹੀ [ਯਾਤਿ] ਜਨ੍ਮ ਲੇਤਾ ਹੈ ਔਰ [ਮਰਣਂਯਾਤਿ] ਮ੍ਰੁਤ੍ਯੁ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ ਤਥਾਪਿ [ਨ ਏਵ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨਃ] ਵਹ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ [ਚ] ਔਰ [ਨ ਨਸ਼੍ਟਃ] ਨਸ਼੍ਟ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ; [ਦੇਵਃ ਮਨੁਸ਼੍ਯਃ] ਦੇਵ, ਮੁਨਸ਼੍ਯ [ਇਤਿ ਪਰ੍ਯਾਯਃ] ਐਸੀ ਪਰ੍ਯਾਯ [ਉਤ੍ਪਨ੍ਨਃ] ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੀ ਹੈ [ਚ] ਔਰ [ਵਿਨਸ਼੍ਟਃ] ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋਤੀ ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ, ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਵ੍ਯਯ ਔਰ ਉਤ੍ਪਾਦਵਾਲਾ ਹੋਨੇਪਰ ਭੀ ਉਸਕਾ ਸਦਾ ਅਵਿਨਸ਼੍ਟਪਨਾ ਔਰ ਅਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨਪਨਾ ਕਹਾ ਹੈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 39 of 264
PDF/HTML Page 68 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਾਲਕ੍ਸ਼੍ਯਤੇ, ਤਦੇਵ ਤਥਾਵਿਧੋਭਯਾਵਸ੍ਥਾਵ੍ਯਾਪਿਨਾ ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਤੈਕ– ਵਸ੍ਤੁਤ੍ਵਨਿਬਨ੍ਧਨਭੂਤੇਨ ਸ੍ਵਭਾਵੇਨਾਵਿਨਸ਼੍ਟਮਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨਂ ਵਾ ਵੇਦ੍ਯਤੇ. ਪਰ੍ਯਾਯਾਸ੍ਤੁ ਤਸ੍ਯ ਪੂਰ੍ਵਪੂਰ੍ਵਪਰਿਣਾਮੋ–ਪਮਰ੍ਦੋਤ੍ਤਰੋਤ੍ਤਰਪਰਿਣਾਮੋਤ੍ਪਾਦਰੂਪਾਃ ਪ੍ਰਣਾਸ਼ਸਂਭਵਧਰ੍ਮਾਣੋਭਿਧੀਯਨ੍ਤੇ. ਤੇ ਚ ਵਸ੍ਤੁਤ੍ਵੇਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤਾ ਏਵੋਕ੍ਤਾਃ. ਤਤਃ ਪਰ੍ਯਾਯੈਃ ਸਹੈਕਵਸ੍ਤੁਤ੍ਵਾਜ੍ਜਾਯਮਾਨਂ ਮ੍ਰਿਯਮਾਣਮਤਿ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਸਰ੍ਵਦਾਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨਾ ਵਿਨਸ਼੍ਟਂ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਵ੍ਯਮ੍. ਦੇਵਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਾਸ੍ਤੁ ਕ੍ਰਮਵਰ੍ਤਿਤ੍ਵਾਦੁਪਸ੍ਥਿਤਾਤਿਵਾਹਿਤਸ੍ਵਸਮਯਾ ਉਤ੍ਪਦ੍ਯਨ੍ਤੇ ਵਿਨਸ਼੍ਯਨ੍ਤਿ ਚੇਤਿ.. ੧੮..

----------------------------------------------------------------------------- ਜੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ੧ਪੂਰ੍ਵ ਪਰ੍ਯਾਯਕੇ ਵਿਯੋਗਸੇ ਔਰ ੨ਉਤ੍ਤਰ ਪਰ੍ਯਾਯਕੇ ਸਂਯੋਗਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਉਭਯ ਅਵਸ੍ਥਾਕੋ ਆਤ੍ਮਸਾਤ੍ [ਅਪਨੇਰੂਪ] ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋਤਾ ਔਰ ਉਪਜਤਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ, ਵਹੀ [ਦ੍ਰਵ੍ਯ] ਵੈਸੀ ਉਭਯ ਅਵਸ੍ਥਾਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਜੋ ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਤ ਏਕਵਸ੍ਤੁਤ੍ਵਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਸ੍ਵਭਾਵ ਉਸਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ [–ਉਸ ਸ੍ਵਭਾਵਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ] ਅਵਿਨਸ਼੍ਟ ਏਵਂ ਅਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਉਸਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਪੂਰ੍ਵ–ਪੂਰ੍ਵ ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਨਾਸ਼ਰੂਪ ਔਰ ਉਤ੍ਤਰ–ਉਤ੍ਤਰ ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਉਤ੍ਪਾਦਰੂਪ ਹੋਨੇਸੇ ਵਿਨਾਸ਼–ਉਤ੍ਪਾਦਧਰ੍ਮਵਾਲੀ [–ਵਿਨਾਸ਼ ਏਵਂ ਉਤ੍ਪਾਦਰੂਪ ਧਰ੍ਮਵਾਲੀ] ਕਹੀ ਜਾਤੀ ਹੈ, ਔਰ ਵੇ [ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ] ਵਸ੍ਤੁਰੂਪਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਅਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤ ਹੀ ਕਹੀ ਗਈ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ, ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਸਾਥ ਏਕਵਸ੍ਤੁਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਜਨ੍ਮਤਾ ਔਰ ਮਰਤਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸਰ੍ਵਦਾ ਅਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨ ਏਵਂ ਅਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੀ ਦੇਖਨਾ [–ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਕਰਨਾ]; ਦੇਵ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਉਪਜਤੀ ਹੈ ਔਰ ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋਤੀ ਹੈਂ ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵੇ ਕ੍ਰਮਵਰ੍ਤੀ ਹੋਨੇਸੇ ਉਨਕਾ ਸ੍ਵਸਮਯ ਉਪਸ੍ਥਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਬੀਤ ਜਾਤਾ ਹੈ.. ੧੮..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਏਵਂ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ [ਜੀਵਸ੍ਯ] ਜੀਵਕੋ [ਸਤਃ ਵਿਨਾਸ਼ਃ] ਸਤ੍ਕਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਔਰ [ਅਸਤਃ ਉਤ੍ਪਾਦਃ] ਅਸਤ੍ਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ [ਨ ਅਸ੍ਤਿ] ਨਹੀਂ ਹੈ; [‘ਦੇਵ ਜਨ੍ਮਤਾ ਹੈੇ ਔਰ ਮਨੁਸ਼੍ਯ ਮਰਤਾ ਹੈ’ – ਐਸਾ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ਉਸਕਾ ਯਹ ਕਾਰਣ ਹੈ ਕਿ] [ਜੀਵਾਨਾਮ੍] ਜੀਵੋਂਕੀ [ਦੇਵਃ ਮਨੁਸ਼੍ਯਃ] ਦੇਵ, ਮਨੁਸ਼੍ਯ [ਇਤਿ ਗਤਿਨਾਮ] ਐਸਾ ਗਤਿਨਾਮਕਰ੍ਮ [ਤਾਵਤ੍] ਉਤਨੇ ਹੀ ਕਾਲਕਾ ਹੋਤਾ ਹੈ. -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਪੂਰ੍ਵ = ਪਹਲੇਕੀ. ੨. ਉਤ੍ਤਰ = ਬਾਦਕੀ

Page 40 of 264
PDF/HTML Page 69 of 293
single page version

੪੦

ਅਤ੍ਰ ਸਦਸਤੋਰਵਿਨਾਸ਼ਾਨੁਤ੍ਪਾਦੌ ਸ੍ਥਿਤਿਪਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵੇਨੋਪਨ੍ਯਸ੍ਤੌ.

ਯਦਿ ਹਿ ਜੀਵੋ ਯ ਏਵ ਮ੍ਰਿਯਤੇ ਸ ਏਵ ਜਾਯਤੇ, ਯ ਏਵ ਜਾਯਤੇ ਸ ਏਵ ਮ੍ਰਿਯਤੇ, ਤਦੈਵਂ ਸਤੋ ਵਿਨਾਸ਼ੋਸਤ੍ ਉਤ੍ਪਾਦਸ਼੍ਚ ਨਾਸ੍ਤੀਤਿ ਵ੍ਯਵਤਿਸ਼੍ਠਤੇ. ਯਤ੍ਤੁ ਦੇਵੋ ਜਾਯਤੇ ਮਨੁਸ਼੍ਯੋ ਮ੍ਰਿਯਤੇ ਇਤਿ ਵ੍ਯਪਦਿਸ਼੍ਯਤੇ ਤਦਵਧ੍ਰੁਤਕਾਲਦੇਵਮਨੁਸ਼੍ਯਤ੍ਵਪਰ੍ਯਾਯਨਿਰ੍ਵਰ੍ਤਕਸ੍ਯ ਦੇਵਮਨੁਸ਼੍ਯਗਤਿਨਾਮ੍ਨਸ੍ਤਨ੍ਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵਾਦਵਿਰੁਦ੍ਧਮ੍. ਯਥਾ ਹਿ ਮਹਤੋ ਵੇਣੁਦਣ੍ਡਸ੍ਯੈਕਸ੍ਯ ਕ੍ਰਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤੀਨ੍ਯਨੇ ਕਾਨਿ ਪਰ੍ਵਾਣ੍ਯਾਤ੍ਮੀਯਾਤ੍ਮੀਯਪ੍ਰਮਾਣਾਵਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਵਾਤ੍ ਪਰ੍ਵਾਨ੍ਤਰਮਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਸ੍ਵਸ੍ਥਾਨੇਸ਼ੁ ਭਾਵਭਾਜ੍ਜਿ ਪਰਸ੍ਥਾਨੇਸ਼੍ਵਭਾਵਭਾਜ੍ਜਿ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਵੇਣੁਦਣ੍ਡਸ੍ਤੁ ਸਰ੍ਵੇਸ਼੍ਵਪਿ ਪਰ੍ਵਸ੍ਥਾਨੇਸ਼ੁ ਭਾਵਭਾਗਪਿ ਪਰ੍ਵਾਨ੍ਤਰਸਂਬਨ੍ਧੇਨ ਪਰ੍ਵਾਨ੍ਤਰਸਂਬਨ੍ਧਾਭਾਵਾਦਭਾਵਭਾਗ੍ਭਵਤਿ; ਤਥਾ ਨਿਰਵਧਿਤ੍ਰਿ–ਕਾਲਾਵਸ੍ਥਾਯਿਨੋ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯੈਕਸ੍ਯ ਕ੍ਰਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤਯੋਨੇਕੇਃ ਮਨੁਸ਼੍ਯਤ੍ਵਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਾ ਆਤ੍ਮੀਯਾਤ੍ਮੀਯਪ੍ਰਮਾਣਾ–ਵਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਵਾਤ੍ ਪਰ੍ਯਾਯਾਨ੍ਤਰਮਗਚ੍ਛਨ੍ਤਃ ਸ੍ਵਸ੍ਥਾਨੇਸ਼ੁ ਭਾਵਭਾਜਃ ਪਰਸ੍ਥਾਨੇਸ਼੍ਵਭਾਵਭਾਜੋ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਤੁ ਸਰ੍ਵਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਥਾਨੇਸ਼ੁ ਭਾਵਭਾਗਪਿ ਪਰ੍ਯਾਯਾਨ੍ਤਰਸਂਬਨ੍ਧੇਨ ਪਰ੍ਯਾਯਾਨ੍ਤਰਸਂਬਨ੍ਧਾਭਾਵਾਦਭਾਵਭਾਗ੍ਭਵਤਿ..੧੯.. -----------------------------------------------------------------------------

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ ਸਤ੍ਕਾ ਅਵਿਨਾਸ਼ ਔਰ ਅਸਤ੍ਕਾ ਅਨੁਤ੍ਪਾਦ ਧ੍ਰੁਵਤਾਕੇ ਪਕ੍ਸ਼ਸੇ ਕਹਾ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਧ੍ਰੁਵਤਾਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਸਤ੍ਕਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਯਾ ਅਸਤ੍ਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ–– ਐਸਾ ਇਸ ਗਾਥਾਮੇਂ ਕਹਾ ਹੈ].

ਯਦਿ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਜੋ ਜੀਵ ਮਰਤਾ ਹੈ ਵਹੀ ਜਨ੍ਮਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਜੀਵ ਜਨ੍ਮਤਾ ਹੈ ਵਹੀ ਮਰਤਾ ਹੈ, ਤੋ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸਤ੍ਕਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਔਰ ਅਸਤ੍ਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ ਨਹੀਂ ਹੈ ਐਸਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਔਰ ‘ਦੇਵ ਜਨ੍ਮਤਾ ਹੈੇ ਔਰ ਮਨੁਸ਼੍ਯ ਮਰਤਾ ਹੈ’ ਐਸਾ ਜੋ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ਵਹ [ਭੀ] ਅਵਿਰੁਦ੍ਧ ਹੈ ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਮਰ੍ਯਾਦਿਤ ਕਾਲਕੀ ਦੇਵਤ੍ਵਪਰ੍ਯਾਯ ਔਰ ਮਨੁਸ਼੍ਯਤ੍ਵਪਰ੍ਯਾਯਕੋ ਰਚਨੇ ਵਾਲੇ ਦੇਵਗਤਿਨਾਮਕਰ੍ਮ ਔਰ ਮਨੁਸ਼੍ਯਗਤਿਨਾਮਕਰ੍ਮ ਮਾਤ੍ਰ ਉਤਨੇ ਕਾਲ ਜਿਤਨੇ ਹੀ ਹੋਤੇ ਹੈਂ. ਜਿਸਪ੍ਰਕਾਰ ਏਕ ਬਡੇ਼ ਬਾਁਸਕੇ ਕ੍ਰ੍ਰਮਵਰ੍ਤੀ ਅਨੇਕ ੧ਪਰ੍ਵ ਅਪਨੇ–ਅਪਨੇ ਮਾਪਮੇਂ ਮਰ੍ਯਾਦਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਅਨ੍ਯ ਪਰ੍ਵਮੇਂ ਨ ਜਾਤੇ ਹੁਏ ਅਪਨੇ–ਅਪਨੇ ਸ੍ਥਾਨੋਂਮੇਂ ਭਾਵਵਾਲੇ [–ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ] ਹੈਂ ਔਰ ਪਰ ਸ੍ਥਾਨੋਂਮੇਂ ਅਭਾਵਵਾਲੇ [–ਅਵਿਦ੍ਯਮਾਨ] ਹੈਂ ਤਥਾ ਬਾਁਸ ਤੋ ਸਮਸ੍ਤ ਪਰ੍ਵਸ੍ਥਾਨੋਂਮੇਂ ਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇਪਰ ਭੀ ਅਨ੍ਯ ਪਰ੍ਵਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਨ੍ਯ ਪਰ੍ਵਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਅਭਾਵਵਾਲਾ [ਭੀ] ਹੈ; ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਨਿਰਵਧਿ ਤ੍ਰਿਕਾਲ ਸ੍ਥਿਤ ਰਹਨੇਵਾਲੇ ਏਕ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਕ੍ਰਮਵਰ੍ਤੀ ਅਨੇਕ ਮਨੁਸ਼੍ਯਤ੍ਵਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯ ਅਪਨੇ–ਅਪਨੇ ਮਾਪਮੇਂ ਮਰ੍ਯਾਦਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਅਨ੍ਯ ਪਰ੍ਯਾਯਮੇਂ ਨ ਜਾਤੀ ਹੁਈ ਅਪਨੇ–ਅਪਨੇ ਸ੍ਥਾਨੋਂਮੇਂ ਭਾਵਵਾਲੀ ਹੈਂ ਔਰ ਪਰ ਸ੍ਥਾਨੋਂਮੇਂ ਅਭਾਵਵਾਲੀ ਹੈਂ ਤਥਾ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯ ਤੋ ਸਰ੍ਵਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਥਾਨੋਮੇਂ ਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਅਨ੍ਯ ਪਰ੍ਯਾਯਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਨ੍ਯ ਪਰ੍ਯਾਯਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਅਭਾਵਵਾਲਾ [ਭੀ] ਹੈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 41 of 264
PDF/HTML Page 70 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

-----------------------------------------------------------------------------

ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– ਜੀਵਕੋ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਸਤ੍ਕਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਔਰ ਅਸਤ੍ਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ ਨਹੀਂ ਹੈ. ‘ਮਨੁਸ਼੍ਯ ਮਰਤਾ ਹੈ ਔਰ ਦੇਵ ਜਨ੍ਮਤਾ ਹੈ’ –ਐਸਾ ਜੋ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ਵਹ ਬਾਤ ਭੀ ਉਪਰ੍ਯੁਕ੍ਤ ਵਿਵਰਣਕੇ ਸਾਥ ਵਿਰੋਧਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ. ਜਿਸਪ੍ਰਕਾਰ ਏਕ ਬਡੇ਼ ਬਾਁਸਕੀ ਅਨੇਕ ਪੋਰੇਂ ਅਪਨੇ–ਅਪਨੇ ਸ੍ਥਾਨੋਂਮੇਂ ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਹੈਂ ਔਰ ਦੂਸਰੀ ਪੋਰੋਂਕੇ ਸ੍ਥਾਨੋਂਮੇਂ ਅਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਹੈਂ ਤਥਾ ਬਾਁਸ ਤੋ ਸਰ੍ਵ ਪੋਰੋਂਕੇ ਸ੍ਥਾਨੋਂਮੇਂ ਅਨ੍ਵਯਰੂਪਸੇ ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਪ੍ਰਥਮਾਦਿ ਪੋਰਕੇ ਰੂਪਮੇਂ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾਦਿ ਪੋਰਮੇਂ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਅਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਭੀ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ; ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਤ੍ਰਿਕਾਲ–ਅਵਸ੍ਥਾਯੀ ਏਕ ਜੀਵਕੀ ਨਰਨਾਰਕਾਦਿ ਅਨੇਕ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਅਪਨੇ–ਅਪਨੇ ਕਾਲਮੇਂ ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਹੈਂ ਔਰ ਦੂਸਰੀ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਕਾਲਮੇਂ ਅਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਹੈਂ ਤਥਾ ਜੀਵ ਤੋ ਸਰ੍ਵ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਮੇਂ ਅਨ੍ਵਯਰੂਪਸੇ ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਸੇ ਦੇਵਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਮੇਂ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਅਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਭੀ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ.. ੧੯..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦ੍ਯਾਃ ਭਾਵਾਃ] ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿ ਭਾਵ [ਜੀਵੇਨ] ਜੀਵਕੇ ਸਾਥ [ਸੁਸ਼੍ਠੁ] ਭਲੀ ਭਾਁਤਿ [ਅਨੁਬਦ੍ਧਾਃ] ਅਨੁਬਦ੍ਧ ਹੈ; [ਤੇਸ਼ਾਮ੍ ਅਭਾਵਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ] ਉਨਕਾ ਅਭਾਵ ਕਰਕੇ ਵਹ [ਅਭੂਤਪੂਰ੍ਵਃ ਸਿਦ੍ਧਃ] ਅਭੂਤਪੂਰ੍ਵ ਸਿਦ੍ਧ [ਭਵਤਿ] ਹੋਤਾ ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ ਸਿਦ੍ਧਕੋ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਅਸਤ੍–ਉਤ੍ਪਾਦਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਕਿਯਾ ਹੈ. [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵ ਹੋਨੇਸੇ ਸਰ੍ਵਥਾ ਅਸਤ੍ਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਐਸਾ ਕਹਾ ਹੈ].

--------------------------------------------------------------------------

Page 42 of 264
PDF/HTML Page 71 of 293
single page version

੪੨

ਅਤ੍ਰਾਤ੍ਯਨ੍ਤਾਸਦੁਤ੍ਪਾਦਤ੍ਵਂ ਸਿਦ੍ਧਸ੍ਯ ਨਿਸ਼ਿਦ੍ਧਮ੍. ਯਥਾ ਸ੍ਤੋਕਕਾਲਾਨ੍ਵਯਿਸ਼ੁ ਨਾਮਕਰ੍ਮਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋਦਯਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਸ਼ੁ ਜੀਵਸ੍ਯ ਦੇਵਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯੇਸ਼੍ਵੇਕਸ੍ਮਿਨ੍ ਸ੍ਵਕਾਰਣਨਿਵ੍ਰੁਤੌ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਭੂਤਪੂਰ੍ਵ ਏਵ ਚਾਨ੍ਯਸ੍ਮਿਨ੍ਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨੇ ਨਾਸਦੁਤ੍ਪਤ੍ਤਿਃ, ਤਥਾ ਦੀਰ੍ਧਕਾਲਾ– ਨ੍ਵਯਿਨਿ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿਕਰ੍ਮਸਾਮਾਨ੍ਯੋਦਯਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਸਂਸਾਰਿਤ੍ਵਪਰ੍ਯਾਯੇ ਭਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸ੍ਵਕਾਰਣਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤੌ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇ ਸੁਮੁਤ੍ਪਨ੍ਨੇ ਚਾਭੂਤਪੂਰ੍ਵੇ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਪਰ੍ਯਾਯੇ ਨਾਸਦੁਤ੍ਪਤ੍ਤਿਰਿਤਿ. ਕਿਂ ਚ–ਯਥਾ ਦ੍ਰਾਘੀਯਸਿ ਵੇਣੁਦਣ੍ਡੇ ਵ੍ਯਵਹਿਤਾ– ਵ੍ਯਵਹਿਤਵਿਚਿਤ੍ਰਚਿਤ੍ਰਕਿਰ੍ਮੀਰਤਾਖਚਿਤਾਧਸ੍ਤਨਾਰ੍ਧਭਾਗੇ ਏਕਾਨ੍ਤਵ੍ਯਵਹਿਤਸੁਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧੋਰ੍ਧ੍ਵਾਰ੍ਧਭਾਗੇਵਤਾਰਿਤਾ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿਃ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਵਿਚਿਤ੍ਰਚਿਤ੍ਰਕਿਰ੍ਮੀਰਤਾਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿਂ ਪਸ਼੍ਯਨ੍ਤੀ ਸਮੁਨਮਿਨੋਤਿ ਤਸ੍ਯ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰਾਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਂ, ਤਥਾ ਕ੍ਵਚਿਦਪਿ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਵ੍ਯਵਹਿਤਾਵ੍ਯਵਹਿਤਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿਕਰ੍ਮਕਿਰ੍ਮੀਰਤਾਖਚਿਤਬਹੁਤਰਾਧਸ੍ਤਨਭਾਗੇ ਏਕਾਨ੍ਤ– ਵ੍ਯਵਹਿਤਸੁਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਬਹੁਤਰੋਰ੍ਧ੍ਵਭਾਗੇਵਤਾਰਿਤਾ ਬੁਦ੍ਧਿਃ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿਕਰ੍ਮਕਿਰ੍ਮੀਰਤਾਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿ ਵ੍ਯਵਸ੍ਯਨ੍ਤੀ ਸਮਨੁਮਿਨੋਤਿ ਤਸ੍ਯ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰਾਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਮ੍. ਯਥਾ ਚ ਤਤ੍ਰ ਵੇਣੁਦਣ੍ਡੇ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿਜ੍ਞਾਨਾਭਾਸਨਿ– ਬਨ੍ਧਨਵਿਚਿਤ੍ਰਚਿਤ੍ਰ ਕਿਰ੍ਮੀਰਤਾਨ੍ਵਯਃ ਤਥਾ ਚ ਕ੍ਵਚਿਜ੍ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰ– ----------------------------------------------------------------------------- ਜਿਸਪ੍ਰਕਾਰ ਕੁਛ ਸਮਯ ਤਕ ਅਨ੍ਵਯਰੂਪਸੇ [–ਸਾਥ–ਸਾਥ] ਰਹਨੇ ਵਾਲੀ, ਨਾਮਕਰ੍ਮਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕੇ ਉਦਯਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਜੋ ਦੇਵਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਉਨਮੇਂਸੇ ਜੀਵਕੋ ਏਕ ਪਰ੍ਯਾਯ ਸ੍ਵਕਾਰਣਕੀ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਹੋਨੇਪਰ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਹੋ ਤਥਾ ਅਨ੍ਯ ਕੋਈ ਅਭੂਤਪੂਰ੍ਵ ਪਰ੍ਯਾਯਹੀ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨਹੋ, ਵਹਾਁ ਅਸਤ੍ਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਰ੍ਧ ਕਾਲ ਤਕ ਅਨ੍ਵਯਰੂਪਸੇ ਰਹਨੇਵਾਲੀ, ਜ੍ਞਾਨਵਰਣਾਦਿਕਰ੍ਮਸਾਮਾਨ੍ਯਕੇ ਉਦਯਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਸਂਸਾਰਿਤ੍ਵਪਰ੍ਯਾਯ ਭਵ੍ਯਕੋ ਸ੍ਵਕਾਰਣਕੀ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਹੋਨੇ ਪਰ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਹੋ ਔਰ ਅਭੂਤਪੂਰ੍ਵ [–ਪੂਰ੍ਵਕਾਲਮੇਂ ਨਹੀਂ ਹੁਈ ਐਸੀ] ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਪਰ੍ਯਾਯ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋ, ਵਹਾਁ ਅਸਤ੍ਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨਹੀਂ ਹੈ.

ਪੁਨਸ਼੍ਚ [ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਝਾਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ.]ਃ–

ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜਿਸਕਾ ਵਿਚਿਤ੍ਰ ਚਿਤ੍ਰੋਂਸੇ ਚਿਤ੍ਰਵਿਚਿਤ੍ਰ ਨੀਚੇਕਾ ਅਰ੍ਧ ਭਾਗ ਕੁਛ ਢਁਕਾਹੁਆ ਔਰ ਕੁਛ ਬਿਨ ਢਁਕਾ ਹੋ ਤਥਾ ਸੁਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ [–ਅਚਿਤ੍ਰਿਤ] ਊਪਰਕਾ ਅਰ੍ਧ ਭਾਗ ਮਾਤ੍ਰ ਢਁਕਾ ਹੁਆ ਹੀ ਹੋ ਐਸੇ ਬਹੁਤ ਲਂਬੇ ਬਾਁਸ ਪਰ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿ ਡਾਲਨੇਸੇ ਵਹ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਵਿਚਿਤ੍ਰ ਚਤ੍ਰੋਂਸੇ ਹੁਏ ਚਿਤ੍ਰਵਿਚਿਤ੍ਰਪਨੇਕੀ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿਕਾ ਨਿਰ੍ਣਯ ਕਰਤੀ ਹੁਈ ‘ਵਹ ਬਾਁਸ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਅਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਰਂਗਬਿਰਂਗਾ ਹੈ]’ ਐਸਾ ਅਨੁਮਾਨ ਕਰਤੀ ਹੈ; ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਜਿਸਕਾ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿ ਕਰ੍ਮੋਂਸੇ ਹੁਆ ਚਿਤ੍ਰਵਿਚਿਤ੍ਰਤਾਯੁਕ੍ਤ [–ਵਿਵਿਧ ਵਿਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯਵਾਲਾ] ਬਹੁਤ ਬੜਾ ਨੀਚੇਕਾ ਭਾਗ ਕੁਛ ਢਁਕਾ ਹੁਆ ਔਰ ਕੁਛ ਬਿਨ ਢਁਕਾ ਹੈ ਤਥਾ ਸੁਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ [ਸਿਦ੍ਧਪਰ੍ਯਾਯਵਾਲਾ], ਬਹੁਤ ਬੜਾ ਊਪਰਕਾ ਭਾਗ ਮਾਤ੍ਰ ਢਁਕਾ ਹੁਆ ਹੀ ਹੈ ਐਸੇ ਕਿਸੀ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਬੁਦ੍ਧਿ ਲਗਾਨੇਸੇ ਵਹ ਬੁਦ੍ਧਿ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿ ਕਰ੍ਮਸੇ ਹੁਏ ਚਿਤ੍ਰਵਿਚਿਤ੍ਰਪਨੇਕੀ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿਕਾ ਨਿਰ੍ਣਯ ਕਰਤੀ ਹੁਈ ‘ਵਹ ਜੀਵ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਅਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਸਂਸਾਰਪਰ੍ਯਾਯਵਾਲਾ ਹੈ]’ ਐਸਾ ਅਨੁਮਾਨ ਕਰਤੀ ਹੈ. ਪੁਨਸ਼੍ਚ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਸ ਬਾਁਸਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿਜ੍ਞਾਨਾਭਾਸਕਾ ਕਾਰਣ [ਨੀਚੇਕੇ ਖੁਲੇ ਭਾਗਮੇਂ] ਵਿਚਿਤ੍ਰ ਚਿਤ੍ਰੋਂਸੇ ਹੁਏ ਚਿਤ੍ਰਵਿਚਿਤ੍ਰਪਨੇਕਾ ਅਨ੍ਵਯ [– ਸਂਤਤਿ, ਪ੍ਰਵਾਹ] ਹੈ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਉਸ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿਜ੍ਞਾਨਾਭਾਸਕਾ ਕਾਰਣ [ਨਿਚੇਕੇ ਖੁਲੇ ਭਾਗਮੇਂ]

Page 43 of 264
PDF/HTML Page 72 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਣਾਦਿਕਰ੍ਮਕਿਰ੍ਮੀਰਤਾਨ੍ਵਯਃ. ਯਥੈਵ ਚ ਤਤ੍ਰ ਵੇਣੁਦਣ੍ਡੇ ਵਿਚਿਤ੍ਰਚਿਤ੍ਰਕਿਰ੍ਮੀਰਤਾਨ੍ਵਯਾਭਾਵਾਤ੍ਸੁਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਂ, ਤਥੈਵ ਚ ਕ੍ਵਚਿਜ੍ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਜ੍ਞਾਨਵਰਣਾਦਿਕਰ੍ਮ ਕਿਰ੍ਮੀਰਤਾਨ੍ਵਯਾਭਾਵਾਦਾਪ੍ਤਾਗਮਸਮ੍ਯਗਨੁਮਾਨਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ– ਜ੍ਞਾਨਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਤ੍ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਮਿਤਿ.. ੨੦.. ----------------------------------------------------------------------------- ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿ ਕਰ੍ਮਸੇ ਹੁਏ ਚਿਤ੍ਰਵਿਚਿਤ੍ਰਪਨੇਕਾ ਅਨ੍ਵਯ ਹੈ. ਔਰ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਬਾਂਁਸਮੇਂ [ਉਪਰਕੇ ਭਾਗਮੇਂ] ਸੁਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਪਨਾ ਹੈ ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਵਹਾਁ] ਵਿਚਿਤ੍ਰ ਚਿਤ੍ਰੋਂਸੇ ਹੁਏ ਚਿਤ੍ਰਵਿਚਿਤ੍ਰਪਨੇਕੇ ਅਨ੍ਵਯਕਾ ਅਭਾਵ ਹੈ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਉਸ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ [ਉਪਰਕੇ ਭਾਗਮੇਂ] ਸਿਦ੍ਧਪਨਾ ਹੈ ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਵਹਾਁ] ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿ ਕਰ੍ਮਸੇ ਹੁਏ ਚਿਤ੍ਰਵਿਚਿਤ੍ਰਪਨੇਕੇ ਅਨ੍ਵਯਕਾ ਅਭਾਵ ਹੈ– ਕਿ ਜੋ ਅਭਾਵ ਆਪ੍ਤ– ਆਗਮਕੇ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਸਮ੍ਯਕ੍ ਅਨੁਮਾਨਜ੍ਞਾਨਸੇ ਔਰ ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਤਾ ਹੈ.

ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– ਸਂਸਾਰੀ ਜੀਵਕੀ ਪ੍ਰਗਟ ਸਂਸਾਰੀ ਦਸ਼ਾ ਦੇਖਕਰ ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਜੀਵਕੋ ਭ੍ਰਮ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ – ‘ਜੀਵ ਸਦਾ ਸਂਸਾਰੀ ਹੀ ਰਹਤਾ ਹੈ, ਸਿਦ੍ਧ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ; ਯਦਿ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋ ਤੋ ਸਰ੍ਵਥਾ ਅਸਤ੍– ਉਤ੍ਪਾਦਕਾ ਪ੍ਰਸਂਗ ਉਪਸ੍ਥਿਤ ਹੋ.’ ਕਿਨ੍ਤੁ ਅਜ੍ਞਾਨੀਕੀ ਯਹ ਬਾਤ ਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ.

ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵਕੋ ਦੇਵਾਦਿਰੂਪ ਏਕ ਪਰ੍ਯਾਯਕੇ ਕਾਰਣਕਾ ਨਾਸ਼ ਹੋਨੇ ਪਰ ਉਸ ਪਰ੍ਯਾਯਕਾ ਨਾਸ਼ ਹੋਕਰ ਅਨ੍ਯ ਪਰ੍ਯਾਯਕੀ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯ ਤੋ ਜੋ ਹੈ ਵਹੀ ਰਹਤਾ ਹੈ; ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵਕੋ ਸਂਸਾਰਪਰ੍ਯਾਯਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਾਦਿਕਾ ਨਾਸ਼ ਹੋਨੇ ਪਰ ਸਂਸਾਰਪਰ੍ਯਾਯਕਾ ਨਾਸ਼ ਹੋਕਰ ਸਿਦ੍ਧਪਰ੍ਯਾਯ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯ ਤੋ ਜੋ ਹੈ ਵਹੀ ਰਹਤਾ ਹੈ. ਸਂਸਾਰਪਰ੍ਯਾਯ ਔਰ ਸਿਦ੍ਧਪਰ੍ਯਾਯ ਦੋਨੋਂ ਏਕ ਹੀ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੈਂ.

ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ਅਨ੍ਯ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਸਮਝਾਤੇ ਹੈਂਃ– ਮਾਨ ਲੋ ਕਿ ਏਕ ਲਂਬਾ ਬਾਁਸ ਖੜਾ ਰਖਾ ਗਯਾ ਹੈ; ਉਸਕਾ ਨੀਚੇਕਾ ਕੁਛ ਭਾਗ ਰਂਗਬਿਰਂਗਾ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ ਔਰ ਸ਼ੇਸ਼ ਉਪਰਕਾ ਭਾਗ ਅਰਂਗੀ [–ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਸ਼ੁਦ੍ਧ] ਹੈ. ਉਸ ਬਾਁਸਕੇ ਰਂਗਬਿਰਂਗੇ ਭਾਗਮੇਂਸੇ ਕੁਛ ਭਾਗ ਖੁਲਾ ਰਖਾ ਗਯਾ ਹੈ ਔਰ ਸ਼ੇਸ਼ ਸਾਰਾ ਰਂਗਬਿਰਂਗਾ ਭਾਗ ਔਰ ਪੂਰਾ ਅਰਂਗੀ ਭਾਗ ਢਕ ਦਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ. ਉਸ ਬਾਁਸਕਾ ਖੁਲਾ ਭਾਗ ਰਂਗਬਿੇਰਂਗਾ ਦੇਖਕਰ ਅਵਿਚਾਰੀ ਜੀਵ ‘ਜਹਾਁ–ਜਹਾਁ ਬਾਁਸ ਹੋ ਵਹਾਁ–ਵਹਾਁ ਰਂਗਬਿਰਂਗੀਪਨਾ ਹੋਤਾ ਹੈ’ ਐਸੀ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿ [–ਨਿਯਮ, ਅਵਿਨਾਭਾਵਸਮ੍ਬਨ੍ਧ] ਕੀ ਕਲ੍ਪਨਾ ਕਰ ਲੇਤਾ ਹੈ ਔਰ ਐਸੇ ਮਿਥ੍ਯਾ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿਜ੍ਞਾਨ ਦ੍ਵਾਰਾ ਐਸਾ ਅਨੁਮਾਨ ਖੀਂਚ ਲੇਤਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਨੀਚੇਸੇ ਉਪਰ ਤਕ ਸਾਰਾ

Page 44 of 264
PDF/HTML Page 73 of 293
single page version

੪੪

----------------------------------------------------------------------------- ਬਾਁਸ ਰਂਗਬਿਰਂਗਾ ਹੈ.’ ਯਹ ਅਨੁਮਾਨ ਮਿਥ੍ਯਾ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਤੋ ਉਸ ਬਾਁਸਕੇ ਊਪਰਕਾ ਭਾਗ ਰਂਗਬਿਰਂਗੇਪਨੇਕੇ ਅਭਾਵਵਾਲਾ ਹੈ, ਅਰਂਗੀ ਹੈ. ਬਾਁਸਕੇ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਂਤਕੀ ਭਾਁਤਿ–ਕੋਈ ਏਕ ਭਵ੍ਯ ਜੀਵ ਹੈ; ਉਸਕਾ ਨੀਚੇਕਾ ਕੁਛ ਭਾਗ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਨਾਦਿ ਕਾਲਸੇ ਵਰ੍ਤਮਾਨ ਕਾਲ ਤਕਕਾ ਔਰ ਅਮੁਕ ਭਵਿਸ਼੍ਯ ਕਾਲ ਤਕਕਾ ਭਾਗ] ਸਂਸਾਰੀ ਹੈ ਔਰ ਊਪਰਕਾ ਅਨਨ੍ਤ ਭਾਗ ਸਿਦ੍ਧਰੂਪ [–ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਸ਼ੁਦ੍ਧ] ਹੈ. ਉਸ ਜੀਵਕੇ ਸਂਸਾਰੀ ਭਾਗਮੇਂ ਸੇ ਕੁਛ ਭਾਗ ਖੁਲਾ [ਪ੍ਰਗਟ] ਹੈ ਔਰ ਸ਼ੇਸ਼ ਸਾਰਾ ਸਂਸਾਰੀ ਭਾਗ ਔਰ ਪੂਰਾ ਸਿਦ੍ਧਰੂਪ ਭਾਗ ਢਁਕਾ ਹੁਆ [ਅਪ੍ਰਗਟ] ਹੈੇ. ਉਸ ਜੀਵਕਾ ਖੁਲਾ [ਪ੍ਰਗਟ] ਭਾਗ ਸਂਸਾਰੀ ਦੇਖਕਰ ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਜੀਵ ‘ਜਹਾਁ– ਜਹਾਁ ਜੀਵ ਹੋ ਵਹਾਁ–ਵਹਾਁ ਸਂਸਾਰੀਪਨਾ ਹੈ’ ਐਸੀ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿਕੀ ਕਲ੍ਪਨਾ ਕਰ ਲੇਤਾ ਹੈ ਔਰ ਐਸੇ ਮਿਥ੍ਯਾ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿਜ੍ਞਾਨ ਦ੍ਵਾਰਾ ਐਸਾ ਅਨੁਮਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਅਨਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤ ਸਾਰਾ ਜੀਵ ਸਂਸਾਰੀ ਹੈ.’ ਯਹ ਅਨੁਮਾਨ ਮਿਥ੍ਯਾ ਹੈੇ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਸ ਜੀਵਕਾ ਉਪਰਕਾ ਭਾਗ [–ਅਮੁਕ ਭਵਿਸ਼੍ਯ ਕਾਲਕੇ ਬਾਦਕਾ ਅਨਨ੍ਤ ਭਾਗ] ਸਂਸਾਰੀਪਨੇਕੇ ਅਭਾਵਵਾਲਾ ਹੈ, ਸਿਦ੍ਧਰੂਪ ਹੈ– ਐਸਾ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਪ੍ਰਣੀਤ ਆਗਮਕੇ ਜ੍ਞਾਨਸੇ, ਸਮ੍ਯਕ੍ ਅਨੁਮਾਨਜ੍ਞਾਨਸੇ ਤਥਾ ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਤਾ ਹੈ.

ਇਸ ਤਰਹ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵ ਸਂਸਾਰਪਰ੍ਯਾਯ ਨਸ਼੍ਟ ਕਰਕੇ ਸਿਦ੍ਧਰੂਪਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋ ਵਹਾਁ ਸਰ੍ਵਥਾ ਅਸਤ੍ਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ.. ੨੦.. --------------------------------------------------------------------------

Page 45 of 264
PDF/HTML Page 74 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਜੀਵਸ੍ਯੋਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਸਦੁਚ੍ਛੇਦਾਸਦੁਤ੍ਪਾਦਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵੋਪਪਤ੍ਤ੍ਯੁਪਸਂਹਾਰੋਯਮ੍. ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਹਿ ਸਰ੍ਵਦਾਵਿਨਸ਼੍ਟਾਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨਮਾਮ੍ਨਤਮ੍ ਤਤੋ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪੇਣ ਨਿਤ੍ਯਤ੍ਵਮੁਪਨ੍ਯਸ੍ਤਮ੍ ਤਸ੍ਯੈਵ ਦੇਵਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪੇਣ ਪ੍ਰਾਦੁਰ੍ਭਵਤੋ ਭਾਵਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਮੁਕ੍ਤਂ; ਤਸ੍ਯੈਵ ਚ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪੇਣ ਵ੍ਯਯਤੋਭਾਵਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਮਾਖ੍ਯਾਤਂ; ਤਸ੍ਯੈਵ ਚ ਸਤੋ ਦੇਵਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਯੋਚ੍ਛੇਦਮਾਰਭਮਾਣਸ੍ਯ ਭਾਵਾਭਾਵ– ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਮੁਦਿਤਂ; ਤਸ੍ਯੈਵ ਚਾਸਤਃ ਪੁਨਰ੍ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਯੋਤ੍ਪਾਦਮਾਰਭਮਾਣਸ੍ਯਾਭਾਵਭਾਵਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਮਭਿਹਿਤਮ੍ ਸਰ੍ਵਮਿਦਮਨਵਦ੍ਯਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਮਨ੍ਯਤਰਗੁਣਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਾਤ੍ ਤਥਾ ਹਿ–ਯਦਾ ਜੀਵਃ ਪਰ੍ਯਾਯ–ਗੁਣਤ੍ਵੇਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਵਿਵਕ੍ਸ਼੍ਯਤੇ ਤਦਾ ਨੋਤ੍ਪਦ੍ਯਤੇ, ਨ ਵਿਨਸ਼੍ਯਤਿ, ਨ ਚ ਕ੍ਰਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਾਵਰ੍ਤਮਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ -----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਏਵਮ੍] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ [ਗੁਣਪਰ੍ਯਯੈਃ ਸਹਿਤ] ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯ ਸਹਿਤ [ਜੀਵਃ] ਜੀਵ [ਸਂਸਰਨ੍] ਸਂਸਰਣ ਕਰਤਾ ਹੁਆ [ਭਾਵਮ੍] ਭਾਵ, [ਅਭਾਵਮ੍] ਅਭਾਵ, [ਭਾਵਾਭਾਵਮ੍] ਭਾਵਾਭਾਵ [ਚ] ਔਰ [ਅਭਾਵਭਾਵਮ੍] ਅਭਾਵਭਾਵਕੋ [ਕਰੋਤਿ] ਕਰਤਾ ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਜੀਵ ਉਤ੍ਪਾਦ, ਵ੍ਯਯ, ਸਤ੍–ਵਿਨਾਸ਼ ਔਰ ਅਸਤ੍–ਉਤ੍ਪਾਦਕਾ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਹੋਨੇਕੀ ਸਿਦ੍ਧਿਰੂਪ ਉਪਸਂਹਾਰ ਹੈ.

ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸਰ੍ਵਦਾ ਅਵਿਨਸ਼੍ਟ ਔਰ ਅਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨ ਆਗਮਮੇਂ ਕਹਾ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪਸੇ ਨਿਤ੍ਯਪਨਾ ਕਹਾ ਗਯਾ. [੧] ਦੇਵਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੀਕੋ [–ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਹੀ] ਭਾਵਕਾ [–ਉਤ੍ਪਾਦਕਾ] ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ; [੨] ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਸੇ ਨਾਸ਼ਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੀਕੋ ਅਭਾਵਕਾ [–ਵ੍ਯਯਕਾ] ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ; [੩] ਸਤ੍ [ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ] ਦੇਵਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਕਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੀਕੋ ਭਾਵਾਭਾਵਕਾ [–ਸਤ੍ਕੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾ] ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ; ਔਰ [੪] ਫਿਰਸੇ ਅਸਤ੍ [–ਅਵਿਦ੍ਯਮਾਨ] ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ ਕਰਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੀਕੋ ਅਭਾਵਭਾਵਕਾ [– ਅਸਤ੍ਕੇ ਉਤ੍ਪਾਦਕਾ] ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ.

–ਯਹ ਸਬ ਨਿਰਵਦ੍ਯ [ਨਿਰ੍ਦੋਸ਼, ਨਿਰ੍ਬਾਧ, ਅਵਿਰੁਦ੍ਧ] ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਮੇਂਸੇ ਏਕਕੀ ਗੌਣਤਾਸੇ ਔਰ ਅਨ੍ਯਕੀ ਮੁਖ੍ਯਤਾਸੇ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ. ਵਹ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈਃ––

Page 46 of 264
PDF/HTML Page 75 of 293
single page version

੪੬

ਸਤ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਜਾਤਮੁਚ੍ਛਿਨਤ੍ਤਿ, ਨਾਸਦੁਤ੍ਪਾਦਯਤਿ ਯਦਾ ਤੁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਤ੍ਵੇਨ ਪਰ੍ਯਾਯਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਵਿਵਕ੍ਸ਼੍ਯਤੇ ਤਦਾ ਪ੍ਰਾਦੁਰ੍ਭਵਤਿ, ਵਿਨਸ਼੍ਯਤਿ, ਸਤ੍ਪਰ੍ਯਾਯਜਾਤਮਤਿਵਾਹਿਤਸ੍ਵਕਾਲਮੁਚ੍ਛਿਨਤ੍ਤਿ, ਅਸਦੁਪਸ੍ਥਿਤ–ਸ੍ਵਕਾਲਮੁਤ੍ਪਾਦ ਯਤਿ ਚੇਤਿ. ਸ ਖਲ੍ਵਯਂ ਪ੍ਰਸਾਦੋਨੇਕਾਨ੍ਤਵਾਦਸ੍ਯ ਯਦੀਦ੍ਰਸ਼ੋਪਿ ਵਿਰੋਧੋ ਨ ਵਿਰੋਧਃ..੨੧..

-----------------------------------------------------------------------------

ਜਬ ਜੀਵ, ਪਰ੍ਯਾਯਕੀ ਗੌਣਤਾਸੇ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਮੁਖ੍ਯਤਾਸੇ ਵਿਵਕ੍ਸ਼ਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਬ ਵਹ [੧] ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, [੨] ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, [੩] ਕ੍ਰਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਸੇ ਵਰ੍ਤਨ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ ਇਸਲਿਯੇ ਸਤ੍ [–ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ] ਪਰ੍ਯਾਯਸਮੂਕੋੇ ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ ਔਰ [੪] ਅਸਤ੍ਕੋ [–ਅਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਪਰ੍ਯਾਯਸਮੂਹਕੋ] ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ; ਔਰ ਜਬ ਜੀਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਗੌਣਤਾਸੇ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯਕੀ ਮੁਖ੍ਯਤਾਸੇ ਵਿਵਕ੍ਸ਼ਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਬ ਵਹ [੧] ਉਪਜਤਾ ਹੈ, [੨] ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋਤਾ ਹੈ, [੩] ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਕਾਲ ਬੀਤ ਗਯਾ ਹੈ ਐਸੇ ਸਤ੍ [–ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ] ਪਰ੍ਯਾਯਸਮੂਹਕੋ ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਕਰਤਾ ਹੈ ਔਰ [੪] ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਕਾਲ ਉਪਸ੍ਥਿਤ ਹੁਆ ਹੈ [–ਆ ਪਹੁਁਚਾ ਹੈ] ਐਸੇ ਅਸਤ੍ਕੋ [–ਅਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਪਰ੍ਯਾਯਸਮੂਹਕੋ] ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਤਾ ਹੈ.

ਵਹ ਪ੍ਰਸਾਦ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਵਾਦਕਾ ਹੈ ਕਿ ਐਸਾ ਵਿਰੋਧ ਭੀ [ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ] ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਹੈ.. ੨੧..

ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਪ੍ਰਰੂਪਣਾ ਸਮਾਪ੍ਤ ਹੁਈ.

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਜੀਵਾਃ] ਜੀਵ, [ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯਾਃ] ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯ, [ਆਕਾਸ਼ਮ੍] ਆਕਾਸ਼ ਔਰ [ਸ਼ੇਸ਼ੌ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯੌ] ਸ਼ੇਸ਼ ਦੋ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯ [ਅਮਯਾਃ] ਅਕ੍ਰੁਤ ਹੈਂ, [ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮਯਾਃ] ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮਯ ਹੈਂ ਔਰ [ਹਿ] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ [ਲੋਕਸ੍ਯ ਕਾਰਣਭੂਤਾਃ] ਲੋਕਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਹੈਂ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ [ਇਸ ਗਾਥਾਮੇਂ], ਸਾਮਾਨ੍ਯਤਃ ਜਿਨਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ [ਪਹਲੇ] ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ਐਸੇ ਛਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਮੇਂਸੇ ਪਾਁਚਕੋ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਪਨਾ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 47 of 264
PDF/HTML Page 76 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਅਤ੍ਰ ਸਾਮਾਨ੍ਯੇਨੋਕ੍ਤਲਕ੍ਸ਼ਣਾਨਾਂ ਸ਼ਣ੍ਣਾਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਂ ਮਧ੍ਯਾਤ੍ਪਸ਼੍ਚਾਨਾਮਸ੍ਤਿਕਾਯਤ੍ਵਂ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾਪਿਤਮ੍. ਅਕ੍ਰੁਤਤ੍ਵਾਤ੍ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮਯਤ੍ਵਾਤ੍ ਵਿਚਿਤ੍ਰਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਰੂਪਸ੍ਯ ਲੋਕਸ੍ਯ ਕਾਰਣਤ੍ਵਾਚ੍ਚਾਭ੍ਯੁਪਗਮ੍ਯਮਾਨੇਸ਼ੁ ਸ਼ਟ੍ਸੁ ਦਵ੍ਯੇਸ਼ੁ ਜੀਵਪੁਦ੍ਗਲਾਕਾਸ਼ਧਰ੍ਮਾਧਰ੍ਮਾਃ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਪ੍ਰਚਯਾਤ੍ਮਕਤ੍ਵਾਤ੍ ਪਞ੍ਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਾਃ. ਨ ਖਲੁ ਕਾਲਸ੍ਤਦਭਾਵਾਦਸ੍ਤਿਕਾਯ ਇਤਿ ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਾਦਵਸੀਯਤ ਇਤਿ.. ੨੨..

ਅਤ੍ਰਾਸਿਤਕਾਯਤ੍ਵੇਨਾਨੁਕ੍ਤਸ੍ਯਾਪਿ ਕਾਲਸ੍ਯਾਰ੍ਥਾਪਨ੍ਨਤ੍ਵਂ ਦ੍ਯੋਤਿਤਮ੍. -----------------------------------------------------------------------------

ਹੋਨੇਸੇ ਜੋ ਸ੍ਵੀਕਾਰ [–ਸਮ੍ਮਤ] ਕਿਯੇ ਗਯੇ ਹੈਂ ਐਸੇ ਛਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਮੇਂ ਜੀਵ, ਪੁਦ੍ਗਲ, ਆਕਾਸ਼, ਧਰ੍ਮ ਔਰ ਅਧਰ੍ਮ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਪ੍ਰਚਯਾਤ੍ਮਕ [–ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਕੇ ਸਮੂਹਮਯ] ਹੋਨੇਸੇ ਵੇ ਪਾਁਚ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯ ਹੈਂ. ਕਾਲਕੋ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਪ੍ਰਚਯਾਤ੍ਮਕਪਨੇਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯ ਨਹੀਂ ਹੈਂ ਐਸਾ [ਬਿਨਾ–ਕਥਨ ਕਿਯੇ ਭੀ] ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ.. ੨੨..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਸਦ੍ਭਾਵਸ੍ਵਭਾਵਾਨਾਮ੍] ਸਤ੍ਤਾਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲੇ [ਜੀਵਾਨਾਮ੍ ਤਥਾ ਏਵ ਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਮ੍ ਚ] ਜੀਵ ਔਰ ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ [ਪਰਿਵਰ੍ਤਨਸਮ੍ਭੂਤਃ] ਪਰਿਵਰ੍ਤਨਸੇ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਨੇ ਵਾਲੇ [ਕਾਲਃ] ਐਸਾ ਕਾਲ [ਨਿਯਮੇਨ ਪ੍ਰਜ੍ਞਪ੍ਤਃ] [ਸਰ੍ਵਜ੍ਞੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ] ਨਿਯਮਸੇ [ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ] ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਕਾਲ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਰੂਪਸੇ ਅਨੁਕ੍ਤ [–ਨਹੀਂ ਕਹਾ ਗਯਾ] ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਉਸੇ ਅਰ੍ਥਪਨਾ [ਪਦਾਰ੍ਥਪਨਾ] ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸਾ ਯਹਾਁ ਦਰ੍ਸ਼ਾਯਾ ਹੈ. -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਲੋਕ ਛਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਅਨੇਕਵਿਧ ਪਰਿਣਾਮਰੂਪ [–ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਰੂਪ] ਹੈੇ; ਇਸਲਿਯੇ ਛਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸਚਮੁਚ ਲੋਕਕੇ ਕਾਰਣ ਹੈਂ.

Page 48 of 264
PDF/HTML Page 77 of 293
single page version

੪੮

ਇਹ ਹਿ ਜੀਵਾਨਾਂ ਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਂ ਚ ਸਤ੍ਤਾਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਦਸ੍ਤਿ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਸ਼ਣਮੁਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯੈਕਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪਃ ਪਰਿਣਾਮਃ. ਸ ਖਲੁ ਸਹਕਾਰਿਕਾਰਣਸਦ੍ਭਾਵੇ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਃ, ਗਤਿਸ੍ਥਿਤ੍ਯਵਗਾਹਪਰਿਣਾਮਵਤ੍. ਯਸ੍ਤੁ ਸਹਕਾਰਿਕਾਰਣਂ ਸ ਕਾਲਃ. ਤਤ੍ਪਰਿਣਾਮਾਨ੍ਯਥਾਨੁਪਪਤਿਗਮ੍ਯਮਾਨਤ੍ਵਾਦਨੁਕ੍ਤੋਪਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲੋ–ਸ੍ਤੀਤਿ ਨਿਸ਼੍ਚੀਯਤੇ. ਯਸ੍ਤੁ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਃ ਸ ਜੀਵਪਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮੇਨਾਭਿ–ਵ੍ਯਜ੍ਯਮਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ਤਦਾਯਤ੍ਤ ਏਵਾਭਿਗਮ੍ਯਤ ਏਵੇਤਿ.. ੨੩.. -----------------------------------------------------------------------------

ਇਸ ਜਗਤਮੇਂ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਜੀਵੋਂਕੋ ਔਰ ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੋ ਸਤ੍ਤਾਸ੍ਵਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਸ਼ਣ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਕੀ ਏਕਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ. ਵਹ [–ਪਰਿਣਾਮ] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸਹਕਾਰੀ ਕਾਰਣਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ, ਗਤਿ–ਸ੍ਥਿਤ–ਅਵਗਾਹਪਰਿਣਾਮਕੀ ਭਾਁਤਿ. [ਜਿਸਪ੍ਰਕਾਰ ਗਤਿ, ਸ੍ਥਿਤਿ ਔਰ ਅਵਗਾਹਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮ ਧਰ੍ਮ, ਅਧਰ੍ਮ ਔਰ ਆਕਾਸ਼ਰੂਪ ਸਹਕਾਰੀ ਕਾਰਣੋਂਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਕੀ ਏਕਤਾਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮ ਸਹਕਾਰੀ ਕਾਰਣਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ ਹੋਤੇ ਹੈਂ.] ਯਹ ਜੋ ਸਹਕਾਰੀ ਕਾਰਣ ਸੋ ਕਾਲ ਹੈ. ੧ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲਕੇ ਪਰਿਣਾਮਕੀ ੨ਅਨ੍ਯਥਾ ਅਨੁਪਪਤ੍ਤਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਏ, ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲ–[ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਰੂਪਸੇ] ਅਨੁਕ੍ਤ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ–[ਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪਸੇ] ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਹੈ ਐਸਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਔਰ ਜੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਵਹ, ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਪਰਿਣਾਮਸੇ ਵ੍ਯਕ੍ਤ [–ਗਮ੍ਯ] ਹੋਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਅਵਸ਼੍ਯ ਤਦਾਸ਼੍ਰਿਤ ਹੀ [–ਜੀਵ ਤਥਾ ਪੁਦ੍ਗਲਕੇ ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਹੀ] ਗਿਨਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ..੨੩.. --------------------------------------------------------------------------

Page 49 of 264
PDF/HTML Page 78 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

-----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਕਾਲਃ ਇਤਿ] ਕਾਲ [ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲ] [ਵ੍ਯਪਗਤਪਞ੍ਚਵਰ੍ਣਰਸਃ] ਪਾਁਚ ਵਰ੍ਣ ਔਰ ਪਾਁਚ ਰਸ ਰਹਿਤ, [ਵ੍ਯਪਗਤਦ੍ਵਿਗਨ੍ਧਾਸ਼੍ਟਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਃ ਚ] ਦੋ ਗਂਧ ਔਰ ਆਠ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਰਹਿਤ, [ਅਗੁਰੁਲਘੁਕਃ ] ਅਗੁਰੁਲਘੁ, [ਅਮੂਰ੍ਤਃ] ਅਮੂਰ੍ਤ [ਚ] ਔਰ [ਵਰ੍ਤਨਲਕ੍ਸ਼ਣਃ] ਵਰ੍ਤਨਾਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲਾ ਹੈ.

ਲੋਕਾਕਾਸ਼ਕੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਮੇਂ ਏਕ–ਏਕ ਕਾਲਾਣੁ [ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯ] ਸ੍ਥਿਤ ਹੈ. ਵਹ ਕਾਲਾਣੁ [ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯ] ਸੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲ ਹੈ. ਅਲੋਕਾਕਾਸ਼ਮੇਂ ਕਾਲਾਣੁ [ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯ] ਨਹੀਂ ਹੈ.

ਵਹ ਕਾਲ [ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲ] ਵਰ੍ਣ–ਗਂਧ–ਰਸ–ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਰਹਿਤ ਹੈ, ਵਰ੍ਣਾਦਿ ਰਹਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਅਮੂਰ੍ਤ ਹੈ ਔਰ ਅਮੂਰ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ, ਅਤਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨਗ੍ਰਾਹ੍ਯ ਹੈ. ਔਰ ਵਹ ਸ਼ਟ੍ਗੁਣਹਾਨਿਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਸਹਿਤ ਅਗੁਰੁਲਘੁਤ੍ਵਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੈ. ਕਾਲਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਵਰ੍ਤਨਾਹੇਤੁਤ੍ਵ ਹੈ; ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸ਼ੀਤਰੁਤੁਮੇਂ ਸ੍ਵਯਂ ਅਧ੍ਯਯਨਕ੍ਰਿਯਾ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਪੁਰੁਸ਼ਕੋ ਅਗ੍ਨਿ ਸਹਕਾਰੀ [–ਬਹਿਰਂਗ ਨਿਮਿਤ੍ਤ] ਹੈ ਔਰ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸ੍ਵਯਂ ਘੁਮਨੇ ਕੀ ਕ੍ਰਿਯਾ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਕੁਮ੍ਭਾਰਕੇ ਚਾਕਕੋ ਨੀਚੇਕੀ ਕੀਲੀ ਸਹਕਾਰੀ ਹੈ ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਪਰਿਣਾਮਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਜੀਵ– ਪੁਦ੍ਗਲਾਦਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੋ [ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ] ਕਾਲਾਣੁਰੂਪ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲ ਬਹਿਰਂਗ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈ.

ਪ੍ਰਸ਼੍ਨਃ– ਅਲੋਕਮੇਂ ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ ਵਹਾਁ ਆਕਾਸ਼ਕੀ ਪਰਿਣਤਿ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੋ ਸਕਤੀ ਹੈ? -------------------------------------------------------------------------- ਸ਼੍ਰੀ ਅਮ੍ਰੁਤਚਦ੍ਰਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਨੇ ਇਸ ੨੪ਵੀਂ ਗਾਥਾਕੀ ਟੀਕਾ ਲਿਖੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਇਸਲਿਏ ਅਨੁਵਾਦਮੇਂ ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਕੇ ਬਾਦ ਤੁਰਨ੍ਤ

Page 50 of 264
PDF/HTML Page 79 of 293
single page version

੫੦

ਅਤ੍ਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਸ੍ਯ ਕਥਂਚਿਤ੍ਪਰਾਯਤ੍ਤਤ੍ਵਂ ਦ੍ਯੋਤਿਤਮ੍. ਪਰਮਾਣੁਪ੍ਰਚਲਨਾਯਤ੍ਤਃ ਸਮਯਃ. ਨਯਨਪੁਟਘਟਨਾਯਤ੍ਤੋ ਨਿਮਿਸ਼ਃ. ਤਤ੍ਸਂਖ੍ਯਾਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਃ ਕਾਸ਼੍ਠਾ ਕਲਾ ਨਾਲੀ -----------------------------------------------------------------------------

ਉਤ੍ਤਰਃ– ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਲਟਕਤੀ ਹੁਈ ਲਮ੍ਬੀ ਡੋਰੀਕੋ, ਲਮ੍ਬੇ ਬਾਁਸਕੋ ਯਾ ਕੁਮ੍ਹਾਰਕੇ ਚਾਕਕੋ ਏਕ ਹੀ ਸ੍ਥਾਨ ਪਰ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਕਰਨੇ ਪਰ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਚਲਨ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਮਨੋਜ੍ਞ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵਿਸ਼ਯਕਾ ਅਥਵਾ ਰਸਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵਿਸ਼ਯਕਾ ਸ਼ਰੀਰਕੇ ਏਕ ਹੀ ਭਾਗਮੇਂ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਸੁਖਾਨੁਭਵ ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਰ੍ਪਦਂਸ਼ ਯਾ ਵ੍ਰਣ [ਘਾਵ] ਆਦਿ ਸ਼ਰੀਰਕੇ ਏਕ ਹੀ ਭਾਗਮੇਂ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਦੁਃਖਵੇਦਨਾ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯ ਲੋਕਾਕਾਸ਼ਮੇਂ ਹੀ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਆਕਾਸ਼ਮੇਂ ਪਰਿਣਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਆਕਾਸ਼ ਅਖਣ੍ਡ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ.

ਯਹਾਁ ਯਹ ਬਾਤ ਮੁਖ੍ਯਤਃ ਧ੍ਯਾਨਮੇਂ ਰਖਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਕਿ ਕਾਲ ਕਿਸੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਪਰਿਣਮਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ, ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰਤਾਸੇ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੋ ਵਹ ਬਾਹ੍ਯਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰ ਹੈ .

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਸਮਯਃ] ਸਮਯ, [ਨਿਮਿਸ਼ਃ] ਨਿਮੇਸ਼, [ਕਾਸ਼੍ਠਾ] ਕਾਸ਼੍ਠਾ, [ਕਲਾ ਚ] ਕਲਾ, [ਨਾਲੀ] ਘੜੀ, [ਤਤਃ ਦਿਵਾਰਾਤ੍ਰਃ] ਅਹੋਰਾਤ੍ਰ, [–ਦਿਵਸ], [ਮਾਸਰ੍ਤ੍ਵਯਨਸਂਵਤ੍ਸਰਮ੍] ਮਾਸ, ਰੁਤੁ, ਅਯਨ ਔਰ ਵਰ੍ਸ਼ – [ਇਤਿ ਕਾਲਃ] ਐਸਾ ਜੋ ਕਾਲ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ] [ਪਰਾਯਤ੍ਤਃ] ਵਹ ਪਰਾਸ਼੍ਰਿਤ ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਕਾ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਪਰਾਸ਼੍ਰਿਤਪਨਾ ਦਰ੍ਸ਼ਾਯਾ ਹੈ.

ਪਰਮਾਣੁਕੇ ਗਮਨਕੇ ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਸਮਯ ਹੈ; ਆਂਖਕੇ ਮਿਚਨੇਕੇ ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਨਿਮੇਸ਼ ਹੈ; ਉਸਕੀ [–ਨਿਮੇਸ਼ਕੀ] ਅਮੁਕ ਸਂਖ੍ਯਾਸੇ ਕਾਸ਼੍ਠਾ, ਕਲਾ ਔਰ ਘੜੀ ਹੋਤੀ ਹੈ; ਸੂਰ੍ਯਕੇ ਗਮਨਕੇ ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਅਹੋਰਾਤ੍ਰ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਔਰ ਉਸਕੀ [–ਅਹੋਰਾਤ੍ਰਕੀ] ਅਮੁਕ ਸਂਖ੍ਯਾਸੇ ਮਾਸ, ਰੁਤੁ, ਅਯਨ ਔਰ ਵਰ੍ਸ਼ ਹੋਤੇ ਹੈਂ. –ਐਸਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ

Page 51 of 264
PDF/HTML Page 80 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਚ. ਗਗਨਮਣਿਗਮਨਾਯਤ੍ਤੋ ਦਿਵਾਰਾਤ੍ਰਃ. ਤਤ੍ਸਂਖ੍ਯਾਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਃ ਮਾਸਃ, ਰੁਤੁਃ ਅਯਨਂ, ਸਂਵਤ੍ਸਰਮਿਤਿ. ਏਵਂਵਿਧੋ ਹਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਃ ਕੇਵਲਕਾਲਪਰ੍ਯਾਯਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵੇਨਾਵਧਾਰਯਿਤੁਮਸ਼ਕ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ ਪਰਾਯਤ੍ਤ ਇਤ੍ਯੁਪਮੀਯਤ ਇਤਿ.. ੨੫..

----------------------------------------------------------------------------- ਕੇਵਲ ਕਾਲਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯਮਾਤ੍ਰਰੂਪਸੇ ਅਵਧਾਰਨਾ ਅਸ਼ਕਯ ਹੋਨਸੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਬਿਨਾ– ਪਰਮਾਣੁ, ਆਂਖ, ਸੂਰ੍ਯ ਆਦਿ ਪਰ ਪਦਾਰ੍ਥੋਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਬਿਨਾ–ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਕਾ ਮਾਪ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਨਾ ਅਸ਼ਕਯ ਹੋਨੇਸੇ] ਉਸੇ ‘ਪਰਾਸ਼੍ਰਿਤ’ ਐਸੀ ਉਪਮਾ ਦੀ ਜਾਤੀ ਹੈ.

ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– ‘ਸਮਯ’ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਐਸੇ ਮਂਦ ਗਤਿਸੇ ਪਰਿਣਤ ਪੁਦ੍ਗਲ–ਪਰਮਾਣੁ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤਾ ਹੈ– ਮਾਪਾ ਜਾਤਾ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਮਾਣੁਕੋ ਏਕ ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸੇ ਦੂਸਰੇ ਅਨਨ੍ਤਰ ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਮੇਂ ਮਂਦਗਤਿਸੇ ਜਾਨੇਮੇਂ ਜੋ ਸਮਯ ਲਗੇ ਉਸੇ ਸਮਯ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ]. ‘ਨਿਮੇਸ਼’ ਆਁਖਕੇ ਮਿਚਨੇਸੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤਾ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਖੁਲੀ ਆਁਖਕੇ ਮਿਚਨੇਮੇਂ ਜੋ ਸਮਯ ਲਗੇ ਉਸੇ ਨਿਮੇਸ਼ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ਔਰ ਵਹ ਏਕ ਨਿਮੇਸ਼ ਅਸਂਖ੍ਯਾਤ ਸਮਯਕਾ ਹੋਤਾ ਹੈ]. ਪਨ੍ਦ੍ਰਹ ਨਿਮੇਸ਼ਕਾ ਏਕ ‘ਕਾਸ਼੍ਠਾ’, ਤੀਸ ਕਾਸ਼੍ਠਾਕੀ ਏਕ ‘ਕਲਾ’, ਬੀਸਸੇ ਕੁਛ ਅਧਿਕ ਕਲਾਕੀ ਏਕ ‘ਘੜੀ’ ਔਰ ਦੋ ਘੜੀਕਾ ਏਕ ‘ਮਹੂਰ੍ਤ ਬਨਤਾ ਹੈ]. ‘ਅਹੋਰਾਤ੍ਰ’ ਸੂਰ੍ਯਕੇ ਗਮਨਸੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤਾ ਹੈ [ਔਰ ਵਹ ਏਕ ਅਹੋਰਾਤ੍ਰ ਤੀਸ ਮੁਹੂਰ੍ਤਕਾ ਹੋਤਾ ਹੈ] ਤੀਸ ਅਹੋਰਾਤ੍ਰਕਾ ਏਕ ‘ਮਾਸ’, ਦੋ ਮਾਸਕੀ ਏਕ ‘ਰੁਤੁ’ ਤੀਨ ਰੁਤੁਕਾ ਏਕ ‘ਅਯਨ’ ਔਰ ਦੋ ਅਯਨਕਾ ਏਕ ‘ਵਰ੍ਸ਼’ ਬਨਤਾ ਹੈ. – ਯਹ ਸਬ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਹੈੇ. ‘ਪਲ੍ਯੋਪਮ’, ‘ਸਾਗਰੋਪਮ’ ਆਦਿ ਭੀ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਕੇ ਭੇਦ ਹੈਂ.

ਉਪਰੋਕ੍ਤ ਸਮਯ–ਨਿਮੇਸ਼ਾਦਿ ਸਬ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਮਾਤ੍ਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲਕੀ ਹੀ [–ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਹੀ] ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੈਂ ਪਰਨ੍ਤੁ ਵੇ ਪਰਮਾਣੁ ਆਦਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤੀ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਮਾਪੀ ਸਕਤੀ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ] ਉਨ੍ਹੇਂ ਉਪਚਾਰਸੇ ਪਰਾਸ਼੍ਰਿਤ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ.. ੨੫.. --------------------------------------------------------------------------