Panchastikay Sangrah-Hindi (Punjabi transliteration). Shaddravya-panchastikayka vishesh varnan; Jivdravya-astikay ka varnan; Gatha: 27-38.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 5 of 15

 

Page 52 of 264
PDF/HTML Page 81 of 293
single page version

੫੨
] ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ
[ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦ
ਅਤ੍ਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਸ੍ਯ ਕਥਂਚਿਤ ਪਰਾਯਤ੍ਤਤ੍ਵੇ ਸਦੁਪਪਤ੍ਤਿਰੁਕ੍ਤਾ.
ਇਹ ਹਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲੇ ਨਿਮਿਸ਼ਸਮਯਾਦੌ ਅਸ੍ਤਿ ਤਾਵਤ੍ ਚਿਰ ਇਤਿ ਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਰ ਇਤਿ ਸਂਪ੍ਰਤ੍ਯਯਃ. ਸ ਖਲੁ
ਦੀਰ੍ਧਹ੍ਰਸ੍ਵਕਾਲਨਿਬਂਧਨਂ ਪ੍ਰਮਾਣਮਂਤਰੇਣ ਨ ਸਂਭਾਵ੍ਯਤੇ. ਤਦਪਿ ਪ੍ਰਮਾਣਂ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰਿਣਾਮਮਨ੍ਤਰੇਣ ਨਾਵਧਾਰ੍ਯਤੇ.
ਤਤਃਪਰਪਰਿਣਾਮਦ੍ਯੋਤਮਾਨਤ੍ਵਾਦ੍ਵਯਵਹਾਰਕਾਲੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨਾਨਨ੍ਯਾਸ਼੍ਰਿਤੋਪਿ ਪ੍ਰਤੀਤ੍ਯਭਵ ਇਤ੍ਯਭਿ–ਧੀਯਤੇ.
ਤਦਤ੍ਰਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਾਮਾਨ੍ਯਪ੍ਰਰੂਪਣਾਯਾਮਸ੍ਤਿਕਾਯਤ੍ਵਾਭਾਵਾਤ੍ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਦਨੁਪਨ੍ਯਸ੍ਯਮਾਨੋਪਿ
-----------------------------------------------------------------------------
ਗਾਥਾ ੨੬
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਚਿਰਂ ਵਾ ਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਰਂ] ‘ਚਿਰ’ ਅਥਵਾ ‘ਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਰ’ ਐਸਾ ਜ੍ਞਾਨ [–ਅਧਿਕ ਕਾਲ ਅਥਵਾ ਅਲ੍ਪ
ਕਾਲ ਐਸਾ ਜ੍ਞਾਨ] [ਮਾਤ੍ਰਾਰਹਿਤਂ ਤੁ] ਪਰਿਮਾਣ ਬਿਨਾ [–ਕਾਲਕੇ ਮਾਪ ਬਿਨਾ] [ਨ ਅਸ੍ਤਿ] ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ;
[ਸਾ ਮਾਤ੍ਰਾ ਅਪਿ] ਔਰ ਵਹ ਪਰਿਮਾਣ [ਖਲੁ] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ [ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣ ਵਿਨਾ] ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ;
[ਤਸ੍ਮਾਤ੍] ਇਸਲਿਯੇ [ਕਾਲਃ ਪ੍ਰਤੀਤ੍ਯਭਵਃ] ਕਾਲ ਆਸ਼੍ਰਿਤਰੂਪਸੇ ਉਪਜਨੇਵਾਲਾ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ
ਪਰਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਕਰਕੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸਾ ਉਪਚਾਰਸੇ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ].
ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਕੇ ਕਥਂਚਿਤ ਪਰਾਸ਼੍ਰਿਤਪਨੇਕੇ ਵਿਸ਼ਯਮੇਂ ਸਤ੍ਯ ਯੁਕ੍ਤਿ ਕਹੀ ਗਈ ਹੈ.
ਪ੍ਰਥਮ ਤੋ, ਨਿਮੇਸ਼–ਸਮਯਾਦਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਮੇਂ ‘ਚਿਰ’ ਔਰ ‘ਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਰ’ ਐਸਾ ਜ੍ਞਾਨ [–ਅਧਿਕ ਕਾਲ ਔਰ
ਅਲ੍ਪ ਕਾਲ ਐਸਾ ਜ੍ਞਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ]. ਵਹ ਜ੍ਞਾਨ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਅਧਿਕ ਔਰ ਅਲ੍ਪ ਕਾਲ ਸਾਥ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ
ਰਖਨੇਵਾਲੇ ਪ੍ਰਮਾਣ [–ਕਾਲਪਰਿਮਾਣ] ਬਿਨਾ ਸਂਭਵਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ; ਔਰ ਵਹ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਪਰਿਣਾਮ
ਬਿਨਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ. ਇਸਲਿਯੇ, ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਪਰਕੇ ਪਰਿਣਾਮ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ – ਯਦ੍ਯਪਿ
ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਵਹ ਅਨ੍ਯਕੇ ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਥਾਪਿ – ਆਸ਼੍ਰਿਤਰੂਪਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲਾ [–ਪਰਕੇ ਅਵਲਮ੍ਬਨਸੇ
ਉਪਜਨੇਵਾਲਾ] ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ.
ਇਸਲਿਯੇ ਯਦ੍ਯਪਿ ਕਾਲਕੋ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਪਨੇਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਯਹਾਁ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਕੀ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਪ੍ਰਰੂਪਣਾਮੇਂ
ਉਸਕਾ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਕਥਨ ਨਹੀਂਂ ਹੈ ਤਥਾਪਿ, ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲਕੇ ਪਰਿਣਾਮਕੀ ਅਨ੍ਯਥਾ ਅਨੁਪਪਤ੍ਤਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸਿਦ੍ਧ
ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯਰੂਪ ਕਾਲ ਔਰ ਉਨਕੇ ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰਰੂਪ ਕਾਲ
ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕੀ ਭਾਁਤਿ ਲੋਕਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਤ ਹੈ– ਐਸਾ, ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਤੀਕ੍ਸ਼੍ਣ ਦਸ਼੍ਟਿਸੇ ਜਾਨਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈ.
--------------------------------------------------------------------------

ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ =ਸੀਧਾ [ਕਾਲਕਾ ਵਿਸ੍ਤ੍ਰੁਤ ਸੀਧਾ ਕਥਨ ਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰਕੇ ਦ੍ਵਿਤੀਯ–ਸ਼੍ਰੁਤਸ੍ਕਂਧਮੇਂ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ
ਕਾਲਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਵਿਸ੍ਤਾਰਸੇ ਜਾਨਨੇਕੇ ਇਚ੍ਛੁਕ ਜਿਜ੍ਞਾਸੁਕੋੇ ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰਮੇਂਸੇ ਤੇ ਜਾਨ ਲੇਨਾ ਚਾਹਿਯੇ.]

Page 53 of 264
PDF/HTML Page 82 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ
[
੫੩
ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮਾਨ੍ਯਥਾਨੁਪਪਤ੍ਤ੍ਯਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯਰੂਪਸ੍ਤਤ੍ਪਰਿਣਾਮਾਯਤ੍ਤਤਯਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰਰੂਪਃ ਕਾਲੋਸ੍ਤਿਕਾਯਪਞ੍ਚ–
ਕਵਲ੍ਲੋਕਰੂਪੇਣ ਪਰਿਣਤ ਇਤਿ ਖਰਤਰਦ੍ਰਸ਼੍ਟਯਾਭ੍ਯੁਪਗਮ੍ਯਤ ਇਤਿ.. ੨੬..
-----------------------------------------------------------------------------
ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– ‘ਸਮਯ’ ਅਲ੍ਪ ਹੈ, ‘ਨਿਮੇਸ਼’ ਅਧਿਕ ਹੈ ਔਰ ‘ਮੁਹੁਰ੍ਤ’ ਉਸਸੇ ਭੀ ਅਧਿਕ ਹੈ ਐਸਾ ਜੋ
ਜ੍ਞਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਵਹ ‘ਸਮਯ’, ‘ਨਿਮੇਸ਼’ ਆਦਿਕਾ ਪਰਿਮਾਣ ਜਾਨਨੇਸੇ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਔਰ ਵਹ ਕਾਲਪਰਿਮਾਣ
ਪੁਦ੍ਗਲੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿ ਪੁਦ੍ਗਲੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੋਤੀ [ਉਪਚਾਰਸੇ]
ਕਹੀ ਜਾਤੀ ਹੈ.
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਯਦ੍ਯਪਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਕਾ ਮਾਪ ਪੁਦ੍ਗਲ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੋਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਉਪਚਾਰਸੇ
ਪੁਦ੍ਗਲਾਸ਼੍ਰਿਤ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ਤਥਾਪਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਵਹ ਕੇਵਲ ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਹੀ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਹੈ, ਪੁਦ੍ਗਲਸੇ ਸਰ੍ਵਥਾ
ਭਿਨ੍ਨ ਹੈ–ਐਸਾ ਸਮਝਨਾ. ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਸ ਸੇਰ ਪਾਨੀਕੇ ਮਿਟ੍ਟੀਮਯ ਘੜੇਕਾ ਮਾਪ ਪਾਨੀ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੋਤਾ ਹੈ
ਤਥਾਪਿ ਘੜਾ ਮਿਟ੍ਟੀਕੀ ਹੀ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਹੈ, ਪਾਨੀਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਮਯ–ਨਿਮੇਸ਼ਾਦਿ
ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਕਾ ਮਾਪ ਪੁਦ੍ਗਲ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਥਾਪਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਹੀ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਹੈ,
ਪੁਦ੍ਗਲਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੈ.
ਕਾਲਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਗਾਥਾਸੂਤ੍ਰੋਂਂਕੇ ਕਥਨਕਾ ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈਃ– ਜੀਵਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਪਰਿਣਾਮਮੇਂ
[ਸਮਯਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਮੇਂ] ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਸਮਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਆਤੀ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਸਮਯਕੋ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਕੋਈ
ਪਦਾਰ੍ਥ ਅਵਸ਼੍ਯ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਯੇ. ਵਹ ਪਦਾਰ੍ਥ ਸੋ ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ. ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ
ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਵਹ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਪੁਦ੍ਗਲ ਦ੍ਵਾਰਾ ਮਾਪਾ ਜਾਨੇਸੇ ਉਸੇ ਉਪਚਾਰਸੇ ਪਰਾਸ਼੍ਰਿਤ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ.
ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕੀ ਭਾਁਤਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਵ੍ਯਵਹਾਰਰੂਪ ਕਾਲ ਭੀ ਲੋਕਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਤ ਹੈ ਐਸਾ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞੋਂਨੇ ਦੇਖਾ ਹੈ ਔਰ
ਅਤਿ ਤੀਕ੍ਸ਼੍ਣ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ ਸਮ੍ਯਕ੍ ਅਨੁਮਾਨ ਭੀ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ.
ਕਾਲਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਕਥਨਕਾ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਾਰ੍ਥ ਨਿਮ੍ਨੋਕ੍ਤਾਨੁਸਾਰ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈੇਃ– ਅਤੀਤ ਅਨਨ੍ਤ ਕਾਲਮੇਂ
ਜੀਵਕੋ ਏਕ ਚਿਦਾਨਨ੍ਦਰੂਪ ਕਾਲ ਹੀ [ਸ੍ਵਕਾਲ ਹੀ] ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਐਸੇ ਜੀਵਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕੀ
ਉਪਲਬ੍ਧਿ ਨਹੀਂ ਹੁਈ ਹੈ; ਉਸ ਜੀਵਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕਾ ਹੀ ਸਮ੍ਯਕ੍ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ, ਉਸੀਕਾ ਰਾਗਾਦਿਸੇ ਭਿਨ੍ਨਰੂਪ ਭੇਦਜ੍ਞਾਨ
ਔਰ ਉਸੀਮੇਂ ਰਾਗਾਦਿਵਿਭਾਵਰੂਪ ਸਮਸ੍ਤ ਸਂਕਲ੍ਪ–ਵਿਕਲ੍ਪਜਾਲਕੇ ਤ੍ਯਾਗ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਥਿਰ ਪਰਿਣਤਿ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈ
.. ੨੬..

Page 54 of 264
PDF/HTML Page 83 of 293
single page version

੫੪
] ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ
[ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦ
ਇਤਿ ਸਮਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਯਾਮਨ੍ਤਨੀਂਤਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਞ੍ਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਾਮਾਨ੍ਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਰੂਪਃ ਪੀਠਬਂਧਃ ਸਮਾਪ੍ਤਃ..
ਅਥਾਮੀਸ਼ਾਮੇਵ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮ੍. ਤਤ੍ਰ ਤਾਵਤ੍ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮ੍.
ਜੀਵੋ ਤ੍ਤਿ ਹਵਦਿ ਚੇਦਾ ਉਵਓਗਵਿਸੇਸਿਦੋ ਪਹੂ ਕਤ੍ਤਾ.
ਭੋਤ੍ਤਾ ਯ ਦੇਹਮੇਤ੍ਤੋ ਣ ਹਿ
ਮੁਤ੍ਤੋ ਕਮ੍ਮਸਂਜੁਤ੍ਤੋ.. ੨੭..
ਜੀਵ ਇਤਿ ਭਵਤਿ ਚੇਤਯਿਤੋਪਯੋਗਵਿਸ਼ੇਸ਼ਿਤਃ ਪ੍ਰਭੁਃ ਕਰ੍ਤਾ.
ਭੋਕ੍ਤਾ ਚ ਦੇਹਮਾਤ੍ਰੋ ਨ ਹਿ ਮੂਰ੍ਤਃ ਕਰ੍ਮਸਂਯੁਕ੍ਤਃ.. ੨੭..
ਅਤ੍ਰ ਸਂਸਾਰਾਵਸ੍ਥਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨਃ ਸੋਪਾਧਿ ਨਿਰੁਪਾਧਿ ਚ ਸ੍ਵਰੂਪਮੁਕ੍ਤਮ੍.
ਆਤ੍ਮਾ ਹਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਭਾਵਪ੍ਰਾਣਧਾਰਣਾਜ੍ਜੀਵਃ, ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਾਣਧਾਰਣਾਜ੍ਜੀਵਃ. ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ
-----------------------------------------------------------------------------
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ [ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ਭਗਵਤ੍ਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਪ੍ਰਣੀਤ ਸ਼੍ਰੀ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਕੀ ਸ਼੍ਰੀ
ਅਮ੍ਰੁਤਚਂਦ੍ਰਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਵਿਰਚਿਤ] ਸਮਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ ਨਾਮਕੀ ਟੀਕਾਮੇਂ ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕੇ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਰੂਪ
ਪੀਠਿਕਾ ਸਮਾਪ੍ਤ ਹੁਈ.
ਅਬ ਉਨ੍ਹੀਂਕਾ [–ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕਾ ਹੀ] ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ. ਉਸਮੇਂ
ਪ੍ਰਥਮ, ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕੇ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਹੈਂ.
ਗਾਥਾ ੨੭
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਜੀਵਃ ਇਤਿ ਭਵਤਿ] [ਸਂਸਾਰਸ੍ਥਿਤ] ਆਤ੍ਮਾ ਜੀਵ ਹੈ, [ਚੇਤਯਿਤਾ] ਚੇਤਯਿਤਾ
[ਚੇਤਨੇਵਾਲਾ] ਹੈ, [ਉਪਯੋਗਵਿਸ਼ੇਸ਼ਿਤਃ] ਉਪਯੋਗਲਕ੍ਸ਼ਿਤ ਹੈ, [ਪ੍ਰਭੁਃ] ਪ੍ਰਭੁ ਹੈ, [ਕਰ੍ਤਾ] ਕਰ੍ਤਾ ਹੈੇ, [ਭੋਕ੍ਤਾ]
ਭੋਕ੍ਤਾ ਹੈ, [ਦੇਹਮਾਤ੍ਰਃ] ਦੇਹਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ, [ਨ ਹਿ ਮੂਰ੍ਤਃ] ਅਮੂਰ੍ਤ ਹੈ [ਚ] ਔਰ [ਕਰ੍ਮਸਂਯੁਕ੍ਤਃ] ਕਰ੍ਮਸਂਯੁਕ੍ਤ ਹੈ.
ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ [ਇਸ ਗਾਥਾਮੇਂ] ਸਂਸਾਰ–ਦਸ਼ਾਵਾਲੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਸੋਪਾਧਿ ਔਰ ਨਿਰੁਪਾਧਿ ਸ੍ਵਰੂਪ ਕਹਾ
ਹੈ.
ਆਤ੍ਮਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਭਾਵਪ੍ਰਾਣਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ‘ਜੀਵ’ ਹੈ, ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ [ਅਸਦ੍ਭੂਤ
ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਾਣਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ‘ਜੀਵ’ ਹੈ; ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਚਿਤ੍ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ
‘ਚੇਤਯਿਤਾ’ [ਚੇਤਨੇਵਾਲਾ] ਹੈ, ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ [ਸਦ੍ਭੂਤ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ] ਚਿਤ੍ਸ਼ਕ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਚੇਤਯਿਤਾ’
--------------------------------------------------------------------------

੧. ਸੋਪਾਧਿ = ਉਪਾਧਿ ਸਹਿਤ; ਜਿਸਮੇਂ ਪਰਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਆਤੀ ਹੋ ਐਸਾ.
੨. ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਚਿਤ੍ਸ਼ਕ੍ਤਿਕੋ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਸਾਥ ਅਭੇਦ ਹੈ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਭੇਦ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਆਤ੍ਮਾ ਚਿਤ੍ਸ਼ਕ੍ਤਿਸ੍ਵਰੂਪ
ਹੈ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਚਿਤ੍ਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਨ ਹੈ.
ਛੇ ਜੀਵ, ਚੇਤਯਿਤਾ, ਪ੍ਰਭੁ, ਉਪਯੋਗਚਿਹ੍ਨ, ਅਮੂਰ੍ਤ ਛੇ,
ਕਰ੍ਤਾ ਅਨੇ ਭੋਕ੍ਤਾ, ਸ਼ਰੀਰਪ੍ਰਮਾਣ, ਕਰ੍ਮੇ ਯੁਕ੍ਤ ਛੇ. ੨੭.

Page 55 of 264
PDF/HTML Page 84 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ
[
੫੫
ਚਿਦਾਤ੍ਮਕਤ੍ਵਾਤ੍, ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਚਿਚ੍ਛਕ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤਤ੍ਵਾਚ੍ਚੇਤਯਿਤਾ. ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨਾਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤੇਨ, ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤੇਨ
ਚੈਤਨ੍ਯਪਰਿਣਾਮਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨੋਪਯੋਗੇਨੋਪਲਕ੍ਸ਼ਿਤਤ੍ਵਾਦੁਪਯੋਗਵਿਸ਼ੇਸ਼ਿਤਃ.
ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਭਾਵਕਰ੍ਮਣਾਂ, ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ
ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਣਾਮਾਸ੍ਰਵਣਬਂਧਨਸਂਵਰਣਨਿਰ੍ਜਰਣਮੋਕ੍ਸ਼ਣੇਸ਼ੁ ਸ੍ਵਯਮੀਸ਼ਤ੍ਵਾਤ੍ ਪ੍ਰਭੁਃ. ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ
ਪੌਦ੍ਗਲਿਕਕਰ੍ਮਨਿਮਿਤ੍ਤਾਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮਾਨਾਂ, ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣਾਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮਨਿਮਿਤ੍ਤਪੌਦ੍ਗਲਿਕਕਰ੍ਮਣਾਂ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਾਤ੍ਕਰ੍ਤਾ.
ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭਕਰ੍ਮਨਿਮਿਤ੍ਤਸੁਖਦੁਃਖਪਰਿਣਾਮਾਨਾਂ, ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭਕਰ੍ਮਸਂਪਾਦਿ–ਤੇਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟਵਿਸ਼ਯਾਣਾਂ
ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਾਦ੍ਭੋਕ੍ਤਾ. ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਲੋਕਮਾਤ੍ਰੋਪਿ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਾਵਗਾਹਪਰਿਣਾਮਸ਼ਕ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤ–ਤ੍ਵਾਨ੍ਨਾਮਕਰ੍ਮਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਮਣੁ ਮਹਚ੍ਚ
ਸ਼ਰੀਰਮਧਿਤਿਸ਼੍ਠਨ੍ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਦੇਹਮਾਤ੍ਰਃ. ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਕਰ੍ਮਭਿਃ ਸਹੈਕਤ੍ਵਪਰਿਣਾਮਾਨ੍ਮੂਰ੍ਤੋਪਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ
-----------------------------------------------------------------------------
ਹੈ; ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਅਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤ ਐਸੇ ਚੈਤਨ੍ਯਪਰਿਣਾਮਸ੍ਵਰੂਪ ਉਪਯੋਗ ਦ੍ਵਾਰਾ ਲਕ੍ਸ਼ਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਉਪਯੋਗਲਕ੍ਸ਼ਿਤ’ ਹੈ,
ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ [ਸਦ੍ਭੂਤ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ] ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤ ਐਸੇ ਚੈਤਨ੍ਯਪਰਿਣਾਮਸ੍ਵਰੂਪ ਉਪਯੋਗ ਦ੍ਵਾਰਾ ਲਕ੍ਸ਼ਿਤ ਹੋਨੇਸੇ
‘ਉਪਯੋਗਲਕ੍ਸ਼ਿਤ’ ਹੈ; ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਭਾਵਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਆਸ੍ਰਵ, ਬਂਧ, ਸਂਵਰ, ਨਿਰ੍ਜਰਾ ਔਰ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਕਰਨੇਮੇਂ ਸ੍ਵਯਂ ਈਸ਼
[ਸਮਰ੍ਥ] ਹੋਨੇਸੇ ‘ਪ੍ਰਭੁ’ ਹੈ, ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ [ਅਸਦ੍ਭੂਤ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਆਸ੍ਰਵ, ਬਂਧ, ਸਂਵਰ,
ਨਿਰ੍ਜਰਾ ਔਰ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਕਰਨੇਮੇਂ ਸ੍ਵਯਂ ਈਸ਼ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਪ੍ਰਭੁ’ ਹੈ; ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਪੌਦ੍ਗਲਿਕ ਕਰ੍ਮ ਜਿਨਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈ
ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮੋਂਕਾ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਕਰ੍ਤਾ’ ਹੈ, ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ [ਅਸਦ੍ਭੂਤ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ] ਆਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮ
ਜਿਨਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈ ਐਸੇ ਪੌਦ੍ਗਲਿਕ ਕਰ੍ਮੋਂਕਾ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਕਰ੍ਤਾ’ ਹੈ; ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭ ਕਰ੍ਮ
ਜਿਨਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈ ਐਸੇ ਸੁਖਦੁਃਖਪਰਿਣਾਮੋਂਕਾ ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਭੋਕ੍ਤਾ’ ਹੈ, ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ [ਅਸਦ੍ਭੂਤ
ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ] ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭ ਕਰ੍ਮੋਂਸੇ ਸਂਪਾਦਿਤ [ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ] ਇਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕਾ ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਭੋਕ੍ਤਾ’ ਹੈ;
ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਲੋਕਪ੍ਰਮਾਣ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਅਵਗਾਹਪਰਿਣਾਮਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ ਨਾਮਕਰ੍ਮਸੇ ਰਚਿਤ
ਛੋਟੇ–ਬੜੇ ਸ਼ਰੀਰਮੇਂ ਰਹਤਾ ਹੁਆ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ [ਸਦ੍ਭੂਤ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ] ‘ਦੇਹਪ੍ਰਮਾਣ’ ਹੈ; ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ
[ਅਸਦ੍ਭੂਤ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ] ਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਸਾਥ ਏਕਤ੍ਵਪਰਿਣਾਮਕੇ ਕਾਰਣ ਮੂਰ੍ਤ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਅਰੂਪੀ–
ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ‘ਅਮੂਰ੍ਤ’ ਹੈ;
ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮਕੋ ਅਨੁਰੂਪ ਚੈਤਨ੍ਯਪਰਿਣਾਮਾਤ੍ਮਕ
--------------------------------------------------------------------------
੧. ਅਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤ = ਅਪ੍ਰੁਥਕ੍; ਅਭਿਨ੍ਨ. [ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਉਪਯੋਗ ਆਤ੍ਮਾਸੇ ਅਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਹੈ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਹੈ.]
੨. ਸਂਸਾਰੀ ਆਤ੍ਮਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਪੁਦ੍ਗਲਕਰ੍ਮੋਂਕੋ ਅਨੁਰੂਪ ਐਸੇ ਨੈਮਿਤ੍ਤਿਕ ਆਤ੍ਮ ਪਰਿਣਾਮੋਂਕੇ ਸਾਥ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਭਾਵਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਸਾਥ] ਸਂਯੁਕ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ ਕਰ੍ਮਸਂਯੁਕ੍ਤ ਹੈ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਆਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮੋਂਕੋ ਅਨੁਰੂਪ ਐਸੇਂ
ਨੈਮਿਤ੍ਤਿਕ ਪੁਦ੍ਗਲਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਸਾਥ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਸਾਥ] ਸਂਯੁਕ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ ਕਰ੍ਮਸਂਯੁਕ੍ਤ ਹੈ.

Page 56 of 264
PDF/HTML Page 85 of 293
single page version

੫੬
] ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ
[ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦ
ਨੀਰੂਪਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਨ੍ਨ ਹਿ ਮੂਰ੍ਤਃ. ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਪੁਦ੍ਗਲ–ਪਰਿਣਾਮਾਨੁਰੂਪਚੈਤਨ੍ਯਪਰਿਣਾਮਾਤ੍ਮਭਿਃ, ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ
ਚੈਤਨ੍ਯਪਰਿਣਾਮਾਨੁਰੂਪਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮਾਤ੍ਮਭਿਃ ਕਰ੍ਮਭਿਃ ਸਂਯੁਕ੍ਤਤ੍ਵਾਤ੍ਕਰ੍ਮਸਂਯੁਕ੍ਤ ਇਤਿ.. ੨੭..

ਕਮ੍ਮਮਲਵਿਪ੍ਪਮੁਕ੍ਕੋ ਉਡ੍ਢਂ
ਲੋਗਸ੍ਸ ਅਂਤਮਧਿਗਂਤਾ.
ਸੋ ਸਵ੍ਵਣਾਣਦਰਿਸੀ ਲਹਦਿ ਸੁਹਮਣਿਂਦਿਯਮਣਂਤਂ.. ੨੮..
ਕਰ੍ਮਮਲਵਿਪ੍ਰਮੁਕ੍ਤ ਊਰ੍ਧ੍ਵਂ ਲੋਕਸ੍ਯਾਨ੍ਤਮਧਿਗਮ੍ਯ.
ਸ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ੀ ਲਭਤੇ ਸੁਖਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਨਂਤਮ੍.. ੨੮..
-----------------------------------------------------------------------------
ਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਸਾਥ ਸਂਯੁਕ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਕਰ੍ਮਸਂਯੁਕ੍ਤ’ ਹੈ, ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ [ਅਸਦ੍ਭੂਤ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ] ਚੈਤਨ੍ਯਪਰਿਣਾਮਕੋ
ਅਨੁਰੂਪ ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮਾਤ੍ਮਕ ਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਸਾਥ ਸਂਯੁਕ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਕਰ੍ਮਸਂਯੁਕ੍ਤ’ ਹੈ.
ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– ਪਹਲੀ ੨੬ ਗਾਥਾਓਂਮੇਂ ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕਾ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਨਿਰੂਪਣ ਕਰਕੇ, ਅਬ ਇਸ
੨੭ਵੀਂ ਗਾਥਾਸੇ ਉਨਕਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਿਰੂਪਣ ਪ੍ਰਾਰਮ੍ਭ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ. ਉਸਮੇਂ ਪ੍ਰਥਮ, ਜੀਵਕਾ [ਆਤ੍ਮਾਕਾ]
ਨਿਰੂਪਣ ਪ੍ਰਾਰਮ੍ਭ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਇਸ ਗਾਥਾਮੇਂ ਸਂਸਾਰਸ੍ਥਿਤ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਜੀਵ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੀਵਤ੍ਵਵਾਲਾ], ਚੇਤਯਿਤਾ,
ਉਪਯੋਗਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲਾ, ਪ੍ਰਭੁ, ਕਰ੍ਤਾ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਕਹਾ ਹੈ. ਜੀਵਤ੍ਵ, ਚੇਤਯਿਤ੍ਰੁਤ੍ਵ, ਉਪਯੋਗ, ਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵ, ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ,
ਇਤ੍ਯਾਦਿਕਾ ਵਿਵਰਣ ਅਗਲੀ ਗਾਥਾਓਂਮੇਂ ਆਯੇਗਾ.. ੨੭..
ਗਾਥਾ ੨੮
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਕਰ੍ਮਮਲਵਿਪ੍ਰਮੁਕ੍ਤਃ] ਕਰ੍ਮਮਲਸੇ ਮੁਕ੍ਤ ਆਤ੍ਮਾ [ਊਰ੍ਧ੍ਵਂ] ਊਪਰ [ਲੋਕਸ੍ਯ ਅਨ੍ਤਮ੍]
ਲੋਕਕੇ ਅਨ੍ਤਕੋ [ਅਧਿਗਮ੍ਯ] ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ [ਸਃ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ੀ] ਵਹ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ–ਸਰ੍ਵਦਰ੍ਸ਼ੀ [ਅਨਂਤਮ੍] ਅਨਨ੍ਤ
[ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮ੍] ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯ [ਸੁਖਮ੍] ਸੁਖਕਾ [ਲਭਤੇ] ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੈ.
--------------------------------------------------------------------------
ਸੌ ਕਰ੍ਮਮਲ਼ਥੀ ਮੁਕ੍ਤ ਆਤ੍ਮਾ ਪਾਮੀਨੇ ਲੋਕਾਗ੍ਰਨੇ,
ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਦਰ੍ਸ਼ੀ ਤੇ ਅਨਂਤ ਅਨਿਂਦ੍ਰਿ ਸੁਖਨੇ ਅਨੁਭਵੇ. ੨੮.

Page 57 of 264
PDF/HTML Page 86 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ
[
੫੭
ਅਤ੍ਰ ਮੁਕ੍ਤਾਵਸ੍ਥਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨੋ ਨਿਰੁਪਾਧਿਸ੍ਵਰੂਪਮੁਕ੍ਤਮ੍.

ਆਤ੍ਮਾ ਹਿ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ਕਰ੍ਮਰਜਸਾ ਸਾਕਲ੍ਯੇਨ ਯਸ੍ਮਿਨ੍ਨੇਵ ਕ੍ਸ਼ਣੇ
ਮੁਚ੍ਯਤੇ ਤਸ੍ਮਿ–
ਨ੍ਨੇਵੋਰ੍ਧ੍ਵਗਮਨਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਲ੍ਲੋਕਾਂਤਮਧਿਗਮ੍ਯ ਪਰਤੋ ਗਤਿਹੇਤੋਰਭਾਵਾਦਵਸ੍ਥਿਤਃ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਾਭ੍ਯਾਂ
ਸ੍ਵਰੂਪਭੂਤਤ੍ਵਾਦਮੁਕ੍ਤੋਨਂਤਮਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਸੁਖਮਨੁਭਵਤਿ. ਮੁਕ੍ਤਸ੍ਯ ਚਾਸ੍ਯ ਭਾਵਪ੍ਰਾਣਧਾਰਣਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਜੀਵਤ੍ਵਂ,
ਚਿਦ੍ਰੂਪਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਚੇਤਯਿਤ੍ਰੁਤ੍ਵਂ, ਚਿਤ੍ਪਰਿਣਾਮਲਕ੍ਸ਼ਣ ਉਪਯੋਗਃ, ਨਿਰ੍ਵਰ੍ਤਿਤਸਮਸ੍ਤਾਧਿਕਾਰਸ਼ਕ੍ਤਿਮਾਤ੍ਰਂ ਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵਂ,
ਸਮਸ੍ਤਵਸ੍ਤ੍ਵਸਾਧਾਰਣਸ੍ਵਰੂਪਨਿਰ੍ਵਰ੍ਤਨਮਾਤ੍ਰਂ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਂ, ਸ੍ਵਰੂਪਭੂਤਸ੍ਵਾਤਨ੍ਕ੍ਰ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਸੁਖੋਪਲਮ੍ਭ–ਰੂਪਂ
ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਂ, ਅਤੀਤਾਨਂਤਰਸ਼ਰੀਰਪਰਿਮਾਣਾਵਗਾਹਪਰਿਣਾਮਰੂਪਂ
ਦੇਹਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵਂ, ਉਪਾਧਿਸਂਬਂਧਵਿਵਿਕ੍ਤ–
ਮਾਤ੍ਯਨ੍ਤਿਕਮਮੂਰ੍ਤਤ੍ਵਮ੍. ਕਰ੍ਮਸਂਯੁਕ੍ਤਤ੍ਵਂ ਤੁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਭਾਵਕਰ੍ਮਵਿਪ੍ਰਮੋਕ੍ਸ਼ਾਨ੍ਨ ਭਵਤ੍ਯੇਵ. ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਾਣਿ ਹਿ ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧਾ
ਭਾਵਕਰ੍ਮਾਣਿ ਤੁ
-----------------------------------------------------------------------------
ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ ਮੁਕ੍ਤਾਵਸ੍ਥਾਵਾਲੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਨਿਰੁਪਾਧਿ ਸ੍ਵਰੂਪ ਕਹਾ ਹੈ.
ਆਤ੍ਮਾ [ਕਰ੍ਮਰਜਕੇ] ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਕਰ੍ਮਰਜਸੇ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣਰੂਪਸੇ ਜਿਸ ਕ੍ਸ਼ਣ ਛੂਟਤਾ ਹੈ [–ਮੁਕ੍ਤ
ਹੋਤਾ ਹੈ], ਉਸੀ ਕ੍ਸ਼ਣ [ਅਪਨੇ] ਊਰ੍ਧ੍ਵਗਮਨਸ੍ਵਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਲੋਕਕੇ ਅਨ੍ਤਕੋ ਪਾਕਰ ਆਗੇ ਗਤਿਹੇਤੁਕਾ
ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ [ਵਹਾਁ] ਸ੍ਥਿਰ ਰਹਤਾ ਹੁਆ, ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਕੇਵਲਦਰ੍ਸ਼ਨ [ਨਿਜ] ਸ੍ਵਰੂਪਭੂਤ ਹੋਨੇਕੇ
ਕਾਰਣ ਉਨਸੇ ਨ ਛੂਟਤਾ ਹੁਆ ਅਨਨ੍ਤ ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਸੁਖਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੈ. ਉਸ ਮੁਕ੍ਤ ਆਤ੍ਮਾਕੋ,
ਭਾਵਪ੍ਰਾਣਧਾਰਣ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ
[–ਸ੍ਵਰੂਪ] ਹੈ ਐਸਾ ‘ਜੀਵਤ੍ਵ’ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਚਿਦ੍ਰੂਪ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ [–
ਸ੍ਵਰੂਪ] ਹੈ ਐਸਾ ‘ਚੇਤਯਿਤ੍ਰੁਤ੍ਵ’ ਹੋਤਾ ਹੈ ; ਚਿਤ੍ਪਰਿਣਾਮ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ [–ਸ੍ਵਰੂਪ] ਹੈ ਐਸਾ ‘ਉਪਯੋਗ’
ਹੋਤਾ ਹੈ; ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਿਯੇ ਹੁਏ ਸਮਸ੍ਤ [ਆਤ੍ਮਿਕ] ਅਧਿਕਾਰੋਂਕੀ
ਸ਼ਕ੍ਤਿਮਾਤ੍ਰਰੂਪ ‘ਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵ’ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਸਮਸ੍ਤ
ਵਸ੍ਤੁਓਂਸੇ ਅਸਾਧਾਰਣ ਐਸੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੀ ਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿਮਾਤ੍ਰਰੂਪ [–ਨਿਜ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਰਚਨੇਰੂਪ] ‘ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ’ ਹੋਤਾ ਹੈ;
ਸ੍ਵਰੂਪਭੂਤ ਸ੍ਵਾਤਂਕ੍ਰ੍ਯ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ [–ਸ੍ਵਰੂਪ] ਹੈ ਐਸੇ ਸੁਖਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿਰੂਪ ‘ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ’ ਹੋਤਾ ਹੈ;
ਅਤੀਤ ਅਨਨ੍ਤਰ [–ਅਨ੍ਤਿਮ] ਸ਼ਰੀਰ ਪ੍ਰਮਾਣ ਅਵਗਾਹਪਰਿਣਾਮਰੂਪ ‘
ਦੇਹਪ੍ਰਮਾਣਪਨਾ’ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਔਰ
ਉਪਾਧਿਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਸੇ ਵਿਵਿਕ੍ਤ ਐਸਾ ਆਤ੍ਯਂਤਿਕ [ਸਰ੍ਵਥਾ] ‘ਅਮੂਰ੍ਤਪਨਾ’ ਹੋਤਾ ਹੈ. [ਮੁਕ੍ਤ ਆਤ੍ਮਾਕੋ]
--------------------------------------------------------------------------
੧. ਸ਼ਕ੍ਤਿ = ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯ; ਈਸ਼ਤ੍ਵ. [ਮੁਕ੍ਤ ਆਤ੍ਮਾ ਸਮਸ੍ਤ ਆਤ੍ਮਿਕ ਅਧਿਕਾਰੋਂਕੋ ਭੋਗਨੇਮੇਂ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਨਕਾ ਉਪਯੋਗ ਕਰਨੇਮੇਂ
ਸ੍ਵਯਂ ਸਮਰ੍ਥ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ਪ੍ਰਭੁ ਹੈ.]

੨. ਮੁਕ੍ਤ ਆਤ੍ਮਾਕੀ ਅਵਗਾਹਨਾ ਚਰਮਸ਼ਰੀਰਪ੍ਰਮਾਣ ਹੋਤੀ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸ ਅਨ੍ਤਿਮ ਸ਼ਰੀਰਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਲੇਕਰ ਉਨਕੋ
‘ਦੇਹਪ੍ਰਮਾਣਪਨਾ’ ਕਹਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈ.

੩. ਵਿਵਿਕ੍ਤ = ਭਿਨ੍ਨ; ਰਹਿਤ.

Page 58 of 264
PDF/HTML Page 87 of 293
single page version

੫੮
] ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ
[ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦ
ਚਿਦ੍ਵਿਵਰ੍ਤਾਃ. ਵਿਵਰ੍ਤਤੇ ਹਿ ਚਿਚ੍ਛਕ੍ਤਿਰਨਾਦਿਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿ–ਕਰ੍ਮਸਂਪਰ੍ਕਕੂਣਿਤਪ੍ਰਚਾਰਾ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦ੍ਯਸ੍ਯ
ਵਿਸ਼੍ਵਸ੍ਯੈਕਦੇਸ਼ੇਸ਼ੁ ਕ੍ਰਮੇਣ ਵ੍ਯਾਪ੍ਰਿਯਮਾਣਾ. ਯਦਾ ਤੁ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿਕਰ੍ਮਸਂਪਰ੍ਕਃ ਪ੍ਰਣਸ਼੍ਯਤਿ ਤਦਾ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦ੍ਯਸ੍ਯ
ਵਿਸ਼੍ਵਸ੍ਯ
ਸਰ੍ਵਦੇਸ਼ੇਸ਼ੁ ਯੁਗਪਦ੍ਵਯਾਪ੍ਰੁਤਾ ਕਥਂਚਿਤ੍ਕੌਟਸ੍ਥ੍ਯਮਵਾਪ੍ਯ ਵਿਸ਼ਯਾਂਤਰਮਨਾਪ੍ਨੁਵਂਤੀ ਨ ਵਿਵਰ੍ਤਤੇ. ਸ ਖਲ੍ਵੇਸ਼
ਨਿਸ਼੍ਚਿਤਃ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਸਰ੍ਵਦਰ੍ਸ਼ਿਤ੍ਵੋਪਲਮ੍ਭਃ. ਅਯਮੇਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਨਿਬਂਧਨਭੂਤਾਨਾਂ ਭਾਵਕਰ੍ਮਣਾਂ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵੋਚ੍ਛੇਦਃ. ਅਯਮੇਵ
-----------------------------------------------------------------------------
ਕਰ੍ਮਸਂਯੁਕ੍ਤਪਨਾ’ ਤੋ ਹੋਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ , ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮੋ ਔਰ ਭਾਵਕਰ੍ਮੋਸੇ ਵਿਮੁਕ੍ਤਿ ਹੁਈ ਹੈ. ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮ ਵੇ
ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧ ਹੈ ਔਰ ਭਾਵਕਰ੍ਮ ਵੇ ਚਿਦ੍ਵਿਵਰ੍ਤ ਹੈਂ. ਚਿਤ੍ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਅਨਾਦਿ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਸਮ੍ਪਰ੍ਕਸੇ
[ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਸੇ] ਸਂਕੁਚਿਤ ਵ੍ਯਾਪਾਰਵਾਲੀ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਜ੍ਞੇਯਭੂਤ ਵਿਸ਼੍ਵਕੇ [–ਸਮਸ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ] ਏਕ–ਏਕ
ਦੇਸ਼ਮੇਂ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਵ੍ਯਾਪਾਰ ਕਰਤੀ ਹੁਈ ਵਿਵਰ੍ਤਨਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੀ ਹੈ. ਕਿਨ੍ਤੁ ਜਬ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿਕਰ੍ਮੋਂਕਾ ਸਮ੍ਪਰ੍ਕ
ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਤਬ
ਵਹ ਜ੍ਞੇਯਭੂਤ ਵਿਸ਼੍ਵਕੇ ਸਰ੍ਵ ਦੇਸ਼ੋਂਮੇਂ ਯੁਗਪਦ੍ ਵ੍ਯਾਪਾਰ ਕਰਤੀ ਹੁਈ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਕੂਟਸ੍ਥ
ਹੋਕਰ, ਅਨ੍ਯ ਵਿਸ਼ਯਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨ ਹੋਤੀ ਹੁਈ ਵਿਵਰ੍ਤਨ ਨਹੀਂ ਕਰਤੀ. ਵਹ ਯਹ [ਚਿਤ੍ਸ਼ਕ੍ਤਿਕੇ ਵਿਵਰ੍ਤਨਕਾ
ਅਭਾਵ], ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ [–ਨਿਯਤ, ਅਚਲ] ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਪਨੇਕੀ ਔਰ ਸਰ੍ਵਦਰ੍ਸ਼ੀਪਨੇਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿ ਹੈ. ਯਹੀ,
ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਭਾਵਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਹੈ; ਯਹੀ, ਵਿਕਾਰਪੂਰ੍ਵਕ ਅਨੁਭਵਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ
ਔਪਾਧਿਕ ਸੁਖਦੁਃਖਪਰਿਣਾਮੋਂਕੇ ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਹੈ; ਔਰ ਯਹੀ, ਅਨਾਦਿ ਵਿਵਰ੍ਤਨਕੇ ਖੇਦਕੇ ਵਿਨਾਸ਼ਸੇ
--------------------------------------------------------------------------
੧. ਪੂਰ੍ਵ ਸੂਤ੍ਰਮੇਂ ਕਹੇ ਹੁਏ ‘ਜੀਵਤ੍ਵ’ ਆਦਿ ਨਵ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋਮੇਂਸੇ ਪ੍ਰਥਮ ਆਠ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਾਕੋ ਭੀ ਯਥਾਸਂਭਵ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਮਾਤ੍ਰ
ਏਕ ‘ਕਰ੍ਮਸਂਯੁਕ੍ਤਪਨਾ’ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ.

੨. ਚਿਦ੍ਵਿਵਰ੍ਤ = ਚੈਤਨ੍ਯਕਾ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਚੈਤਨ੍ਯਕਾ ਏਕ ਵਿਸ਼ਯਕੋ ਛੋੜ਼ਕਰ ਅਨ੍ਯ ਵਿਸ਼ਯਕੋ ਜਾਨਨੇਰੂਪ ਬਦਲਨਾ;
ਚਿਤ੍ਸ਼ਕ੍ਤਿਕਾ ਅਨ੍ਯ ਅਨ੍ਯ ਜ੍ਞੇਯੋਂਕੋ ਜਾਨਨੇਰੂਪ ਪਰਿਵਰ੍ਤਿਤ ਹੋਨਾ.

੩. ਕੂਟਸ੍ਥ = ਸਰ੍ਵਕਾਲ ਏਕ ਰੂਪ ਰਹਨੇਵਾਲੀ; ਅਚਲ. [ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿਕਰ੍ਮੋਕਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇ ਪਰ ਕਹੀਂ ਚਿਤ੍ਸ਼ਕ੍ਤਿ
ਸਰ੍ਵਥਾ ਅਪਰਿਣਾਮੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਤੀ; ਕਿਨ੍ਤੁ ਵਹ ਅਨ੍ਯ–ਅਨ੍ਯ ਜ੍ਞੇਯੋਂਕੋ ਜਾਨਨੇਰੂਪ ਪਰਿਵਰ੍ਤਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ–ਸਰ੍ਵਦਾ ਤੀਨੋਂ
ਕਾਲਕੇ ਸਮਸ੍ਤ ਜ੍ਞੇਯੋਂਕੋ ਜਾਨਤੀ ਰਹਤੀ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਕੂਟਸ੍ਥ ਕਹਾ ਹੈ.]

੪. ਔਪਾਧਿਕ = ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਰੂਪ ਉਪਾਧਿਕੇ ਸਾਥ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਵਾਲੇ; ਜਿਨਮੇਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਰੂਪੀ ਉਪਾਧਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਤੀ ਹੈ ਐਸੇ;
ਅਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ; ਵੈਭਾਵਿਕ; ਵਿਕਾਰੀ.

Page 59 of 264
PDF/HTML Page 88 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ
[
੫੯
ਚ ਵਿਕਾਰਪੂਰ੍ਵਕਾਨੁਭਵਾਭਾਵਾਦੌਪਾਧਿਕਸੁਖਦੁਃਖਪਰਿਣਾਮਾਨਾਂ ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵੋਚ੍ਛੇਦਃ. ਇਦਮੇਵ
ਚਾਨਾਦਿਵਿਵਰ੍ਤਖੇਦਵਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਸੁਸ੍ਥਿਤਾਨਂਤਚੈਤਨ੍ਯਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨਃ ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰਸ੍ਵਰੂਪਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਸੁਖਸ੍ਯ ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁ–
ਤ੍ਵਮਿਤਿ.. ੨੮..
ਜਾਦੋ ਸਯਂ ਸ ਚੇਦਾ ਸਵ੍ਵਣ੍ਹੂ ਸਵ੍ਵਲੋਗਦਰਸੀ ਯ.
ਪਪ੍ਪੋਦਿ ਸੁਹਮਣਂਤਂ ਅਵ੍ਵਾਬਾਧਂ ਸਗਮਮੁਤ੍ਤਂ.. ੨੯..
ਜਾਤਃ ਸ੍ਵਯਂ ਸ ਚੇਤਯਿਤਾ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਃ ਸਰ੍ਵਲੋਕਦਰ੍ਸ਼ੀ ਚ.
ਪ੍ਰਾਪ੍ਨੋਤਿ ਸੁਖਮਨਂਤਮਵ੍ਯਾਬਾਧਂ ਸ੍ਵਕਮਮੂਰ੍ਤਮ੍.. ੨੯..
-----------------------------------------------------------------------------

ਜਿਸਕਾ ਅਨਨ੍ਤ ਚੈਤਨ੍ਯ ਸੁਸ੍ਥਿਤ ਹੁਆ ਹੈ ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰਸ੍ਵਰੂਪਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣ ਸੁਖਕਾ [–ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰ
ਸ੍ਵਰੂਪਕੀ ਅਨੁਭੂਤਿ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੇ ਸੁਖਕਾ] ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਹੈ.. ੨੮..
ਗਾਥਾ ੨੯
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਸਃ ਚੇਤਯਿਤਾ] ਵਹ ਚੇਤਯਿਤਾ [ਚੇਤਨੇਵਾਲਾ ਆਤ੍ਮਾ] [ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਃ] ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ [ਚ] ਔਰ
[ਸਰ੍ਵਲੋਕਦਰ੍ਸ਼ੀ] ਸਰ੍ਵਲੋਕਦਰ੍ਸ਼ੀ [ਸ੍ਵਯਂ ਜਾਤਃ] ਸ੍ਵਯਂ ਹੋਤਾ ਹੁਆ, [ਸ੍ਵਕਮ੍] ਸ੍ਵਕੀਯ [ਅਮੂਰ੍ਤਮ੍] ਅਮੂਰ੍ਤ
[ਅਵ੍ਯਾਬਾਧਮ੍] ਅਵ੍ਯਾਬਾਧ [ਅਨਂਤਮ੍] ਅਨਨ੍ਤ [ਸੁਖਮ੍] ਸੁਖਕੋ [ਪ੍ਰਾਪ੍ਨੋਤਿ] ਉਪਲਬ੍ਧ ਕਰਤਾ ਹੈ.
ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਸਿਦ੍ਧਕੇ ਨਿਰੁਪਾਧਿ ਜ੍ਞਾਨ, ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਔਰ ਸੁਖਕਾ ਸਮਰ੍ਥਨ ਹੈ.
ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਜ੍ਞਾਨ, ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਔਰ ਸੁਖ ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਐਸਾ ਆਤ੍ਮਾ ਸਂਸਾਰਦਸ਼ਾਮੇਂ, ਅਨਾਦਿ
ਕਰ੍ਮਕ੍ਲੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ ਆਤ੍ਮਸ਼ਕ੍ਤਿ ਸਂਕੁਚਿਤ ਕੀ ਗਈ ਹੋਨੇਸੇ, ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸਮ੍ਪਰ੍ਕ ਦ੍ਵਾਰਾ [–ਇਂਦ੍ਰਿਯਾਦਿਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ
ਦ੍ਵਾਰਾ] ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਕੁਛ–ਕੁਛ ਜਾਨਤਾ ਹੈ ਔਰ ਦੇਖਤਾ ਹੈ ਤਥਾ ਪਰਾਸ਼੍ਰਿਤ, ਮੂਰ੍ਤ [ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿ] ਕੇ ਸਾਥ
ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਵਾਲਾ, ਸਵ੍ਯਾਬਾਧ [–ਬਾਧਾ ਸਹਿਤ] ਔਰ ਸਾਨ੍ਤ ਸੁਖਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੈ; ਕਿਨ੍ਤੁ ਜਬ ਉਸਕੇ
ਕਰ੍ਮਕ੍ਲੇਸ਼ ਸਮਸ੍ਤਰੂਪਸੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਤਬ, ਆਤ੍ਮਸ਼ਕ੍ਤਿ ਅਨਰ੍ਗਲ [–ਨਿਰਂਕੁਸ਼] ਔਰ
ਅਸਂਕੁਚਿਤ ਹੋਨੇਸੇ, ਵਹ ਅਸਹਾਯਰੂਪਸੇ [–ਕਿਸੀਕੀ ਸਹਾਯਤਾਕੇ ਬਿਨਾ] ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਯੁਗਪਦ੍ ਸਬ [–
ਸਰ੍ਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵ] ਜਾਨਤਾ ਹੈ ਔਰ ਦੇਖਤਾ ਹੈ ਤਥਾ ਸ੍ਵਾਸ਼੍ਰਿਤ, ਮੂਰ੍ਤ [ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿ] ਕੇ ਸਾਥ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ
ਰਹਿਤ, ਅਵ੍ਯਾਬਾਧ ਔਰ ਅਨਨ੍ਤ ਸੁਖਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ਸਬ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਜਾਨਨੇ ਔਰ
ਦੇਖਨੇਵਾਲੇ ਤਥਾ ਸ੍ਵਕੀਯ ਸੁਖਕਾ ਅਨੁਭਵਨ ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਸਿਦ੍ਧਕੋ ਪਰਸੇ [ਕੁਛਭੀ] ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਨਹੀਂ ਹੈ.
--------------------------------------------------------------------------

ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਚੇਤਕ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਾਨੀ–ਸਰ੍ਵਦਰ੍ਸ਼ੀ ਥਾਯ ਛੇ,
ਨੇ ਨਿਜ ਅਮੂਰ੍ਤ ਅਨਂਤ ਅਵ੍ਯਾਬਾਧ ਸੁਖਨੇ ਅਨੁਭਵੇ. ੨੯.

Page 60 of 264
PDF/HTML Page 89 of 293
single page version

੬੦
] ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ
[ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦ
ਇਦਂ ਸਿਦ੍ਧਸ੍ਯ ਨਿਰੁਪਾਧਿਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਸੁਖਸਮਰ੍ਥਨਮ੍.

ਆਤ੍ਮਾ ਹਿ ਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਸੁਖਸ੍ਵਭਾਵਃ ਸਂਸਾਰਾਵਸ੍ਥਾਯਾਮਨਾਦਿਕਰ੍ਮਕ੍ਲ੍ਰੁੇਸ਼ਸਂਕੋਚਿਤਾਤ੍ਮਸ਼ਕ੍ਤਿਃ
ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸਂਪਰ੍ਕੇਣ ਕ੍ਰਮੇਣ ਕਿਂਚਿਤ੍ ਕਿਂਚਿਜ੍ਜਾਨਾਤਿ ਪਸ਼੍ਯਤਿ, ਪਰਪ੍ਰਤ੍ਯਯਂ ਮੂਰ੍ਤਸਂਬਦ੍ਧਂ ਸਵ੍ਯਾਬਾਧਂ ਸਾਂਤਂ
ਸੁਖਮਨੁਭਵਤਿ ਚ. ਯਦਾ ਤ੍ਵਸ੍ਯ ਕਰ੍ਮਕ੍ਲ੍ਰੁੇਸ਼ਾਃ ਸਾਮਸ੍ਤ੍ਯੇਨ ਪ੍ਰਣਸ਼੍ਯਨ੍ਤਿ, ਤਦਾਨਰ੍ਗਲਾਸਂਕੁਚਿਤਾਤ੍ਮ–
ਸ਼ਕ੍ਤਿਰਸਹਾਯਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਯੁਗਪਤ੍ਸਮਗ੍ਰਂ ਜਾਨਾਤਿ ਪਸ਼੍ਯਤਿ, ਸ੍ਵਪ੍ਰਤ੍ਯਯਮਮੂਰ੍ਤਸਂਬਦ੍ਧਮਵ੍ਯਾਬਾਧਮਨਂਤਂ ਸੁਖ
ਮਨੁਭਵਤਿ ਚ. ਤਤਃ ਸਿਦ੍ਧਸ੍ਯ ਸਮਸ੍ਤਂ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਜਾਨਤਃ ਪਸ਼੍ਯਤਃ, ਸੁਖਮਨੁਭਵਤਸ਼੍ਚ ਸ੍ਵਂ, ਨ ਪਰੇਣ
ਪ੍ਰਯੋਜਨਮਿਤਿ.. ੨੯..
-----------------------------------------------------------------------------
ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– ਸਿਦ੍ਧਭਗਵਾਨ [ਤਥਾ ਕੇਵਲੀਭਗਵਾਨ] ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਤ੍ਵਾਦਿਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ;
ਉਨਕੇ ਉਸ ਪਰਿਣਮਨਮੇਂ ਲੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰ ਭੀ [ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿ] ਪਰਕਾ ਆਲਮ੍ਬਨ ਨਹੀਂ ਹੈ.
ਯਹਾਁ ਕੋਈ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਜੀਵ ਕਹੇ ਕਿ– ‘ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਦੇਖਨੇਮੇਂ
ਨਹੀਂ ਆਤੇ,’ ਤੋ ਉਸੇ ਨਿਮ੍ਨੋਕ੍ਤਾਨੁਸਾਰ ਸਮਝਾਤੇ ਹੈਂਃ–
ਹੇ ਭਾਈ! ਯਦਿ ਤੁਮ ਕਹਤੇ ਹੋ ਕਿ ‘ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਨਹੀਂ ਹੈ,’ ਤੋ ਹਮ ਪੂਛਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਕਹਾਁ ਨਹੀਂ ਹੈ?
ਇਸ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮੇਂ ਔਰ ਇਸ ਕਾਲਮੇਂ ਅਥਵਾ ਤੀਨੋਂ ਲੋਕਮੇਂ ਔਰ ਤੀਨੋਂ ਕਾਲਮੇਂ? ਯਦਿ ‘ਇਸ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮੇਂ ਔਰ ਇਸ
ਕਾਲਮੇਂ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਨਹੀਂ ਹੈ’ ਐਸਾ ਕਹੋ, ਤੋ ਵਹ ਸਂਮਤ ਹੀ ਹੈ. ਕਿਨ੍ਤੁ ਯਦਿ ‘ ਤੀਨੋਂ ਲੋਕਮੇਂ ਔਰ ਤੀਨੋਂ
ਕਾਲਮੇਂ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਨਹੀਂ ਹੈ ’ ਐਸਾ ਕਹੋ ਤੋ ਹਮ ਪੂਛਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਵਹ ਤੁਮਨੇ ਕੈਸੇ ਜਾਨਾ? ਯ੍ਦਿ ਤੀਨੋਂ ਲੋਕਕੋ
ਔਰ ਤੀਨੋਂ ਕਾਲਕੋ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਰਹਿਤ ਤੁਮਨੇ ਦੇਖ–ਜਾਨ ਲਿਯਾ ਤੋ ਤੁਮ੍ਹੀਂ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਹੋ ਗਯੇ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਜੋ ਤੀਨ
ਲੋਕ ਔਰ ਤੀਨ ਕਾਲਕੋ ਜਾਨੇ ਵਹੀ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਹੈ. ਔਰ ਯਦਿ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਰਹਿਤ ਤੀਨੋਂ ਲੋਕ ਔਰ ਤੀਨੋਂ ਕਾਲਕੋ
ਤੁਮਨੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਾ–ਜਾਨਾ ਹੈ ਤੋ ਫਿਰ ‘ ਤੀਨ ਲੋਕ ਔਰ ਤੀਨ ਕਾਲਮੇਂ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਨਹੀਂ ਹੈ ’ ਐਸਾ ਤੁਮ ਕੈਸੇ
ਕਹ ਸਕਤੇ ਹੋ? ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ ਕਿਯਾ ਹੁਆ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ.
ਹੇ ਭਾਈ! ਆਤ੍ਮਾ ਏਕ ਪਦਾਰ੍ਥ ਹੈੇ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨ ਉਸਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਉਸ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ
ਵਿਕਾਸ ਹੋਨੇ ਪਰ ਐਸਾ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਰਹਤਾ ਕਿ ਜੋ ਉਸ ਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਅਜ੍ਞਾਤ ਰਹੇ. ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ
ਉਸ਼੍ਣਤਾਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਅਗ੍ਨਿ ਸਮਸ੍ਤ ਦਾਹ੍ਯਕੋ ਜਲਾਤੀ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ

Page 61 of 264
PDF/HTML Page 90 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ
[
੬੧
ਪਾਣੇਹਿਂ ਚਦੁਹਿਂ ਜੀਵਦਿ ਜੀਵਿਸ੍ਸਦਿ ਜੋ ਹੁ ਜੀਵਿਦੋ ਪੁਵ੍ਵਂ.
ਸੋ ਜੀਵੋ ਪਾਣਾ ਪੁਣ ਬਲਮਿਂਦਿਯਮਾਉ ਉਸ੍ਸਾਸੋ.. ੩੦..
ਪ੍ਰਾਣੈਸ਼੍ਚਤੁਰ੍ਭਿਰ੍ਜੀਵਤਿ ਜੀਵਿਸ਼੍ਯਤਿ ਯਃ ਖਲੁ ਜੀਵਿਤਃ ਪੂਰ੍ਵਮ੍.
ਸ ਜੀਵਃ ਪ੍ਰਾਣਾਃ ਪੁਨਰ੍ਬਲਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਾਯੁਰੁਚ੍ਛਵਾਸਃ.. ੩੦..
ਜੀਵਤ੍ਵਗੁਣਵ੍ਯਾਖ੍ਯੇਯਮ੍.
-----------------------------------------------------------------------------
ਆਤ੍ਮਾ ਸਮਸ੍ਤ ਜ੍ਞੇਯਕੋ ਜਾਨਤਾ ਹੈ. ਐਸੀ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਦਸ਼ਾ ਇਸ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮੇਂ ਇਸ ਕਾਲਮੇਂ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਇਸ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮੇਂ ਇਸ
ਕਾਲਮੇਂ ਜਨ੍ਮ ਲੇਨੇ ਵਾਲੇ ਜੀਵੋਂਕੋ ] ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ ਤਥਾਪਿ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਲੇ ਨਿਜ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ
ਅਨੁਭਵ ਇਸ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮੇਂ ਇਸ ਕਾਲਮੇਂ ਭੀ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ.

ਯਹ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰ ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰ ਹੋਨੇਸੇ ਯਹਾਁ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਸਿਦ੍ਧਿਕਾ ਵਿਸ੍ਤਾਰ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ; ਜਿਜ੍ਞਾਸੁਕੋ
ਵਹ ਅਨ੍ਯ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੋਮੇਂ ਦੇਖ ਲੇਨਾ ਚਾਹਿਯੇ.. ੨੯..
ਗਾਥਾ ੩੦
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਯਃ ਖਲੁ] ਜੋ [ਚਤੁਰ੍ਭਿਃ ਪ੍ਰਾਣੈਃ] ਚਾਰ ਪ੍ਰਾਣੋਂਸੇ [ਜੀਵਤਿ] ਜੀਤਾ ਹੈ, [ਜੀਵਿਸ਼੍ਯਤਿ]
ਜਿਯੇਗਾ ਔਰ [ਜੀਵਿਤਃ ਪੂਰ੍ਵਮ੍] ਪੂਰ੍ਵਕਾਲਮੇਂ ਜੀਤਾ ਥਾ, [ਸਃ ਜੀਵਃ] ਵਹ ਜੀਵ ਹੈ; [ਪੁਨਃ ਪ੍ਰਾਣਾਃ] ਔਰ
ਪ੍ਰਾਣ [ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮ੍] ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ, [ਬਲਮ੍] ਬਲ, [ਆਯੁਃ] ਆਯੁ ਤਥਾ [ਉਚ੍ਛਵਾਸਃ] ਉਚ੍ਛ੍ਵਾਸ ਹੈ.
ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਜੀਵਤ੍ਵਗੁਣਕੀ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ ਹੈ.
ਪ੍ਰਾਣ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ, ਬਲ, ਆਯੁ ਔਰ ਉਚ੍ਛ੍ਵਾਸਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ. ਉਨਮੇਂ [–ਪ੍ਰਾਣੋਂਮੇਂ], ਚਿਤ੍ਸਾਮਾਨ੍ਯਰੂਪ
ਅਨ੍ਵਯਵਾਲੇ ਵੇ ਭਾਵਪ੍ਰਾਣ ਹੈ ਔਰ ਪੁਦ੍ਗਲਸਾਮਾਨ੍ਯਰੂਪ ਅਨ੍ਵਯਵਾਲੇ ਵੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਾਣ ਹੈਂ. ਉਨ ਦੋਨੋਂ ਪ੍ਰਾਣੋਂਕੋ
ਤ੍ਰਿਕਾਲ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨ–ਸਂਤਾਨਰੂਪਸੇ [ਅਟੂਟ ਧਾਰਾਸੇ] ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਸਂਸਾਰੀਕੋ ਜੀਵਤ੍ਵ ਹੈ.
ਮੁਕ੍ਤਕੋ [ਸਿਦ੍ਧਕੋ] ਤੋ ਕੇਵਲ ਭਾਵਪ੍ਰਾਣ ਹੀ ਧਾਰਣ ਹੋਨੇਸੇ ਜੀਵਤ੍ਵ ਹੈ ਐਸਾ ਸਮਝਨਾ.. ੩੦..
--------------------------------------------------------------------------
ਜਿਨ ਪ੍ਰਾਣੋਂਮੇਂ ਚਿਤ੍ਸਾਮਾਨ੍ਯਰੂਪ ਅਨ੍ਵਯ ਹੋਤਾ ਹੈ ਵੇ ਭਾਵਪ੍ਰਾਣ ਹੈਂ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜਿਨ ਪ੍ਰਾਣੋਂਮੇਂ ਸਦੈਵ ‘ਚਿਤ੍ਸਾਮਾਨ੍ਯ,
ਚਿਤ੍ਸਾਮਾਨ੍ਯ, ਚਿਤ੍ਸਾਮਾਨ੍ਯ’ ਐਸੀ ਏਕਰੂਪਤਾ–ਸਦ੍ਰਸ਼ਤਾ ਹੋਤੀ ਹੈ ਵੇੇ ਭਾਵਪ੍ਰਾਣ ਹੈਂ. [ਜਿਨ ਪ੍ਰਾਣੋਂਮੇਂ ਸਦੈਵ
‘ਪੁਦ੍ਗਲਸਾਮਾਨ੍ਯ, ਪੁਦ੍ਗਲਸਾਮਾਨ੍ਯ, ਪੁਦ੍ਗਲਸਾਮਾਨ੍ਯ ’ ਐਸੀ ਏਕਰੂਪਤਾ–ਸਦ੍ਰਸ਼ਤਾ ਹੋਤੀ ਹੈ ਵੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਾਣ ਹੈਂ.]

ਜੇ ਚਾਰ ਪ੍ਰਾਣੇ ਜੀਵਤੋ ਪੂਰ੍ਵੇ, ਜੀਵੇ ਛੇ, ਜੀਵਸ਼ੇ,
ਤੇ ਜੀਵ ਛੇ; ਨੇ ਪ੍ਰਾਣ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ–ਆਯੁ–ਬਲ–ਉਚ੍ਛ੍ਵਾਸ ਛੇ. ੩੦.

Page 62 of 264
PDF/HTML Page 91 of 293
single page version

੬੨
] ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ
[ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦ
ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਲਾਯੁਰੁਚ੍ਛਵਾਸਲਕ੍ਸ਼ਣਾ ਹਿ ਪ੍ਰਾਣਾਃ. ਤੇਸ਼ੁ ਚਿਤ੍ਸਾਮਾਨ੍ਯਾਨ੍ਵਯਿਨੋ ਭਾਵਪ੍ਰਾਣਾਃ,
ਪੁਦ੍ਗਲਸਾਮਾਨ੍ਯਾਨ੍ਵਯਿਨੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਾਣਾਃ. ਤੇਸ਼ਾਮੁਭਯੇਸ਼ਾਮਪਿ ਤ੍ਰਿਸ਼੍ਵਪਿ ਕਾਲੇਸ਼੍ਵਨਵਚ੍ਛਿਨ੍ਨਸਂਤਾਨਤ੍ਵੇਨ
ਧਾਰਣਾਤ੍ਸਂਸਾਰਿਣੋ ਜੀਵਤ੍ਵਮ੍. ਮੁਕ੍ਤਸ੍ਯ ਤੁ ਕੇਵਲਾਨਾਮੇਵ ਭਾਵਪ੍ਰਾਣਾਨਾਂ ਧਾਰਣਾਤ੍ਤਦਵਸੇਯਮਿਤਿ.. ੩੦..
ਅਗੁਰੁਲਹੁਗਾ ਅਣਂਤਾ ਤੇਹਿਂ ਅਣਂਤੇਹਿਂ ਪਰਿਣਦਾ ਸਵ੍ਵੇ.
ਦੇਸੇਹਿਂ ਅਸਂਖਾਦਾ ਸਿਯ ਲੋਗਂ ਸਵ੍ਵਮਾਵਣ੍ਣਾ.. ੩੧..
ਕੇਚਿਤ੍ਤੁ ਅਣਾਵਣ੍ਣਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਂਸਣਕਸਾਯਜੋਗਜੁਦਾ.
ਵਿਜੁਦਾ ਯ ਤੇਹਿਂ ਬਹੁਗਾ
ਸਿਦ੍ਧਾ ਸਂਸਾਰਿਣੋ ਜੀਵਾ.. ੩੨..
ਅਗੁਰੁਲਘੁਕਾ ਅਨਂਤਾਸ੍ਤੈਰਨਂਤੈਃ ਪਰਿਣਤਾਃ ਸਰ੍ਵੇ.
ਦੇਸ਼ੈਰਸਂਖ੍ਯਾਤਾਃ ਸ੍ਯਾਲ੍ਲੋਕਂ ਸਰ੍ਵਮਾਪਨ੍ਨਾਃ.. ੩੧..
ਕੇਚਿਤ੍ਤੁ ਅਨਾਪਨ੍ਨਾ ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨਕਸ਼ਾਯਯੋਗਯੁਤਾਃ.
ਵਿਯੁਤਾਸ਼੍ਚ ਤੈਰ੍ਬਹਵਃ ਸਿਦ੍ਧਾਃ ਸਂਸਾਰਿਣੋ ਜੀਵਾਃ.. ੩੨..
-----------------------------------------------------------------------------
ਗਾਥਾ ੩੧–੩੨
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਅਨਂਤਾਃ ਅਗੁਰੁਲਘੁਕਾਃ] ਅਨਨ੍ਤ ਐਸੇ ਜੋ ਅਗੁਰੁਲਘੁ [ਗੁਣ, ਅਂਸ਼] [ਤੈਃ ਅਨਂਤੈਃ] ਉਨ
ਅਨਨ੍ਤ ਅਗੁਰੁਲਘੁ [ਗੁਣ] ਰੂਪਸੇ [ਸਰ੍ਵੇ] ਸਰ੍ਵ ਜੀਵ [ਪਰਿਣਤਾਃ] ਪਰਿਣਤ ਹੈਂ; [ਦੇਸ਼ੈਃ ਅਸਂਖ੍ਯਾਤਾਃ] ਵੇ
ਅਸਂਖ੍ਯਾਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਵਾਲੇ ਹੈਂ. [ਸ੍ਯਾਤ੍ ਸਰ੍ਵਮ੍ ਲੋਕਮ੍ ਆਪਨ੍ਨਾਃ] ਕਤਿਪਯ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਸਮਸ੍ਤ ਲੋਕਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ
ਹੈਂ [ਕੇਚਿਤ੍ ਤੁ] ਔਰ ਕਤਿਪਯ [ਅਨਾਪਨ੍ਨਾਃ] ਅਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ. [ਬਹਵਃ ਜੀਵਾਃ] ਅਨੇਕ [–ਅਨਨ੍ਤ] ਜੀਵ
[ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨਕਸ਼ਾਯਯੋਗਯੁਤਾਃ] ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨ–ਕਸ਼ਾਯ–ਯੋਗਸਹਿਤ [ਸਂਸਾਰਿਣਃ] ਸਂਸਾਰੀ ਹੈਂ [ਚ] ਔਰ
ਅਨੇਕ [–ਅਨਨ੍ਤ ਜੀਵ] [ਤੈਃ ਵਿਯੁਤਾਃ] ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨ–ਕਸ਼ਾਯ–ਯੋਗਰਹਿਤ [ਸਿਦ੍ਧਾਃ] ਸਿਦ੍ਧ ਹੈਂ.
--------------------------------------------------------------------------

ਜੇ ਅਗੁਰੁਲਘੁਕ ਅਨਨ੍ਤ ਤੇ–ਰੂਪ ਸਰ੍ਵ ਜੀਵੋ ਪਰਿਣਮੇ;
ਸੌਨਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਸਂਖ੍ਯ; ਕਤਿਪਯ ਲੋਕਵ੍ਯਾਪੀ ਹੋਯ ਛੇ; ੩੧.
ਅਵ੍ਯਾਪੀ ਛੇ ਕਤਿਪਯ; ਵਲੀ ਨਿਰ੍ਦੋਸ਼ ਸਿਦ੍ਧ ਜੀਵੋ ਘਣਾ;
ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵ–ਯੋਗ–ਕਸ਼ਾਯਯੁਤ ਸਂਸਾਰੀ ਜੀਵ ਬਹੁ ਜਾਣਵਾ. ੩੨.

Page 63 of 264
PDF/HTML Page 92 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ
[
੬੩
ਅਤ੍ਰ ਜੀਵਾਨਾਂ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕਂ ਪ੍ਰਮਾਣਂ ਮੁਕ੍ਤਾਮੁਕ੍ਤਵਿਭਾਗਸ਼੍ਚੋਕ੍ਤਃ.
ਜੀਵਾ ਹ੍ਯਵਿਭਾਗੈਕਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਾਲ੍ਲੋਕਪ੍ਰਮਾਣੈਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਃ. ਅਗੁਰੁਲਘਵੋ ਗੁਣਾਸ੍ਤੁ ਤੇਸ਼ਾਮਗੁਰੁਲਘੁ–
ਤ੍ਵਾਭਿਧਾਨਸ੍ਯ ਸ੍ਵਰੂਪਪ੍ਰਤਿਸ਼੍ਠਤ੍ਵਨਿਬਂਧਨਸ੍ਯ ਸ੍ਵਭਾਵਸ੍ਯਾਵਿਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾਃ ਪ੍ਰਤਿਸਮਯ–
-----------------------------------------------------------------------------
ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ ਜੀਵੋਂਕਾ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਪ੍ਰਮਾਣ ਤਥਾ ਉਨਕਾ ਮੁਕ੍ਤ ਔਰ ਅਮੁਕ੍ਤ ਐਸਾ ਵਿਭਾਗ ਕਹਾ ਹੈ.
ਜੀਵ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਅਵਿਭਾਗੀ–ਏਕਦ੍ਰਵ੍ਯਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਲੋਕਪ੍ਰਮਾਣ–ਏਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ਵਾਲੇ ਹੈਂ. ਉਨਕੇ [–
ਜੀਵੋਂਕੇ] ਅਗੁਰੁਲਘੁਗੁਣ–ਅਗੁਰੁਲਘੁਤ੍ਵ ਨਾਮਕਾ ਜੋ ਸ੍ਵਰੂਪਪ੍ਰਤਿਸ਼੍ਠਤ੍ਵਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਸ੍ਵਭਾਵ ਉਸਕਾ
ਅਵਿਭਾਗ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦ–ਪ੍ਰਤਿਸਮਯ ਹੋਨੇ ਵਾਲੀ ਸ਼ਟ੍ਸ੍ਥਾਨਪਤਿਤ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਹਾਨਿਵਾਲੇ ਅਨਨ੍ਤ ਹੈਂ; ਔਰ [ਉਨਕੇ
ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੀਵੋਂਕੇ] ਪ੍ਰਦੇਸ਼– ਜੋ ਕਿ ਅਵਿਭਾਗ ਪਰਮਾਣੁ ਜਿਤਨੇ ਮਾਪਵਾਲੇ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਅਂਸ਼ਰੂਪ ਹੈਂ ਵੇ–ਅਸਂਖ੍ਯ ਹੈਂ.
ਐਸੇ ਉਨ ਜੀਵੋਂਮੇਂ ਕਤਿਪਯ ਕਥਂਚਿਤ੍ [ਕੇਵਲਸਮੁਦ੍ਘਾਤਕੇ ਕਾਰਣ] ਲੋਕਪੂਰਣ–ਅਵਸ੍ਥਾਕੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦ੍ਵਾਰਾ
ਸਮਸ੍ਤ ਲੋਕਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਕਤਿਪਯ ਸਮਸ੍ਤ ਲੋਕਮੇਂ ਅਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ. ਔਰ ਉਨ ਜੀਵੋਂਮੇਂ ਜੋ
ਅਨਾਦਿ
--------------------------------------------------------------------------
੧. ਪ੍ਰਮਾਣ = ਮਾਪ; ਪਰਿਮਾਣ. [ਜੀਵਕੇ ਅਗੁਰੁਲਘੁਤ੍ਵਸ੍ਵਭਾਵਕੇ ਛੋਟੇਸੇ ਛੋਟੇ ਅਂਸ਼ [ਅਵਿਭਾਗ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦ] ਕਰਨੇ ਪਰ
ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਹੀ ਸਦੈਵ ਅਨਨ੍ਤ ਅਂਸ਼ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਜੀਵ ਸਦੈਵ ਐਸੇ [ਸ਼ਟ੍ਗੁਣਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਹਾਨਿਯੁਕ੍ਤ] ਅਨਨ੍ਤ ਅਂਸ਼ੋਂ
ਜਿਤਨਾ ਹੈਂ. ਔਰ ਜੀਵਕੇ ਸ੍ਵਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕੇ ਛੋਟੇਸੇ ਛੋਟੇ ਅਂਸ਼ ਕਰਨੇ ਪਰ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਹੀ ਸਦੈਵ ਅਸਂਖ੍ਯ ਅਂਸ਼ ਹੋਤੇ ਹੈਂ,
ਇਸਲਿਯੇ ਜੀਵ ਸਦੈਵ ਐਸੇ ਅਸਂਖ੍ਯ ਅਂਸ਼ੋਂ ਜਿਤਨਾ ਹੈ.]

੨. ਗੁਣ = ਅਂਸ਼; ਅਵਿਭਾਗ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦ. [ਜੀਵਮੇਂ ਅਗੁਰੁਲਘੁਤ੍ਵ ਨਾਮਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ. ਵਹ ਸ੍ਵਭਾਵ ਜੀਵਕੋ
ਸ੍ਵਰੂਪਪ੍ਰਤਿਸ਼੍ਠਤ੍ਵਕੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ ਰਹਨੇਕੇ] ਕਾਰਣਭੂਤ ਹੈ. ਉਸਕੇ ਅਵਿਭਾਗ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋਂਕੋ ਯਹਾਁ ਅਗੁਰੁਲਘੁ ਗੁਣ
[–ਅਂਸ਼] ਕਹੇ ਹੈਂ.]

੩. ਕਿਸੀ ਗੁਣਮੇਂ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਗੁਣਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯਮੇਂ] ਅਂਸ਼ਕਲ੍ਪਨਾ ਕੀ ਜਾਨੇਪਰ, ਉਸਕਾ ਜੋ ਛੋਟੇਸੇ ਛੋਟਾ [ਜਘਨ੍ਯ ਮਾਤ੍ਰਾਰੂਪ,
ਨਿਰਂਸ਼] ਅਂਸ਼ ਹੋਤਾ ਹੈੇ ਉਸੇ ਉਸ ਗੁਣਕਾ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਗੁਣਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯਕਾ] ਅਵਿਭਾਗ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ.

੪. ਸ਼ਟ੍ਸ੍ਥਾਨਪਤਿਤ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਹਾਨਿ = ਛਹ ਸ੍ਥਾਨਮੇਂ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਪਾਨੇਵਾਲੀ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਹਾਨਿ; ਸ਼ਟ੍ਗੁਣ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਹਾਨਿ.
[ਅਗੁਰੁਲਘੁਤ੍ਵਸ੍ਵਭਾਵਕੇੇ ਅਨਨ੍ਤ ਅਂਸ਼ੋਮੇਂ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਹੀ ਪ੍ਰਤਿਸਮਯ ਸ਼ਟ੍ਗੁਣ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਹਾਨਿ ਹੋਤੀ ਰਹਤੀ ਹੈ.]

Page 64 of 264
PDF/HTML Page 93 of 293
single page version

੬੪
] ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ
[ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦ
ਸਂਭਵਤ੍ਸ਼ਟ੍ਸ੍ਥਾਨਪਤਿਤਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਹਾਨਯੋਨਂਤਾਃ. ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਸ੍ਤੁ ਅਵਿਭਾਗਪਰਮਾਣੁਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਂਸ਼ਰੂਪਾ
ਅਸਂਖ੍ਯੇਯਾਃ. ਏਵਂਵਿਧੇਸ਼ੁ ਤੇਸ਼ੁ ਕੇਚਿਤ੍ਕਥਂਚਿਲ੍ਲੋਕਪੂਰਣਾਵਸ੍ਥਾਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਸਰ੍ਵਲੋਕਵ੍ਯਾਪਿਨਃ, ਕੇਚਿਤ੍ਤੁ
ਤਦਵ੍ਯਾਪਿਨ ਇਤਿ. ਅਥ ਯੇ ਤੇਸ਼ੁ ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨਕਸ਼ਾਯਯੋਗੈਰਨਾਦਿਸਂਤਤਿਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤੈਰ੍ਯੁਕ੍ਤਾਸ੍ਤੇ ਸਂਸਾਰਿਣਃ, ਯੇ
ਵਿਮੁਕ੍ਤਾਸ੍ਤੇ ਸਿਦ੍ਧਾਃ, ਤੇ ਚ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕਂ ਬਹਵ ਇਤਿ.. ੩੧–੩੨..
ਜਹ ਪਉਮਰਾਯਰਯਣਂ ਖਿਤ੍ਤਂ ਖੀਰੇ ਪਭਾਸਯਦਿ ਖੀਰਂ.
ਤਹ ਦੇਹੀ ਦੇਹਤ੍ਥੋ ਸਦੇਹਮਿਤ੍ਤਂ ਪਭਾਸਯਦਿ.. ੩੩..
ਯਥਾ ਪਦ੍ਮਰਾਗਰਤ੍ਨਂ ਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਤਂ ਕ੍ਸ਼ੀਰੇ ਪ੍ਰਭਾਸਯਤਿ ਕ੍ਸ਼ੀਰਮ੍.
ਤਥਾ ਦੇਹੀ ਦੇਹਸ੍ਥਃ ਸ੍ਵਦੇਹਮਾਤ੍ਰਂ ਪ੍ਰਭਾਯਸਤਿ.. ੩੩..
ਏਸ਼ ਦੇਹਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਂਤੋਪਨ੍ਯਾਸਃ.
-----------------------------------------------------------------------------

ਪ੍ਰਵਾਹਰੂਪਸੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨ–ਕਸ਼ਾਯ–ਯੋਗ ਸਹਿਤ ਹੈਂ ਵੇ ਸਂਸਾਰੀ ਹੈਂ, ਜੋ ਉਨਸੇ ਵਿਮੁਕ੍ਤ ਹੈਂ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨ–ਕਸ਼ਾਯ–ਯੋਗਸੇ ਰਹਿਤ ਹੈਂ] ਵੇ ਸਿਦ੍ਧ ਹੈਂ; ਔਰ ਵੇ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਜੀਵ ਬਹੁਤ ਹੈਂ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਸਂਸਾਰੀ ਤਥਾ ਸਿਦ੍ਧ ਜੀਵੋਂਮੇਂਸੇ ਹਰਏਕ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਜੀਵ ਅਨਨ੍ਤ ਹੈਂ].. ੩੧–੩੨..
ਗਾਥਾ ੩੩
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਯਥਾ] ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ [ਪਦ੍ਮਰਾਗਰਤ੍ਨਂ] ਪਦ੍ਮਰਾਗਰਤ੍ਨ [ਕ੍ਸ਼ੀਰੇ ਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਤਂ] ਦੂਧਮੇਂ ਡਾਲਾ ਜਾਨੇ
ਪਰ [ਕ੍ਸ਼ੀਰਮ੍ ਪ੍ਰਭਾਸਯਤਿ] ਦੂਧਕੋ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਤਾ ਹੈ, [ਤਥਾ] ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ [ਦੇਹੀ] ਦੇਹੀ [ਜੀਵ]
[ਦੇਹਸ੍ਥਃ] ਦੇਹਮੇਂ ਰਹਤਾ ਹੁਆ [ਸ੍ਵਦੇਹਮਾਤ੍ਰਂ ਪ੍ਰਭਾਸਯਤਿ] ਸ੍ਵਦੇਹਪ੍ਰਮਾਣ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ.
ਟੀਕਾਃ– ਯਹ ਦੇਹਪ੍ਰਮਾਣਪਨੇਕੇ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤਕਾ ਕਥਨ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਯਹਾਁ ਜੀਵਕਾ ਦੇਹਪ੍ਰਮਾਣਪਨਾ ਸਮਝਾਨੇਕੇ
ਲਿਯੇ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤ ਕਹਾ ਹੈ].
--------------------------------------------------------------------------
ਯਹਾਁ ਯਹ ਧ੍ਯਾਨ ਰਖਨਾਂ ਚਾਹਿਯੇ ਕਿ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤ ਔਰ ਦਾਰ੍ਸ਼੍ਟਾਂਨ੍ਤ ਅਮੁਕ ਅਂਸ਼ੋਮੇਂ ਹੀ ਏਕ–ਦੂਸਰੇਕੇ ਸਾਥ ਮਿਲਤੇ ਹੈਂ [–
ਸਮਾਨਤਾਵਾਲੇ] ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਸਰ੍ਵ ਅਂਸ਼ੋਮੇਂ ਨਹੀਂ.

ਜ੍ਯਮ ਦੂਧਮਾਂ ਸ੍ਥਿਤ ਪਦ੍ਮਰਾਗਮਣਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ੇ ਦੂਧਨੇ,
ਤ੍ਯਮ ਦੇਹਮਾਂ ਸ੍ਥਿਤ ਦੇਹੀ ਦੇਹਪ੍ਰਮਾਣ ਵ੍ਯਾਪਕਤਾ ਲਹੇ. ੩੩.

Page 65 of 264
PDF/HTML Page 94 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ
[
੬੫
ਯਥੈਵ ਹਿ ਪਦ੍ਮਰਾਗਰਤ੍ਨਂ ਕ੍ਸ਼ੀਰੇ ਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਤਂ ਸ੍ਵਤੋਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤਪ੍ਰਭਾਸ੍ਕਂਧੇਨ ਤਦ੍ਵਯਾਪ੍ਨੋਤਿ ਕ੍ਸ਼ੀਰਂ, ਤਥੈਵ ਹਿ ਜੀਵਃ
ਅਨਾਦਿਕਸ਼ਾਯਮਲੀਮਸਤ੍ਵਮੂਲੇ ਸ਼ਰੀਰੇਵਤਿਸ਼੍ਠਮਾਨਃ ਸ੍ਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ੈਸ੍ਤਦਭਿਵ੍ਯਾਪ੍ਨੋਤਿ ਸ਼ਰੀਰਮ੍. ਯਥੈਵ ਚ ਤਤ੍ਰ
ਕ੍ਸ਼ੀਰੇਗ੍ਨਿਸਂਯੋਗਾਦੁਦ੍ਵਲਮਾਨੇ ਤਸ੍ਯ ਪਦ੍ਮਰਾਗਰਤ੍ਨਸ੍ਯ ਪ੍ਰਭਾਸ੍ਕਂਧ ਉਦ੍ਵਲਤੇ ਪੁਨਰ੍ਨਿਵਿਸ਼ਮਾਨੇ ਨਿਵਿਸ਼ਤੇ ਚ, ਤਥੈਵ
ਚ ਤਤ੍ਰ ਸ਼ਰੀਰੇ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਾਹਾਰਾਦਿਵਸ਼ਾਦੁਤ੍ਸਰ੍ਪਤਿ ਤਸ੍ਯ ਜੀਵਸ੍ਯ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਃ ਉਤ੍ਸਰ੍ਪਨ੍ਤਿ ਪੁਨਰਪਸਰ੍ਪਤਿ ਅਪਸਰ੍ਪਨ੍ਤਿ
ਚ. ਯਥੈਵ ਚ ਤਤ੍ਪਦ੍ਮਰਾਗਰਤ੍ਨਮਨ੍ਯਤ੍ਰ ਪ੍ਰਭੂਤਕ੍ਸ਼ੀਰੇ ਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਤਂ ਸ੍ਵਪ੍ਰਭਾ–ਸ੍ਕਂਧਵਿਸ੍ਤਾਰੇਣ ਤਦ੍ਵਯਾਪ੍ਨੋਤਿ ਪ੍ਰਭੂਤਕ੍ਸ਼ੀਰਂ,
ਤਥੈਵ ਹਿ ਜੀਵੋਨ੍ਯਤ੍ਰ ਮਹਤਿ ਸ਼ਰੀਰੇਵਤਿਸ਼੍ਠਮਾਨਃ ਸ੍ਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ਵਿਸ੍ਤਾਰੇਣ ਤਦ੍ਵਯਾਪ੍ਨੋਤਿ ਮਹਚ੍ਛਰੀਰਮ੍. ਯਥੈਵ ਚ
ਤਤ੍ਪਦ੍ਮਰਾਗਰਤ੍ਨਮਨ੍ਯਤ੍ਰ ਸ੍ਤੋਕਕ੍ਸ਼ੀਰੇ ਨਿਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਤਂ ਸ੍ਵਪ੍ਰਭਾਸ੍ਕਂਧੋਪਸਂਹਾਰੇਣ ਤਦ੍ਵਯਾਪ੍ਨੋਤਿ ਸ੍ਤੋਕਕ੍ਸ਼ੀਰਂ, ਤਥੈਵ ਚ
ਜੀਵੋਨ੍ਯਤ੍ਰਾਣੁਸ਼ਰੀਰੇਵਤਿਸ਼੍ਠਮਾਨਃ
-----------------------------------------------------------------------------
ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਦ੍ਮਰਾਗਰਤ੍ਨ ਦੂਧਮੇਂ ਡਾਲਾ ਜਾਨੇ ਪਰ ਅਪਨੇਸੇ ਅਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤ ਪ੍ਰਭਾਸਮੂਹ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਸ ਦੂਧਮੇਂ
ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵ ਅਨਾਦਿ ਕਾਲਸੇ ਕਸ਼ਾਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ਮਲਿਨਤਾ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਸ਼ਰੀਰਮੇਂ ਰਹਤਾ
ਹੁਆ ਸ੍ਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਸ ਸ਼ਰੀਰਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਔਰ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਗ੍ਨਿਕੇ ਸਂਯੋਗਸੇ ਉਸ ਦੂਧਮੇਂ
ਉਫਾਨ ਆਨੇ ਪਰ ਉਸ ਪਦ੍ਮਰਾਗਰਤ੍ਨਕੇ ਪ੍ਰਭਾਸਮੂਹਮੇਂ ਉਫਾਨ ਆਤਾ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਹ ਵਿਸ੍ਤਾਰਕੋ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ
ਹੈ] ਔਰ ਦੂਧ ਫਿਰ ਬੈਠ ਜਾਨੇ ਪਰ ਪ੍ਰਭਾਸਮੂਹ ਭੀ ਬੈਠ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਆਹਾਰਾਦਿਕੇ ਵਸ਼
ਉਸ ਸ਼ਰੀਰਮੇਂ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿ ਹੋਨੇ ਪਰ ਉਸ ਜੀਵਕੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਸ੍ਤ੍ਰੁਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਸ਼ਰੀਰ ਫਿਰ ਸੂਖ ਜਾਨੇ ਪਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
ਭੀ ਸਂਕੁਚਿਤ ਹੋ ਜਾਤੇ ਹੈਂ. ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਹ ਪਦ੍ਮਰਾਗਰਤ੍ਨ ਦੂਸਰੇ ਅਧਿਕ ਦੂਧਮੇਂ ਡਾਲਾ ਜਾਨੇ ਪਰ
ਸ੍ਵਪ੍ਰਭਾਸਮੂਹਕੇ ਵਿਸ੍ਤਾਰ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਸ ਅਧਿਕ ਦੂਧਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵ ਦੂਸਰੇ ਬੜੇ ਸ਼ਰੀਰਮੇਂ
ਸ੍ਥਿਤਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇ ਪਰ ਸ੍ਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਕੇ ਵਿਸ੍ਤਾਰ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਸ ਬੜੇ ਸ਼ਰੀਰਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਔਰ ਜਿਸ
ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਹ ਪਦ੍ਮਰਾਗਰਤ੍ਨ ਦੂਸਰੇ ਕਮ ਦੂਧਮੇਂ ਡਾਲਨੇ ਪਰ ਸ੍ਵਪ੍ਰਭਾਸਮੂਹਕੇ ਸਂਕੋਚ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਸ ਥੋੜੇ ਦੂਧਮੇਂ
--------------------------------------------------------------------------
ਅਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤ = ਅਭਿਨ੍ਨ [ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਮਿਸ਼੍ਰੀ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ ਔਰ ਮਿਠਾਸ ਉਸਕਾ ਗੁਣ ਹੈ’ ਐਸਾ ਕਹੀਂ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਂਤਮੇਂ ਕਹਾ
ਹੋ ਤੋ ਉਸੇ ਸਿਦ੍ਧਾਂਤਰੂਪ ਨਹੀਂ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ; ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਯਹਾਁ ਭੀ ਜੀਵਕੇ ਸਂਕੋਚਵਿਸ੍ਤਾਰਰੂਪ ਦਾਰ੍ਸ਼੍ਟਾਂਤਕੋ
ਸਮਝਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ਰਤ੍ਨ ਔਰ
(ਦੂਧਮੇਂ ਫੈਲੀ ਹੁਈ) ਉਸਕੀ ਪ੍ਰਭਾਕੋ ਜੋ ਅਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤਪਨਾ ਕਹਾ ਹੈ ਯਹ ਸਿਦ੍ਧਾਂਤਰੂਪ ਨਹੀਂ
ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ. ਪੁਦ੍ਗਲਾਤ੍ਮਕ ਰਤ੍ਨਕੋ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਂਤ ਬਨਾਕਰ ਅਸਂਖ੍ਯਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸਂਕੋਚਵਿਸ੍ਤਾਰਕੋ ਕਿਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ
ਸਮਝਾਨੇਕੇ ਹੇਤੁ ਯਹਾਁ ਰਤ੍ਨਕੀ ਪ੍ਰਭਾਕੋ ਰਤ੍ਨਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਕਹਾ ਹੈ.
(ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਰਤ੍ਨਕੀ ਪ੍ਰਭਾ ਸਂਕੋਚਵਿਸ੍ਤਾਰਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇ
ਪਰ ਮਾਨੋਂ ਰਤ੍ਨਕੇ ਅਂਸ਼ ਹੀ–ਰਤ੍ਨ ਹੀ–ਸਂਕੋਚਵਿਸ੍ਤਾਰਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੁਏ ਐਸਾ ਸਮਝਨੇਕੋ ਕਹਾ ਹੈ).]

Page 66 of 264
PDF/HTML Page 95 of 293
single page version

੬੬
] ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ
[ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦ
ਸ੍ਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਪਸਂਹਾਰੇਣ ਤਦ੍ਵਯਾਪ੍ਨੋਤ੍ਯਣੁਸ਼ਰੀਰਮਿਤਿ.. ੩੩..
ਸਵ੍ਵਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਿ ਜੀਵੋ ਣ ਯ ਏਕ੍ਕੋ ਏਕ੍ਕਕਾਯ ਏਕ੍ਕਟ੍ਠੋ.
ਅਜ੍ਝਵਸਾਣਵਿਸਿਟ੍ਠੋ ਚਿਟ੍ਠਦਿ
ਮਲਿਣੋ ਰਜਮਲੇਹਿਂ.. ੩੪..
ਸਰ੍ਵਤ੍ਰਾਸ੍ਤਿ ਜੀਵੋ ਨ ਚੈਕ ਏਕਕਾਯੇ ਐਕ੍ਯਸ੍ਥਃ.
ਅਧ੍ਯਵਸਾਨਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਸ਼੍ਚੇਸ਼੍ਟਤੇ ਮਲਿਨੋ ਰਜੋਮਲੈਃ.. ੩੪..
ਅਤ੍ਰ ਜੀਵਸ੍ਯ ਦੇਹਾਦ੍ਦੇਹਾਂਤਰੇਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ, ਦੇਹਾਤ੍ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤਤ੍ਵਂ, ਦੇਹਾਂਤਰਸਂਚਰਣਕਾਰਣਂ ਚੋਪਨ੍ਯਸ੍ਤਮ੍.
-----------------------------------------------------------------------------

ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵ ਅਨ੍ਯ ਛੋਟੇ ਸ਼ਰੀਰਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇ ਪਰ ਸ੍ਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਕੇ ਸਂਕੋਚ
ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਸ ਛੋਟੇ ਸ਼ਰੀਰਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ.
ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– ਤੀਨ ਲੋਕ ਔਰ ਤੀਨ ਕਾਲਕੇ ਸਮਸ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਗੁਣ–ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੋ ਏਕ ਸਮਯਮੇਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ
ਕਰਨੇਮੇਂ ਸਮਰ੍ਥ ਐਸੇ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ–ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲੇ ਚੈਤਨ੍ਯਚਮਤ੍ਕਾਰਮਾਤ੍ਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਕ੍ਵਵਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸੇ ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣ
ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਰਾਗਾਦਿ ਵਿਕਲ੍ਪੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਪਾਰ੍ਜਿਤ ਜੋ ਸ਼ਰੀਰਨਾਮਕਰ੍ਮ ਉਸਸੇ ਜਨਿਤ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਸ
ਸ਼ਰੀਰਨਾਮਕਰ੍ਮਕਾ ਉਦਯ ਜਿਸਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈ ਐਸੇ] ਸਂਕੋਚਵਿਸ੍ਤਾਰਕੇ ਆਧੀਨਰੂਪਸੇ ਜੀਵ ਸਰ੍ਵੋਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ
ਅਵਗਾਹਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਸਹਸ੍ਰਯੋਜਨਪ੍ਰਮਾਣ ਮਹਾਮਤ੍ਸ੍ਯਕੇ ਸ਼ਰੀਰਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਜਘਨ੍ਯ
ਅਵਗਾਹਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਉਤ੍ਸੇਧ ਘਨਾਂਗੁਲਕੇ ਅਸਂਖ੍ਯਾਤਵੇਂ ਭਾਗ ਜਿਤਨੇ ਲਬ੍ਧ੍ਯਪਰ੍ਯਾਪ੍ਤ
ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਨਿਗੋਦਕੇ ਸ਼ਰੀਰਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਮਧ੍ਯਮ ਅਵਗਾਹਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਮਧ੍ਯਮ ਸ਼ਰੀਰਮੇਂ
ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ.. ੩੩..
ਗਾਥਾ ੩੪

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ–
[ਜੀਵਃ] ਜੀਵ [ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ] ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ [ਕ੍ਰਮਵਰ੍ਤੀ ਸਰ੍ਵ ਸ਼ਰੀਰੋਮੇਂ] [ਅਸ੍ਤਿ] ਹੈ [ਚ] ਔਰ
[ਏਕਕਾਯੇ] ਕਿਸੀ ਏਕ ਸ਼ਰੀਰਮੇਂ [ਐਕ੍ਯਸ੍ਥਃ] [ਕ੍ਸ਼ੀਰਨੀਰਵਤ੍] ਏਕਰੂਪਸੇ ਰਹਤਾ ਹੈ ਤਥਾਪਿ [ਨ ਏਕਃ]
ਉਸਕੇ ਸਾਥ ਏਕ ਨਹੀਂ ਹੈ; [ਅਧ੍ਯਵਸਾਨਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ] ਅਧ੍ਯਵਸਾਯਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ [ਰਜੋਮਲੈਃ ਮਲਿਨਃ]
ਰਜਮਲ [ਕਰ੍ਮਮਲ] ਦ੍ਵਾਰਾ ਮਲਿਨ ਹੋਨੇਸੇ [ਚੇਸ਼੍ਟਤੇ] ਵਹ ਭਮਣ ਕਰਤਾ ਹੈ.
ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ ਜੀਵਕਾ ਦੇਹਸੇ ਦੇਹਾਂਤਰਮੇਂ [–ਏਕ ਸ਼ਰੀਰਸੇ ਅਨ੍ਯ ਸ਼ਰੀਰਮੇਂ] ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ, ਦੇਹਸੇ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵ
ਤਥਾ ਦੇਹਾਨ੍ਤਰਮੇਂ ਗਮਨਕਾ ਕਾਰਣ ਕਹਾ ਹੈ.
--------------------------------------------------------------------------
ਤਨ ਤਨ ਧਰੇ ਜੀਵ, ਤਨ ਮਹੀਂ ਐਕਯਸ੍ਥ ਪਣ ਨਹਿ ਏਕ ਛੇ,
ਜੀਵ ਵਿਵਿਧ ਅਧ੍ਯਵਸਾਯਯੁਤ, ਰਜਮਲ਼ਮਲਿਨ ਥਈਨੇ ਭਮੇ. ੩੪.

Page 67 of 264
PDF/HTML Page 96 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ
[
੬੭
ਆਤ੍ਮਾ ਹਿ ਸਂਸਾਰਾਵਸ੍ਥਾਯਾਂ ਕ੍ਰਮਵਰ੍ਤਿਨ੍ਯਨਵਚ੍ਛਿਨ੍ਨਸ਼ਰੀਰਸਂਤਾਨੇ ਯਥੈਕਸ੍ਮਿਨ੍ ਸ਼ਰੀਰੇ ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਃ ਤਥਾ
ਕ੍ਰਮੇਣਾਨ੍ਯੇਸ਼੍ਵਪਿ ਸ਼ਰੀਰੇਸ਼ੁ ਵਰ੍ਤਤ ਇਤਿ ਤਸ੍ਯ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮ੍. ਨ ਚੈਕਸ੍ਮਿਨ੍ ਸ਼ਰੀਰੇ ਨੀਰੇ ਕ੍ਸ਼ੀਰਮਿਵੈਕ੍ਯੇਨ
ਸ੍ਥਿਤੋਪਿ ਭਿਨ੍ਨਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਤ੍ਤੇਨ ਸਹੈਕ ਇਤਿ ਤਸ੍ਯ ਦੇਹਾਤ੍ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤਤ੍ਵਮ੍. ਅਨਾਦਿ–
ਬਂਧਨੋਪਾਧਿਵਿਵਰ੍ਤਿਤਵਿਵਿਧਾਧ੍ਯਵਸਾਯਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਤ੍ਵਾਤਨ੍ਮੂਲਕਰ੍ਮਜਾਲਮਲੀਮਸਤ੍ਵਾਚ੍ਚ ਚੇਸ਼੍ਟਮਾਨਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨਸ੍ਤ–
ਥਾਵਿਧਾਧ੍ਯਵਸਾਯਕਰ੍ਮਨਿਰ੍ਵਰ੍ਤਿਤੇਤਰਸ਼ਰੀਰਪ੍ਰਵੇਸ਼ੋ ਭਵਤੀਤਿ ਤਸ੍ਯ ਦੇਹਾਂਤਰਸਂਚਰਣਕਾਰਣੋਪਨ੍ਯਾਸ
ਇਤਿ..੩੪..
ਜੇਸਿਂ ਜੀਵਸਹਾਵੋ ਣਤ੍ਥਿ ਅਭਾਵੋ ਯ ਸਵ੍ਵਹਾ ਤਸ੍ਸ.
ਤੇ ਹੋਂਤਿ ਭਿਣ੍ਣਦੇਹਾ ਸਿਦ੍ਧਾ ਵਚਿਗੋਯਰਮਦੀਦਾ.. ੩੫..
ਯੇਸ਼ਾਂ ਜੀਵਸ੍ਵਭਾਵੋ ਨਾਸ੍ਤ੍ਯਭਾਵਸ਼੍ਚ ਸਰ੍ਵਥਾ ਤਸ੍ਯ.
ਤੇ ਭਵਨ੍ਤਿ ਭਿਨ੍ਨਦੇਹਾਃ ਸਿਦ੍ਧਾ ਵਾਗ੍ਗੋਚਰਮਤੀਤਾਃ.. ੩੫..
-----------------------------------------------------------------------------
ਆਤ੍ਮਾ ਸਂਸਾਰ–ਅਵਸ੍ਥਾਮੇਂ ਕ੍ਰਮਵਰ੍ਤੀ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨ [–ਅਟੂਟ] ਸ਼ਰੀਰਪ੍ਰਵਾਹਮੇਂ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਏਕ ਸ਼ਰੀਰਮੇਂ
ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕ੍ਰਮਸੇ ਅਨ੍ਯ ਸ਼ਰੀਰੋਂਮੇਂ ਭੀ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ; ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਸੇ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ [–ਸਰ੍ਵ ਸ਼ਰੀਰੋਂਮੇਂ]
ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੈ. ਔਰ ਕਿਸੀ ਏਕ ਸ਼ਰੀਰਮੇਂ, ਪਾਨੀਮੇਂ ਦੂਧਕੀ ਭਾਁਤਿ ਏਕਰੂਪਸੇ ਰਹਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਭਿਨ੍ਨ ਸ੍ਵਭਾਵਕੇ
ਕਾਰਣ ਉਸਕੇ ਸਾਥ ਏਕ [ਤਦ੍ਰੂਪ] ਨਹੀਂ ਹੈ; ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਸੇ ਦੇਹਸੇ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਪਨਾ ਹੈ. ਅਨਾਦਿ ਬਂਧਨਰੂਪ
ਉਪਾਧਿਸੇ ਵਿਵਰ੍ਤਨ [ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ] ਪਾਨੇਵਾਲੇ ਵਿਵਿਧ ਅਧ੍ਯਵਸਾਯੋਂਸੇ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ [–ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ
ਅਧ੍ਯਵਸਾਯਵਾਲਾ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ] ਤਥਾ ਵੇ ਅਧ੍ਯਵਸਾਯ ਜਿਸਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈਂ ਐਸੇ ਕਰ੍ਮਸਮੂਹਸੇ ਮਲਿਨ ਹੋਨੇਕੇ
ਕਾਰਣ ਭ੍ਰਮਣ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਤਥਾਵਿਧ ਅਧ੍ਯਵਸਾਯੋਂ ਤਥਾ ਕਰ੍ਮੋਂਸੇ ਰਚੇ ਜਾਨੇ ਵਾਲੇ [–ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ
ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਰਾਗਾਦਿਰੂਪ ਭਾਵਕਰ੍ਮੋਂ ਤਥਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮੋਂਸੇ ਰਚੇ ਜਾਨੇ ਵਾਲੇ] ਅਨ੍ਯ ਸ਼ਰੀਰਮੇਂ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਇਸ
ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਸੇ ਦੇਹਾਨ੍ਤਰਮੇਂ ਗਮਨ ਹੋਨੇਕਾ ਕਾਰਣ ਕਹਾ ਗਯਾ.. ੩੪..
ਗਾਥਾ ੩੫
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਯੇਸ਼ਾਂ] ਜਿਨਕੇ [ਜੀਵਸ੍ਵਭਾਵਃ] ਜੀਵਸ੍ਵਭਾਵ [–ਪ੍ਰਾਣਧਾਰਣਰੂਪ ਜੀਵਤ੍ਵ] [ਨ
ਅਸ੍ਤਿ] ਨਹੀਂ ਹੈ ਔਰ [ਸਰ੍ਵਥਾ] ਸਰ੍ਵਥਾ [ਤਸ੍ਯ ਅਭਾਵਃ ਚ] ਉਸਕਾ ਅਭਾਵ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਤੇ] ਵੇ
[ਭਿਨ੍ਨਦੇਹਾਃ] ਦੇਹਰਹਿਤ [ਵਾਗ੍ਗੋਚਰਮ੍ ਅਤੀਤਾਃ] ਵਚਨਗੋਚਰਾਤੀਤ [ਸਿਦ੍ਧਾਃ ਭਵਨ੍ਤਿ] ਸਿਦ੍ਧ
[ਸਿਦ੍ਧਭਗਵਨ੍ਤ] ਹੈਂ.
--------------------------------------------------------------------------

ਜੀਵਤ੍ਵ ਨਹਿ ਨੇ ਸਰ੍ਵਥਾ ਤਦਭਾਵ ਪਣ ਨਹਿ ਜੇਮਨੇ,
ਤੇ ਸਿਦ੍ਧ ਛੇ–ਜੇ ਦੇਹਵਿਰਹਿਤ ਵਚਨਵਿਸ਼ਯਾਤੀਤ ਛੇ. ੩੫.

Page 68 of 264
PDF/HTML Page 97 of 293
single page version

੬੮
] ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ
[ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦ
ਸਿਦ੍ਧਾਨਾਂ ਜੀਵਤ੍ਵਦੇਹਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵਵ੍ਯਵਸ੍ਥੇਯਮ੍.
ਸਿਦ੍ਧਾਨਾਂ ਹਿਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਾਣਧਾਰਣਾਤ੍ਮਕੋ ਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਜੀਵਸ੍ਵਭਾਵੋ ਨਾਸ੍ਤਿ. ਨ ਚ ਜੀਵਸ੍ਵਭਾਵਸ੍ਯ
ਸਰ੍ਵਥਾਭਾਵੋਸ੍ਤਿ ਭਾਵਪ੍ਰਾਣਧਾਰਣਾਤ੍ਮਕਸ੍ਯ ਜੀਵਸ੍ਵਭਾਵਸ੍ਯ ਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਸਦ੍ਭਾਵਾਤ੍. ਨ ਚ ਤੇਸ਼ਾਂ ਸ਼ਰੀਰੇਣ ਸਹ
ਨੀਰਕ੍ਸ਼ੀਰਯੋਰਿਵੈਕ੍ਯੇਨ ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਃ, ਯਤਸ੍ਤੇ ਤਤ੍ਸਂਪਰ੍ਕਹੇਤੁਭੂਤਕਸ਼ਾਯਯੋਗਵਿਪ੍ਰਯੋਗਾਦਤੀ–
ਤਾਨਂਤਰਸ਼ਰੀਰਮਾਤ੍ਰਾਵਗਾਹਪਰਿਣਤਤ੍ਵੇਪ੍ਯਤ੍ਯਂਤਭਿਨ੍ਨਦੇਹਾਃ. ਵਾਚਾਂ ਗੋਚਰਮਤੀਤਸ਼੍ਚ ਤਨ੍ਮਹਿਮਾ, ਯਤਸ੍ਤੇ
ਲੌਕਿਕਪ੍ਰਾਣਧਾਰਣਮਂਤਰੇਣ ਸ਼ਰੀਰਸਂਬਂਧਮਂਤਰੇਣ ਚ ਪਰਿਪ੍ਰਾਪ੍ਤਨਿਰੁਪਾਧਿਸ੍ਵਰੂਪਾਃ ਸਤਤਂ ਪ੍ਰਤ–ਪਂਤੀਤਿ..੩੫..
ਣ ਕੁਦੋਚਿ ਵਿ ਉਪ੍ਪਣ੍ਣੋ ਜਮ੍ਹਾ ਕਜ੍ਜਂ ਣ ਤੇਣ ਸੋ ਸਿਦ੍ਧੋ.
ਉਪ੍ਪਾਦੇਦਿ ਣ ਕਿਂਚਿ ਵਿ ਕਾਰਣਮਵਿ ਤੇਣ ਣ ਸ ਹੋਦਿ.. ੩੬..
-----------------------------------------------------------------------------
ਟੀਕਾਃ– ਯਹ ਸਿਦ੍ਧੋਂਕੇ [ਸਿਦ੍ਧਭਗਵਨ੍ਤੋਂਕੇ] ਜੀਵਤ੍ਵ ਔਰ ਦੇਹਪ੍ਰਮਾਣਤ੍ਵਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ ਹੈ.
ਸਿਦ੍ਧੋਂਕੋ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਾਣਕੇ ਧਾਰਣਸ੍ਵਰੂਪ ਜੀਵਸ੍ਵਭਾਵ ਮੁਖ੍ਯਰੂਪਸੇ ਨਹੀਂ ਹੈ; [ਉਨ੍ਹੇਂ]
ਜੀਵਸ੍ਵਭਾਵਕਾ ਸਰ੍ਵਥਾ ਅਭਾਵ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਭਾਵਪ੍ਰਾਣਕੇ ਧਾਰਣਸ੍ਵਰੂਪ ਜੀਵਸ੍ਵਭਾਵਕਾ ਮੁਖ੍ਯਰੂਪਸੇ
ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੈ. ਔਰ ਉਨ੍ਹੇਂ ਸ਼ਰੀਰਕੇ ਸਾਥ, ਨੀਰਕ੍ਸ਼ੀਰਕੀ ਭਾਁਤਿ, ਏਕਰੂਪ
ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ
ਸ਼ਰੀਰਸਂਯੋਗਸੇ ਹੇਤੁਭੂਤ ਕਸ਼ਾਯ ਔਰ ਯੋਗਕਾ ਵਿਯੋਗ ਹੁਆ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਵੇ ਅਤੀਤ ਅਨਨ੍ਤਰ ਸ਼ਰੀਰਪ੍ਰਮਾਣ
ਅਵਗਾਹਰੂਪ ਪਰਿਣਤ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਅਤ੍ਯਂਤ ਦੇਹਰਹਿਤ ਹੈਂ. ਔਰਵਚਨਗੋਚਰਾਤੀਤ ਉਨਕੀ ਮਹਿਮਾ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ
ਲੌਕਿਕ ਪ੍ਰਾਣਕੇ ਧਾਰਣ ਬਿਨਾ ਔਰ ਸ਼ਰੀਰਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਬਿਨਾ, ਸਂਪੂਰ੍ਣਰੂਪਸੇ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਿਯੇ ਹੁਏ ਨਿਰੁਪਾਧਿ ਸ੍ਵਰੂਪ
ਦ੍ਵਾਰਾ ਵੇ ਸਤਤ ਪ੍ਰਤਪਤੇ ਹੈਂ [–ਪ੍ਰਤਾਪਵਨ੍ਤ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੈਂ].. ੩੫..
--------------------------------------------------------------------------
੧. ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ = ਵਰ੍ਤਨ; ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ.

੨. ਅਤੀਤ ਅਨਨ੍ਤਰ = ਭੂਤ ਕਾਲਕਾ ਸਬਸੇ ਅਨ੍ਤਿਮ; ਚਰਮ. [ਸਿਦ੍ਧਭਗਵਨ੍ਤੋਂਕੀ ਅਵਗਾਹਨਾ ਚਰਮਸ਼ਰੀਰਪ੍ਰਮਾਣ ਹੋਨੇ ਕੇ
ਕਾਰਣ ਉਸ ਅਨ੍ਤਿਮ ਸ਼ਰੀਰਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਲੇਕਰ ਉਨ੍ਹੇਂ ‘ਦੇਹਪ੍ਰਮਾਣਪਨਾ’ ਕਹਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈ ਤਥਾਪਿ, ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਵੇ
ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਦੇਹਰਹਿਤ ਹੈਂ.]

੩. ਵਚਨਗੋਚਰਾਤੀਤ = ਵਚਨਗੋਚਰਤਾਕੋ ਅਤਿਕ੍ਰਾਨ੍ਤ ; ਵਚਨਵਿਸ਼ਯਾਤੀਤ; ਵਚਨ–ਅਗੋਚਰ.

ਊਪਜੇ ਨਹੀਂ ਕੋ ਕਾਰਣੇ ਤੇ ਸਿਦ੍ਧ ਤੇਥੀ ਨ ਕਾਰ੍ਯ ਛੇ,
ਉਪਜਾਵਤਾ ਨਥੀ ਕਾਂਈ ਪਣ ਤੇਥੀ ਨ ਕਾਰਣ ਪਣ ਠਰੇ. ੩੬.

Page 69 of 264
PDF/HTML Page 98 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ
[
੬੯
ਨ ਕੁਤਸ਼੍ਚਿਦਪ੍ਯੁਤ੍ਪਨ੍ਨੋ ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ਕਾਰ੍ਯਂ ਨ ਤੇਨ ਸਃ ਸਿਦ੍ਧਃ.
ਉਤ੍ਪਾਦਯਤਿ ਨ ਕਿਂਚਿਦਪਿ ਕਾਰਣਮਪਿ ਤੇਨ ਨ ਸ ਭਵਤਿ.. ੩੬..
ਸਿਦ੍ਧਸ੍ਯ ਕਾਰ੍ਯਕਾਰਣਭਾਵਨਿਰਾਸੋਯਮ੍.
ਯਥਾ ਸਂਸਾਰੀ ਜੀਵੋ ਭਾਵਕਰ੍ਮਰੂਪਯਾਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮਸਂਤਤ੍ਯਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਰੂਪਯਾ ਚ ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮਸਂਤਤ੍ਯਾ
ਕਾਰਣਭੂਤਯਾ ਤੇਨ ਤੇਨ ਦੇਵਮਨੁਸ਼੍ਯਤਿਰ੍ਯਗ੍ਨਾਰਕਰੂਪੇਣ ਕਾਰ੍ਯਭੂਤ ਉਤ੍ਪਦ੍ਯਤੇ ਨ ਤਥਾ ਸਿਦ੍ਧਰੂਪੇਣਾਪੀਤਿ. ਸਿਦ੍ਧੋ
ਹ੍ਯੁਭਯਕਰ੍ਮਕ੍ਸ਼ਯੇ ਸ੍ਵਯਮੁਤ੍ਪਦ੍ਯਮਾਨੋ ਨਾਨ੍ਯਤਃ ਕੁਤਸ਼੍ਚਿਦੁਤ੍ਪਦ੍ਯਤ ਇਤਿ. ਯਥੈਵ ਚ ਸ ਏਵ ਸਂਸਾਰੀ
ਭਾਵਕਰ੍ਮਰੂਪਾਮਾਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮਸਂਤਤਿਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਰੂਪਾਂ ਚ ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮਸਂਤਤਿਂ ਕਾਰ੍ਯਭੂਤਾਂ ਕਾਰਣਭੂਤਤ੍ਵੇਨ
ਨਿਰ੍ਵਰ੍ਤਯਨ੍ ਤਾਨਿ ਤਾਨਿ ਦੇਵਮਨੁਸ਼੍ਯਤਿਰ੍ਯਗ੍ਨਾਰਕਰੂਪਾਣਿ ਕਾਰ੍ਯਾਣ੍ਯੁਤ੍ਪਾਦਯਤ੍ਯਾਤ੍ਮਨੋ ਨ ਤਥਾ ਸਿਦ੍ਧਰੂਪਮਪੀਤਿ.
ਸਿਦ੍ਧੋ ਹ੍ਯੁਭਯਕਰ੍ਮਕ੍ਸ਼ਯੇ ਸ੍ਵਯਮਾਤ੍ਮਾਨਮੁਤ੍ਪਾਦਯਨ੍ਨਾਨ੍ਯਤ੍ਕਿਞ੍ਚਿਦੁਤ੍ਪਾਦਯਤਿ.. ੩੬..
-----------------------------------------------------------------------------
ਗਾਥਾ ੩੬
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ਸਃ ਸਿਦ੍ਧਃ] ਵੇ ਸਿਦ੍ਧ [ਕੁਤਸ਼੍ਚਿਤ੍ ਅਪਿ] ਕਿਸੀ [ਅਨ੍ਯ] ਕਾਰਣਸੇ [ਨ
ਉਤ੍ਪਨ੍ਨਃ] ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ [ਤੇਨ] ਇਸਲਿਯੇ [ਕਾਰ੍ਯਂ ਨ] ਕਾਰ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈਂ, ਔਰ [ਕਿਂਚਿਤ੍ ਅਪਿ] ਕੁਛ ਭੀ
[ਅਨ੍ਯ ਕਾਰ੍ਯਕੋ] [ਨ ਉਤ੍ਪਾਦਯਤਿ] ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ [ਤੇਨ] ਇਸਲਿਯੇ [ਸਃ] ਵੇ [ਕਾਰਣਮ੍ ਅਪਿ]
ਕਾਰਣ ਭੀ [ਨ ਭਵਤਿ] ਨਹੀਂ ਹੈਂ.
ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਸਿਦ੍ਧਕੋ ਕਾਰ੍ਯਕਾਰਣਭਾਵ ਹੋਨੇਕਾ ਨਿਰਾਸ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਿਦ੍ਧਭਗਵਾਨਕੋ ਕਾਰ੍ਯਪਨਾ ਔਰ
ਕਾਰਣਪਨਾ ਹੋਨੇਕਾ ਨਿਰਾਕਰਣ–ਖਣ੍ਡਨ ਹੈ].
ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਂਸਾਰੀ ਜੀਵ ਕਾਰਣਭੂਤ ਐਸੀ ਭਾਵਕਰ੍ਮਰੂਪ ਆਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮਸਂਤਤਿ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਰੂਪ
ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮਸਂਤਤਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਨ–ਉਨ ਦੇਵ–ਮਨੁਸ਼੍ਯ–ਤਿਰ੍ਯਂਚ–ਨਾਰਕਕੇ ਰੂਪਮੇਂ ਕਾਰ੍ਯਭੂਤਰੂਪਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ
ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿਦ੍ਧਰੂਪਸੇ ਭੀ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ–– ਐੇਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ; [ਔਰ] ਸਿਦ੍ਧ [–ਸਿਦ੍ਧਭਗਵਾਨ]
ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ, ਦੋਨੋਂ ਕਰ੍ਮੋਂ ਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਹੋਨੇ ਪਰ, ਸ੍ਵਯਂ [ਸਿਦ੍ਧਰੂਪਸੇ] ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੇ ਹੁਏ ਅਨ੍ਯ ਕਿਸੀ ਕਾਰਣਸੇ
[–ਭਾਵਕਰ੍ਮਸੇ ਯਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਸੇ] ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ.
ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਹੀ ਸਂਸਾਰੀ [ਜੀਵ] ਕਾਰਣਭੂਤ ਹੋਕਰ ਕਾਰ੍ਯਭੂਤ ਐਸੀ ਭਾਵਕਰ੍ਮਰੂਪ
ਆਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮਸਂਤਤਿ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮਸਂਤਤਿ ਰਚਤਾ ਹੁਆ ਕਾਰ੍ਯਭੂਤ ਐਸੇ ਵੇ–ਵੇ ਦੇਵ–
ਮਨੁਸ਼੍ਯ–ਤਿਰ੍ਯਂਚ–ਨਾਰਕਕੇ ਰੂਪ ਅਪਨੇਮੇਂ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿਦ੍ਧਕਾ ਰੂਪ ਭੀ [ਅਪਨੇਮੇਂ] ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ
ਕਰਤਾ ਹੈ–– ਐੇਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ; [ਔਰ] ਸਿਦ੍ਧ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ, ਦੋਨੋਂ ਕਰ੍ਮੋਂਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਹੋਨੇ ਪਰ, ਸ੍ਵਯਂ ਅਪਨੇਕੋ
[ਸਿਦ੍ਧਰੂਪਸੇ] ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਅਨ੍ਯ ਕੁਛ ਭੀ [ਭਾਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪ ਅਥਵਾ ਦੇਵਾਦਿਸ੍ਵਰੂਪ ਕਾਰ੍ਯ] ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ
ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ.. ੩੬..
--------------------------------------------------------------------------
ਆਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮਸਂਤਤਿ = ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਪਰਿਣਾਮੋਂਕੀ ਪਰਮ੍ਪਰਾ.

Page 70 of 264
PDF/HTML Page 99 of 293
single page version

੭੦
] ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ
[ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦ
ਸਸ੍ਸਦਮਧ ਉਚ੍ਛੇਦਂ ਭਵ੍ਵਮਭਵ੍ਵਂ ਚ ਸੁਣ੍ਣਮਿਦਰਂ ਚ.
ਵਿਣ੍ਣਾਣਮਵਿਣ੍ਣਾਣਂ ਣ ਵਿ ਜੁਜ੍ਜਦਿ ਅਸਦਿ ਸਬ੍ਭਾਵੇ.. ੩੭..
ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤਮਥੋਚ੍ਛੇਦੋ ਭਵ੍ਯਮਭਵ੍ਯਂ ਚ ਸ਼ੂਨ੍ਯਮਿਤਰਚ੍ਚ.
ਵਿਜ੍ਞਾਨਮਵਿਜ੍ਞਾਨਂ ਨਾਪਿ ਯੁਜ੍ਯਤੇ ਅਸਤਿ ਸਦ੍ਭਾਵੇ.. ੩੭..
ਅਤ੍ਰ ਜੀਵਾਭਾਵੋ ਮੁਕ੍ਤਿਰਿਤਿ ਨਿਰਸ੍ਤਮ੍.
ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਤਯਾ ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤਮਿਤਿ, ਨਿਤ੍ਯੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਂ ਪ੍ਰਤਿਸਮਯਮੁਚ੍ਛੇਦ ਇਤਿ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸਰ੍ਵਦਾ
ਅਭੂਤਪਰ੍ਯਾਯੈਃ ਭਾਵ੍ਯਮਿਤਿ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸਰ੍ਵਦਾ ਭੂਤਪਰ੍ਯਾਯੈਰਭਾਵ੍ਯਮਿਤਿ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਨ੍ਯਦ੍ਰਵ੍ਯੈਃ ਸਦਾ ਸ਼ੂਨ੍ਯਮਿਤਿ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ
ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣ ਸਦਾਸ਼ੂਨ੍ਯਮਿਤਿ, ਕ੍ਵਚਿਜ੍ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯੇਨਂਤਂ ਜ੍ਞਾਨਂ ਕ੍ਵਚਿਤ੍ਸਾਂਤਂ ਜ੍ਞਾਨਮਿਤਿ, ਕ੍ਵਚਿਜ੍ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯੇਨਂਤਂ
ਕ੍ਵਚਿਤ੍ਸਾਂਤਮਜ੍ਞਾਨਮਿਤਿ–ਏਤਦਨ੍ਯਥਾ–
-----------------------------------------------------------------------------
ਗਾਥਾ ੩੭
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਸਦ੍ਭਾਵੇ ਅਸਤਿ] ਯਦਿ [ਮੋਕ੍ਸ਼ਮੇਂ ਜੀਵਕਾ] ਸਦ੍ਭਾਵ ਨ ਹੋ ਤੋ [ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤਮ੍] ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤ,
[ਅਥ ਉਚ੍ਛੇਦਃ] ਨਾਸ਼ਵਂਤ, [ਭਵ੍ਯਮ੍] ਭਵ੍ਯ [–ਹੋਨੇਯੋਗ੍ਯ], [ਅਭਵ੍ਯਮ੍ ਚ] ਅਭਵ੍ਯ [–ਨ ਹੋਨੇਯੋਗ੍ਯ],
[ਸ਼ੂਨ੍ਯਮ੍] ਸ਼ੂਨ੍ਯ, [ਇਤਰਤ੍ ਚ] ਅਸ਼ੂਨ੍ਯ, [ਵਿਜ੍ਞਾਨਮ੍] ਵਿਜ੍ਞਾਨ ਔਰ [ਅਵਿਜ੍ਞਾਨਮ੍] ਅਵਿਜ੍ਞਾਨ [ਨ ਅਪਿ
ਯੁਜ੍ਯਤੇ] [ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ] ਘਟਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਤੇ. [ਇਸਲਿਯੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮੇਂ ਜੀਵਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੈ ਹੀ.]
ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ, ‘ਜੀਵਕਾ ਅਭਾਵ ਸੋ ਮੁਕ੍ਤਿ ਹੈ’ ਇਸ ਬਾਤਕਾ ਖਣ੍ਡਨ ਕਿਯਾ ਹੈ.
[੧] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪਸੇ ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤ ਹੈ, [੨] ਨਿਤ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕਾ ਪ੍ਰਤਿ ਸਮਯ ਨਾਸ਼ ਹੋਤਾ ਹੈ, [੩]
ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸਰ੍ਵਦਾ ਅਭੂਤ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਸਪੇ ਭਾਵ੍ਯ [–ਹੋਨੇਯੋਗ੍ਯ, ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਯੋਗ੍ਯ] ਹੈ, [੪] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸਰ੍ਵਦਾ ਭੂਤ
ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਸੇ ਅਭਾਵ੍ਯ [–ਨ ਹੋਨੇਯੋਗ੍ਯ] ਹੈ, [੫] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂ ਸੇ ਸਦਾ ਸ਼ੂਨ੍ਯ ਹੈ, [੬] ਦ੍ਰਵ੍ਯ
ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਸਦਾ ਅਸ਼ੂਨ੍ਯ ਹੈ, [੭]
੧ਿਕਸੀ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਅਨਨ੍ਤ ਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਕਿਸੀਮੇਂ ਸਾਨ੍ਤ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ, [੮]
ਿਕਸੀ
--------------------------------------------------------------------------
੧. ਜਿਸੇ ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਸੇ ਚ੍ਯੁਤ ਨਹੀਂ ਹੋਨਾ ਹੈ ਐਸੇ ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵੀ ਜੀਵਕੋ ਅਨਨ੍ਤ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ ਔਰ ਜਿਸੇ ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਸੇ ਚ੍ਯੁਤ ਹੋਨਾ
ਹੈ ਐਸੇ ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵੀ ਜੀਵਕੇ ਸਾਨ੍ਤ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ.
੨. ਅਭਵ੍ਯ ਜੀਵਕੋ ਅਨਨ੍ਤ ਅਜ੍ਞਾਨ ਹੈ ਔਰ ਜਿਸੇ ਕਿਸੀ ਕਾਲ ਭੀ ਜ੍ਞਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸੇ ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਭਵ੍ਯ ਜੀਵਕੋ ਸਾਨ੍ਤ
ਅਜ੍ਞਾਨ ਹੈ.
ਸਦ੍ਭਾਵ ਜੋ ਨਹਿ ਹੋਯ ਤੋ ਧ੍ਰੁਵ, ਨਾਸ਼, ਭਵ੍ਯ, ਅਭਵ੍ਯ ਨੇ
ਵਿਜ੍ਞਾਨ, ਅਣਵਿਜ੍ਞਾਨ, ਸ਼ੂਨ੍ਯ, ਅਸ਼ੂਨ੍ਯ–ਏ ਕਂਈ ਨਵ ਘਟੇ. ੩੭.

Page 71 of 264
PDF/HTML Page 100 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ
[
੭੧
ਨੁਪਪਦ੍ਯਮਾਨਂ ਮੁਕ੍ਤੌ ਜੀਵਸ੍ਯ ਸਦ੍ਭਾਵਮਾਵੇਦਯਤੀਤਿ.. ੩੭..
ਕਮ੍ਮਾਣਂ ਫਲਮੇਕ੍ਕੋ ਏਕ੍ਕੋ ਕਜ੍ਜਂ ਤੁ ਣਾਣਮਧ ਏਕ੍ਕੋ.
ਚੇਦਯਦਿ ਜੀਵਰਾਸੀ ਚੇਦਗਭਾਵੇਣ ਤਿਵਿਹੇਣ.. ੩੮..
ਕਰ੍ਮਣਾਂ ਫਲਮੇਕਃ ਏਕਃ ਕਾਰ੍ਯਂ ਤੁ ਜ੍ਞਾਨਮਥੈਕਃ.
ਚੇਤਯਤਿ ਜੀਵਰਾਸ਼ਿਸ਼੍ਚੇਤਕਭਾਵੇਨ ਤ੍ਰਿਵਿਧੇਨ.. ੩੮..
ਚੇਤਯਿਤ੍ਰੁਤ੍ਵਗੁਣਵ੍ਯਾਖ੍ਯੇਯਮ੍.
ਏਕੇ ਹਿ ਚੇਤਯਿਤਾਰਃ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਤਰਮੋਹਮਲੀਮਸੇਨ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਤਰਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਮੁਦ੍ਰਿਤਾਨੁਭਾਵੇਨ
-----------------------------------------------------------------------------

ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਅਨਨ੍ਤ ਅਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਕਿਸੀਮੇਂ ਸਾਨ੍ਤ ਅਜ੍ਞਾਨ ਹੈ – ਯਹ ਸਬ,
ਅਨ੍ਯਥਾ ਘਟਿਤ ਨ ਹੋਤਾ ਹੁਆ,
ਮੋਕ੍ਸ਼ਮੇਂ ਜੀਵਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੋ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਤਾ ਹੈ.. ੩੭..
ਗਾਥਾ ੩੮
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਤ੍ਰਿਵਿਧੇਨ ਚੇਤਕਭਾਵੇਨ] ਤ੍ਰਿਵਿਧ ਚੇਤਕਭਾਵ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਏਕਃ ਜੀਵਰਾਸ਼ਿਃ] ਏਕ ਜੀਵਰਾਸ਼ਿ
[ਕਰ੍ਮਣਾਂ ਫਲਮ੍] ਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਫਲਕੋ, [ਏਕਃ ਤੁ] ਏਕ ਜੀਵਰਾਸ਼ਿ [ਕਾਰ੍ਯਂ] ਕਾਰ੍ਯਕੋ [ਅਥ] ਔਰ [ਏਕਃ]
ਏਕ ਜੀਵਰਾਸ਼ਿ [ਜ੍ਞਾਨਮ੍] ਜ੍ਞਾਨਕੋ [ਚੇਤਯਤਿ] ਚੇਤਤੀ [–ਵੇਦਤੀ] ਹੈ.
--------------------------------------------------------------------------
੧. ਅਨ੍ਯਥਾ = ਅਨ੍ਯ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ; ਦੂਸਰੀ ਰੀਤਿਸੇ. [ਮੋਕ੍ਸ਼ਮੇਂ ਜੀਵਕਾ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੀ ਨ ਰਹਤਾ ਹੋ ਤੋ ਉਪਰੋਕ੍ਤ ਆਠ
ਭਾਵ ਘਟਿਤ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਤੇ. ਯਦਿ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮੇਂ ਜੀਵਕਾ ਅਭਾਵ ਹੀ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੋ ਤੋ, [੧] ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ
ਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪਸੇ ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤ ਹੈ–ਯਹ ਬਾਤ ਕੈਸੇ ਘਟਿਤ ਹੋਗੀ? [੨] ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਨਿਤ੍ਯ ਰਹਕਰ ਉਸਮੇਂ ਪਰ੍ਯਾਯਕਾ ਨਾਸ਼
ਹੋਤਾ ਰਹਤਾ ਹੈ– ਯਹ ਬਾਤ ਕੈਸੇ ਘਟਿਤ ਹੋਗੀ? [੩–੬] ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸਰ੍ਵਦਾ ਅਨਾਗਤ ਪਰ੍ਯਾਯਸੇ ਭਾਵ੍ਯ, ਸਰ੍ਵਦਾ
ਅਤੀਤ ਪਰ੍ਯਾਯਸੇ ਅਭਾਵ੍ਯ, ਸਰ੍ਵਦਾ ਪਰਸੇ ਸ਼ੂਨ੍ਯ ਔਰ ਸਰ੍ਵਦਾ ਸ੍ਵਸੇ ਅਸ਼ੂਨ੍ਯ ਹੈ– ਯਹ ਬਾਤੇਂ ਕੈਸੇ ਘਟਿਤ ਹੋਂਗੀ?
[੭] ਕਿਸੀ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਅਨਨ੍ਤ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈੇ– ਯਹ ਬਾਤ ਕੈਸੇ ਘਟਿਤ ਹੋਗੀ? ਔਰ [੮] ਕਿਸੀ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਸਾਨ੍ਤ
ਅਜ੍ਞਾਨ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯ ਨਿਤ੍ਯ ਰਹਕਰ ਉਸਮੇਂ ਅਜ੍ਞਾਨਪਰਿਣਾਮਕਾ ਅਨ੍ਤ ਆਤਾ ਹੈ]– ਯਹ ਬਾਤ ਕੈਸੇ ਘਟਿਤ
ਹੋਗੀ? ਇਸਲਿਯੇ ਇਨ ਆਠ ਭਾਵੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮੇਂ ਜੀਵਕਾ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ.]
ਤ੍ਰਣਵਿਧ ਚੇਤਕਭਾਵਥੀ ਕੋ ਜੀਵਰਾਸ਼ਿ ‘ਕਾਰ੍ਯ’ਨੇ,
ਕੋ ਜੀਵਰਾਸ਼ਿ ‘ਕਰ੍ਮਫਲ਼’ਨੇ, ਕੋਈ ਚੇਤੇ ‘ਜ੍ਞਾਨ’ਨੇ. ੩੮.